Kulupila Mudi Yehova Leza wa ‘Bitatyi ne Myaka’

“I aye waalamuna byaba ne myaka mine kumo; utundulula balopwe, kadi ubikika balopwe.”—DAN. 2:21.

USA KULONDOLOLA NAMANI?

Lelo bupangi ne bupolofeto bufikidile bilombola namani amba Yehova i Mulami Mukatampe wa Kitatyi?

Kuyuka amba Yehova i Leza wa ‘bitatyi ne myaka’ kwitutononanga tulonge bika?

I kika kinenenwa’mba binkumenkume bya ntanda ne mpango ya bantu kebidipo na lupusa pa kalandadiye ka Yehova?

1, 2. Le i bika bilombola amba Yehova uyukile kitatyi ne pa mfulo?

 YEHOVA LEZA wāletele miswelo ya mwa kupimina bitatyi kumeso kwa kupanga muntu. Mu difuku dya buná dya bupangi, Leza wānene amba: “Bitokeji bimweke mu kyaba kya diulu ke byakukalañanya dyuba ne bufuku, nabyo bikale ke biyukeno bya bitatyi ne bya mafuku ne bya myaka mine.” (Ngal. 1:14, 19, 26) Na bubine bino byo byālongekele mungya kiswa-mutyima kya Yehova.

² Inoko, kufika ne dyalelo befundi ba sianse besambilanga bininge pa mwikadile kitatyi. Dibuku dimo (Encyclopedia) dinena amba, “Kitatyi i kikata kifyame kidi mu ntanda, i kutupu muntu nansha umo ubwanya kushintulula mwine mwikadile kitatyi.” Inoko Yehova uyukile kitatyi ne pa mfulo. Ne kadi, i aye “Wapangile madiulu; . . . wabumbile panopanshi ne kulongapo.” Kadi Yehova ye “Ufumika bya kungalwilo ne bya kumfulo, ne ku byaba bya kalakala bintu kebyalongelwepo.” (Is. 45:18; 46:10) Pa kusaka tukomeje lwitabijo lwetu mwadi ne mu Kinenwa kyandi Bible, tubandaulei muswelo ulombola bupangi ne bupolofeto bufikidile amba Yehova i Mulami Mukatampe wa Kitatyi.

BUPANGI BUNINGIJANGA LWITABIJO LWETU MUDI MULAMI MUKATAMPE WA KITATYI

3. I muswelo’ka umwekanga bitatyi mu umbuo wa ntanda?

³ Mu uno umbuo wa ntanda, kitatyi kikokeja kumonwa na meso nansha ku mikoloshikope. Ma atome adi na lubilo lwa muswelo umo onka. Ma atome alondanga nsaa pambulwa kujimija nansha sekonde enka ne bipwa myaka midiyo 80. Imbuo ne ñenyenye nabyo bijinanga pa kitatyi kitungwe. Byātūdilwe pa bifuko pobidi mūlu mwanda wa kukwasha bantu bayuke bitatyi ne kobenda pobadi mu lwendo. Yehova—Mulongi wa bino “bitatyi”— udi bine na ‘bukomo’ ne i mufwaninwe ntumbo yetu.—Tanga Isaya 40:26.

4. Le kitatyi kidi mu ntanda ya bipangwa byūmi kilombolanga namani tunangu twa Leza?

 ⁴ Bitatyi bikokeja kumonwa mu ntanda ya bipangwa byūmi. Bipangwa byūmi pamo bwa mityi ne banyema bavule bilondanga bitatyi. Byoni bivule biyukile na kitetyima kitatyi kya kuviluka. (Yel. 8:7) Imbidi ya bantu nayo iyukanga bitatyi, nakampata kuyuka mwinya ne bufuku bibundile mansaa 24. Kitatyi kyenda ñenda na amviyo mu ntanda mudi bitatyi bishīle na bya kwabo, bikamulomba mafuku pa kusaka ngitu yandi ibidile bitatyi bya kwaenda. Bine, bimfwa bivule bya bitatyi bimwekele mu bupangi bilombolanga bukomo ne tunangu twa Leza wa ‘bitatyi ne myaka.’ (Tanga Mitōto 104:24.) Bine, Mulami Mukatampe wa Kitatyi i wa tunangu tonso ne bukomo bonso. Tukokeja, kukulupila amba udi na bukomo bwa kufikidija kyonso kyaswile!

