Kokatala “Kunyuma”

“Nansha umo wakukwata lukasu mu maboko kadi utala kunyuma, nankyo kafwaninwepo bulopwe bwa Leza mhm.”—LUKA 9:62.

USA KULONDOLOLA NAMANI?

Mwanda waka tufwaninwe ‘kuvulukila pa mukaja Lota’?

I bintu’ka bisatu byoketufwaninwepo kulangulukila’po?

I muswelo’ka otukendelela kutabwila pamo na bulongolodi bwa Yehova?

1. Le Yesu wāletele kidyumu’ka, ne i kipangujo’ka kyaipangulwa?

 “VULUKILAI bidi ku mukaji wa Lota.” (Luka 17:32) Kino kidyumu kyāletelwe na Yesu Kidishitu pano kepadi kubwipi kwa myaka 2000, kidi pano na mvubu mikatampe dyalelo. Ino le Yesu pa kuleta kino kidyumu na kusumininwa, wādi usaka kunena bika? Bemvwaniki bandi Bayuda kebādipo basakilwa bushintuludi bukwabo pa uno mwanda. Bādi bayukile biyampe byāfikīle mukaja Lota. Kitatyi kyādi kinyema Mukaja Lota ne kisaka kyandi mu Sodoma, wandi mukaji wābudilwe kikōkeji watala kunyuma, waalamuka ke kyulu kya mwepo.—Tanga Ngalwilo 19:17, 26.

2. Mwanda waka mukaja Lota wātadile kunyuma, ne kilongwa kyandi kya kubulwa kikōkeji kyāmufudije kuka?

² Ino, mwanda waka mukaja Lota wātadile kunyuma? Lelo wādi usaka kumona byobya byādi bilongeka? Le wāvundamukile mwanda wakubulwa kwaābudilwe lukulupilo nansha lwitabijo? Nansha padi wāelele milafwe ku bintu byonso byaāshile mu Sodoma? (Luka 17:31) Nansha shi wādi na bubinga’ka bwa kutadila kunyuma, ino wājimije būmi bwandi pa kilongwa kyandi kya kubulwa kikōkeji. Langa’po bidi! Wāfwile mu difuku dimo dyonka na bekadi babi ba mu Sodoma ne Ngomola. Ke kya kutulumukapo shi Yesu wānene amba: “Vulukilai bidi ku mukaji wa Lota”!

3. Lelo Yesu wākomeneje namani amba ketufwaninwepo kutala kunyuma mu buluji bwa kyelekejo?

³ Netu tudi mu kitatyi kyoketufwaninwepo kutala kunyuma mu buluji bwa kyelekejo. Yesu wākomeneje uno mwanda kitatyi kyaālondolwele muntu wa mwipāngwile shi ubwanya kujoka akashadike bidi kisaka kyandi kumeso kwa kwikala mwana bwanga. Yesu wānene amba: “Nansha umo wakukwata lukasu mu maboko kadi utala kunyuma, nankyo kafwaninwepo bulopwe bwa Leza mhm.” (Luka 9:62) Lelo  Yesu wādi na mutyima mūmu nansha kaninga-mpo pa kulondolola uno muswelo? Nansha dimo, mwanda wādi uyukile amba kulomba kwa uno muntu kwādi i kabepelo ka kunyema kusela kiselwa. Yesu wātelele kuno kulejaleja bu kutala “kunyuma.” Lelo kudi mwanda shi muntu udima koku utala kunyuma na dimo-dimo nansha kutūla lukasu panshi ne kwela’ko nyuma? Nansha bikale namani, ukalabikwa ku byaādi ufwaninwe kulonga, kadi kakengilapo biyampe.

4. Lelo meso etu afwaninwe kubambila ku bintu’ka?

⁴ Pa kyaba kya kuta mutyima ku bintu bya kala, tufwaninwe kubambila meso etu ku bintu bya kumeso. Tala mokilombwedilwe patōka mu Nkindi 4:25 amba: “Meso obe abambile so-o, kadi bikopelo byobe bitadidile kumeso so-o.”

