‘Tai Mutyima’
‘Tai Mutyima’
“Mfulo ya bintu byonso ke idi pabwipi. . . . Mute mityima ku kulomba.”—1 PET. 4:7, MB.
1. Le bufundiji bwa Yesu bwādi bwimanine pa mutwe wa mwanda’ka?
KITATYI kyādi Yesu Kidishitu pano pa ntanda, mutwe wa mwanda wa bufundiji bwandi i Bulopwe bwa Leza. Yehova usa kubingija bubikadi bwandi mūlu ne pano panshi ne kutumbija dijina dyandi kupityila ku buno Bulopwe. O mwanda, Yesu wāfundije bandi bana ba bwanga kulombela Leza amba: “Bulopwe bobe bufike. Muswidile mutyima obe mūlu ne panopantanda pene i monka.” (Mat. 4:17; 6:9, 10) Uno umbikalo wa Bulopwe usa kufudija pano pano ponka ntanda ya Satana ne kufikidija kiswa-mutyima kya Leza pano pa ntanda ponsololo. Pamo’nka na mwānenene Danyele mu bupolofeto, Bulopwe bwa Leza “bukatyumuna bipindibipindi ne kukubija malopwe ano’a onsololo, kadi bukemananga nyeke.”—Dan. 2:44.
2. (a) Le balondi ba Yesu badi ba kuyuka namani kwikala’po kwandi mu Bulopwe? (b) Le kino kiyukeno kyadi kya kuyukanya bika bikwabo?
2 Bana ba bwanga ba Yesu pa kumona mvubu ya kwiya kwa Bulopwe bwa Leza, bāipangwile Yesu amba: “Lelo kadi ne kyo tukayūkilapo pa kwiya kobe pano ne pamfulo ya panopantanda i kika le?” (Mat. 24:3) Kwadi kwa kwikala kiyukeno kya kuyukila kwikala’po kwa Kidishitu mu Bulopwe kwampikwa kumweka ku bantu ba pano pa ntanda. Kino kiyukeno kyadi kya kwikala na myanda palapala yālailwe kala mu Bisonekwa. I bine, balondi ba Yesu badi bakukekala’ko mu kine kitatyi’kya badi bakujingulula’mba ke mwanze kubikala mūlu. Kadi kyadi kya kuyukanya ne ngalwilo ya kitatyi kitelelwe mu Bible bu “mafuku a kumfulo” a ngikadilo imbi ya bintu itādile ntanda dyalelo.—2 Tem. 3:1-5, 13; Mat. 24:7-14.
Tai mutyima mu Mafuku a Mfulo
3. Le Mwanda waka Bene Kidishitu bafwaninwe kutengela?
3 Mutumibwa Petelo wāsonekele amba: “Mfulo ya bintu byonso ke idi pabwipi. Ikalai ne muswelo mufwanyinwe, mwilamei senene umbyonso, mute mityima ku kulomba.” (1 Pet. 4:7, MB) Bana ba bwanga ba Yesu badi bafwaninwe kuta mutyima, kutengela binkumenkume bya ntanda biyukanya kwikala’po kwandi mu Bulopwe. Kadi penda pafwena mfulo ya ngikadilo imbi ya bintu po pene pobadi bafwaninwe kuta mutyima bininge. Yesu wālombwele bandi bana ba bwanga amba: “Tengelai mwanda kemuyūkilepo pākafikila mwine njibo [kutyibila ntanda ya Satana mambo].”—Mako 13:35, 36.
4. Lombola kwishila kwishidile ngikadilo ya bantu badi mu ntanda ya Satana na bengidi ba Yehova. (Tala ne kapango.)
4 Bantu bavule baludikwanga na Satana, kadi kebatelepo mutyima ku buluji bwa binkumenkume bya ino ntanda. Kebajingulwilepo kwikala’po kwa Kidishitu mu ntumbo ya Bulopwe. Ino, balondi ba bine ba Kidishitu batengele kadi bajingulwile ne buluji bwinebwine bwa bintu byalongekele mu myaka katwa mipite. Tamba mu 1925, Batumoni ba Yehova i bajingulule amba Divita I dya Ntanda ne binkumenkume byalondele’ko i bukamoni bulombola kwikala’po kwa Kidishitu mu ntumbo ya Bulopwe bwa mūlu kwashilwile mu 1914. Nanshi, mafuku a mfulo a ino ngikadilo imbi ya bintu iludikwa na Satana ke mashilule kala. Bantu bavule bamona, nansha byokebayukilepo buluji, i bajingulule kwishila kukatampe kudi pa kitatyi kyabadikile Divita I dya Ntanda ne kitatyi kyalondele’po.—Tala kapango “Kitatyi kya Tuvutakanya Ke Kishilule.”
