Bumo Buyukanyanga Butōtyi Bwa Bine
Bumo Buyukanyanga Butōtyi Bwa Bine
“Nkebasambakanya pamo, pamo’nka bwa mikōko ya Bozala.”—MIKA 2:12.
1. Lelo bipangwa bilombola patōka tunangu twa Leza namani?
KAIMBA wa mitōto wāelele kabobo amba: “Ē! abe Yehova; mīngilo yobe īdi pangi pangi pene! I mu ñeni mo weīpangile yonsololo; ntanda i miyūle bupeta bobe.” (Mit. 104:24) Tunangu twa Leza i tumweke mu muswelo wikwasha kintu na kikwabo mu midiyo ne midiyo ya mityi, bishi, banyema, twishi tuyudile mu mulongo utulumukwa wa byūmi kadi mukutakane udi pano pa ntanda. Kadi mu ngitu yobe nabo mudi tununu ne tununu twa mingilo palapala, tamba ku bipindi bikatampe bya ngitu kutūla ne ku tuseke tutyetye, byonso bingidila pamo wikale mubwane kadi mukomo mu ngitu.
2. Monka mokilombwedilwe pa paje 16, mwanda waka bumo bwa Bene Kidishitu bwādi bumonwa bu kingelengele?
2 Yehova wāpangile bantu mu muswelo obabwanya kwikūkila. Bantu badi na miswelo ne miswelo ya mumwekelo, ngikadila ne bwino. Kadi bantu babajinji bāpelwe ngikadilo ya Leza ibakwasha bengidile pamo ne kwikūkila. (Ngal. 1:27; 2:18) Inoko, ntanda ya bantu mu kikonge i mipaluke kudi Leza, ne kadi keibwanyapo nansha dimo kulonga bintu mu bumo. (1 Yoa. 5:19) O mwanda kuyuka amba kipwilo kya Bwine Kidishitu kya mu myaka katwa kabajinji kyādi kibundilwe na bantu beshileshile, kimfwa Bene Efisesa bapika, bana-bakaji Bangidiki batumbe, bana-balume Bayuda bafunde, ne bantu bādi kala batōta bankishi, i mwanda umonwa bwa kingelengele.—Bil. 13:1; 17:4; 1 Tes. 1:9; 1 Tem. 6:1.
3. Le Bible ulombola namani bumo bwa Bwine Kidishitu, ne i bika byotusa kubandaula mu kino kishinte?
3 Butōtyi bwa bine bukwashanga bantu bengidile pamo enka na mwingidila bipindi bya ngitu yetu. (Tanga 1 Kodinda 12:12, 13.) Myanda imo yotusa kubandaula mu kino kishinte i ino: Le mutōtelo wa bine uluñanga bantu umbumo namani? Mwanda waka Yehova kasuku kandi ye ubwanya kulunga umbumo midiyo ne midiyo ya bantu ba mu mizo yonso? Lelo Yehova ubwanya kwitukwasha tunekenye bijika’ka bijikakanya bumo? Ne mu myanda itala bumo, le Bwine Kidishitu bwa bine i bwishile namani na bipwilo bya Kine Kidishitu?
Lelo Butōtyi bwa Bine Buluñanga Bantu mu Bumo Namani?
4. Lelo butōtyi bwa bine buluñanga bantu mu bumo namani?
4 Bantu balonda butōtyi bwa bine bayukile amba Yehova i Mubikadi moloke wa diulu ne ntanda, mwanda wāpangile bintu byonso. (Kus. 4:11) Nanshi, nansha bikele Bene Kidishitu ba bine mu bisaka bivule ne mu ngikadilo palapala, bakōkelanga bonso bijila bimo byonka bya Leza ne kulonda mu būmi misoñanya imo yonka ya mu Bible. Batōtyi bonso ba bine betanga biyampe Yehova bu “Tata.” (Is. 64:8; Mat. 6:9) Nanshi , abo bonso i bana na bana ba ku mushipiditu ne babwanya kwikala mu bumo biyampe enka na mulombwedile’kyo kaimba wa mitōto amba: “Ē! talaipo bidi, mo kyanengelela ne kulumbuluka’kyo, bāna na bāna kwikala pamo mutyima umo onka, senene, shē!”—Mit. 133:1.
