Lelo Tukiyukile Buluji bwa Bubi?

PANO ke mafuku, ke bonsopo bendanga ku kipwilo bevwananga kitatyi ne kitatyi bafundiji babo ku alutale batela byobya bitwa bu “mpekato isamba-ibidi”—kwabila, mudyopolo, kusanswa bupeta, bukope, bukalabale, lwiso, ne mitatulo. I bafundiji batyetye kete, babwanya kulombola bipa bilula bilupuka ku bubi ne kusoñanya bemvwaniki besāse. Mulembi umo unena’mba, “Pano . . . bufundiji buvule mu bipwilo ke butabukanga bubinebine busansa butala pa bubi ne kwimanina pa mitwe ya myanda ‘isangela’ bantu.”

Balembi ba majulunale i bajingulule kino kisela. Bino bilonda’ko i binenwa’tu bityetye bya mu majulunale:

▪ “Miswelo ya kala ya bubi, kwisāsa, ne kukūlwa kebikinenwangapo ino ke kudi muneneno wa longola utala pa kwilēmekeja ne kwiswija.”—Star Beacon, Ashtabula, Ohio.

▪ “Buluji bwinebwine bwa bubi bwa muntu bumweka’tu na bwajimina.”—Newsweek.

▪ “Ketukiipangulangapo amba ‘I kika kisaka Leza kondi,’ ino ke enka amba, ‘I kika kibwanya kunongela Leza?’”—Chicago Sun-Times.

Mu ano mafuku mushikete bantu ba koku na koku pamo kadi mudi kilomonyeka, bantu bekakanga kwikwatyila butyibi mu mwikadilo. Betulombwele amba mu politike ke biyampepo kulonga namino. Kutyibila muntu mambo pa bilongwa byandi kumweka bu bubi bukatampe. O mwanda kubasambakana mulangwe wa amba: ‘Byolanga bikokeja kukwendekela abe, ino na bubine kokasomonwa kuningila muntu milangwe yobe. Mu ano mafuku, bantu balongololanga būmi bwabo mungya bishiyekulu palapala. Kekudipo muntu uyukile kiyampe kasuku kandi. Bishiyekulu bya bakwabo nabyo bidi na mvubu’nka na byobe.’

Uno mulangilo ubashinta muneneno wa bantu. Kishima “bubi” kekikitelwangapo bininge mu myanda misumininwe. Ku bavule, ke mwanda wa mazua bitupu. Bantu kebakinenangapo amba “tuloñanga bubi,” ino banena’mba “twikwashanga.” Bantu kebakibetepo bu “ba makoji,” ino amba “i bayuke’byo.” Ke bukidipo “buladi bwa ngitu imo,” ino amba i “kushinta ne kushinta.”

Ne kutatana mpika, milangwe ya bantu pa byobya byobeta bu “byendele’mo” ne byobeta bu “bubi” ibashinta. Ino mwanda waka ibashinta? Lelo bubi bubashinta? Ne le mumweno o-onso keudipo na mwanda?