Kudi Myanda Miyampe Ifwaninwe Kuyuka Bonso

“Myanda-miyampe . . ., ke-mintu i ya bukomo bwa Leza bwa lupandilo.”—LOMA 1:16.

1, 2. Mwanda waka usapulanga “myanda miyampe ya bulopwe,” ne i bintu’ka byosapulanga bininge?

‘NGIDI na nsangaji ya kulombola bakwabo myanda miyampe difuku ne difuku.’ Padi nobe kodi mwiivwane nansha kunena namino. Byodi Kamoni wa Yehova mwipāne, uyukile mvubu ya kusapula “īno myanda-miyampe ya buno bulopwe.” Pakwabo ubwanya kutela ku mutwe bupolofeto bwa Yesu butala uno mwingilo otwingila.—Mat. 24:14.

² Byosapula “myanda-miyampe ya bulopwe,” wendelejanga mwingilo wāshilwile Yesu. (Tanga Luka 4:43.) Ne kutatana mpika, mwanda umo osapulanga bininge i wa amba panopano ponka Leza usa kupwija myanda ya bantu. Ukafudija bipwilo bya bubela ku “kyamalwa kibūke,” ne kusubula ino ntanda ku bubi. (Mat. 24:21) I uno kadi usapulanga’mba Bulopwe bwa Leza bukaluja Paladisa pano pa ntanda amba ndoe ne nsangaji yandabile. Bine, “myanda miyampe ya bulopwe” ibadilwa mu “myanda-miyampe [yāsapwilwe kala] kudi Abalahama’mba: Monka mudi abe mizo yonsololo īkeselwa dyese.”—Ngat. 3:8.

3. I kika kyotunenena’mba mutumibwa Polo wākomeneje myanda miyampe mu mukanda wa Loma?

³ Ino le bikokejika kyaba kimo, tulengwe’ko kintu kikatampe kidi mu myanda miyampe kifwaninwe kuyuka bantu? Mu mukanda wandi ku Bene Loma, mutumibwa Polo wātelele kishima “bulopwe” musunsa umo kete, inoko wāingidije kishima “myanda miyampe” misunsa 12 mituntulu. (Tanga Loma 14:17.) Le i kintu’ka kidi mu myanda miyampe kyēsambile’po Polo divule mu uno mukanda? Mwanda waka kino kintu kidi mu myanda miyampe kidi na mvubu mikatampe? Ne i kika kyotulamina’kyo mu ñeni kitatyi kyotusapula “myanda-miyampe ya bulopwe bwa Leza” ku bantu ba mu wetu mwaba.—Mako 1:14; Loma 15:16; 1 Tes. 2:2.

Kintu Kyādi Kifwaninwe Kuyuka ba mu Loma

4. I bika byāsapwile Polo kitatyi kyaādi mukutwe dibajinji mu Loma?

⁴ Tukokeja kuboila’ko ñeni shi tute mutyima ku myanda yānene Polo kitatyi kyaādi mukutwe dibajinji mu Loma. Tutanga’mba kitatyi kyādi kimupempula Bayuda bavule, ‘wēbasapwidile ne pa mfulo bitala (1) bulopwe bwa Leza, ne kwibanekenya pa bitala (2) Yesu.’ Byāfula namani? “Bamo bamo baitabija bintu byasapulwa.” Penepo Polo ‘wādi usepelela bonso bādi batwela mwadi, ne kusapula (1) bulopwe bwa Leza, kadi ne kufundija byobya bya mwādi mwendele (2) Mfumwetu Yesu Kidishitu.’ (Bil. 28:17, 23-31) I bimweke patōka’mba, Polo wādi utele mutyima ku Bulopwe bwa Leza. Ino wākomeneje kintu’ka kikwabo? I kintu kine kimanine’po Bulopwe—mwingilo wa Yesu mu mpango ya Leza.