BUPOLOFETO BWĀFIKIDILE PA KITATYI BUKOMEJANGA LWITABIJO

5. (a) I muswelo’ka umo otubwanya kuyuka bitengele muzo wa muntu mu mafuku āya kumeso? (b) I kika kinenenwa amba Yehova ubwanya kulaya binkumenkume ne bitatyi byabyo?

⁵ Bupangi bwitufundijanga bivule bitala pa ‘ngikadilo yambulwa kumweka’ ya Yehova, ino kebuletangapo malondololo ku bipangujo bya mvubu pamo bwa bino; le i bika bitengele muzo wa muntu mu mafuku āya kumeso? (Loma 1:20) Pa kulondolola ku kino kipangujo, tufwaninwe kubandaula byobya bisokwele Leza mu Bible, Kinenwa kyandi. Kitatyi kyotubandaula Bible tutananga bupolofeto bwāfikidile pa kitatyi kitungwe! Yehova ukokeja kusokola byobya ke byafikile, mwanda ubwanya kubadikila kumona biyampe bintu bikīya kumeso. Pakwabo kadi, byobya bilaile Bisonekwa bifikidilanga pa kitatyi mwanda Yehova Leza ubwanya kulengeja binkumenkume bilongeke mungya mpango ne kalandadiye kandi.

6. Le i bika bilombola amba Yehova witusakilanga twivwanije kufikidila kwa bupolofeto bwa mu Bible?

⁶ Yehova usakanga batōtyi bandi bemvwanije bupolofeto bwa mu Bisonekwa ne kumwena’mo. Nansha Leza bya kemaninangapo pa mumweno otumona kitatyi, ino tukata mutyima ku bishima byaingidija kitatyi kyalaya amba kinkumenkume kikalongeka mu kitatyi kampanda. (Tanga Mitōto 90:4.) Kimfwa, mukanda wa Kusokwelwa utela “bamwikeulu baná,” bādi “balongolwelwe kala pa sā īno, ne pa difuku dino, ne pa kweji uno, ne pa mwaka uno”—tukokeja kwivwanija amba bino byonso bifunkila pa kitatyi. (Kus. 9:14, 15) Kumona mwāfikidile bupolofeto pa kitatyi, kubwanya kukomeja lwitabijo lwetu mudi Leza wa ‘bitatyi ne myaka’ ne mu Kinenwa kyandi. Tubandaulei’ko bidi bimfwa bityetye.

7. Lelo kufikidila kwa bupolofeto bwa Yelemia butala pa Yelusalema ne Yuda kulombola namani amba Yehova i Mulami Mukatampe wa Kitatyi?

⁷ Dibajinji, tujokelei bidi mu myaka katwa ka busamba-bubidi K.K.K. “Mu mwaka wa buná wa Yehoyakimi mwana Yoshia, mulopwe wa Yuda,” kinenwa kya Mulami Mukatampe wa Kitatyi “kyaiya kudi Yelemia pa mwanda wa bantu bonsololo ba Yuda.” (Yel. 25:1) Yehova wālaile kusalwa kwa Yelusalema ne kuselwa bu misungi kwa Bayuda kutamba ku ntanda ya Yuda kwenda ku Babiloni. Bādi bakukengidila’ko “mulopwe wa Babiloni myaka makumi asamba abidi.” Bibumbo bya bulwi bya Babiloni byātutyile Yelusalema mu mwaka wa 607 K.K.K., ebiya Bayuda bātambile mu Yuda baselelwa ku Babiloni bu misungi. Ino i bika byādi bya kulongeka ku mfulo kwa myaka 70? Yelemia wāfumikile amba: “E mwanenena Yehova namino amba: Myaka makumi asamba abidi ya Babiloni pa kufikidila nkemupempula, ne kufikija kinenwa kyami kiyampe ko mudi, ne kwimujokeja muno muntu munomu.” (Yel. 25:11, 12; 29:10) Buno bupolofeto bwāfikidile pa kitatyi kitungwe—mu mwaka  wa 537 K.K.K. kupwa kwa Bene Mede ne Bene Peleshia kunyongolola Bayuda mu Babiloni.