5. Lelo i ngikadilo’ka ituntwila ku bumo bwa batōtyi ba bine?
5 Nansha Bene Kidishitu byobadi bakubulwa kubwaninina, batōtelanga pamo mu bumo mwanda i befunde kwisanswa abo bene na bene. Yehova wibafundijanga besanswe, kintu kekibwanyapo kulonga muntu mukwabo. (Tanga 1 Yoano 4:7, 8.) Kinenwa kyandi kinena amba: “Vwalai pamo bwa batongibwe ba Leza, bapandulwemo, baswedibwe, mutyima wa lusalusa ne kanye, ne bumvu, ne kikōkeji, ne kutūkija mutyima; kadi ne kwifudila bānwe bene na bene, ne kwilekela bitupu bānwe bene, shi umo wapi mambo ku mukwabo; monka mwemulekele aye Mfumwetu ne bānwe nenu mulongele monka. Ebiya pa bino byonso tentekaipo lusa, lo lwakulamankanya lufikijije.” (Kol. 3:12-14) Kino kijimba kibwaninine kya bumo—ke buswe kadi—i ngikadilo iyukanyanga dibajinji Bene Kidishitu ba bine. Lelo na mowajingulwila, kumwenepo amba buno bumo i kilomboji kiyukilwa’po butōtyi bwa bine?—Yoa. 13:35.
6. Lelo lukulupilo lwa Bulopwe lwitukwashanga namani twikale mu bumo?
6 Kadi batōtyi ba bine badi mu bumo mwanda bamwene Bulopwe bwa Leza bu lukulupilo lumo kete ku muzo wa muntu. Bayukile amba panopano ponka Bulopwe bwa Leza busa kupingakena pa imbikalo ya bantu ne kwesela bantu ba kikōkeji madyese a binebine, ne kwibapa ndoe ya nyeke. (Is. 11:4-9; Dan. 2:44) Nanshi, Bene Kidishitu batele mutyima ku byānene Yesu bitala balondi bandi amba: “Kebadipo bwa bapano-pantanda, ehe, monka mo nkīkadile amiwa bu-wapanopantanda.” (Yoa. 17:16) Bene Kidishitu kebekujangapo mu myanda ya ntanda; o mwanda i babwanye kwikala mu bumo nansha shi bantu bebajokolokele badi mu bulwi.
Nsulo Imo Kete ya Bufundiji bwa ku Mushipiditu
7, 8. Lelo bufundiji bwa mu Bible butuntwilanga ku bumo bwetu muswelo’ka?
7 Bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji bādi bekele mu bumo mwanda bādi batambula bukankamane ku nsulo imo yonka. Bādi bayukile amba Yesu ye ufundija ne kuludika kipwilo kupityila ku kitango kyendeji kyādi kibundilwe na batumibwa ne bakulumpe mu Yelusalema. Butyibi bwa bano bakulumpe bepāne bwādi bwimanina pa Kinenwa kya Leza kadi bādi na batadi bendakana ba kufundija bipwilo mu matanda mavule. Bible unena pangala pa bano batadi amba: “Byo badi ke benda bapita mu bibundi, benda bebafikijija bijila bya kulama byatongelwe kudi batumibwa ne bakulumpe bēne badi mu Yelusalema.”—Bil. 15:6, 19-22; 16:4.