5. I bubinga’ka botudi nabo bwa kuleka kutadila bintu bidi kunyuma?

⁵ Tudi na bubinga buyampe bwa kuleka kutadila bintu bidi kunyuma. Le abo bwine i bubinga’ka? Mwanda ino i “myaka ya malwa.” (2 Tem. 3:1) Panopano ponka ketukemwenapo enka konakanibwa kwa bibundi bibidi bibi, ino i bonakani bwa ngikadilo ya bintu ya ntanda yonso. I bika biketukwasha twepuke kintu kyo-kyonso kiifwene na kyāfikīle mukaja Lota? Dibajinji bidi, tusakilwa kujingulula bintu bimo bidi kunyuma kwetu byotukokeja padi kutompa kutala’ko. (2 Kod. 2:11) Shi ke pano, tubandaulei mwikadile bino bintu ne kuyuka muswelo otubwanya kwepuka kwibita mutyima.

MAFUKU MAYAMPE A KALA

6. Mwanda waka luté lwetu ke lwa kukulupilapo nyeke?

⁶ Kyaka kimo kya pa bula i kya kwikala na mumweno munyengakane wa kumona mafuku a kala bu mayampe. Luté lwetu ke lwa kukulupilapo nyeke. Tukokeja pampikwa kuyuka kutyepeka makambakano otwadi nao pa kala ne kyaba kimo twamona bu twadi na būmi bwa nsangaji mivule, na kwibumwekeja bu bwadi buyampe kutabuka ne mobwadi bwikadile bwine. Ino milangwe minyengakane ibwanya kwitulengeja twabile mafuku mayampe a kala. Ino Bible witudyumuna amba: “Kokanena’mba; lelo i mwanda ka mafuku a kalā atabukile kunengela ku mene ano’a? Mwanda kwipangulangapo na ñeni pa kine kino’ki.” (Mus. 7:10) Mwanda waka kulanga namino i kyaka kikatampe?

7-9. (a) Lelo i bika byāfikīle Bene Isalela mu Edipito? (b) Lelo Bene Isalela bādi na bubinga’ka bwa kusangela? (c) Lelo Bene Isalela bāshilwile kutompola ne kwiuningila pa bika?

⁷ Tala byāfikile Bene Isalela ba mu mafuku a Mosesa. Nansha Bene Isalela byobādi bamonwa dibajinji bu beni mu ntanda ya Edipito, kupwa kwa mafuku a Yosefa, Bene Edipito “bebabikīle [Bene Isalela] batulala ba mingilo ya kitungo kwibasusula ku mingilo ya lupanda.” (Div. 1:11) Bantu ba Leza bātapilwe kitatyi kyākimbile Felo kutyepeja buvule bwabo. (Div. 1:15, 16, 22) Nanshi ke kya kutulumukapo shi Yehova wānene Mosesa amba: “Binebine namone disusu dya bantu bami badi mu Edipito, kabidi naivwana madilo abo pa mwanda wa tulala twa mingilo ya kitungo kyabo, ino ngyukile misongo ya mityima yabo.”—Div. 3:7.

⁸ Ubulwe’po kulanga nsangaji yāivwene Bene Isalela kitatyi kyobātambile mu ntanda mobādi bamuninwe bupika pano  ke banapabo! Bēmwenine mu muswelo utulumukwa bukomo bwa Yehova kitatyi kyaāletele Mpupo Dikumi padi Felo wa mitatulo ne bantu bandi. (Tanga Divilu 6:1, 6, 7.) Na bubine, Bene Edipito kebāfudilepo enka ku kuleka Bene Isalela beendele, ino bebātonwene bende, ne kwibapa nsahabu ne ndalama mivule yalengeje banene bantu ba Leza amba ‘abatūta bene Edipito.’ (Div. 12:33-36) Bene Isalela bāsangele bininge kitatyi kyobēmwenine bonakani bwa Felo ne bibumbo byandi mu Kalunga Katyila. (Div. 14:30, 31) Bine kwimwena bino binkumenkume bikatampe kwākomeje lwitabijo lwabo!

