Ikalai Na Mwikadilo Mulumbuluke Bu Bengidi Ba Leza
Ikalai Na Mwikadilo Mulumbuluke Bu Bengidi Ba Leza
“Mwikale bakulonda Leza.”—EF. 5:1.
1, 2. (a) Mwanda waka kwikala na mwikadilo mulumbuluke kudi na kamweno? (b) Le i bika byotusa kwisambila’po mu kino kishinte?
MULEMBI Sue Fox wisambila pa mwiendelejo wa bulēme amba: “Mwikadilo mulumbuluke keudipo na mikalo. Kalēmo kasakilwa ponso ne kitatyi kyonso.” Shi bantu bekale na bulēme, nabya myanda na bakwabo ikatyepa, divule ne kupwididila’yo. Ne kubulwa bulēme nako mo monka. Shi tulongela bakwetu bintu pambulwa bulēme nabya tukakolomona luma, kiji, ne kidyonkoma.
2 Mwikadilo mulumbuluke utanwa divule mu kipwilo kya Bwine Kidishitu kya bine. Inoko tufwaninwe kwilama kutyina twakeula mwikadilo mutyani uvudile mu ntanda ya dyalelo. Tutalei pano kwingidija misoñanya ya mu Bible itala pa mwikadilo muyampe moikokejeja kwitukingila mu uno mwanda ne kukokela bantu ku mutōtelo wa bine. Pa kwimvwanija mwa kwikadila na mwikadilo mulumbuluke, tutalei kimfwa kya Yehova Leza ne wandi Mwana.
Yehova ne Wandi Mwana—Bimfwa bya Mwikadilo Mulumbuluke
3. Le Yehova i mulete kimfwa’ka kya bulēme?
3 Yehova Leza i mulete kimfwa kibwaninine kya bulēme. Nansha byadi Mfumu Mubikadi wa diulu ne ntanda, ulongelanga bantu bintu na kanye ne bulēme. Yehova pa kwisamba na Abalahama ne na Mosesa, wāingidije kishima kya Kihebelu kyalamunwa divule “Shi uswile.” (Ngal. 13:14, NW; Div. 4:6, NW) Kitatyi kilonga bengidi bandi bilubo, Yehova wikalanga “muyūle kanye ne buntu, kadi [kadipo] na kansontomokela ka kufunina bulobo, mhm, ino udi ne lusa, ne binebine bya ntanda ne ntanda.” (Mit. 86:15) I mwishile kulampe kwine na bantu bafunujuka bulobo shi bakwabo kebalongelepo byobasaka.
4. Le tukeula Yehova namani panena bakwetu?
4 Mwikadilo mulumbuluke wa Leza i mumweke kadi ne mu muswelo wateja bantu. Abalahama paāipangwile Yehova bipangujo bitala pa bekadi ba mu Sodoma, Yehova wālondolwele bipangujo byonso na mutyima mutūke. (Ngal. 18:23-32) Kāmwenepo binena Abalahama bu kwela kyaba bitupu. Yehova wimvwananga milombelo ya bengidi bandi ne kuyoyokota kwa babipya-mambo besāsa. (Tanga Mitōto 51:11, 17.) Lelo tubulwe’po kwiula Yehova na kuteja panena bakwetu?
5. Kwiula kalēmo ka Yesu kukokeja kulumbulula namani kipwano kyetu na bakwetu?
5 Mu bintu bivule byēfundile Yesu Kidishitu kudi Shandi mubadilwa ne kalēmo. Mwingilo wandi nansha byowādi ulomba kitatyi ne bukomo, Yesu wādi nyeke na kanye kadi utūkije mutyima. Bamakopo, bampofu ba lulombo, ne bafudile bakwabo bādi bamona amba Yesu udi’po kadi udi na mutyima wa kwibakwasha. Yesu kēbedilwepo nansha byobāile mu kitulumukila pambulwa kilaeno. Divule dine wādi uleka byaādi ulonga ne kukwasha yewa ukambakanibwa. Yesu wādi ulangila bininge boba bādi bamwitabija. (Mako 5:30-34; Luka 18:35-41) Batwe Bene Kidishitu tulondanga kimfwa kya Yesu na kwikala na kanye ne kukwashañana. Uno mwikadilo keubulwangapo kumonwa na balongo, balondakani, ne bakwabo. Kadi nakampata uno mwikadilo utumbijanga Yehova ne wituletelanga nsangaji.