8 Mo monka ne dyalelo, Kitango Kyendeji kibundilwe na Bene Kidishitu bashingwe māni a mushipiditu kituntwilanga ku bumo bwa kipwilo kujokoloka ntanda yonso. Kitango Kyendeji kilupulanga mu ndimi mivule bitabo bikankamika ku mushipiditu. Bino bidibwa bya ku mushipiditu bimanine pa Kinenwa kya Leza. Nanshi byobya bifundijibwa kebitambangapo kudi muntu ino i kudi Yehova.—Is. 54:13.
9. Lelo mwingilo witupele Leza witukwasha namani twikale mu bumo?
9 Kadi batadi Bene Kidishitu bashinsakanyanga bumo na kutangidila mwingilo wa busapudi. Mushipiditu wa kwingidila pamo uluñanga pamo boba bengidila pamo mu mwingilo wa Leza i mutabuke bukomo mushipiditu ulungile mu bumo bantu ba mu ino ntanda bebungila pamo bitupu. Kipwilo kya Bwine Kidishitu kyābundilwe, ke kwingilapo pamo bwa kifuko kya bakayi, ino i kutumbija Yehova ne kuvuija mwingilo—mwingilo wa kusapula myanda miyampe, kulonga bana ba bwanga, ne kutamija kipwilo. (Loma 1:11, 12; 1 Tes. 5:11; Bah. 10:24, 25) O mwanda, mutumibwa Polo wānenene pangala pa Bene Kidishitu amba: Bemanije “monka mu mushipiditu umo, ne mutyima umo, kwiningija kwa pa kwitabija kwa myanda-miyampe.”—Fid. 1:27.
10. Lelo i mu miswelo’ka imo motulungilwe mu bumo batwe bantu ba Leza?
10 Nanshi, byotudi bantu ba Yehova, tudi mu bumo mwanda twitabije bubikadi bwa Leza, tusenswe banabetu, ne kulēmeka bantu bengidijibwa na Leza mwanda wa kwitwendeja. Yehova witukwashanga tunekenye ngikadilo imoimo ibwanya padi kutyumuna bumo bwetu mwanda wa kubulwa kubwaninina kwetu.—Loma 12:2.
Tunekenyei Mitatulo ne Mukao
11. Mwanda waka mitatulo ikalañanyanga bantu, ne Yehova witukwashanga namani twiinekenye?
11 Mitatulo ikalañanyanga bantu. Muntu wa mitatulo uswile kwimona bu udi peulu ne usenswe nyeke kwitendela. Inoko kulonga namino i kujikakanya bumo; boba bakumona witendela bakokeja kukukwatyilwa mukao. Mwanā bwanga Yakoba witunena patōkelela’mba: “Kwitumbija konso kudi namino i kubi.” (Yak. 4:16) Kumona bakwabo bu badi munshi mwetu i kubulwa buswe. Yehova i kimfwa kimwekelele kya kwityepeja mu muswelo waikele netu, batwe bantu bakubulwa kubwaninina. Davida wāsonekele amba: “Kikōkeji kyobe [Leza] kiyampe bukatampe.” (2 Sam. 22:36) Kinenwa kya Leza kitukwashanga tunekenye mitatulo na kwitufundija tulanguluke biyampe. Polo wāipangwile ku bukomo bwa mushipiditu amba: “Lelo i ani wakukalañanya kōdi nobe pobe pala? Le kyōdi nakyo kyampikwa kukupebwa i kika? Ino shi watambwile’kyo, le penepo kadi, kyo witendelela i kika? na abe kapelwe’kyo.”—1 Kod. 4:7.
12, 13. (a) Mwanda waka i kipela kukwatwa mukao? (b) I bipa’ka bikalupuka pa kumona bakwetu mwibamwena Yehova?
