Muntu Washintyile Ntanda

Kudi bantu midiyo ne midiyo baikele’ko ne kufwa pano pa ntanda. Bavule kebashilepo bintu bya kwibavulukila’ko. Inoko, kudi batyetye balongele bintu bidi na lupusa pa mānga ya muntu—i ne pa būmi bobe bwa difuku ne difuku.

UBABUKA lubanga kowilongolola kwenda ku kaji. Ubaakija mudilo wa nshinga mwanda wa kwilongolola. Ubatekuna dibuku nansha julunale wa kutanga poenda mu motoka. Ubavuluka kusela lawa yobakwandikile ikukwasha kutyina kusambukilwa na misongo. Difuku dibashilula bibi, ino ubamwena kala mu bintu bipungilwe na bantu kampanda batumbe.

Michael Faraday Wābutwilwe mu 1791, uno mwifundi wa fizike Mwine Angeletele ye umbajinji kupunga motele wa mudilo wa nshinga ne dinamo. Kipungwa kyandi i kikwashe bantu bekale na mudilo wa nshinga.

Ts’ai Lun Mwingidi wa ku kidye kikatampe kya mu Shine, Ts’ai Lun utelwanga bu ye umbajinji kwifunda mwa kupungila papye, mu myaka isenselela ku mwaka wa 105 K.K. ne ye walengeje kwikale mapapye mavule.

Johannes Gutenberg Wa mu 1450, i mpunga Mwine Alemanye ye wāpungile kitampilo kibajinji kya masomo atūlwa’po ku makasa. Kino kitampilo kyapēleje bilembwa, ne kulengeja misapu ya myanda mivule isambakane ku bantu.

Alexander Fleming Mu 1928, uno mukimbi Mwine Ekose wasokwele lawa ya kwipaya bishi itwa bu peni (pénicilline). Pano ino lawa ingidijibwanga ntanda yonso mwanda wa kwipaya misanda.

Ne kutatana kwine mpika, bintu bisokolwa ne bipungwa na bantu batyetye kete ibikwashe midiyo ne midiyo ya bantu bamwene’mo ne kwikala na būmi bwa ngitu buyampe.

Inoko, kudi muntu umo utabukile kulampe bano bonso. Kayukenepo pa mwanda wa kusokola ne kupunga bintu bya sianse nansha bya kiñanga. Ino, uno muntu, mutambe ku kisaka kyampikwa ntumbo ne wāfwile pano ke padi myaka kubwipi kwa 2000, i mushiye musapu—musapu wa bukomo wa lukulupilo ne busengi. Shi tudingakanye musapu wandi moushintyile būmi bwa bantu, bavule baketabija amba uno i muntu washintyile ntanda binebine.

Uno muntu, ke ungipo i Yesu Kidishitu. Lelo wāsapwile musapu’ka? Ne uno musapu ukokeja kushinta būmi bobe namani?