6. Le Yesu wāshile kimfwa’ka kya bulunda ne kya kwikala biyampe na bantu?
6 Kadi Yesu wāpele bantu bulēme na kutela majina abo, mungya kishi kya kwabo. Lelo bendeji ba mutōtelo wa Bayuda bādi balēmekele bakwabo uno muswelo? Mhm. Bādi bamwene boba kebayukilepo mukanda wa bijila bu kibumbo “kifingwe mafingo.” (Yoa. 7:49) Ino Mwanā Leza kādipo namino. Mata, Madia, Zakiasa, ne bakwabo’po bāmwivwene wibeta pa majina abo. (Luka 10:41, 42; 19:5) Batwe bengidi ba Yehova dyalelo twikalanga biyampe na bakwetu nansha bishiyekulu ne ngikadilo ya mwa kwisambila na bantu byoituningila. * Kebalekangapo kwishila kwa bitenta kutyepeje bulēme bufwaninwe kupebwa banababo mu lwitabijo ne bantu bakwabo.—Tanga Yakoba 2:1-4.
7. Le misoñanya ya mu Bible itukwashanga namani twikale na bulēme ku bantu ba pi na pi?
7 Muswelo muyampe ushikete Leza ne wandi Mwana na bantu ba mizo ne tubila tonso uletelanga bano bantu bulēmantu ne kukokela boba ba mityima myoloke ku bubinebine. Na bubine, byobya bimonwa mu mwikadilo mulumbuluke bishilanga mungya bifuko. O mwanda ketudipo na kijila kipotoloke pa mwanda utala mwikadilo muyampe. Inoko, tulondanga misoñanya ya mu Bible itukwasha tupe bantu ba pi na pi bulēmantu mungya bifuko. Tubandaulei pano kumona bantu na bulēme mokukokejeja kulupwila bipa biyampe mu mwingilo wetu wa Bwine Kidishitu.
Kwimuna Bantu ne Kwisamba Nabo
8, 9. (a) Le i kibidiji’ka kibwanya kumonwa bu mwikadilo mutyani? (b) Mwanda waka binenwa bya Yesu bisonekelwe mu Mateo 5:47 bifwaninwe kushinta muswelo otumona bantu?
8 Mu bifuko bivule, bantu kebadipo na būmi bwa kulonga bintu bukidibukidi, o mwanda bantu bakokeja kwipita pampikwa kwiimuna amba “wakomapo” nansha kwiipangula amba “sapulanga?” Eyo, kekudipo ubwanya kwisamba na bonso baetana nabo mu dishinda muvudile kwendakana bantu. Inoko mu byaba bikwabo i biyampe ne i byendele’mo kwimuna bakwetu. Lelo udi na kibidiji kya kwimuna bantu? Nansha upitanga bantu pakubulwa kumungamunga ne kwibaneneja mpika? Na bubine muntu ubwanya kutamija kibidiji kya kibengo aye kuyuka mpika.
9 Yesu wētudyumwine paānene amba: “Kadi shi mwimune bonka bamwanenu, lelo nankyo po mukidile kunengeja i paka? Lelo baJentaila nabo kebaloñangapo’nka namino”? (Mat. 5:47) Pa kino, mukelenge wa bwino, Donald Weiss, wālembele amba: “Bantu bafitwanga shi bakwabo bebapita lukusu, kwibela diso mpika. Na bubine kekudipo lusa lokokeja kufwilwa na boba bosudile. Bwanga’tu abo i bupela: Imuna bantu. Wisambe nabo.” Shi ketulekelepo kwitolola ne mashikamashika kutalaja kipwano kyetu na bakwetu nabya tukamwena’mo bipa biyampe.
