Sumininwa Kusapula ne pa Mfulo
Sumininwa Kusapula ne pa Mfulo
“Wetula’mba: Kafundijei bantu, mwibasapwididile.”—BIL. 10:42.
1. Le Petelo pa kwisamba na Konilusa, wālombwele patōka mwingilo’ka waāpelwe?
MUDYAVITA Mwine Itadi wakongakanya ba ku musuku wandi ne balunda nandi mwanda wa kintu kikatampe kyashinta Leza mu mwikadilo wandi na bantu. Uno muntu wakaminwe Leza i Konilusa. Mutumibwa Petelo walombola kibumbo’kya amba batumibwa i basoñanibwe amba “kafundijei bantu, mwibasapwididile” myanda ya Yesu. Bukamoni bwa Petelo bubalupula bipa bivule. Bajentaila bakubulwa kutwela kwisao abatambula mushipiditu wa Leza, ababatyijibwa, ne kumona kyepelo kya kukabikala na Yesu momwa mūlu. Bine, bino shabyo byo bipa bilumbuluke byalupuka ku kusapula kwasapula Petelo ne pa mfulo!—Bil. 10:22, 34-48.
2. Le tubayuka namani amba mwingilo wa kusapula bukamoni kewāpelwepo’nka batumibwa 12?
2 Tudi mu mwaka wa 36 K.K. Kintu kya myaka ibidi kunyuma, walwana wa mu meso fututu na Bwine Kidishitu washintyile būmi bwandi. Solo Mwine Tasusa wadi wenda ku Damakasa paasambakene Yesu wamulombwele amba: “Katwele mu kibundi kikakusapwilwe kyōsaka kulonga.” Ebiya Yesu wakulupija mwanā bwanga Ananaisa amba Solo ukasapula “ku baJentaila, ne ku balopwe, ne ku bāna ba Isalela bēne.” (Tanga Bilongwa 9:3-6, 13-20.) Ananaisa, pa kwitana na Solo, wanena’mba: “Leza wa bakulutuba betu wakutonge . . . mwanda ukēkalanga kamoni kandi ka kusapwila bantu bonso.” (Bil. 22:12-16) Lelo i muswelo’ka wāsumininwe Solo, witwa ne dya bu Polo, na mwingilo wa kusapula?
Wāsapwile ne pa Mfulo!
3. (a) Tukesambila pa nsekununi’ka? (b) Lelo bakulumpe ba mu Efisesa balongele bika pa kwivwana milai ya Polo, ne kino i kitushile kimfwa’ka kiyampe?
3 Bitobala’po kashā kwifunda twanda tonso twālongele Polo, ino pano, lekai bidi twimanine pa mwisambo wēsambile Polo mu mwaka wa 56 K.K., enka na mousonekelwe mu Bilongwa shapita 20. Polo wēsambile uno mwisambo kubwipi na ku mfulo kwa lwendo lwandi lwa busatu lwa bumishonele. Waābukile pa Miletusa, kyabu kya Dijiba dya Ejé, wāityija bakulumpe ba mu kipwilo kya Efisesa. Kibundi kya Efisesa kyādi ku makilometele 50 na kyabu, nansha lwendo byolwādi lulampe ne mashinda a bitonto. Fwatakanya’po mwāsangedile bakulumpe ba mu Efisesa pa kutambula milai ya Polo. (Dingakanya na Nkindi 10:28.) Inoko bādi bafwaninwe kwiteakanya mwa kwendela ku Miletusa. Lelo bamo bādi bakushikilwa ku mingilo yabo nansha kuleka kupotoloja bintu byabo bya busunga? Bene Kidishitu bavule dyalelo baloñanga namino kutyina kubulwa kipimpo nansha kimo kya ku kitango kya distrike kya mwaka ne mwaka.