⁹ Ino bino bipwa’nka ne bunwa, mwanda mu kitatyi kityetye’tu kya kupwa kunyongololwa mu kingelengele, bano bantu bāshilwile kutompola ne kwiuninga. Pa bika? Pa bidibwa! Bātuninye kusangela byobya byēbapele Yehova ke batompola amba: “Tuvulukanga owa mwita wa lui o twadīle bitupu bitupu mu Edipito; makaka, ne bibimbi bitobala, ne makatasele, ne bitungulu, ne shumi. Ino pano nanshi muya wetu i mumu’tu, kutupu nansha kamo; ketudipo na bidibwa, ino poso’nka mana bitupu o tumonanga.” (Umb. 11:5, 6) Bine, bāikele na mumweno munyengakane—o mwanda bādi kebasake’nka ne kujokela mu ntanda mobadi bamuninwe bupika! (Umb. 14:2-4) Bene Isalela bātadile ku bintu bya kunyuma ne kujimija bajimija buntu bwa Yehova.—Umb. 11:10.

10. I ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya Bene Isalela?

¹⁰ Le i ñeni’ka yotuboila’ko dyalelo? Kitatyi kyotutanwa na bikoleja ne myanda, tulekei kubambila meso etu pa bintu bya pa kala bibwanya kumweka bu biyampez—padi bintu byotwadi nabyo kumeso kwa kuyuka bubinebine. Nansha shi ke bibipo kulangulukila pa ñeni yotuboila pa bintu byotwādi nabyo pa kala nansha kuvuluka byabuyabuya byotwāmwenine’mo, ino tufwaninwe kwikala na bujalale, ne mumweno muyampe wa bintu bya kala. Shi bitupu, tubwanya kufitwa bininge mwanda wa ngikadilo yotudi’mo dyalelo ne kukimba kujokela mu būmi bwetu bwa kala.—Tanga 2 Petelo 2:20-22.

BINTU BYOTWESUMINWE

11. I muswelo’ka umonanga bamo bintu byobesuminwe?

¹¹ I kya bulanda, bamo batalanga ku bintu byobesuminwe ne kumona bu i bajimije mikenga. Padi wādi na mikenga ya kufunda masomo malamala, kwikala na kitenta, nansha kukimba bupeta, ino watyiba butyibi bwa kuleka kwibilondalonda. Batutu ne bakaka bavule ibashiye bitenta bya lupeto luvule mu myanda itala bya busunga, kwipwija mukose, masomo, nansha ke makayo. Kitatyi kekipwe kupita, ino mfulo keyafikile. Lelo mukilañanga pa mobyadi byakwikadila shi kemwalongelepo namino?

12. Lelo Polo wāmwene namani bintu byaāshile kunyuma?

¹² Mutumibwa Polo wālekele bivule pa kwikala’ye mulondi wa Kidishitu. (Fid. 3:4-6) Lelo wāmwene namani bintu byaāshile kunyuma? Witusapwila amba: “Bino byonso byadi byakumwenamo ami, byo byonka nebitelele ke byakubudidilwamo bitupu, pa mwanda wa Kidishitu.” Mwanda waka? Ubweja’ko amba: “Eyo kadi, i binebine, byo ntela bintu byonso ke byakubudidilwamo bitupu, mwanda wa buya bwine bulumbuluke bwa ñeni ya Kidishitu  Yesu Mfumwami, yewa nabudidilwamo bintu byonsololo’tu fututu, ne kwibitela bu-bintya na’mba: Nkamwenamo Kidishitu.” * (Fid. 3:7, 8) Pamo bwa muntu wela bityakuku ku kyala ne kwialakanya mpika pa byaela, Polo nandi kēalakenyepo pa mikenga ya ntanda yaāshile kunyuma. Kādipo ukibimona bu byakamweno.