10. Mwikadilo mulumbuluke witukwashanga namani tumone bipa biyampe mu busapudi? (Tala kapango “Shilula na Mimungomungo.”)
10 Ivwana mwanda watene ba Tom ne Carol, ba mulume ne mukaji Bene Kidishitu bashikatanga mu kibundi kikatampe kya Amerika wa Kungala. Badi besambanga na balondakani bintu bisangaja mu mwingilo wabo wa busapudi. Bashilwile namani? Tom, unena na kutela Yakoba 3:18 amba: “Twadi tutompa kupwana na bantu ne kwikala nabo mu ndoe. Twadi tulumba boba badi panja pa mobo abo ne boba bengila mu mwaba. Twadi twibemuna na mimungomungo. Twadi twisambila pa myanda ibasangaja—itala bana, bambwa, mobo, ne twaji twabo. Mwenda mafuku, betumona bu balunda nabo.” Carol ubweja’ko amba: “Mu bupempudi bwa mfulo, twadi twibatelela majina etu ne kwibepangula abo. Twadi twibalombola byotulonga na balondakani nabo, twipipija ne mīsambo yetu mine. Mu uno muswelo, twadi twibasapwila musapu.” Ba Tom ne Carol bakulupilwe na balondakani nabo bavule. Bangi bene baitabije bitabo bisambila pa Bible, ne batyetye nabo balombola kusepelela kukatampe mu kwifunda bubinebine.
Kulombola Bulēme mu Ngikadilo Mikomo
11, 12. Mwanda waka tuyukile amba tukabengwa potusapula myanda miyampe, ne tukalonga’po namani?
11 Kyaba kimo, tubeñwanga potusapula myanda miyampe. Tuyukile’kyo kala, mwanda Yesu wālaije bandi bana ba bwanga amba: “Monka mo bampangilapangila ami ne bānwe nenu mo monka.” (Yoa. 15:20) Ino kutentulula na kalēmo ku binenwa bya kafutululo kukokeja kulupula bipa bilumbuluke. Penepa tukalonga’po namani? Mutumibwa Petelo wāsonekele amba: “Mwivukwilei’nka Kidishitu mu mityima yenu, eye Mfumwenu. Ikalai nyeke belongolole kulondolola boba bemwipangula ya kyo mukulupile. Mulondolole senene ne butuukanye ne kilemeko ponka.” (1 Pet. 3:15, MB ) Kwikala na kalēmo—kulondolola na butūkanye ne bulēme—kukokeja kutalaja mwikadilo wa boba betutuka.—Tet. 2:7, 8.
12 Le tukokeja kwiteakanya mwa kulwila na binenwa bibi mu muswelo witabijibwe na Leza? Bine i amo. Polo wānenene amba: “Mīsambo yenu īkale nyeke ne buntu bwa mwepo wa kwelwamo, amba muyūke mo kimufwaninwe kulondolola bonso, ku muntu, ku muntu.” (Kol. 4:6) Shi twikale na kibidiji kya kwikala na bulēme ku meso a bonso ba mu kisaka, ba ku kaji, ba mu kipwilo, ne balondakani netu, nankyo twi beteakanye senene ku kulwa na kipuni ne mutonko mu muswelo ufwaninwe kwikala Bene Kidishitu.—Tanga Loma 12:17-21.
13. Leta kimfwa kilombola amba bulēme butalajanga mwikadilo wa balwana.
13 Kwikala na mwikadilo muyampe mu ngikadilo mikomo kulupulanga bipa biyampe. Kimfwa mu Jampani, Kamoni umo wasepelwe na kibengo na mwinē njibo ne mweni wadi’ko. Tutu wataluka ku njibo’ya na bulēme. Aye pa kwendelela na kusapula mu mwaba, wamona mweni’wa umutala na dya kulampe. Penepa tutu pa kumufwena, mweni’wa wanena’mba: “Mfwile lusa pa byalongekanga. Nansha shi tubakunenanga bibi, nadi namone’tu amba abe wadi umungamunga. Le nonge namani ngikale pamo bwa abe?” Uno muntu kakidipo na nsangaji mwanda wajimije kaji, kadi inandi nandi i mufwe kepaijije. Kamoni wamunena kwifunda nandi Bible, nandi waitabija. Na pano kala kebefunde misunsa ibidi ku yenga.