4. Lelo i bika byālongele Polo mu bula bwa myaka yaādi mu Efisesa?
4 Le molangila i bika byālongele Polo mu Miletusa mu oa mafuku asatu nansha aná aādi utengele bakulumpe? Shi wadi abe, wadi wa kulonga’po bika? (Dingakanya na Bilongwa 17:16, 17.) Byobya byānene Polo ku bakulumpe ba mu Efisesa bitupa bujinguludi. Wāshintulwile byaādi ulonga mu būmi bwandi mu bula bwa myaka, kubadila’mo ne paādi mu Efisesa. (Tanga Bilongwa 20:18-21.) Na bubine, wānene amba: “Bānwe bene muyūkile kala . . . kushilwila ponka pa difuku dibajinji dyo nanyantyile pano pa Asha . . . Nadi nēsamba [bukamoni ne pa mfulo].” Bine, wādi musumininwe kuvuija mwingilo wāmupele Yesu. Lelo wēuvuije namani mu Efisesa? Dibajinji i na kusapwila Bayuda, na kwenda kwaādi ubwanya kwibatana bavule. Luka ulombola amba Polo paādi mu Efisesa mu 52-55 K.K., wādi “wisambididila nabo, ne kwipatanya, ne kwibanekenya” mu shinakoka. Ino Bayuda byobādi “bōmwe pa mityima, pototo, ne kumwitabijapo mpika,” Polo wāvundamukila ku bakwabo, wāenda kukwabo enka mu kibundi’mwa koku kasha usapula. Mu uno muswelo, wāsapwidile Bayuda ne Bangidiki mu kyokya kibundi kikatampe.—Bil. 19:1, 8, 9.
5, 6. Mwanda waka tukulupile amba busapudi bwa Polo bwa ku njibo ne njibo bwādi busapulwa ku bakubulwa kwitabija?
5 Boba bāalamukile ke Bene Kidishitu bāikele mwenda mafuku ke bakulumpe, kadi ye abo bēsambile na Polo mu Miletusa. Polo wēbavulwije muswelo wandi wa kusapula amba: “Ne byo nkyatyinine kwimusapwila nansha kimo kya kwimuloelelwa ku mityima, mhm. Nadi nemufundijija pa kitango kya bantu, ne ku mōbo ku mōbo.” Dyalelo, bamo balañanga amba pano Polo wādi wisambila pa bupempudi bwa bukumbi mu betabije. Ino ke amopo. Kunena amba ‘kufundijija pa kitango kya bantu, ne ku mobo ku mobo’ divule kwisambilwanga pa kusapula mu bakubulwa kwitabija. Kino i kimweke patōka mu binenwa bilonda’ko, byaānene amba wādi usapwila “baYudea ne baNgidiki bēne kumo kwalamuka ku mutyima kudi Leza ne lwitabijo kudi Mfumwetu Yesu Kidishitu.” I kimweke patōka, Polo wāsapwidile ne pa mfulo bakubulwa kwitabija, bādi basakilwa kwalamuka pa mutyima ne kwitabija mudi Yesu.—Bil. 20:20, 21.
6 Mufundi umo pa kusantaula Bisonekwa bya Kingidiki bya Bwine Kidishitu, wanene pangala pa Bilongwa 20:20 amba: “Polo wālēle mu Efisesa myaka isatu mituntulu. Wāpempwile njibo ne njibo, nansha wāsapwidile kubwipi kwa bantu bonso (vese 26). Pano bisonekwa i bibingije busapudi bwa ku njibo ne njibo, pamo ne bobwa busapulwanga pa kitango kya bantu.” Uno mufundi unena’mba ekale Polo wāpempwile njibo ne njibo nansha shi kāpempwilepo, kādipo usaka bakulumpe ba mu Efisesa bavulaminwe muswelo waāsapwile ne bipa byālupukile’ko. Luka witusapwila’mba: “Bonsololo badi bēkele mu Asha baivwene mwanda wa Mfumwetu, ne baYudea, ne baNgidiki bēne kumo.” (Bil. 19:10) Lelo “bonsololo” ba mu Asha bādi ba kwivwana namani, ne kino kitupa mulangwe’ka pa bitala busapudi bwetu?