13, 14. I muswelo’ka otukalonda kimfwa kyāshile Polo?

¹³ Le i bika biketukwasha shi tubashilula kulangulukila pa mikenga yotwajimije? I kulonda kimfwa kyāshile Polo. Muswelo’ka? Langulukila pa mvubu ya bintu byodi nabyo pano. Udi mu kipwano kilēme na Yehova kadi udi mu mulongo wa bantu bandi ba kikōkeji. (Bah. 6:10) Lelo i tumweno’ka twa ku ngitu tukokeja kuleta ntanda tukadingakana na madyese a ku mushipiditu otudi nao pano ne otukekala nao mu mafuku āya kumeso?—Tanga Mako 10:28-30.

¹⁴ Polo utela kadi kintu kiketukwasha twendelele nyeke na kikōkeji. Unena amba wādi uvulaminwa “bintu bidi kunyuma, ne kobolola ku bintu bya kumeso.” (Fid. 3:13) Yuka amba Polo walombola patōka matabula abidi a mvubu. Dibajinji, tufwaninwe kwilwa bintu byotushile kunyuma, ne kuleka kujimija bukomo ne kitatyi kilēme mwanda wa kwibilanga bipitepite. Dya bubidi, pamo wa munyemi udi ku mfulo kwa lubilo lwandi, tufwaninwe kutala kumeso, kubambila meso sō ku bintu bya kumeso.

15. Le i byabuyabuya’ka byotukamona kitatyi kyotulangulukila pa bimfwa bya bengidi ba Leza ba kikōkeji?

¹⁵ Shi tulangulukile pa bimfwa bya bengidi ba Leza ba kikōkeji—bekale ba pa kala nansha ba dyalelo—tukamona bukomo buvule bwa kwendelela kumeso pa kyaba kya kutala ku bintu bidi kunyuma. Kimfwa, shi Abalahama ne Sala bāendelele kuvuluka ntanda ya Ulu, “longa kadi bamwene mwakwalukila konka.” (Bah. 11:13-15) Ino kēbajokēle’kopo. Dibajinji Mosesa wāshile bintu bivule mu Edipito kebyāshilepo muntu mukwabo nansha umo mwine Isalela mwenda mafuku. Inoko, kepadipo nansha pamo pasonekelwe amba wēalakenye pangala pa bino bintu. Kadi nsekununi ya Bible itulombola amba: “Pa kufwatakanya nandi’mba, kufutulwilwa padi Kidishitu e bupeta bwine butabukilemo buya pa bupeta bwa Edipito, mwanda aye wadi ubambile meso konka ku kupalwa mpalo.”—Bah. 11:26.

BINTU BIBI BYETUFIKILE PA KALA

16. Lelo bintu byetufikile pa kala bibwanya kwikala na lupusa’ka potudi?

¹⁶ Ke bintupo byonso byetufikile pa kala, byadi biyampe. Padi twibalemenenwe na milangwe ya bubi nansha bilubo byotwalongele pa kala. (Mit. 51:3) Tubwanya padi kulangulukila nyeke pa madingi makomo asansa mutyima obētudingile. (Bah. 12:11) Bukondame—bwa bine nansha padi bwa kufwatakanya—bukokeja kutādila milangwe yetu. (Mit. 55:2) I bika byotukokeja kulonga biketukulupija amba ketulekelepo bino bintu bitulengeje tubambile ku bintu bidi kunyuma? Tubandaulei’ko bimfwa bisatu.

17. (a) Mwanda waka Polo wētelele bu “mutyetye utabukilwe butyetye ne kudi yewa mutyetye wa mu bapandulwemo bonso”? (b) I bika byākweshe Polo aleke kulēmenenwa na milangwe mibi?