5. I kintu’ka le kyādi kifwaninwe kuyuka kyātelele Polo mu mukanda ku Bene Loma?

⁵ Bantu bonso bafwaninwe kuyuka bitala padi Yesu ne kumwitabija. Mu mukanda ku Bene Loma, Polo wātelele kino kintu. Dibajinji, wāsonekele amba Leza ye “o ñingidila umushipiditu wami mu myanda-miyampe ya Mwana wandi.” Wābweja’ko amba: “Nkifupo bumvu īno myanda-miyampe ya Kidishitu, ke-mintu i ya bukomo bwa Leza bwa lupandilo lwa bonso bakwitabija.” Kupwa wēsamba’mba kudi difuku “dyakukatyiba Leza twanda twa kufibwa ku bantu kudi Yesu Kidishitu monka mwendele myanda-miyampe yami.” Kadi  wāsekununa’mba: “Kushilwila ponka pa Yelusalema kujokoloka ne kutūla ne pa Ididikuma napu kusapudidila myanda-miyampe ya Kidishitu.” * (Loma 1:9, 16; 2:16; 15:19) Molangila, mwanda waka Polo wākomeneje ku Bene Loma myanda itala padi Yesu Kidishitu?

6, 7. I bika byotubwanya kunena pa mwāshilwidile kipwilo kya Loma ne bene bādi’mo?

⁶ Ketuyukilepo mwāshilwidile kipwilo kya Loma. Lelo Bayuda ne bāketūtyile’mo bātenwe mu Yelusalema dya Pentekosa 33 K.K. bājokele ku Loma bu Bene Kidishitu’ni? (Bil. 2:10) Nansha bansunga Bene Kidishitu ne bañenda bo bāsambakenye bubinebine mu Loma? Nansha bikale namani, kitatyi kyāsonekele Polo uno mukanda, kubwipi na mwaka 56 K.K., kipwilo kyādi ke kishimikwe tamba kala. (Loma 1:8) Le mwādi bantu ba muswelo’ka?

⁷ Bamo bādi Bayuda. Polo wāimwine Andelonikusa ne Yunia amba i “balongo bami,” ko kunena’mba babutule Bayuda. Akwila sendwe wa mapema, mu Loma ne mukajandi Pishila, nabo bādi Bayuda. (Loma 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7; Bil. 18:2) Ino batutu ne bakaka bavule bāimwinwe na Polo bimweka bu bādi bidi Bajentaila. Bamo i bano bādi ba “mu kipango kya Kesala,” padi i bapika ne bamfumu batyebatye ba Kesala.—Fid. 4:22; Loma 1:6; 11:13.

8. Le i kikoleja’ka kyādi kilwa nakyo ba mu Loma?

⁸ Mwine Kidishitu ense mu Loma wādi mu kikoleja kimo kyotulwa nakyo ne batwe bonso, ne kyotusakilwa kuyuka. Polo wikitela namino: “Bonso i bapye-mambo, bakadikile pa ntumbo ya Leza.” (Loma 3:23) Na bubine, bonso bātumīnwe mukanda na Polo bādi basakilwa kuyuka’mba i babipya mambo ne kwitabija dishinda ditūdile’ko Leza dya kuvuija kino kisakibwa.

Kwiyuka’mba Twi Babipya-Mambo

9. Lelo Polo wākokele milangwe pa kintu’ka kitamba ku myanda miyampe?

⁹ Ku ñanjilo ya mukanda ku Bene Loma, Polo wālombwele kintu kya kutendelwa kitamba ku myanda miyampe, wāendelela na kunena’mba: “Nkifupo bumvu īno myanda-miyampe ya Kidishitu, ke-mintu i ya bukomo bwa Leza bwa lupandilo lwa bonso bakwitabija, kubadikila ku baYudea ne ku baNgidiki bene kumo.” Bine, byādi bikokejika kumona lupandilo. Inoko, byādi bilomba lwitabijo, mungya bubinebine bwa mushike bunenwe mu Habakuka 2:4: “Moloke ukamona būmi pa lwitabijo lwandi.” (Loma 1:16, 17; Ngat. 3:11; Bah. 10:38) Penepo ino myanda miyampe, itwala ku lupandilo ikwatañene namani na mwanda wa amba “bonso i bapye-mambo”?

