Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Kusokwelwa—I
Mwanda wa Yehova I Mūmi
Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Kusokwelwa—I
MUTUMIBWA mununu Yoano mukutwe pa kisanga kya Patamosa wamone bimonwa 16. Wamone mu bimonwa bintu bifikidija Yehova Leza ne Yesu Kidishitu mu difuku dya Mfumwetu—kitatyi kishilula na kushimikwa kwa Bulopwe bwa Leza mu 1914 kutūla ku mfulo ya Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Kidishitu. Mukanda wa Kusokwelwa wāsonekelwe na Yoano kubwipi kwa mwaka wa 96 K.K., ushintulula bino bimonwa bisangaja.
Pano tubandaulei myanda mikatampe idi mu Kusokwelwa 1:1–12:17, itala bimonwa bisamba-bibidi bibajinji byāmwene Yoano. Tufwaninwe kuta mutyima ku bino bimonwa, mwanda bikwatañene na bintu bilongeka mu ino ntanda dyalelo ne kulombola bisa kulonga’po Yehova panopano. Boba batanga na lwitabijo mānga ya bino bimonwa baseñwanga ne kukankamikwa.—Bah. 4:12.
MU BIYUKENO BISAMBA-BIBIDI, “KĀNA-KA-MUKŌKO” KABALAMUNA’MO BISAMBA
Dibajinji, Yoano wamone Yesu Kidishitu mutumbijibwe ntumbo ne kutambula misapu milondakane yafwaninwe ‘kulemba mu mukanda wa kutuma ku bipwilo bisamba-bibidi.’ (Kus. 1:10, 11) Wamone monka lupona lutentekwe mūlu. Mu kuboko kwa lundyo kwa yewa ushikete pa lupona mudi mukanda mulamikwe na biyukeno bisamba-bibidi. Mwine utelwa bu “ufwaninwe kuvungulula uno mukanda” ke ungipo, ino i “Ntambo wa ku kisaka kya Yuda,” nansha “kāna-ka-mukōko . . . kadi ne masengo ako asamba-abidi, ne meso ako asamba-abidi.”—Kus. 4:2; 5:1, 2, 5, 6.
Kimonwa kya busatu kilombola byalongeka kitatyi kyalamuna “Kāna-ka-mukōko” biyukeno bisamba bibajinji, kimo ne kimo. Pa kulamunwa kwa kiyukeno kya busamba, kubatetuka kintenshi kya ntanda kadi difuku dya bukalabale dibafika. (Kus. 6:1, 12, 17) Ino kimonwa kilonda’ko kibalombola ‘bamwikeulu baná bakwete luvula lwa ku mitamba iná ya pano panshi’ enka ne bipwa kutūlwa biyukeno kwa ba 144000. “Kibumbo kikatampe” kya boba batūlwe biyukeno abamweka “bēmene mu kifuko kya lupona , ne kya Kāna-ka-mukōko.”—Kus. 7:1, 9.
Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:
1:4; 3:1; 4:5; 5:6—Lelo binenwa “bashipiditu basamba-babidi” bifunkila pa bika? Kibalwa isamba-ibidi kifunkila pa kintu kituntulu kudi Leza. Nanshi, musapu ku “bipwilo bisamba-bibidi” ufunkila dibajinji pa bantu bonso ba Leza badi mu kintu kya bipwilo 100000 kujokoloka ntanda. (Kus. 1:11, 20) Mushipiditu sandu byoupānwanga mungya mwingilo usaka kwingilwa, binenwa “bashipiditu basamba-babidi” bifunkila pa mwingidilo wao mutuntulu wa kupāna kwimvwanija ne madyese ku boba bonso bata mutyima ku bupolofeto. Mukanda wa Kusokwelwa umweka bu wendanga ufikidila ponka ba bibalwa bisamba-bibidi. Kibalwa isamba-ibidi kyelekeja butuntulu, ne i bine, uno mukanda wendanga ‘upwija’ nansha kubwaninija “kifībwe kya Leza.”—Kus. 10:7.
1:8, 17—Lelo bitenta bya bu “Alefa ne Omeka” ne “umbajinji ne wamfulo” bifunkilanga padi ani? Bitenta bya bu “Alefa ne Omeka” bifunkilanga padi Yehova, mwanda wa kulombola’mba kekudipo Leza mwine bukomo bonso upityile uno, kunyuma kwandi nansha ke kumeso kwine. Aye i “ngalwilo, ne nshiko.” (Kus. 21:6; 22:13) Nansha Yehova byatelelwe bu “umbajinji, ne mfulo” mu Kusokwelwa 22:13, mwanda wa kulombola’mba kekudipo umubadikidile nansha umulonda mwine, mulangwe udi mu shapita umbajinji wa Kusokwelwa ulombola’mba kitenta “umbajinji, ne mfulo” kifunkila padi Yesu Kidishitu. Wādi muntu umbajinji kusangwilwa ku būmi bwa ku mushipiditu bwakubulwa kufwa kadi i wa mfulo kusangulwa na Yehova aye mwine.—Kol. 1:18.
