‘Wiubije mu Dijina dya Yehova’
‘Wiubije mu Dijina dya Yehova’
“Ino binebine nkashiya . . . bantu ba kwityepeja ne batūkanye, kadi na bubine bakeubija mu dijina dya Yehova.”—ZEF. 3:12, New World Translation.
1, 2. Lelo i kintenshi’ka kya kyelekejo kisa kuponena bantu panopano?
LELO kashā kwafyeme kimpumpu nansha mvula wa mabwe mu kitanda? Shako kitanda kibwanya kukukwasha ku mvula mukata nansha kimpumpu, ino kekibwanyapo kukukwasha ku kivula kikatakata.
2 Inoko, kudi kintenshi kikatampe kyafwena—kisa kutenkanya muzo onso wa muntu. Kino kintenshi i “difuku dya kyonakanya” didi pamo bwa kimpumpu. Dino “difuku dikatakata dya Yehova” dikafikila bantu bonso. Inoko, tubwanya kwiubija pantu pafwaninwe. (Tanga Zefenia 1:14-18.) Le tukeubija namani ku “difuku dya bukalabale bwa Yehova” disa kushilula panopano?
Mafuku a Kyonakanya mu Bitatyi Byālembelwe Bible
3. Lelo “kintenshi kya mvula wa mabwe” kyāponene bulopwe bwa bisaka dikumi bya Isalela i kintenshi’ka?
3 Difuku dya Yehova dikashilula na konakanya mitōtelo yonso ya bubela pano pa ntanda. Pa kuyuka muswelo wa kwiubija, i biyampe tubandaule mānga ya bantu ba Leza ba pa kala. Isaya wāikele’ko mu mwaka wa katwa ka mwanda K.K.K., wādingakenye butyibi bwa Yehova pa bulopwe bwa bisaka dikumi bitomboke bya Isalela na “kintenshi kya mvula wa mabwe” kyokebādipo ba kubwanya kutalaja. (Tanga Isaya 28:1, 2.) Buno bupolofeto bwāfikidile mu 740 K.K.K. kitatyi kyātambile Ashidia bino bisaka, mwine mwādi mutumbile kisaka kya Efelaimi.
4. Lelo “difuku dikatakata dya Yehova” dyāponene Yelusalema namani mu 607 K.K.K.?
4 Butyibi bwātyibilwe Isalela wa kubulwa kikōkeji bwālondelwe na “difuku dikatakata dya Yehova” dyāponene Yelusalema ne bulopwe bwa Yuda mu 607 K.K.K. Kino kinkumenkume kyāfikile mwanda bantu ba Yuda nabo bāpondokele. Bene Babiloni bādi bendejibwa na Nebukaneza bātekele kasāla padi Yuda ne Yelusalema, mwipata mwandi. Bene Yudea bākakimbile bukwashi ku “kinyemeno kya mabela,” ko kunena’mba, kipwano kyabo kya kipolitike na Edipito. Inoko Babiloni, pamo’nka bwa kimpumpu kya kyonakanya wākombeleje kino “kinyemeno.”—Is. 28:14, 17.
5. Lelo i bika bikafikila bantu ba Leza mu kikonge pakonakanibwa bipwilo bya bubela?
5 Difuku dikatakata dya Yehova dyāponene pa Yelusalema i kyelekejo kya butyibi busa kufikila bipwilo bipondoke bya Kine Kidishitu mu kino kyetu kitatyi. Ne kadi, bashele’ko ba “Babiloni Mukatakata,” umbikalo wa ntanda wa bipwilo bya bubela bakonakanibwa. Kupwa, bipindi bikwabo bya ngikadilo imbi ya bintu ya Satana bikafundulwa’ko. Ino bantu ba Leza mu kikonge bakapanda, mwanda beubije mudi Yehova.—Kus. 7:14; 18:2, 8; 19:19-21.