10, 11. Mwanda waka mulangwe utelelwe mu Loma 3:23 ke mwenipo ku bamo, ino kadi i mweni ku bakwabo?

¹⁰ Kumeso kwa muntu kutamija lwitabijo  lupāna būmi, ufwaninwe kuyuka’mba i kipya-mambo. Uno mulangwe ubwanya kwikala mweni ku boba batamine koku betabije mudi Leza kadi batanga ne Bible. (Tanga Musapudi 7:20.) Nansha betabije, nansha bapele, ino badi’po na mulangwe kampanda pa byādi bisaka kunena Polo pa kwisamba’mba: “Bonso i bapye-mambo.” (Loma 3:23) Inoko, potwenda mu busapudi bwetu, tubwanya kutana bavule bampikwa kwivwanija bino binenwa.

¹¹ Mu matanda amo, bantu bavule kebataminepo na mulangwe wa amba i bapye-mambo tamba kubutulwa, amba i bapyane bubi. Abo’ko, babwanya kwitabija’mba belubanga, badi na tuto, ne bakokeja kulonga bibi bimobimo. Kadi bamonanga’mba e mwikadile ne bakwabo. Nansha nabya, pa mwanda wa kitamina, kebevwanijangapo kine kyobekadile namino. Kadi, mu ndimi imoimo, shi utele muntu amba i kipya-mambo, bakwabo ke balanga’mba i ntapañani nansha muntu utyumuna bijila. O mwanda, muntu utamīne mu kifuko kya uno muswelo kaketabijapo bukidibukidi amba i kipya-mambo mu buluji bwānene Polo.

12. Mwanda waka bavule kebetabijangapo amba i babipya-mambo?

¹² Nansha ke mu matanda a Kine Kidishitu, bavule kebetabijepo mulangwe wa kwikala kipya-mambo. Mwanda waka? Nansha byobendanga ku kipwilo dimodimo, bamonanga’mba nsekununi idi mu Bible ya Adama ne Eva i ñano’tu ne mfumo ya bitupu. Bakwabo i batamine mu bantu bapela kwikala’ko kwa Leza. Ke batatana kwikala’ko kwa Leza penepa ke bakomenwa kwivwanija’mba kudi ne Muntu Mukatampe utūdīle bantu bijila bya mu mwikadila ne amba kubulwa kwibilama i bubi. Mu uno muswelo, badi pamo bwa bantu ba mu myaka katwa kabajinji bānene Polo amba i ba “kubulwa kukulupila” ne “kubulwa Leza panopantanda.”—Ef. 2:12.

13, 14. (a) Lelo i kika kimo kinenenwa’mba boba bampikwa kwitabija Leza ne bubi kebadipo mwa kwikañenya? (b) Le kubulwa kwitabija i kufikije bavule kwepi?

¹³ Polo mu mukanda wandi ku Bene Loma, wālombwele’mo bintu bibidi bine bilombola’mba kino kitamina ke bubingapo bwa kwikañenya—pa kala, nansha dyalelo. Kibajinji, bupangi’tu bidi buleta bukamoni amba kudi Umpangi. (Tanga Loma 1:19, 20.) Kino i kikwatañane na byāmwene Polo kitatyi kyaālembele mukanda ku Bahebelu paādi mu Loma amba: “Mōbo onso adi ne bashimiki bao, ino wakushimika bintu byonso i Leza.” (Bah. 3:4) Uno mulangilo ulombola’mba kudi Umpangi wāshimikile, nansha wāikadije’ko umbuo onso mutuntulu.