Muswelo Muyampe wa Kutamija Bulēme
14, 15. Lelo bengidi ba Yehova ba pa kala bālelele namani babo bana?
14 Bambutwile bakaminwe Leza ba pa kala bāfundije babo bana myanda ya pa kitako ya mwa kwikadila na bulēme ku njibo. Tala muswelo wēsambile ba Abalahama ne Isake mwanandi na bulēme, utanwa mu Ngalwilo 22:7. Bufundiji buyampe bwa bambutwile ba Yosefa i bumweke ne mubyāmufikile. Paādi mu kifungo, wādi ulēmekele bakutwa nandi. (Ngal. 40:8, 14) Binenwa byandi kudi Felo nabyo bilombola amba wāfundijibwe muswelo muyampe wa kwisamba na bantu badi pa bitenta.—Ngal. 41:16, 33, 34.
15 Mu Mbila Dikumi yāpelwe bana ba Isalela, mudi ne luno lubila lunena’mba: “Lemeka shobe ne inobe mwine kumo, nankyo mafuku obe alepejibwe pa yoya ntanda yakupa Yehova Leza obe.” (Div. 20:12) Muswelo wa bana kulēmeka bambutwile babo i kwikala na mwikadilo mulumbuluke ku njibo. Mwanā Yefeta mwana-mukaji wālombwele amba udi na bulēme bukatampe pa kwitabija mutyipo wātyipile shandi paādi mu ngikadilo mikomo.—Bat. 11:35-40.
16-18. (a) Le i bika byotukalonga pa kufundija bana mwikadilo muyampe? (b) Lelo i kamweno’ka kadi mu kufundija bana mwikadilo muyampe?
16 Kufundija bana mwikadilo muyampe kudi na mvubu mikatampe. Pa kwikala biyampe na batame, bana bafwaninwe kuyuka mwa kwimwina beni, mwa kulondolwela ku telefone, ne mwa kudila bidibwa na bakwabo. Bafwaninwe kukwashibwa bajingulule mwa kukwatyidila bantu mulango, mwa kulombwela kanye ku banunu ne ku babela, ne mwa kukukwashisha boba baselele bilēma. Bafwaninwe kuyuka kamweno kadi mu kunenena na mutyima umo amba “Tata, shi uswile,” “Mama, wafwa’ko” “Tutu, wako,” “A kaka, le mbwanya kukukwasha?” ne “A mukwetu, mfwile’kopo lusa.”
17 Kufundija bana kwikala na bulēme ke kukomopo. Muswelo wa kufundija i kwibashila kimfwa kilumbuluke. Kurt wa myaka 25, unena pangala pa aye ne banababo basatu mobafundile bulēme amba: “Twadi tubandila kadi tuteja ba Mama ne Tata besamba na kanye abo bene na bene, ne kulongela bakwabo bintu na kitūkijetyima ne kabango. Ku Njibo ya Bulopwe, Tata wadi unsela pa kwimuna batutu ne bakaka batame kumeso ne pa kupwa kwa kupwila. Nadi ñimvwana ne kumona mwaebemwina na bulēme.” Kurt wendelela na kunena’mba: “Mwenda mafuku, nami naiula mwikadilo wandi. Kwikala na bantu bya bulēme kekwiilangapo ako kwine. Kebitalepo muswelo ofwaninwe kulonga, ino i muswelo osaka kulonga.”
18 Lelo bikekala namani shi bambutwile bafundija babo bana kwikala biyampe? Bana bakapwana na bantu ne kwikala nabo mu ndoe. Bakelumbila kwikala senene na bakulu ba mingilo ne na bengidi nabo. Ne kadi bana ba bulēme ne kalēmo, balonga byoloke, bakaletela bambutwile babo nsangaji ne kuloelelwa.—Tanga Nkindi 23:24, 25.