7. I muswelo wālupwile busapudi bwa Polo bipa kupityila ku boba baādi usapwila aye mwine?
7 Busapudi bwa Polo bwa mu kitango ne bwa ku njibo ne njibo bwākweshe bavule bevwane musapu wandi. Le ulanga byādi bikokejika boba bonso bātejeje musapu bekale’nka mu Efisesa kwampikwa kwenda mu bya busunga, kwambulwa kukatala babutule, nansha kunyema twaji tuvule twa lungwe twa mu kibundi kikata? Mhm. Dyalelo nadyo bavule i baviluke pangala pa buno buluji; padi ne abe nobe mo monka. Kadi mu yoya myaka, bantu ba koku ne koku bādi bāya mu Efisesa kunanga nansha mwanda wa busunga. Padi pobādi’mo, bētene na Polo nansha kwivwana busapudi bwandi. Le penepa bālongele bika pobājokēle kwabo? Boba bāitabije bubinebine bādi bafwaninwe kusapula. Bakwabo nabo kebāitabijepo, inoko bādi ba kubanga byobya byobātejeje mu Efisesa. Pa kino, babutule, balondakani, nansha bampotyi bādi bakokeja kwivwana bubinebine, ne bamo bāitabije’bo. (Dingakanya na Mako 5:14.) Lelo kino kitupa mulangwe’ka pa mwanda utala bipa bibwanya kulupuka ku busapudi botusapula ne pa mfulo?
8. Lelo i muswelo’ka padi wāivwene bantu ba mu bulolo bwa mu Asha bubinebine?
8 Polo pa kwisambila pa mwingilo wandi mu Efisesa, wāsonekele amba ‘kibelo kikatampe kya mingilo kyāmushitwidilwe.’ (1 Kod. 16:8, 9) Lelo kyādi kibelo’ka, ne kyāmushitwidilwe namani? Mwingilo wāendelele kwingila Polo mu Efisesa wāfikije myanda miyampe ku kusambakana. Twisambile bidi pa Kolose, Laodesea, ne Hilapodesa, bibundi bisatu bya ku ntanda shi utamba ku Efisesa. Polo kēbipempwilepo, inoko myanda miyampe yebāfikile. Kuno e kwātambile Epafalasa. (Kol. 2:1; 4:12, 13) Le Epafalasa wāivwene Polo paādi usapula mu Efisesa penepa wāitabija ke Mwine Kidishitu? Bible kanene’popo kintu. Ino Epafalasa pa kusambakanya bubinebine mu bibundi’bya, wādi pamo bwa mutumwe na Polo. (Kol. 1:7) Musapu wa Bwine Kidishitu padi wāfikile’nka ne mu bibundi pamo bwa Filadefia, Saledise, ne Tyiataila mu myaka yādi isapula Polo mu Efisesa.
9. (a) Polo wādi usaka bika? (b) Lelo kisonekwa kya mwaka wa 2009 i kisonekwa’ka?
9 Nanshi bakulumpe ba mu Efisesa bādi na buluji bwa kwitabijija byānene Polo amba: “Ami nkyākaminwe’byopo abya, nansha kimo, nansha kwilemeka ami mwine buleme bwa muya wami, mhm, i pa mwanda wa kunena’mba: Mpwididile lwendo lwami ne īno mīngilo yo natambwile kudi Mfumwetu Yesu ya kusapula myanda-miyampe ya buntu bwa Leza.” Uno vese udi na mulangwe muyampe, ukankamika, wimanine’po kisonekwa kya mwaka wa 2009 unena’mba: ‘Sapula myanda miyampe ne pa mfulo.’—Bil. 20:24.
Kusapula ne pa Mfulo Dyalelo
10. Le tuyukile namani amba netu tufwaninwe kusapula ne pa mfulo?
10 Musoñanya wa ‘kufundija bantu ne kwibasapwididila’ utala bonso, ke enkapo batumibwa. Yesu musanguke pa kwisamba na bana ba bwanga bāungwidile mu Ngadilea, kintu kya bantu 500, wēbasoñenye’mba: “Endai nanshi mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya Mushipiditu Sandu. Kadi ne kwibalombola balaminine byonso byo nemulaīle ami mwine.” Uno musoñanya utala Bene Kidishitu bonso ba bine dyalelo, enka na mulombwela Yesu amba: “Ebiya, ami nami kadi, ngidi nenu mafuku onso nyeke, ne kumfulo kwine kwa panopantanda.”—Mat. 28:19, 20.