¹⁴ Nanshi Polo wādi na bubinga bwa kulembela Bene Loma amba bantu bonso—kubadila’mo ne Bene Isalela ba kala—bepāna ku byelekejo byampikwa būmi kebadipo “ne mwakwikañenya.” Mo monka ne boba beela mu bilongwa bya busekese byakubulwa kulongibwa ku bantu na kwingidija bibi ngitu ya bwana-bulume ne bwana-bukaji. (Loma 1:22-27) Pa kwisambila pa ino milangwe, Polo wādi na bubinga bwa kufudija’mba “ne baYudea ne baNgidiki kumo’mba, bonso i babipya-mambo.”—Loma 3:9.

‘Kamoni Kesamba’

15. I bāni bekalanga na mutyima wa mundamunda, ne wibakwashanga namani?

¹⁵ Mukanda wa Loma utela bubinga bukwabo busakilwa bantu kuyuka’mba i  babipya-mambo ne basakilwa dishinda dya kutamba mu kino kikoleja. Pa bitala mukanda wa bijila wāpele Leza ku Isalela wa kala, Polo wālembele amba: “Monka mo bavudile, bonso kupya mambo ku mukanda-wabijila bakatyibilwa mambo konka ku mukanda-wabijila.” (Loma 2:12) Pa kwendelela na ino milangwe, wālombola’mba bantu ba mu mizo nansha tubila bampikwa kuyuka bijila bya Leza divule bekalanga “balonga ku mityima yabo bya mu mukanda-wabijila.” Mwanda waka badi namino bapelejanga divule busula-malwa, kwipayañana, ne kwiba? Polo wātelele bubinga: Badi na mutyima wa mundamunda.—Tanga Loma 2:14, 15.

16. Mwanda waka kwikala na mutyima wa mundamunda kekushintululapo amba muntu kakilongapo bubi?

¹⁶ Nansha nankyo, padi kodi mumone amba kwikala na mutyima wa mundamunda wingila pamo bwa kamoni wisamba munda mwa muntu kekulombolapo amba ukalonda bwendeji bwao. Kino i kimweke mu mwanda utala Isalela wa kala. Nansha Bene Isalela byobāpelwe mutyima wa mundamunda ne bijila bya Leza bibapeleja kwiba ne makoji, divule dine bādi bajilula ne mutyima wabo wa mundamunda ne Bijila bya Yehova bine. (Loma 2:21-23) Bādi bapya mambo kubidi ne uno muswelo bine bādi babipya-mambo, bakadikile kufikila mpika pa misoñanya ya Leza ne kiswa-mutyima kyandi. Kino kyāvutakenye mpata kipwano na Mulongi wabo.—Levi 19:11; 20:10; Loma 3:20.

17. Le i kukankamikwa’ka kotwatana mu mukanda wa Loma?

¹⁷ Byotwabandaula mu mukanda wa Loma bikokeja kumweka bu bishintulula ngikadilo ya bulanda idi’mo muzo wa muntu, ne batwe bene kumo, ku meso a Mwine Bukomo Bonso. Inoko, Polo kākadikilepo enka papo. Pa kutela binenwa bya Davida bidi mu Mitōto 32:1, 2, mutumibwa wāsonekele’mba: “Ke bo badyese ne dyese dyabo boba bakulekelwa kujilula kwabo kwa bijila, ba myanda yabo yapūtwa. Ye wadyese ne dyesepo yewa muntu wakubulwa kutelwa kudi Yehova bu-wamyanda.” (Loma 4:7, 8) Bine, Leza i mukwate’ko mpangiko myendele’mo ya kulekela bubi mungya bijila byandi.

Myanda Miyampe ya Padi Yesu

18, 19. (a) Le i kintu’ka kidi mu myanda miyampe kyāshintulwile Polo mu mukanda wa Loma? (b) Pa kukamona madyese a Bulopwe, i bika byotufwaninwe kuyuka?

