Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Le Yesu Wāfundije Bika pa Mwanda Utala Kalunganyembo?

Le Yesu Wāfundije Bika pa Mwanda Utala Kalunganyembo?

Le Yesu Wāfundije Bika pa Mwanda Utala Kalunganyembo?

Yesu wānene amba: “Shi i diso dyobe dikuponeja umbubi, nabya bongotola’dyo. I kyendelemo abe kutwela mu Bulopwe bwa Leza ne diso dimo kutabuka kulama meso onso abidi, ino abe kadi waelwa nao mu kalunga ka mudilo. Momwa mudi bivinyu bidya ngitu, kufwa kebifu ne mudilo nao kubula keubule.”—MAKO 9:47, 48, Myanda Miyampe ku Bonso.

Kyaba kikwabo, Yesu wēsambīle pa kitatyi kya butyibi pakanena babi amba: “Nsonsolokei banwe bafingwe, endai mu mudilo wa nyeke o bateyakeninye umbi wa nsikani ne bandi bamikeulu.” Kadi wānene amba babi “bakenda mu mfuto ya nyeke.”—MATEO 25:41, 46, BB.

DIBAJINJI, binenwa bya Yesu bidi kūlu’bi bimweka’mba bibingija lufundijo lwa kalunganyembo ka mudilo. Na bubine, Yesu kādipo usaka kupatanya Kinenwa kya Leza kinena patōkelela’mba: “Bafu ke kudi po kyo bayukile nansya kimo.”—Musapudi 9:5BB.

Penepo le Yesu wādi usaka kunena bika pa kutela muntu kwelwa “mu kalunga ka mudilo”? Le “mudilo wa nyeke” wātelele Yesu i wa bine’ni i wa kyelekejo? Lelo babi bendanga “mu mfuto ya nyeke” mu buluji’ka? Pano tubandaulei bino bipangujo kimokimo.

Le Yesu wādi usaka kunena bika pa kutela muntu kwelwa “mu kalunga ka mudilo”? Kishima kibajinjibajinji kya Kingidiki kyalamwinwe “kalunganyembo” mu Mako 9:47 i Geʹen·na. Kino kishima i kitambe ku Kihebelu Geh Hin·nomʹ, kishintulula amba “musanza wa Hinome.” Musanza wa Hinome wādi panja pa Yelusalema wa kala. Mu mafuku a balopwe ba Isalela, bādi bela’mo bana bu bitapwa—kilongwa kya munyanji kyāpeleje Leza. Leza wānene amba ukonakanya boba balonga kino kilongwa kya mutōtelo wa bubela. Musanza wa Hinome wāityilwe ne bu “musanza wa ke kutapa-ikukunya,” mwādi mulēle “ngitu mifwe ya bano bantu” kujikwa’bo mpika. (Yelemia 7:30-34) O mwanda Yehova wānene amba musanza wa Hinome kekikekalapo kifuko kya kususula’mo bantu bōmi, ino kyādi kya kusumbula’mo imbidi mifwe.

Mu myaka ya Yesu, bekadi ba mu Yelusalema bādi bengidija musanza wa Hinome bu kyala. Bādi bela’mo imbidi ya babipolapola ne kushinsakanya mudilo mwa kusokela busala ne imbidi mifwe.

Pātelele Yesu bivinyu kebifu ne mudilo keubule, bimweka’mba wāelele milafwe ku Isaya 66:24. Pa yoya “ngitu mifwe ya bantu bajilula” padi Leza, Isaya wānene amba “luvinyu lwabo kelukafwangapo, nansha mudilo wabo kubulwapo mpika.” Yesu ne boba bādi bamwimvwana bāyukile’mba bino binenwa bya Isaya bīsambilanga pa byādi bifikila imbidi mifwe ya boba kebādipo bafwaninwe kujikwa.

Nanshi, Yesu wātelele musanza wa Hinome, nansha Ngehena, bu kyelekejo kifwaninwe kya lufu lwakubulwa lusangukilo. Wāsokwele uno mwanda patōka paānene amba Leza “uyūkile kona mutyima ne mubidi byonso mu Ngehena.” (Mateo 10:28) Ngehena yelekeja lufu lwa nyeke, ke masusupo a nyeke.