8, 9. Le bupolofeto bwa Danyele butala pa kwiya kwa Meshiasa ne kushimikwa kwa Bulopwe bwa mūlu bulombola namani amba Yehova i Leza ‘wa bitatyi ne myaka’?

⁸ Tutalei bupolofeto bukwabo butala bantu ba Leza ba pa kala. Kintu kya myaka ibidi kumeso kwa Bayuda kutamba mu Babiloni, Leza wālaile kupityila kudi mupolofeto Danyele amba Meshiasa wādi wa kumweka mu mwaka wa 483 pa kupwa kwela lubila lwa kūbakulula Yelusalema. Mulopwe wa Mede-Peleshia wāelele lubila mu mwaka wa 455 K.K.K. Kupwa’tu kwa mwaka wa 483—mu 29 K.K.—Yesu wa Nazala wāshingilwe māni a mushipiditu sandu pa kubatyijibwa kwandi, ebiya waikala ke Meshiasa. *—Neh. 2:1, 5-8; Dan. 9:24, 25; Luka 3:1, 2, 21, 22.

⁹ Pano tala byobya bilaile Bisonekwa pa mwanda utala Bulopwe. Bupolofeto bwa Bible bulombola amba Bulopwe bwa Meshiasa bwādi bwa kushimikwa momwa mūlu mu mwaka wa 1914. Bible wālaile namino na kuleta “kiyukeno” kya kwikala’po kwa Yesu, na kutela kitatyi kyādi kya kupangwa Satana momwa mūlu, kwine kwādi kwakuleta malwa pano panshi. (Mat. 24:3-14; Kus. 12:9, 12) Pa kwabo kadi, bupolofeto bwa mu Bible bwālombwele kitatyi kine—1914—kyādi kya kubwana “myaka ya baJentaila” ne kya kushilula Bulopwe kubikala momwa mūlu.—Luka 21:24; Dan. 4:10-17. *

10. Le i binkumenkume’ka bikidi kumeso bisa kufika pa kitatyi?

¹⁰ Bine “kyamalwa kibūke” kyālaile Yesu kikidi kumeso. Kikelonda na Umbikalo wandi wa Myaka Kanunu. Na bubine bino bintu bisa kufika pa kitatyi kitungwe. Yesu paādi pano panshi, Yehova wādi kemutunge ‘difuku ne nsaa’ ya kulongeka bino binkumenkume.—Mat. 24:21, 36; Kus. 20:6.

‘KŪLA KITATYI KIFWANINWE’

11. Lelo kuyuka’mba tudi mu mafuku a mfulo kufwaninwe kwitutonona tulonge bika?

¹¹ Le kuyuka amba Bulopwe kebushilule kubikala ne amba tudi mu “kyaba kya kumfulo” kwitutonona tulonge bika? (Dan. 12:4) Bantu bavule bamwene ngikadilo mibi ya ntanda bakikomenwe kuyuka amba, ino ngikadilo ifikidijanga bupolofeto bwa Bible butala pa mafuku a mfulo. Bakokeja kutengela amba, ino ngikadilo i kapityidila difuku dimo nansha kukulupila amba, muntu ukalonga bukomo mu muswelo kampanda bwa kufikidija binenwa bya amba “ke talala, nyā, yonka ndoe.” (1 Tes. 5:3) Lelo batwe netu? Shi tubajingulula amba twi batwele bininge mu mafuku a mfulo ya ntanda ya Satana, le tubulwepo kulonga bukomo bwa kwingidija kitatyi kyashala’ko mwanda wa kwingidila Leza wa ‘bitatyi ne myaka’ ne kukwasha  bakwabo bamuyuke? (2 Tem. 3:1) Tufwaninwe kukwata butyibi na tunangu butala pa mwa kwingidijija kitatyi kyetu.—Tanga Efisesa 5:15-17.