¹⁸ Nobe ukokeja kulondolola’mba, “Ino shayo yo myanda miyampe!” I miyampe bine, itujokeja ku kintu kidi mu myanda miyampe kyāshintulwile Polo mu mukanda wa Loma. Enka na motwanenenanga kala, Polo wālembele’mba: “Nkifupo bumvu īno myanda-miyampe ya Kidishitu, ke-mintu i ya bukomo bwa Leza bwa lupandilo.”—Loma 1:15, 16.

¹⁹ Ino myanda miyampe yādi imanine pa mwingilo wa Yesu mu kufikidila kwa mpango ya Leza. Polo wādi utengele “difuku dyakukatyiba Leza twanda twa kufibwa ku bantu kudi Yesu Kidishitu monka mwendele myanda-miyampe.” (Loma 2:16) Pa kunena namino, kādipo utyepeka ‘bulopwe bwa Kidishitu ne bwa Leza’ nansha bikalonga Leza kupityila ku buno Bulopwe. (Ef. 5:5) Ino wālombwele amba shi tusaka kukekala bōmi ne kukamona madyese akavula mu Bulopwe bwa Leza, tufwaninwe kuyuka (1) amba twi bipya-mambo kudi Leza ne (2) mwanda waka tufwaninwe kutamija lwitabijo mudi Yesu Kidishitu mwanda wa kulekelwa bubi. Shi muntu evwanije ne kwitabija ino mpango ya Leza ne kubambila meso ku bintu bimutengele, udi na bubinga bwa kunenena’mba, “Na bubine, ino’i i myanda miyampe!”

20, 21. Mu mwingilo wetu, mwanda waka i biyampe tulame mu ñeni myanda miyampe ikomenejibwe mu mukanda wa Loma, ne kino kibwanya kupa bipa’ka?

 ²⁰ I biyampe tulaminine mu ñeni kino kintu kidi mu myanda miyampe kitatyi kyotuvuija mwingilo wetu wa Bwine Kidishitu. Pa kwisambila padi Yesu, Polo wātelele binenwa bya Isaya amba: “Wakwitabija kudi aye kafwijibwapo bumvu, ehe.” (Loma 10:11; Is. 28:16) Musapu mwine utala Yesu padi ke mwenipo ku bantu bayukile byobya binena Bible pa bubi. Inoko, ku bakwabo uno musapu i mupya, kintu kyokebayukilepo nansha kwitabijibwa mu kishi kya kwabo. Bano bantu shi betabije mudi Leza ne kukulupila mu Bisonekwa, biketusakila kwibashintulwila mwingilo wa Yesu. Kishinte kilonda’ko kikesambila pa muswelo ushintulula Loma shapita 5 kino kintu kidi mu myanda miyampe. Padi ukamona’mba kwifunda’kyo kudi na kamweno mu mwingilo.

²¹ Bine, tukapalwa mpalo shi tukwasha ba mityima myoloke bevwanije myanda miyampe itelelwe misunsa mivule mu mukanda wa Loma, myanda miyampe mine “ya bukomo bwa Leza bwa lupandilo lwa bonso bakwitabija.” (Loma 1:16) Kutentekela pa ino mpalo, tukamona bakwabo betabija milangwe yālembele Polo mu Loma 10:15: “E! buya’o oa maulu ā baleta myanda-miyampe ya bintu bilumbuluke!”—Is. 52:7.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukivulukile?

• Le mukanda wa Loma ushintululanga kintu’ka kidi mu myanda miyampe?

• Le i myanda’ka yotusaka kukwasha bakwabo bevwanije?

• Le “myanda-miyampe ya Kidishitu” ikokeja kuleta madyese kotudi ne kudi bakwabo muswelo’ka?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Bushintuludi pa paje 16]

Mu myanda miyampe ishintulwilwe mu Loma mudi ne mwingilo wa mvubu wingila Yesu mu mpango ya Leza

[Kifwatulo pa paje 17]

Batwe bonso twabutwilwe na musongo uleta lufu —ke bubi kadi!