5. Mwanda waka tufwaninwe kwendelela na kutengela?
5 Pano ke kubwipi kwa myaka katwa, binkumenkume bikatampe bilongeka pa ntanda yonso bilombolanga bukamoni bwa’mba tudi mu mafuku a mfulo. Kubashala’tu kakitatyi katyutyu Yehova ape Kidishitu lupusa lwa kutuma bamwikeulu bandi bonakanye ntanda ya Satana. (Kus. 19:11-21) Bene Kidishitu babine banenwe kutengela. O mwanda, twendelelei kutengela pano potwilaije mfulo ya ino ngikadilo ya bintu. (Mat. 24:42) Tufwaninwe kushala nyeke batengele, ne kuvuija uno mwingilo wa mvubu wingilwa ntanda yonso na buludiki bwa Kidishitu.
Mwingilo Wingilwa Ntanda Yonso
6, 7. Lelo mwingilo wa kusapula Bulopwe wendanga utanta mu ano mafuku a mfulo namani?
6 Mwingilo ufwaninwe kwingila bengidi ba Yehova wātelelwe mu biyukeno bilombola amba tudi mu mafuku a mfulo a ino ngikadilo imbi ya bintu. Yesu wātelele uno mwingilo wingilwa ntanda yonso pa kutela myanda palapala yadi ya kulongeka kitatyi kya mfulo. Mu bupolofeto bwandi mudi ne bino binenwa bya mvubu binena amba: “Īno myanda-miyampe ya buno bulopwe īkasapwila panopantanda ponso, ke kiyūkeno kya kuyūkila pa kusapwila’yo ku mizo yonso. Penepo nankyo po pakafikidila ne pamfulo pene.”—Mat. 24:14.
7 Langa’po bidi myanda imoimo ikwatañene na buno bupolofeto bwa Yesu. Kitatyi kyashilwile mafuku a mfulo mu 1914, kibalwa kya bantu badi basapula myanda miyampe kyadi kityetye mpata. Ino pano, kino kibalwa ke kikatampe bininge. Ke kudi pano Batumoni ba Yehova 7 000 000 ne musubu basapula ntanda yonso, badi mu bipwilo 100 000 ne kupita. Bantu bakwabo 10 000 000 bebungile pamo na Batumoni ba Yehova ku Kivulukilo kya lufu lwa Kidishitu kya mu 2008. Kino kibalwa kyadi kikande bininge kutabuka kya mwaka mupite.
8. Mwanda waka kukankajibwa i kukomenwe kwimika kwendelela kwa mwingilo wetu?
8 Bine, bukamoni bukatakata bwa Bulopwe bwa Leza busapulwanga mu mizo yonso kumeso kwa mfulo ya ino ngikadilo ya bintu kufika! Bwendelelanga kumeso nansha Satana byadi “Leza wa panopantanda.” (2 Kod. 4:4) Satana uludikanga politike, bipwilo, ne milongelo ya busunga ya pano pa ntanda, pamo ne bisanji bya mīsambo bine. Le penepa, i ani ukwasha kwendelela kwa uno mwingilo wa busapudi? I Yehova mwine ukwasha wendelele. O mwanda, mwingilo wa kusapula Bulopwe wendelelanga kumeso nansha Satana byakimbanga kwiwimika.
9. I kika kinenenwa’mba ntundubuko yetu ya kumushipiditu idi pamo bwa kingelengele?
9 Kwendelela kwa mwingilo wa busapudi bwa Bulopwe, kutanta ne ntundubuko ya ku mushipiditu ya bantu ba Yehova kudi pamo bwa kingelengele. Kwampikwa bukwashi bwa Leza, kubadila’mo bwendeji ne kulama kwalama bantu bandi, mwingilo wa busapudi kewadipo wa kubwanika. (Tanga Mateo 19:26.) Tukulupilei amba mushipiditu sandu wa Leza wingilanga mu mityima ya bantu batengele basenswe kwingidila bakwabo, o mwanda mwingilo wa busapudi ukendelelanga senene kufika ne ku kuvuika kwao, “penepo nankyo po pakafikidila ne pamfulo pene.” Kino kitatyi kyendanga kifwena lubilo lonka.