2:7—Lelo “paladisa ya Leza” i bika? Bino binenwa byobyesambīlwe Bene Kidishitu bashingwe-māni, ino paladisa ifwaninwe kufunkila pa yoya ya mūlu—mwine mwine mwikele Leza. Bashingwe-māni ba dikōkeji bakapebwa dyese dya “kudyako ku mutyi wa būmi.” Bakapebwa umbidi wa kubulwa kufwa.—1 Kod. 15:53.
3:7—Lelo Yesu wāpelwe kitatyi’ka “lufungulo lwa Davida,” ne wingidijanga’lo muswelo’ka? Yesu pa kubatyijibwa mu 29 K.K., wātongelwe amba akekale Mulopwe wa ku musuku wa Davida. Inoko, kāpelwepo kala lufungulo lwa Davida kufika ne mu 33 K.K., mwaāzunzwilwe ku lundyo lwa Leza momwa mūlu. Mwine’mwa, ye mwaātambwile lupusa lonso lwa Bulopwe bwa Davida. Tamba pene’pa Yesu wingidijanga lufungulo mwanda wa kushitula mikenga ne madyese a Bulopwe. Mu 1919, Yesu wāpēle “umpika wa binebine, udi na manwa” “lufungulo lwa njibo ya Davida” na kubīka kabumbo ka uno umpika ke kalama wa “lupeto lwandi lonso.”—Is. 22:22; Mat. 24:45, 47.
3:12—Lelo ‘dijina dipya’ dya Yesu i dijina’ka? Dino dijina difunkila pa kitenta ne mwingilo mupya wa Yesu. (Fid. 2:9-11) Dino dijina byokediyukenepo ku muntu mukwabo poso’nka Yesu kete, widilembanga pa banababo ba kikōkeji badi mūlu, ne kupwana nabo bininge. (Kus. 19:12) Wingilanga’nka ne kwingila pamo nabo.
Ñeni Yotuboila’ko:
1:3. “Mwaka [wa Leza kutyibila ntanda ya Satana mambo byokeudi] pabwipi ponka,” pano po pene potufwaninwe kwimvwanija na kampeja-bukidi musapu wa mu mukanda wa Kusokwelwa ne kwiulonda.
3:17, 18. Pa kwikala mpeta ku mushipiditu, tufwaninwe kupota “nsahabu mitōkejibwe mu mudilo” ya Yesu. Ko kunena’mba kwielela’ko kwikala bampeta ba mu mingilo milumbuluke. (1 Tem. 6:17-19) Tufwaninwe netu kuvwala “mitwelo itōka tō” ituyukanya bu balondi ba Kidishitu, ne kwingidija “bwanga bwa kushinga meso,” kimfwa madingi alupwilwe mu Kiteba kya Mulami, mwanda wa kuyuka kusansanya kwa ku mushipiditu.—Kus. 19:8.
7:13, 14. Bakulumpe 24 belekeja ba 144000 mu ntumbo yabo ya mūlu, mobengila bu balopwe ne bu bapidishitu. Bādi belekejibwa na bapidishitu ba mu Isalela wa kala, baābenye Mulopwe Davida mu bisumpi 24. Umo mu bano bakulumpe walombola Yoano kutambile kino kibumbo kikatampe. O mwanda kusangulwa kwa Bene Kidishitu bashingwe-māni kwadi kwa kushilula kumeso kwa 1935. Mwanda waka? Mwanda mu mwine mwaka’o, bengidi ba Leza bashingwe-māni badi pano pa ntanda ye mobayukile senene kibumbo kikatampe.—Luka 22:28-30; Kus. 4:4; 7:9.
KULAMUNWA KWA KIYUKENO KYA BUSAMBA-BUBIDI KUBATWALA KU KUVUMA KWA BIMPUNGIDI BISAMBA-BIBIDI
Kana ka mukōko kabalamuna kiyukeno kya busamba-bubidi. Bamwikeulu basamba-babidi abapebwa bimpungidi bisamba-bibidi. Basamba abavumija bimpungidi byabo, bisalaja misapu ya butyibi pa “mutamba umo wa busatu” wa bantu—bipwilo bya Kine Kidishitu. (Kus. 8:1, 2, 7-12; 9:15, 18) Bino byo byamona Yoano mu kimonwa kya butano. Mu kimonwa kilonda’ko, Yoano wadi kamukanda ne kutompekeja madabahu a tempelo. Kupwa kwa kimpungidi kya busamba-bubidi kuvuma, diwi dikatampe dibanena’mba: “Bulopwe bwa panopantanda pano ke bwa Mfumwetu, ne bwa Kidishitu wandi.”—Kus. 10:10; 11:1, 15.
Kimonwa kya busamba-bubidi kitandabula byobya binenwe mu Kusokwelwa 11:15, 17. Kubamweka kiyukeno kikatampe mūlu. Mwana-mukaji wa mūlu wabutula mwana, mwana-mulume. Dyabola wapangwa mūlu. Pa kukalabela mwana-mukaji wa mūlu, “wakatamba bakwabo basheleshelepo ba lukunwa lwandi.”—Kus. 12:1, 5, 9, 17.
Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:
8:1-5—Mwanda waka mūlu mwaikele talala nyā, ne i kika kyaelelwe pano panshi? Mu muneneno wa kyelekejo, mūlu mwaikele talala nyā mwanda “milombelo ya bapandulwemo” badi panshi imvwanike. Kino kyalongekele ku mfulo kwa divita dibajinji dya ntanda. Bene Kidishitu bashingwe-māni kebakandilepo mūlu ku mfulo kwa Bitatyi bya Bajentaila, na mwadi mulangila bavule. Basusukile mu kitatyi kya divita. Mu kino kitatyi badi balombela na kininga mwanda wa kuludikwa. Pa kulondolola ku milombelo yabo, mwikeulu wapungulwile mudilo wa kyelekejo pano panshi mwanda wa kukabija ku mushipiditu Bene Kidishitu bashingwe-māni. Nansha byobadi batyetye, bashilwile mwingilo wa kusapula ntanda yonso walengeje Bulopwe bwa Leza bwikale bwa mudilo utema, usokola patōka bidi mu bipwilo kya Kine Kidishitu. Bidyumu bya mu Bible bidi bwa mikungulo byāimvwanika, mwinya wa bubine bwa mu Bisonekwa wāyukana, ne kitako kya mutōtelo wa bubela kyāsunkanibwa pamo bwa kintenshi kijinya mobo.
8:6-12; 9:1, 13; 11:15—Lelo bamwikeulu basamba-babidi bētembele kitatyi’ka kuvumija bimpungidi byabo, ne byāvumine kitatyi’ka ne muswelo’ka? Kwitemba mwanda wa kuvumija bimpungidi bisamba-bibidi, kubadila’mo ne kuludika ba mu kabumbo ka Yoano badi pano panshi kapelwe bukomo, kwashilwile tamba mu 1919 kufika mu 1922. Bano bashingwe-māni bepēne mu kulongolola monka mwingilo wa busapudi ne kūbaka bitampilo. (Kus. 12:13, 14) Kuvuma kwa bimpungidi kwelekeja busapudi bwa butyibi bwa Yehova pa ntanda ya Satana busapulwa na bantu ba Leza kwampikwa moyo pamo na bamwikeulu. Nakampata, kino kyashilwile na kitango kyalongelwe ku Cedar Point, Ohio, mu 1922, kufika ne ku malwa makatakata.
8:13; 9:12; 11:14—Kuvuma kwa bimpungidi bisatu bya mfulo i “malwa” muswelo’ka? Kuvuma kwa bimpungidi biná bibajinji byokwasokwela patōka ngikadilo ya lufu lwa ku mushipiditu idi’mo bipwilo bya Kine Kidishitu, ino kuno kwa bisatu bya mfulo i malwa mwanda kulombola binkumenkume kampanda. Kwa butano kukwatañene na kulekelelwa kwa bantu ba Leza mu “lupongo” lwa kubulwa kwingila tamba mu 1919 kufika’nka ne bibaya mwingilo, waikala pamo bwa mpupo isansa ku bipwilo bya Kine Kidishitu. (Kus. 9:1) Kwa busamba i kwilonda kwa tubalwe mu mānga ne mu mwingilo wa kusapula ntanda yonso washilwile mu 1922. Kwa mfulo nako i kwa kubutulwa kwa Bulopwe bwa Meshiasa.
Ñeni Yotuboila’ko:
9:10, 19. Binenwa bya bukomo bya mu Bible bitanwa mu bitabo bya “umpika wa binebine, udi na manwa” bidi na musapu usanshija. (Mat. 24:45) Uno musapu udi pamo bwa minyenze ya njie idi na ‘nonga bwa tuminye’ kadi udi bwa tubalwe twa “mikila . . . īdi bwa banyoka.” Mwanda waka? Mwanda bino bitabo bidyumunanga bantu ku “difuku dya [Yehova] kulubwila kinongo.” (Is. 61:2) Tukankamanei ne kupyasakena mu mwingilo wa kwabanya’byo.
9:20, 21. Bantu bavule batūkanye badi mu matanda mwampikwa Bwine Kidishitu i betabije musapu otusapula. Inoko, tuyukile’mba ke bangipo bakālamuka mu badi panja pa bipwilo bya Kine Kidishitu, batelelwe bu “bantu bakwabo basheleshelepo.” Nansha nabya, batwe tukendelela na kusapula.
12:15, 16. “Nshi”—bakata badi mu ngikadilo ya Satana, nansha balopwe badi mu matanda palapala—yaitabije kwikale bwanapabo bwa kutōta. Ano malopwe ‘aminine munonga [wa kupangwapangwa] wāpādile mukishi mu kyakanwa kyandi’ tamba mu myaka ya 1940. I bine, shi Yehova wasake, ubwanya kutonona baludiki balonge kiswa mutyima kyandi. Nanshi, Nkindi 21:1 i munene bya bine amba: “Mutyima wa mulopwe udi mu dikasa dya Yehova pamo’nka bwa tunonga twa mema; walamuna’o monso mwaswidile.” Kino kintu kifwaninwe kukomeja lwitabijo lwetu kudi Leza.