12 Mukao i kijika kikwabo kisambakene kijikakanya bumo. Byotudi bakubulwa kubwaninina, batwe bonso ‘twabilanga,’ enka ne Bene Kidishitu ke beje bakokeja kyaba kimo kwimvwana mukao wa ngikadilo, bituntwa, madyese, nansha bwino budi na bakwabo. (Yak. 4:5) Kimfwa, tutu udi na kisaka ubwanya kukwatyilwa mukao madyese adi na mwingidi wa kitatyi kyonso, pakubulwa kuyuka amba mwingidi wa kitatyi kyonso nandi ukokeja kukwatyilwa tutu udi na kisaka mukao amba mwanda udi na bana. Le tukakankaja namani uno mukao uleke kona bumo bwetu?
13 Pa kwepuka uno mukao, vuluka amba Bible i mudingakanye bashingwe māni badi mu kipwilo kya Bwine Kidishitu na bipindi bya ngitu ya muntu. (Tanga 1 Kodinda 12:14-18.) Nansha shi diso dyobe dyo dimweka kutabuka mutyima obe, le byonso bibidi kebidipo na mvubu kodi? Mo monka ne Yehova nandi umwene bonso ba mu kipwilo na mvubu nansha shi mu kitatyi kimo bamo i bayukane kutabuka bakwabo. Nanshi twiulei muswelo umona Yehova banabetu. Pa kyaba kya kukwatyilwa bakwetu mukao, tubangei bakwetu ne kwibata mutyima. Shi tulonge namino, tukamwekeja kwishila kwishidile Bene Kidishitu ba bine na bantu ba mu bipwilo bya Kine Kidishitu.
Kine Kidishitu— Kibayukena ku Kwiketaketa
14, 15. Le i muswelo’ka weladile Bwine Kidishitu bupondoke?
14 Bumo bwa Bene Kidishitu ba bine i bwishile na luma ludi mu bipwilo bya Kine Kidishitu. Tamba mu myaka katwa ka buna, Bwine Kidishitu bupondoke bwasambakene, enka nenki mbikavu Mwine Loma Mujentaila webwimanina, ne kino kyalengeja Kine Kidishitu kitandabuke. Kupwa, ino kalañani pa kwendeka, malopwe mavule apaluka ku Loma ne kubunda bipwilo byabo bya Leta.
15 Mu ano malopwe, mavule elwile ao mene myaka tutwa na tutwa. Umbula bwa myaka katwa ka 17 ne ka 18, bantu ba mu Beletanye, mu Franse ne mu États-Unis basoñanibwe kulamata ku malopwe abo, enka nenki kufwila muzo kwaikala ke mutōtelo. Umbula bwa myaka katwa ka 19 ne ka 20, kufwila muzo kwashilula kutāla mu milangwe ya bantu bavule. Bityebitye, bipwilo bya Kine Kidishitu byelala mu tutangotango ketubadika, ne tuvule twadi twitabije kufwila muzo. Bana ba bipwilo badi benda kukalwa divita enka ne na banababo mu kipwilo ba muzo mukwabo. Dyalelo Kine Kidishitu i kiabanye mu tutango twa nkulupilo palapala ne twa kufwila muzo.
16. Lelo i myanda’ka imo ikalañanya boba badi mu bipwilo bya Kine Kidishitu?
16 Mu myaka katwa ka 20, tutwa twa tutangotango twa bipwilo bya Kine Kidishitu twatūdile’ko kisela kya kwikukila mwanda wa kutūla’ko bumo. Ino makumi a myaka pa kupita’po, enka bipwilo bityetye kete byo byelungile mu kimo, ino koku bana ba bipwilo bekele nyeke bakalañane mu myanda itala kwialamuna, kupulumuna memi, busekese bwa bantu ba ngitu imo ne kupa bana-bakaji bwingidi. Mu bipindi bimo bya Kine Kidishitu, bendeji ba bipwilo batompanga kubungila pamo bantu ba mu tutangotango palapala mwanda wa kupelula mfundijo yadi ibakalañanya. Inoko kupelula mfundijo uno muswelo i kuzozeje lwitabijo lwa bantu ne na bubine kekulungilepo pamo bisaka bikalañane bya Kine Kidishitu.