“Malwa Makatakata”
10. Lelo Yesu wālombwele amba kyamalwa kibuke kiya’ki kikekala namani?
10 Mfulo ya ino ngikadilo imbi ya bintu isa kwiya na “malwa makatakata.” (Kus. 7:14) Bible katelelepo kitatyi kikeja ano malwa, ino Yesu wānene amba: “Kukēkalanga kyamalwa kibūke kya kubulwa, nansha kingi kikwabo kidingakene nakyo, kushilwila konka kungalwilo kwāpangile mwine Leza, ne kutūla ku dyalelo kuno’ku, nansha kumeso kwine.” (Mat. 24:21) Potulangulukila pa byamalwa ke bifikile ino ntanda, kimfwa kyokya kya Divita II dya Ntanda, dyajimije būmi bwa bantu kintu kya midiyo 50 kutūla ku 60, kino kyamalwa kibuke kikekala bine kya kamfula-nkonko. Kikanana pa divita dya Amakedona. Kino i kitatyi kikasoñanya Yehova bibumbo byandi konakanya byonso bya mu ngikadilo ya bintu ya Satana pano pa ntanda.—Kus. 16:14, 16.
11, 12. Lelo i kinkumenkume’ka kikayukanya ngalwilo ya kyamalwa kibuke?
11 Bupolofeto bwa Bible kebutelelepo difuku dine dikashilula kyamalwa kibuke, ino bwitulombola kinkumenkume kya kutendelwa kyokikashilula nakyo. Kino kinkumenkume i konakanibwa kya bipwilo bya bubela na malopwe a politike. Mu bupolofeto bwa Bible budi mu Kusokwelwa shapita 17 ne 18, bipwilo bya bubela i byelekejibwe na mwana-mukaji wa bwitwa ulonga busekese na balopwe ba politike ba pano pa ntanda. Kusokwelwa 17:16 Ulombola’mba kitatyi ke kisa kufika kyo “bakamushikwa wabwitwa ne kumusala ne kumuvula, kadi bakamudya mwita wandi, ne kumusokelela fututu mu mudilo” kudi malopwe a politike.
12 Pakafika kino kitatyi, Leza ‘ukebatunwina ku mityima kwabo [balopwe ba politike] kulongela monka muswidile mutyima wandi,’ amba bonakanye bipwilo byonso bya bubela. (Kus. 17:17) O mwanda tukokeja kunena’mba buno bonakani butamba kudi Leza. I butyibi bwakatyibila bipwilo bya buzazangi bifundijanga umbula bwa myaka bufundiji bwampikwa kukwatañana na kiswa-mutyima kya Leza ne kupangapanga bengidi bandi. Ino ntanda keitengelepo konakanibwa kwa bipwilo bya bubela kwiya’ku. Inoko bengidi ba Yehova ba kikōkokeji batengele’ko. Kadi basapwilanga’ko bakwabo mu ano mafuku a mfulo.
13. Lelo i bika bilombola’mba mfulo ya bipwilo bya bubela ikapita mu kitatyi kīpi mpata?
13 Bine, kikekala kyaso kikata ku bantu pa kumona bonakani bwa bipwilo bya bubela. Bupolofeto bwa Bible bulombola’mba enka ne “balopwe ba panopanshi” bene pobakamona buno bonakani bakekala ke banena’mba: “Yō! Yō! i malwa ne malwa! . . . Ke-kintu kitatyi kimo kyonka kuponejibwa kobe kubafika”! (Kus. 18:9, 10, 16, 19) Bible i mwingidije pano bishima “kitatyi kimo kyonka” mwanda wa kulombola’mba kino kinkumenkume kikalongeka mu kitatyi kīpi mpata.