12. Le i ñeni’ka yotuboila ku binenwa bya Yesu bitala pa mafuku a Noa?

¹² ‘Kukūla kitatyi kifwaninwe’ kekupēlangapo mu ino ntanda miyule bilabi. Yesu wādyumwine amba, “enka mo byaikadile mu myaka ya Noa, ne pakeya Mwana-muntu napo bikekala’nka nabya.” Lelo mafuku a Noa ādi namani? Kyālailwe’mba ntanda ya mene mafuku’a yādi ya kufula. Mu kine kitatyi’kya, bantu babi bādi ba kutokenibwa mu mema a Dilobe dya ntanda yonso. Noa byaādi “mwedi wa mbila ya boloke,” wāsapwidile bantu ba mu andi mafuku musapu wa Leza na kikōkeji. (Mat. 24:37; 2 Pet. 2:5) Ino “badi badya bēdīila; batoma bētomena, basonga bēsongela, basongwa nabo bēsongwela; . . . ne kuyūkapo mpika, ino pa kufika dilobe dyatukija bonso.” O mwanda Yesu wādyumwine balondi bandi amba: “Bānwe mwiadijei kala kutengela, mwanda mu difuku dya kubulwa nansha kutáko mutyima aye Mwanā muntu wafika kala.” (Mat. 24:38, 39, 44) Tufwaninwe kwikala pamo bwa Noa, ke pamopo bwa bantu ba mu andi mafuku. Le i bika biketukwasha twikale nyeke beadije?

13, 14. I bika byotubwanya kuvuluka padi Yehova biketukwasha tumwingidile na kikōkeji pano potutengele kwiya kwa Mwanā muntu?

¹³ Nansha bisa kwiya Mwanā muntu pa nsaa yoketufwatakanyapo, tufwaninwe kuvuluka amba Yehova i Mulami Mukatampe wa Kitatyi. Binkumenkume bya ntanda ne mpango ya bantu kebidipo na lupusa pa kalandadiye Kandi. Yehova ye uyukile kitatyi ne bintu bikafikidija kiswa-mutyima kyandi. (Tanga Danyele 2:21.) Na bubine, mukanda wa Nkindi 21:1 witusapwila amba: “Mutyima wa mulopwe udi mu dikasa dya Yehova pamo’nka bwa tunonga twa mema; walamuna’o monso mwaswidile.”

¹⁴ Yehova ubwanya kuleta binkumenkume mwanda wa kufikidija mpango yandi ne kuvuija’yo pa kitatyi. Kushinta kukatampe kulongeka mu ino ntanda kufikidijanga bupolofeto, nakampata mu mwanda utala busapudi bwa myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza busapulwa ntanda yonso. Langulukila’po bidi pa buludiki bwa kasusu bwa Inio Sovietike ne bintu bibi byalupukile’ko. I batyetye kete bādi balanga amba kuno kushinta kukatampe kwa kipolitike kukokeja kufika bukidibukidi. Mu bipa bilupukile ku kuno kushinta, mubadilwa ne myanda miyampe isapulwa pano mu matanda mavule mwadi mupelwa dibajinji mwingilo wetu. Shi ke pano nanshi, tukūlei kitatyi kifwaninwe kya kwingidila Leza wa ‘bitatyi ne myaka’ na kikōkeji.

IKALA NA LWITABIJO MU MUSWELO UBALA YEHOVA BITATYI

15. I muswelo’ka otubwanya kulombola lwitabijo pa bujadiki buleta bulongolodi?

¹⁵ Kwendeleja mwingilo wa kusapula Bulopwe mu ano mafuku a mfulo kulomba kwikala na lwitabijo mu kitatyi kya Yehova. Kushinta kwa ngikadilo ya ntanda kubwanya kulengeja kwikale kushinta kampanda mu muswelo otuvuija mwingilo wa kulonga bana ba bwanga. Bulongolodi bubwanya kuleta kyaba kimo bujadiki mwa kuvuijija mwingilo wetu wa bu basapudi ba Bulopwe. Tulombolanga lwitabijo mudi Leza wa ‘bitatyi ne myaka,’ na kulonda ne pa mfulo buno bujadiki ponso potwingila na dikōkeji munshi mwa wandi Mwana, “mutwe wa kipwilo.”—Ef. 5:23.