Kinyemeno kya ku Mushipiditu ne kya ku Ngitu
6. Lelo bantu ba Yehova bakokeja kwiubija namani?
6 Lelo bantu ba Leza bakokeja kwiubija namani tamba’nka pano mu ano mafuku a mfulo? Twiubijanga ku mushipiditu na ‘kufwatakanya pa dijina dya Leza’ na kininga ne kumwingidila na bupyasakane. (Tanga Malaki 3:16-18.) Inoko tufwaninwe kuyuka amba bitulomba kulonga bivule kupita’ko kufwatakanya bitupu pa dijina dyandi. Tutanga amba: “Ke-bantu bonso bakwita pa dijina dya Yehova bakapandanga.” (Loma 10:13) Kudi kukwatañana pa bukata bwa kwita pa dijina dya Yehova ne kupandijibwa nandi. Kadi bantu ba mityima myoloke dyalelo bamonanga kwishila kudi pa bukata bwa Bene Kidishitu ba bine, “bafwatakanya pa dijina dyandi” na bulēme ne kumwingidila bu Batumoni bandi—ne boba kebamwingidilanga.
7, 8. Lelo i muswelo’ka wāpandile Bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji ku ngitu, ne i kukwatañana’ka kudi’po dyalelo?
7 Kadi, kupanda kwitulailwe kekukadikilepo pa kutana kinyemeno kya ku mushipiditu. Bantu ba Leza i balaibwe kupandijibwa ne ku ngitu. Tukokeja kwikiyukila ku byālongekele mu 66 K.K. pāpwile kutambwa Yelusalema na bibumbo bya Loma byādi byendejibwa na Seshitiusa Ngalusa. Yesu wālaile amba oa mafuku a kyamalwa adi a ‘kwipipijibwa.’ (Mat. 24:15, 16, 21, 22) Kino kyāfikile kitatyi kyātambile bibumbo bya Bene Loma ku kibundi kyobādi batekēle kasāla, kyālengeja ‘bantu’ bamo ‘bapande,’ nakampata Bene Kidishitu ba bine. Bābwenye kunyema kibundi ne tubundi twa kubwipi. Bamo baābuka Yodano ne kwiubija mu ngulu ya kutunduka kwa uno munonga.
8 Tukokeja kumona kukwatañana kudi pa bukata bwa bano Bene Kidishitu ne bantu ba Leza dyalelo. Pa kala, Bene Kidishitu mu myaka katwa kabajinji bākimbile kwa kwiubija, bantu ba Leza dyalelo nabo basa kulongela monka. Ino, pano kekukidipo kunyema kwa ku ngitu kwa kunyemena pantu pamweka na meso, ke-pantu Bene Kidishitu ba bine batanwa ntanda yonso. Inoko, byobadi i bantu, bano “batongwe” ne bapwani nabo ba kikōkeji basa kupanda ku ngitu na kwiubija mudi Yehova ne mu bulongolodi bwandi budi pamo bwa lūlu, pasa kufula bipwilo bipondoke bya Kine Kidishitu.
9. Lelo i bāni balengeja bantu bakomenwe kuyuka dijina dya leza? Leta kimfwa.
9 Pakwabo kadi, bipwilo bya Kine Kidishitu i bifwaninwe konakanibwa mwanda baputanga meso a bana ba kipwilo ku mushipiditu ne kushikwa dijina dya Leza. Mu Myaka ya pa Bukata, dijina dya Leza dya kasuku dyadi diyukene konsokonso mu Bulaya. Dino dijina dyādi dilembelwe na masomo aná a Kihebelu etwa bu Tétragramme alamwinwe pa bute pa bute bu YHWH (nansha JHVH), ādi atanwa pa bityele, pa mumbu ya mobo, mu mabuku ne mu Mabible mavule, enka ne mu bipwilo bimobimo bya Katolika ne bya Bene Mishoni. Ino, kisela kya dyalelo ke kya kutalula dijina dya Leza mu malamuni a Bible ne kuleka kwiditela. Bukamoni bwa uno mwanda budi mu mukanda walembelwe Kitango kya Baeveke kyalongelwe pangala pa ‘Dijina dya Leza,’ mu mafuku 29 Kweji 6, 2008, watuminwe na Kipwilo kya Butōtyi bwa Leza ne kya Mbila ya Sakalamenta. Mu uno mukanda Kipwilo kya Katolika Loma kyanene amba ponso palamwinwe ano masomo aná pafwaninwe kupingakanibwa na “Mfumwetu.” Vatika walombwele amba dijina dya bunka dya Leza kedifwaninwepo kwingidijibwa nansha kutelwa mu ñimbo ya butōtyi ne mu milombelo kitatyi kingilwa mingilo ya kipwilo kya Katolika. Kadi bendeji ba bipwilo bikwabo, panja nansha munda mwa bipwilo bya Kine Kidishitu nabo bafyanga midiyo ne midiyo ya batōtyi buyuki bwa kuyuka Leza wa bine.