Le “mudilo wa nyeke” wātelele Yesu i wa bine’ni i wa kyelekejo? Yuka’mba “mudilo wa nyeke” utelele Yesu mu Mateo 25:41 i mulongolwelwe “dyabola ne bamwikeulu.” Le ulanga uno mudilo otōtanga ubwanya kusoka bamwikeulu? Nansha Yesu wāingidije kishima “mudilo” bu kyelekejo? Bine “mikōko” ne ‘bambuji’ batelelwe mu uno mwisambo umo onka i byelekejo, bisumpi bibidi bishileshile bya bantu. (Mateo 25:32, 33) Mudilo wa nyeke wātelele Yesu usokanga babi mu buluji bwa kyelekejo.

Lelo babi bendanga “mu mfuto ya nyeke” mu buluji’ka? Nansha malamuni mavule a Bible byoengidija kishima “mfuto” mu Mateo 25:46, buluji bwa pa kitako bwa kishima kya Kingidiki koʹla·sin i “kutala mutamina mityi,” nansha kulela mityi, kusonza misambo. Nanshi boba badi bwa mikōko pobatambula būmi bwa nyeke, bantu bakubulwa kwisāsa badi bwa bambuji bapebwanga “mfuto ya nyeke,” malwa a kutyibwa lonso ku būmi.

Le Ulanga’po Namani?

Yesu kāfundijepo kashā amba bantu badi na muya keufu. Inoko, divule wādi ufundija lusangukilo lwa bafwe. (Luka 14:13, 14; Yoano 5:25-29; 11:25) Lelo Yesu wādi ukokeja kunena namani amba bafwe bakasanguka shi wādi ukulupile amba myuya yabo keifwilepo?

Yesu kāfundijepo amba Leza ususulanga babi nyeke. Ino wānene amba: “Mwanda aye Leza byāsenswe bapanopantanda nenki, wapana Mwana wandi wa bunka’mba, bonso bakumwitabija nankyo kebakonekapo, ehe, poso batambule būmi bwa kulādila monka nyeke ne nyeke.” (Yoano 3:16) Le Yesu wādi ukokeja kunena namani amba boba bakubulwa kumwitabija bakafwa? Shi bine wādi ukimba kunena’mba bakekala bōmi nyeke, basusulwa mu kalunga ka mudilo, le kādipo wa kunena’kyo?

Lufundijo lwa amba kalunganyembo i kifuko kya masusu keludipo mu Bible. Ino, i lwa bwine ntanda lufyamine mu Bwine Kidishitu. (Tala kapango “Mānga Mīpi ya Kalunganyembo,” pa paje 6) Leza kasusulangapo nyeke bantu mu kalunganyembo, mhm. Le kuyuka bubinebine butala pa kalunganyembo kutala namani momwena Leza?

[Kapango pa paje 6]

MĀNGA MĪPI YA KALUNGANYEMBO

NSULO YAKO MU NKULUPILO YA BWINE NTANDA: Bene Edipito ba kala bādi bakulupile mu kalunganyembo ka mudilo. The Book Ȧm-Ṭuat, dibuku dya mu 1375 K.K.K., dīsambila pa boba “bādi bafwaninwe kwelwa tupolobela mu bina bya mudilo; ne . . . kebādipo ba kutamba’mo, ne . . . kebādipo ba kunyema mimbi ya mudilo.” Plutarch filozofe Mungidiki (s. 46-120 K.K.) wēsambīle pa baya-kalunga’mba: “Bātulwile muyoa pobādi bapita mu masusu alenga moyo ne a malwa ne kupebwa mfuto milobo.”

TUTANGOTANGO TWA BAYUDA TUBATĀDILWA: Jozefu mulembi wa mānga (37-s.100 K.K.) unena’mba Baesenese, katangotango ka Bayuda, bādi bakulupile amba “myuya keifwangapo, ikalanga myūmi nyeke.” Ubweja’ko amba: “Uno o mulangwe wādi ne na Bangidiki . . . Balanga’mba myuya imbi idi mu kina kya fukutu ilenga nzuba, moipebwa mfuto keidi mpwilo.”