14. Kitatyi kikalamukila balwana na Yehova Leza bengidi bandi, le nandi ukalonga’po bika?
14 Tubaivwanija’mba kupwa’tu kwa konakanya bipwilo bya bubela, bengidi ba Yehova bakatambwa, bene basapula musapu wa butyibi. (Ezek. 38:14-16) Pakashilula kuno kutambwa, boba bebatamba bakakolomona Yehova, mwine ulaile kulama bengidi bandi. Yehova unena’mba: “Mu mukao wami ne mu mudilo wa bukalabale bwami nesambe’mba: . . . E po bakayukila’mba ami ne Yehova.” (Tanga Ezekyele 38:18-23.) Leza unena mu Kinenwa kyandi amba: “Yewa wimutenga [bengidi bandi ba kikōkeji] uteñanga nkishi wa mu dīso dyandi.” (Zek. 2:8) Nanshi, balwana nandi pobakashilula kutamba bengidi bandi bonso mu kikonge, Yehova kakashikatapo talala. Ukebalwila kutūla ne ku mfulo ya kyamalwa kibuke—kikanana kufika ne ku Amakedona. Kidishitu ukaludika bibumbo bya bukomo bya bamwikeulu mwanda wa kuleta butyibi bwa Yehova pa ntanda ya Satana.
Motutadilwa na uno Mwanda
15. Kuyuka kotwayuka’mba mfulo ya ino ngikadilo ya bintu keidi pabwipi kwitutala namani?
15 Lelo kuyuka kotwayuka amba mfulo ya ino ngikadilo imbi ya bintu yendanga ifwena lubilolubilo kwitutala namani? Mutumibwa Petelo wāsonekele amba: “Ebiya pa kumona’byo byobya byonso bikasunguluka namino, lelo kitufwaninwa kwikala muswelo wa bu-bantu ka? wakwikalamo bu-bakola ba bwine-Leza.” (2 Pet. 3:11) Bino binenwa bikoma mvubu ya kushadila nyeke batengele ne kutala shi mwiendelejo wetu i mukwatañane na bisaka Leza ne shi tudi na būmi ne bilongwa bya bwine-Leza, bilombola’mba tuswele Yehova. Mu bino bilongwa mubadilwa ne bukomo bulongwa mwanda wa kusapula myanda miyampe ya Bulopwe kumeso kwa mfulo kufika. Petelo wāsonekele monka’mba: “Mfulo ya bintu byonso ke idi pabwipi. . . . Mute mityima ku kulomba.” (1 Pet. 4:7, MB) Tukekala pabwipi na Yehova ne kulombola’mba tumuswele shi tumulomba kitatyi kyonso, amba etuludike na mushipiditu sandu wandi ne kipwilo kya ntanda yonso.
16. Mwanda waka tufwaninwe kulonda na katentekeji madingi a Leza?
16 Mu bino bitatyi bya kyaka, tufwaninwe kulonda na katentekeji madingi a mu Kinenwa kya Leza anena’mba: “Tūkanyai biyampe pa kunanga, kepamopo bwa bampikwa ñeni, mhm, poso bwa bañeni; ne kumwenamo byakumwenamo mu myaka, ke-mantu mafuku i mabimabi.” (Ef. 5:15, 16) Bubi pano bubavula kutabuka mu bitatyi byonso bya mu mānga ya bantu. Satana i mutūle’ko bintu bivule mwanda wa kujikakanya bantu baleke kulonga kiswa-mutyima kya Yehova nansha kwibapuakanya. Batwe bengidi ba Leza tuyukile ano manwa, ne ketusakilepo kuleka kintu nansha kimo kyonakanye kikōkeji kyetu kudi Leza. Kadi tuyukile byobya bisa kulongeka pano pano ponka, ne tukulupile mudi Yehova ne mu mpango yandi.—Tanga 1 Yoano 2:15-17.
17. Lombola mukeivwanina boba bakapanda pa Amakedona pakasangulwa bafu.
17 Kukafikidila ne mulao wa kutendela Leza wa kujokeja bafwile ku būmi, ke-pantu “kusanguka kwa bafu kudiko, kwa boloke, ne bampikwa koloka kumo.” (Bil. 24:15) Tala mulombwedilwe uno mulao na kukoma, amba: “Kusanguka kwa bafu kudiko”! Bine, kekudipo ne kya kutatena kine, mwanda i Yehova mwine unene’kyo! Isaya 26:19 ulaya’mba: “Bafwe bobe bakekala bōmi. . . . Langukai mwimbei banwe bekalanga mu luvumbi; . . . ino panopanshi pakeela bafwe.” Bino binenwa byāfikidile dibajinji pājokejibwe bantu ba Leza ba pa kala mu ntanda yabo, ne bitupa kikulupiji amba bikafikidilanga pa bute pa bute mu ntanda mipya. Bine, ikekala nsangaji mikatampe paketana boba bakasangulwa na baswe babo! Mfulo ya ntanda ya Satana idi pa bwīpi, ne ntanda mipya ya Leza nayo keidi pabwīpi ponka. Bine, tufwaninwe kuta’ko mutyima nyeke!