Kulamwa kwa Boba Bayukanya Buujila bwa Dijina dya Leza
10. Lelo dijina dya Leza dilēmekwanga namani dyalelo?
10 Batumoni ba Yehova i beshile kulampe na bipwilo bikwabo, mwanda abo balēmekele dijina dya Leza ne kwiditumbija. Bediyukanyanga bu dijila na kwidingidija mu muswelo mufwaninwe. Yehova usangelanga boba bamukulupile ne kulonga byonso bimulomba kulonga mwanda wa kwibesela ne kwibakinga. “Uyukile boba bamukulupile.”—Nah. 1:7; Bil. 15:14.
11, 12. Lelo i bāni bātumbije dijina dya Yehova mu Yuda wa kala, ne i bāni beditumbija dyalelo?
11 Nansha bantu bavule mu Yuda wa kala byo bāpondokele, ino bamo bēubije “mu dijina dya Yehova.” (Tanga Zefenia 3:12, 13.) Eyo, Leza paāpele Yuda wampikwa kikōkeji mfuto na kuleka Bene Babiloni banekenye ntanda ne kusela babo bantu bu misungi, bamo, kimfwa Yelemia, Baluki, ne Ebede-meleke, bānyongolwelwe. Bādi bekele “umbukata” mwa muzo mupondoke. Bangi nabo bāshele na kikōkeji ne mu bu misungi mwine. Mu 539 K.K.K., Bene Mede ne Bene Peleshia bendejibwa na Kilusa bashinda Babiloni. Bukidibukidi bonka Kilusa wāeleja lubila lwa kupa Bayuda basheleshele lupusa lwa kukajokela mu yabo ntanda.
12 Zefenia wālaile pangala pa boba bēmwenine kujokejibwa kwa mutōtelo utōka amba Yehova wādi wa kwibapandija ne kwibasepelela. (Tanga Zefenia 3:14-17.) Kino kifikidilanga ne mu kino kyetu kitatyi. Bulopwe bwa Leza pa kupwa kushimikwa momwa mūlu, Yehova wānyongolwele bashingwe māni ba kikōkeji basheleshele’ko mu bupika bwa ku mushipiditu bwa Babiloni Mukatakata. Kadi wibasepelele kufika ne ano mafuku.
13. Le bantu ba mizo yonso i banyongololwe namani?
13 Boba badi na lukulupilo lwa kwikala na būmi bwa nyeke pano pa ntanda nabo i batambe mu Babiloni Mukatakata ne kunyongololwa mu lufundijo lwa bipwilo bya bubela. (Kus. 18:4) Nanshi, binenwa bya Zefenia 2:3 bifikidilanga bininge mu kino kyetu kitatyi, bya amba: “Kimbai Yehova banwe bonso bakōkele bapanopanshi.” Bantu ba kikōkeji ba mizo yonso, boba badi na lukulupilo lwa kwenda mūlu nansha lwa kwikala pano pa ntanda, beubijanga pano mu dijina dya Yehova.