Mwikadilo Mulumbuluke Ukushiyañanyanga
19, 20. Mwanda waka tufwaninwe kusumininwa kwiula Leza wetu wa buntu ne wandi Mwana?
19 Polo wāsonekele amba: “Mwikale bakulonda Leza bu-bāna bakuswedibwa.” (Ef. 5:1) Kwiula Yehova Leza ne wandi Mwana kulomba kulonda misoñanya ya mu Bible pamo bwa ino yotwabandaula mu kino kishinte. Shi tulonge namino, tukepuka buzazangi bwa kulombola bulēme bwa ku milomo mwanda wa kusangaja bakata nansha mwanda wa kumwena’mo bya kumwena.—Yude 16.
20 Mu ano mafuku a mfulo a buludiki bwandi bubi, Satana unyengakanyanga misoñanya ya mwikadilo muyampe itūdile’ko Yehova. Ino Dyabola kakabwanyapo kufundula’ko mwikadilo mulumbuluke mu Bene Kidishitu ba bine. Nanshi umo ne umo asumininwe kulonda kimfwa kya Leza wa buntu ne kya wandi Mwana. Nabya muneneno ne mwikadilo wetu ukeshila nyeke na byobya bilonga bantu batongele kwikala na ngikadilo mibi. Tukaletela dijina dya Yehova mitendelo, Leza wetu udi na mwikadila muyampe, ne kadi tukakokela bantu ba mityima myoloke ku mutōtelo wandi wa bine.
[Kunshi kwa dyani]
^ Mu matanda amo, kutela mutame pa dijina dyandi i kubulwa bulēme, poso aye mwine wakupe lupusa lwa kumwita’dyo. Bene Kidishitu bafwaninwe kulonda bino bibidiji.
Lelo Ukivulukile?
• Le i bika byotubefunde pa mwikadilo muyampe wa Yehova ne wa wandi Mwana?
• Mwanda waka kwimuna bantu na nsangaji kwitumwekejanga biyampe batwe Bene Kidishitu?
• Kalēmo kalupulanga bipa mu busapudi namani?
• Bambutwile badi na mwingilo’ka mu kufundija babo bana mwikadilo mulumbuluke?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kapango pa paje 30]
Shilula na Mimungomungo
Bantu bavule bekakanga kwisamba na muntu okebayukilepo. Inoko Batumoni ba Yehova, byobasenswe Leza ne mukwabo, baloñanga bukomo bonso mwa kwisambila na bantu amba bebafundije bubinebine bwa mu Bible. Le i bika bikakukwasha wisendulule mu uno mwanda?
Musoñanya wa kamweno utanwa mu Fidipai 2:4, motutanga amba: “Kemukibangai byonka byenu bintu wa byandi, wa byandi, ehe, poso ne ku bintu bya bakwenu, au ku bya mukwabo, au ku bya mukwabo.” Langulukila pa bino binenwa: Shi kashā kwetene na muntu kampanda, ukakumona bu mweni. Le ukamutūkija mutyima namani? Mimungomungo ne lwimu lwa bulunda bikakukwasha. Inoko, kudi kintu kikwabo kya kuta’ko mutyima.
Poshilula mīsambo na muntu kampanda, yuka amba ubamutyibe byaadi ulanga. Shi usaka kumulombola byobya byolanga pampikilwa kuta mutyima ku byalanga, nabya ukakupumpunya. Shi ubabwanya kuyuka bilanga muntu, ubulwe’po kushilwila’po mīsambo? Kino kyo kyālongele Yesu pobētene na mwana-mukaji wa mu Samadia ku mushimwa. (Yoa. 4:7-26) Milangwe ya uno mwana-mukaji yādi ku kuteka mema. Yesu wāshilwidile’po mwisambo wandi na uno mwana-mukaji, ne lubilo lonka yaalamuka ke mīsambo ya mwanda wa Leza.
[Kifwatulo pa paje 29]
Kwikala mulunda na bantu kukokeja kulengeja wibafundije musapu muyampe
[Kifwatulo pa paje 31]
Mwikadilo mulumbuluke i muyampe nyeke