11. Le i mwingilo’ka wa mvubu uyukilwa’po Batumoni ba Yehova?
11 Bene Kidishitu bapyasakane bendelelanga na kukōkela uno musoñanya, balonga bukomo bwa ‘kusapula myanda miyampe ne pa mfulo.’ Muswelo mwinemwine obasapulanga i owa wātelele Polo ku bakulumpe ba mu Efisesa—wa kusapula ku njibo ne njibo. David G. Stewart, Jr., unena mu kitabo kya mu 2007 kya mwingilo wa bumishonele wendeka, amba: “Mwingidilo mupotoloke ulonda Batumoni ba Yehova i muyampe’po kashā kutabula mwingidilo muyayate ulondwa na boba betela bu bamishonele, bafundija bitupu na [binenwa ku alutale]. Batumoni ba Yehova bavule basapwilanga bakwabo nkulupilo yabo mu mwingilo obelemena.” Le kulupukanga bika? “Mu 1999, bantu 2 kutūla ku 4 kete pa katwa mu boba bonaipangwile mu bibundi bikata bibidi bya mu Bulaya bwa Kutunduka banenene amba ke betane na bamishonele ba kipwilo kya Basanto ba mu Mafuku a Mfulo, betwa ne bu ba ‘Mormon.’ Ino bantu 70 pa katwa banene amba ke betane mpala ne mpala na Batumoni ba Yehova kadi misunsa mivule.”
12. (a) Mwanda waka twendanga ku mobo a mu mwaba wetu “misunsa mivule”? (b) Le ukokeja kuleta kimfwa kya muntu kasangedilepo musapu wetu kupwa washinta?
12 Kino kikokeja kunenwa ne pa bantu ba kwenu. Ne busapudi bobe nabo bukwashanga’ko. Nobe wisambanga na bana-balume, bana-bakaji, ne bankasampe ku bibelo byabo, ‘powitananga nabo mpala na mpala’ mu busapudi bwa ku njibo ne njibo. Padi bamo kebakutejejepo nansha byowetene nabo “misunsa mivule.” Bakwabo nabo padi bakutejanga kakitatyi katyetye powibatangila vese wa mu Bible nansha powibashintulwila mulangwe wa mu Bisonekwa. Ino bangi nabo bakokeja kwitabija powibasapwila senene. Bino byonso bikokeja kulongeka ‘potusapula myanda miyampe ne pa mfulo.’ Pakwabo uyukile kala bimfwa bivulevule bya bantu kebasangedilepo pa kupwa kusapwilwa “misunsa mivule,” inoko kupwa bashinta. Padi kudi bintu byebafikile nansha byafikile baswe babo, byakunkile mityima ne ñeni yabo betabije bubinebine. Dyalelo dino, ke batutu ne bakaka. O mwanda kokakōka, nansha shi kutenepo bantu bakuteja. Tuyukile amba ke bonsopo basa kwitabija bubinebine. Inoko Leza usakanga twendelele kusapula ne pa mfulo na kininga ne na bupyasakane.
Ketuyukilepo Mobikekadila
13. Le i muswelo’ka ulupula musapu otusapula bipa batwe bene kuyuka mpika?
13 Bantu bāikele ke Bene Kidishitu ke enkapo boba bāsapwidilwe na Polo aye mwine; ne potusapula napo mo monka. Kyotufwila i kutambila mu busapudi bwa ku njibo ne njibo kitatyi kyonso, ne kusapwila bavule bene. Tusapulanga myanda miyampe ku balondakani, ku bengidi netu, ku bakwetu ba ku masomo, ne babutule bene. Le tuyukile mobikekadila? Ku bamo, bimwekanga patōka amba abaitabija. Pakwabo napo, nkunwa ya bubinebine ikokeja kulādila kitatyi kampanda ino kupwa yaala miji mu mutyima wa muntu ne kutama yatama. Nansha shi keimenenepo, bantu botusapwila bakokeja nabo kukabangila bakwabo byotwesamba, byotukulupile, ne byotulonga. Na bubine, bakokeja kusambulwila’yo ku nshi mikwabo milumbuluke abo kuyuka mpika.
14, 15. Busapudi bwa tutu umo bwalupwile bipa’ka?