Kufwila Muzo Kubanekenibwa
17. Lelo butōtyi bwa bine bwālaile namani amba bukalunga bantu umbumo “mu mafuku a kumfulo’a”?
17 Nansha muzo wa muntu byowiketele kupita ne pabajinji, bumo bwendelelanga kuyukanya batōtyi ba bine. Mika mupolofeto wa Leza wālaile amba: “Nkebasambakanya pamo, pamo’nka bwa mikōko ya Bozala.” (Mika 2:12) Mika wālaile kuzunzulwa kwa butōtyi bwa bine pangala pa miswelo mikwabo ya butōtyi, shi ya kutōta baleza ba bubela nansha ya kutōta Leta bu leza. Wāsonekele amba: “Ino mu mafuku a kumfulo’a kikafika nenki, lūlu lwa njibo ya Yehova lukakomejibwa mu nsongo ya ngulu, kadi lukazunzulwa pangala pa tungulu; ino bantu bakafula ponka pa alo. Mwanda bantu bonsololo bakananga, enselele mu dijina dya leza wandi, enselele mu dijina dya leza wandi, kabidi batwe netu tukananga mu dijina dya Yehova Leza wetu nyeke ne nyeke-ke.”—Mika 4:1, 5.
18. Le butōtyi bwa bine i bwitukwashe tushinte namani?
18 Mika wālombwele kadi muswelo ukalungwa umbumo boba badi balwana, kupityila ku butōtyi bwa bine. “Mizo mingimingi [ya bantu] ikenda ke inena’mba: Iyai tukande ku lūlu lwa Yehova, ne ku njibo ya Leza wa Yakoba; kadi uketulombola ku mashinda andi, tukanange mu tushinda twandi; . . . ino bakafula bipete byabo ke nkasu, ne mikobe yabo ke bipete bitonte; muzo keukatalulapo kipete pa muzo mukwabo; ehe, nansha kulombola bulwi monka nyeke, ehe.” (Mika 4:2, 3) Boba batambanga mu butōtyi bwa kutōta baleza ba bantu nansha ba mizo bakwatakanyanga mutōtelo wa Yehova ne kwimwena bumo bwa ntanda yonso. Leza wibalombolanga mashinda a buswe.
19. Kulungwa kulungilwe midiyo ne midiyo ya bantu mu butōtyi bwa bine kulombola bika?
19 Bumo bwa ntanda yonso bwa Bene kidishtu dyalelo i bwa pa bula kadi bulombolanga patōka amba Yehova wendelelanga kuludika bantu bandi kupityila ku mushipiditu wandi. Bantu ba mizo yonso i balungwe umbumo mu muswelo kewamwekele kashā mu mānga ya muntu. Kuno i kufikidila kutulumukwa kwa byobya bilombwelwe mu Kusokwelwa 7:9, 14, kadi bibamweka patōka amba bamwikeulu ba Leza basa kulekelela panopano ponka “luvula” lusa konakanya ngikadilo imbi ya bintu ya dyalelo. (Tanga Kusokwelwa 7:1-4, 9, 10, 14.) Lelo dino ke dyese’po’ni dya kulungwa mu bumo bwa bu bana na bana kujokoloka ntanda yonso? Lelo batwe bonso tukatuntwila namani ku buno bumo? Byo byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko.
Usa Kulondolola Namani?
• Lelo butōtyi bwa bine i bulunge bantu mu bumo namani?
• Le tukakankaja namani mukao kutyina wa kona bumo bwetu?
• Mwanda waka kufwila ntanda kekubwanyapo kuketaketa batōtyi ba bine?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 16]
Bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji bātambile koku ne koku
[Bifwatulo pa paje 18]
Lelo kukwasha kokwasha ku lūbako lwa Mobo a Bulopwe kutuntwilanga namani ku bumo?