KABATWEJIBWA MU BWINE KIDISHITU BWA BUBELA: Mu myaka katwa ka bubidi K.K., mukanda kewitabijibwepo wa Apocalypse of Peter wēsambile pa babi amba: “Mudilo keubule i mwelwe pobadi.” Kadi wānene amba: “Ezalaele, mwikeulu mukalabale, wiyanga na bana-balume ne bana-bakaji batēma kityimbatyi ne kwibela mu bifuko bya mfindi, kalunganyembo ka bantu; ne mushipiditu umo wa bukalabale wibamwesha malwa.” Mu kitatyi kimo kyonka, mulembi Teofilusa Mwine Antyioka wātelele binenwa bya Sibyl mupolofeto mwana-mukaji Mungidiki wālaile mfuto ya babi amba: “Padi banwe mudilo utema ukemuponena, kadi mukatema mimbi ya mudilo mwinya ne bufuku.” Bino bibadilwa mu binenwa bitela Teofilusa bu “bya bine, ne bya kamweno, ne byoloke, ne bikwasha bantu bonso.”

KALUNGANGYMBO MWANDA WA KUBINGIJA BUTAPANI MU MYAKA YA PA BUKATA: Madia I, mulopwe mukaji wa Angeletele (1553- 1558), wāityilwe bu “Madia Umwanga Mashi” mwanda wāsokele Bene Mishoni kubwipi kwa 300 ku mityi, wānene amba: “Myuya ya batupondo byoikasusuka nyeke mu mudilo wa kalunganyembo, nanshi ke kibipo shi nami naiula kinongo kya Leza na kwibasoka kala pano panshi.”

NSHINTULWILO YA PANOPANO: Mu ino myaka, bipwilo bimo bibafulamuna lufundijo lwabo lutala kalunganyembo. Kimfwa, Kitango kya Lufundijo lwa kipwilo kya mu Angeletele kyānene mu 1995 amba: “Kalunganyembo ke masusupo a nyeke, mhm, ino i butongi bwa mfulo, kebushintwa, bwa babi bapatanya Leza mu byonso kadi mfulo yabo i kubulwa kwikala’ko nyeke.”

[Kapango/Kifwatulo pa paje 7]

LELO “DIJIBA DYA MUDILO” I KIKA?

Kusokwelwa 20:10 unena’mba Dyabola ukelwa mu “dijiba dya mudilo” kadi ‘ukasusukanga’mo dyuba ne bufuku mafuku onso nyeke na nyeke.’ Shi Dyabola wadi wa kususulwa nyeke, Leza kadipo wa kumwipaya, inoko Bible unena amba Yesu ‘ukamonakanyanga.’ (Bahebelu 2: 14MB) Dino dijiba dya mudilo dyelekeja “lufu lwa bubidi.” (Kusokwelwa 21:8BB) Luno ke lufupo lubajinji lutelelwe mu Bible—lufu lutambile ku bubi bwa Adama—lubwanya kunyongololwa’mo muntu na lusangukilo. (1 Kodinda 15: 21, 22) Bible kanenenepo amba “dijiba dya mudilo” dikalubula boba badi’mo, o mwanda nanshi “lufu lwa bubidi” lufwaninwe kufunkila pa lufu lwa muswelo mukwabo, ke lufu lwa mfwididile kadi.

Penepa boba badi mu “dijiba dya mudilo” basusulwanga’mo nyeke mu buluji’ka? Kyaba kimo, ‘kususula’ muntu kushintulula ne “kumukankaja.” Dyuba dimo, Yesu wētene na bademona, bādila amba: “Lelo ubetwīla kuno witususule kala, [witwele mu lupongo] ne mwaka kewafikile, a?” (Mateo 8: 29; Luka 8: 30, 31) Shi ke pano, boba bonso badi mu “dijiba” ‘bakasusukanga’ na kukankajibwa kwa nyeke, nansha “lufu lwa bubidi.”