Lelo Ukivulukile?
• Le bufundiji bwa Yesu bwādi na mutwe wa mwanda’ka?
• Lelo mwingilo wa busapudi bwa Bulopwe i musambakane namani?
• Mwanda waka tufwaninwe kwikala bate’ko mutyima?
• Le i bika bikukankamika mu mulao udi mu Bilongwa 24:15?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kapango/Kifwatulo pa paje 16, 17]
KITATYI KYA TUVUTAKANYA KE KISHILULE
Mu 2007 Alan Greenspan walupwile dibuku didi na mutwe wa mwanda unena’mba: Kitatyi kya Tuvutakanya: Binkumenkume mu Ntanda Impya (Angele). Aye wadi mwimaniji wa kitango kya Réserve fédérale américaine kitala myanda ya mwingidilo wa mabanki kintu kya myaka 20. Greenspan ulombola biyukeno bya kwishila kwishidile ngikadila ya ntanda ne yoya yadi’ko kumeso kwa 1914 amba:
“Mungya malapolo onso, kumeso kwa 1914, ntanda yadi yendelela kumeso mu ngikadila ya bulēmantu ne kushidimuka; muzo wa muntu wadi umweka bu wenda ku bubwaninine. Myaka ya katwa ka dikumi ne kitema yafudije masusu a kusunga bapika. Bupolapola bwadi bwenda butyepa. . . . Kwendelela kwa bya busendwe bya mu myaka katwa dikumi ne kitema i kulupule mashinda a ndyandya, telefone, mudilo wa nshinga, sinema, myotoka, mobo mayampe ne bikwabo kebibadika. Kiñanga, mudīlo muyampe, mema a mampompi byonso bino byadi bilumbulula būmi . . . Bantu badi bamona’mba bikendelela ntanda yonso’nka namino.”
Ino . . . “Divita I dya Ntanda dyaonene ngikadila ya bulēmantu ne kushidimuka kupita ne Divita II dya Ntanda nansha byodyaonene bintu bivule kutabuka: mwanda dibajinji dyaonakenye milangwe. Nkikokejapo kwilwa myaka yabadikile Divita I dya Ntanda, padi pakulupile bantu amba būmi bukendelelanga bulumbuluka nyeke. Dyalelo mumweno wetu i mwishile mpata na wa myaka katwa mipite, nansha byoumweka bu i mukwatañane na mwikadila udi’ko. Lelo moyo, kukabakana kwa ntanda nansha kuvula kwa bantu mu kino kitatyi kya kwendelela kwa busendwe kubulwe’po kufikija bantu mu ngikadilo yaletele Divita I dya Ntanda? Ke kudipo ubwanya kuyuka kino.”
Greenspan uvuluka bya paadi ufunda inivelesite, byanenene polofesele wimanine myanda ya kwingidijija lupeto, Benjamin M. Anderson (1886-1949) amba: “Boba badi ke batame babwanya kuvuluka ne kwivwanija mwadi mwikadile ntanda kumeso kwa Divita I dya Ntanda, pobavuluka bapepwanga mutyima mpata. Kwadi mutyima-ntenke kewamwekele kasha.”—Economics and the Public Welfare.
Uno mulangwe udi ne mu buku mukwabo (A World Undone) walupwilwe mu 2006 na G. J. Meyer. Tutanga’mo amba: “Kudi binkumenkume bya mu manga binenwanga divule amba i ‘bishinte bintu byonso.’ Kimfwa Divita Dikatakata dya [1914-1918]. Na bubine, divita i dishinte bintu byonso: ke enkapo’tu mikalo ya matanda, imbikalo ne bukomo bwa mizo kete, ino i ne muswelo umona bantu ntanda ne obemona abo bene. Divita i dikalañanye bitatyi, i dyalamune mwikadila wa ntanda, ke mishile bikatampe na moyadi ikadile pa kala.”
[Kifwatulo pa paje 18]
Ku Amakedona, Yehova ukengidija bibumbo bya bamwikeulu