Dijina dya Leza Ke Kikūyapo
14, 15. (a) I bika byaingidije bamo bu bikūya? (b) I kika kyoketufwaninwepo kwingidija bwa kijimba?
14 Bene Isalela bamo bādi bamona tempelo bu kikūya kya kwibakinga ku balwana. (Yel. 7:1-4) Ku ngalwilo, Bene Isalela bādi bamona dikumbo dya kipwano bu kijimba kya kwibakinga ku bulwi. (1 Sam. 4:3, 10, 11) Koshitante Mukatampe wāpentele masomo a Kingidiki khi ne rho, masomo abidi mabajinji a kitenta “Kidishitu,” kishima kya mu Kingidiki kyadi pa ngabo ya bashidika bandi, na kikulupiji kya amba ikebakinga ku divita. Kadi Mulopwe Gustav Adolph II wa mu Suède, wālwile mu Divita dya Myaka Makumi Asatu, wadi ukulupile kyabulwi kyandi, kilombwelwe pa paje 7. Ne kadi wadi ulembele dijina Iehova pa mulomo wa mutwelo mwanda wa ntumbo.
15 Bantu bamo ba Leza badi batambwa na bademona beubije mudi Yehova na kwita pa dyandi dijina na diwi ditunduke. Ne pano pene, kintu kyonso kidi’po dijina dya Leza kekifwaninwepo kumonwa bu kikūya nansha kwingidija’kyo bwa kijimba mu būmi bwa difuku ne difuku, pamo bwa akyo kidi na majende a kukiñañana. Kulonga namino ke akopo kwiubija mu dijina dya Yehova.
Muswelo wa Kwiubija Dyalelo
16. I muswelo’ka otukokeja kwiubija ku mushipiditu dyalelo?
16 Twiubijanga dyalelo mu bantu ba Leza mu kikonge badi na mutyima ntenke wa ku mushipiditu. (Mit. 91:1) Tudyumunwanga, kupityila kudi “umpika wa binebine, udi na manwa” ne bakulumpe mu kipwilo, ku makinga a ino ntanda akokeja kutūla uno mutyima ntenke mu kyaka. (Mat. 24:45-47; Is. 32:1, 2) Tulangulukilei pa muswelo otudyumunwanga divule ku kuswa bupeta, ne kubandaula muswelo witukinga bino bidyumu ku bimpengele bya ku mushipiditu. Le bidi namani ku kyaka kya kutamija mushipiditu wa kukimba kumona biyampe ukokeja kwitulengeja tuleke kwingidila Yehova? Kinenwa kya Leza kinena amba: “Kumona biyampe kwa bivila kukebonakanya. Ino nanshi yewa ungivwana ukekalanga ne mutyima-ntenke, kadi ukatalala nyā, ne moyo wa byamalwa mpika.” (Nk. 1:32, 33) Kwikankila’ko kulama butōki bwa mu mwikadilo nako kwitukwashanga tulame mutyima-ntenke wetu wa ku mushipiditu.
17, 18. I bika bikwashanga midiyo ya bantu beubije mu dijina dya Yehova dyalelo?
17 Langulukila kadi ne petukankamikanga umpika wa binebine kulonda musoñanya wa Yesu wa kusapula myanda miyampe ya Bulopwe pano pa ntanda yonso. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Zefenia wēsambile pa kushinta kukalengeja bantu beubije mu dijina dya Leza. Tutanga amba: “Ponkapo kadi nkapana ludimi lutōka ku bantu amba bonso bakēte pa dijina dya Yehova, kumwingidila ne mutyima umo.”—Zef. 3:9.