14 Ivwana bidi kimfwa kimo kya Ryan ne Mandi wandi mukaji, bashikatanga mu Florida, États-Unis. Ryan wasapwidile mwingidi nandi umo ku kaji busapudi bwa kiponka na ponka. Uno mwingidi nandi mwine Hindu watendele muvwadilo ne muneneno wa Ryan. Mu mīsambo yabo, Ryan wamwipangwile myanda itala lusangukilo ne mwikadile bafwe. Kyolwa kimo mu Kweji 1, uno muntu waipangula Jodi wandi mukaji shi uyukile Batumoni ba Yehova. Jodi bya wadi mu Katolika, wanena amba kintu kimo kyondyukīle’po Batumoni i “busapudi bwa ku njibo ne njibo.” Penepa Jodi wālemba kishima “Batumoni ba Yehova” pa bukimbi bwa ku Entelenete, nakyo kyamutwala mu Diteba dyetu dya www.watchtower.org. Watangile myanda mivule pa dino diteba mu bula bwa myeji, kubadila’mo ne Bible ne bishinte bikwabo bisangaja.
15 Mwenda mafuku, Jodi wetana na Mandi, mwanda abo bonso badi bamuñanga. Mandi wāsangela kulondolola bipangujo bya Jodi. Mafuku pa kupita’po, besambila pa kyokya kyaityile Jodi bu mwisambo wa tamba kudi “Adama kutūla ku Amakedona.” Penepa Jodi waitabija kwifunda Bible ku njibo. Ne kwija mpika, waanza kwiya ku Njibo ya Bulopwe. Mu Kweji 10, Jodi waikala musapudi wakubulwa kubatyijbwa, kupwa wabatyijibwa mu Kweji 2. Usoneka amba: “Pano ponayuka bubinebine, ndi na nsangaji ne būmi buyampe.”
16. Lelo mwanda wemwenine tutu umo mu Florida ulombola bika pa bukomo botulonga bwa kusapula ne pa mfulo?
16 Ryan kadipo uyukile amba busapudi bwasapwidile muntu umo bwafikije muntu mukwabo ku kwitabija bubinebine. Shako, aye’ko wayukile bipa byalupukile ku kusumininwa kwasumininwe ‘kusapula ne pa mfulo.’ Padi usapulanga ku njibo ne njibo, ku kaji, ku masomo, nansha bwa kiponka na ponka, ne abe kuyuka mpika, uno waikala ke muswelo wa kusambakanya bubinebine ku bakwabo. Monka kemwāyukilepo Polo bipa byonso byālupukile mu “Asha,” nobe padi kubwanyapo kuyuka bipa bikalupula busapudi bosapula ne pa mfulo. (Tanga Bilongwa 23:11; 28:23.) Bine, i kya mvubu mpata twendelele kulonga namino!
17. Lelo usumininwe kulonga bika mu mwaka wa 2009?
17 Nanshi mu mwaka wa 2009, tusumininwei kuvuija mwingilo wetu wa kusapula ku njibo ne njibo ne mu miswelo mikwabo. Shi tulonge namino, tukanena na mwānenene mutumibwa Polo amba: “Ami nkyākaminwe’byopo abya, nansha kimo, nansha kwilemeka ami mwine buleme bwa muya wami, mhm, i pa mwanda wa kunena’mba: Mpwididile lwendo lwami ne īno mīngilo yo natambwile kudi Mfumwetu Yesu ya kusapula myanda-miyampe ya buntu bwa Leza.”
Usa Kulondolola Namani?
• Le mutumibwa Petelo ne Polo pamo ne bakwabo ba mu myaka katwa kabajinji bāsapwile ne pa mfulo muswelo’ka?
• Mwanda waka musapu otusapula ubwanya kulupula bipa bitabukile ne byotulanga bine?
• Lelo kisonekwa kya mwaka wa 2009 i kisonekwa’ka, ne mwanda waka umona amba i kyendele’mo?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Bushintuludi pa paje 27]
Kisonekwa kya mwaka wa 2009 kinena’mba: ‘Sapula myanda miyampe ne pa mfulo.’—Bil. 20:24.