 ¹⁷ Bilubo bya pa kala. Mutumibwa Polo wētelele aye mwine bu “mutyetye utabukilwe butyetye ne kudi yewa mutyetye wa mu bapandulwemo bonso.” (Ef. 3:8) Mwanda waka wēivwene uno muswelo? Unena aye mwine amba: “Mwanda nadi mpangapanga kipwilo kya Leza.” (1 Kod. 15:9) Lelo ukokeja kulanga mwēivwanine Polo kitatyi kyaētene na bantu bamo baādi upangapanga pa kala? Inoko, pa kyaba kya kuleka milangwe mibi imulēmenene, Polo wāimanine pa buntu bwa mulombwelwe. (1 Tem. 1:12-16) Ku mfulo Polo wāikele na mutyima wa kufwija’ko, mwine wāmukankamikile mu mwingilo wandi. Mwiendelejo wa bubi waādi nao pa kala ubadilwa mu bintu byāsumininwe Polo kwilwa. Netu shi twimanine pa lusa lwa Yehova lwaetulombwele, tukepuka kona bukomo bwetu na kuzumbija mutyima byampikwa kufwaninwa pa myanda ya pa kala yoketubwanyapo kushinta. Tubwanya kwingidija bukomo bwetu pa mingilo yotwingila dyalelo.

18. (a) I bika bikokeja kufika shi tulangulukila bibi pa madingi obētudingile? (b) I muswelo’ka otubwanya kwivwana binenwa bya Solomone pa mwanda utala kwitabija madingi?

¹⁸ Madingi asansa mutyima. Le tukalonga namani shi tukilangulukilanga pa madingi amo obētudingile? Kino kekibwanyapo enka kwitusansa ku mutyima ino kadi kibwanya ne kwituzozeja—kwitulengeja ‘tupungile.’ (Bah. 12:5) Ekale shi ‘tupunika’ madingi mwanda twibeapele nansha “kupungila” mwanda tubaitabija’o ne abetupungija, nabya kukalupuka bipa bimo byonka—ketukamwenapo bine mu ano madingi kadi keaketulumbululapo. Bine, i biyampe twivwane binenwa bya Solomone bya amba: “Uminina’tu ku bulombodi, kokalekelela’bopo; wibulaminine, mwanda abo [bo] bobe būmi.” (Nk. 4:13) Pamo’nka na shofele ulēmeka biyukeno bya dishinda, twitabijei madingi, kulonda’o, ne kwenda kumeso.—Nk. 4:26, 27; tanga Bahebelu 12:12, 13.

19. Le i muswelo’ka otukeula lwitabijo lwa ba Habakuka ne Yelemia?

¹⁹ Bukondame—bwa bine nansha bwa kufwatakanya. Tukokeja kyaba kimo kwiivwana na mwēivwanine mupolofeto Habakuka, wādidīle Yehova alete boloke, mwanda kādipo wivwanije mwanda mwine wālekele Yehova bintu kampanda bibi bilongeka. (Hab. 1:2, 3) Bine, i biyampe twiule lwitabijo lwa uno mupolofeto wānene amba: “Ino amiwa nanshi nkasepelelanga mudi Yehova, nkasangala mudi Leza wa lupandilo lwami.” (Hab. 3:18) Pamo bwa Yelemia wa pa kala, shi twendelele ‘kukulupila pa mwanda’ na lwitabijo lonso mudi Yehova, Leza wa boloke, tukakulupila’mba bintu byonso bikashinta pa kitatyi kitungwe.—Mad. 3:19-24.

20. I muswelo’ka otukalombola’mba ‘tuvulukīle pa mukaja Lota’?

²⁰ Tudi mu bitatyi bya nsangaji. Binkumenkume bya kutendelwa bilongekanga dyalelo kadi bivule bikalongeka kumeso. Batwe bonso twendelelei kutabwila pamo na bulongolodi bwa Yehova. Twivwanei madingi a mu Bisonekwa a kutala ku meso ne kuleka kutala ku bintu bya kunyuma. Shi tulonge namino, tukalombola patōka amba ‘tuvulukīle pa mukaja Lota’!

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo bya Kifundwa]