18 Lelo luno ludimi lutōka i ludimi’ka? Ludimi lutōka i bubinebine butala padi Yehova Leza ne pa mpango yandi butanwa mu Kinenwa kyandi kya ku bukomo bwa mushipiditu. Bidi na buluji kwisamba luno ludimi kitatyi kyokwasha bakwenu bayuke Bulopwe bwa Leza ne muswelo obukayukanya buujila bwa dijina dyandi, ne kitatyi kyokomeneja mwanda utala kubingijibwa kwa bubikadi bwa Leza, ne kitatyi kyowisambila na nsangaji pa madyese a nyeke ne nyeke akeselwa bantu ba kikōkeji. Bantu bavule pa kwisamba luno ludimi lwa kyelekejo, kubaikala kibalwa kyenda kilundila’ko kya ‘beta pa dijina dya Yehova’ ne “kumwingidila ne mutyima umo.” Bine, pano midiyo ne midiyo ya bantu kujokoloka ntanda beubijanga mudi Yehova.—Mit. 1:1, 3.
19, 20. I muswelo’ka wākomenwe “kinyemeno kya mabela” kukinga bantu ba mu bitatyi byālembelwe Bible?
19 Bantu pano pa ntanda batanwanga na makambakano amweka bu makomo. Pa kukomenwa kupwija makambakano abo, bavule bakimbanga bukwashi ku bantu bakubulwa kubwaninina. Nansha kadi bakulupile amba malongolodi a kipolitike abwanya kupwa’o, enka na mwādi mukimbila Isalela wa kala bukwashi bwa mizo yobādi balondakene nayo na kusamba nayo kipwano. Ino, uyukile amba kulonga namino kekwākweshepo Isalela. Kadi nansha Leta, nansha kitango kya Bumo bwa Mizo, kebikapwijapo ne pa mfulo makambakano a muzo wa muntu. Ino, mwanda waka muntu ukimbanga kwiubija mu malongolodi a kipolitike ne kupwana nao? Bible wiatela bu “kinyemeno kya mabela.” Udi na bubinga bwa kwiamwena namino, mwanda bantu bonso bakulupile mu ano malongolodi bakatyumukwa mutyima mpata.—Tanga Isaya 28:15, 17.
20 Panopano ponka difuku dya Yehova disa kuponena ino ntanda pamo’nka bwa mvula wa mabwe. Kukala ñeni kwa bantu, nansha ngabo ya kwikinga ku nyukilia nansha bupeta kebikabwanyapo kukinga bantu. Isaya 28:17 ulombola’mba: “Penepa mabwe a mvula akakomba kinyemeno kya mabela ne mema akalobeja kinyemeno’kya.”
21. Le i byabuyabuya’ka byotubwanya kumwena mu kulonda kisonekwa kya mwaka wa 2011?
21 Bantu ba Leza batananga mutyima-ntenke wa binebine mudi Yehova Leza tamba’nka pano ne mu mafuku āya kumeso. Dijina Zefenia dishintulula amba, “Yehova I Mufye’kyo,” difunkila pa ino nsulo ya bine ya kinyemeno. Mo monka kadi tukamona madingi a tunangu enka na munenena kisonekwa kya mwaka wa 2011 amba: ‘Wiubije mu dijina dya Yehova.’ (Zef. 3:12, NW) Ne dyalelo nadyo tubwanya ne kadi tufwaninwe kwiubija mu dijina dya Yehova, ne kumukulupila bya binebine. (Mit. 9:10) Tulamei mu ñeni difuku ne difuku kino kikulupiji kya ku bukomo bwa mushipiditu kya amba: “Dijina dya Yehova i bu-kitēba kikomokomo: Moloke unyemenamo ne kupanda wapanda.”—Nk. 18:10.
Lelo Ukivulukile?
• I muswelo’ka otubwanya kwiubija mu dijina dya Yehova dyalelo?
• Mwanda waka ketufwaninwepo kukulupila mu “kinyemeno kya mabela”?
• I kinyemeno’ka kitukulupijibwe mu mafuku a kumeso?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Bushintuludi pa paje 14]
Kisonekwa kya mwaka wa 2011 kinena amba: “Wiubije mu dijina dya Yehova.”—Zefenia 3:12, NW.
[Kutambile Kifwatulo pa paje 15]
Thüringer Landesmuseum Heidecksburg Rudolstadt, Waffensammlung “Schwarzburger Zeughaus”