16. Mwanda waka tubwanya kwitabija’mba Yehova uketukwasha pa kitatyi kitungwe?

¹⁶ Yehova usakanga twikale na bwana-pabo bwa kumulomba, koku kadi tukulupile ne pa mfulo amba ‘uketukwasha mu kyaba kyonso kyotusaka bukwashi.’ (Bah. 4:16, DD) Le kino kekilombolapo amba utele umo ne umo mutyima na buswe? (Mat. 6:8; 10:29-31) Tulombolanga lwitabijo lwetu mudi Yehova Leza na kulomba bukwashi bwandi kitatyi ne kitatyi, ne kulongela  mungya milombelo yetu ne mungya bwendeji bwandi. Kutabukidila, tuvulukei kulombelela’ko banabetu betabije.

17, 18. (a) Le Yehova usa kulonga balwana nandi bika panopano ponka? (b) Le tufwaninwe kwepuka dikinga’ka?

¹⁷ Kino ke kitatyipo kya “kubulwa lwitabijo,” ino i kitatyi kya kukomejibwa na lwitabijo. (Loma 4:20, DD ) Balwana na Leza—Satana ne boba badi munshi mwa lupusa lwandi—batompanga kwimika mwingilo wāpēle Yesu balondi Bandi kubadila’mo ne batwe. (Mat. 28:19, 20) Nansha byokudi malwi a Dyabola, tuyukile amba Yehova i “Leza mūmi, Mupandiji wa bantu bonso, ino boba bakwitabija bo bene.” Aye “uyūkile mwakunyongolwela boba ba bwine-Leza mo batompibwa.”—1 Tem. 4:10; 2 Pet. 2:9.

¹⁸ Panopano ponka, Yehova usa kufudija ino ngikadilo imbi ya bintu. Nansha byoketuyukilepo myanda yonso ne kitatyi kine kyoisa kufula, ino tuyukile amba pa kitatyi’tu kitungwe, Kidishitu ukonakanya balwana na Leza ne kubingija bubikadi bwa Yehova. Nanshi, kukomenwa kujingulula ‘bitatyi ne myaka’ yotudi’mo i kilubo! Ketwakaponenai nansha dimo mu dikinga dya kulanga amba “bintu byonso byendangaendanga’tu pamo ponka, ne byadi kungalwilo kwa kipangwa.”—1 Tes. 5:1; 2 Pet. 3:3, 4.

‘IKALA NA MUTYIMA WA KUKUNGILA’

19, 20. Mwanda waka tufwaninwe kwikala na mutyima wa kukungila pa mwanda utala Yehova?

¹⁹ Mu mpango mibajinjibajinji ya Leza itala pa bantu mubadilwa ne kitatyi kyampikwa mfulo kya kwifunda myanda imutala ne itala bupangi bwandi bulumbuluke. Musapudi 3:11 unena amba: “[Yehova] wapanga bintu byonsololo bya buyabuya, kyoki mu kyaba kyakyo aki nakyo mu kyaba kyakyo; ino wabika panopanshi mu mutyima wabyo, nansha nenki muntu kakōkejapo kusokola mwingilo walongele Leza kushilwila kungalwilo kutūla ne kumfulo kwine.”

²⁰ Bine tudi na nsangaji ya kashā pa kuyuka’mba Yehova kashintyilepo mpango yandi itala muntu! (Mal. 3:6) Leza i “wampikwa kuyūka kwalamuka, nansha patyetye pene, nansha bu-mujiñininya.” (Yak. 1:17) Kalandadiye kandi kekalondangapo muswelo ubala muntu kitatyi, kimfwa kujokoloka kwa ntanda. Yehova i “Mulopwe wa nyeke.” (1 Tem. 1:17) Nanshi, twikalei na ‘mutyima wa kukungila Leza wa lupandilo lwetu.’ (Mika 7:7) Na bubine, “komejai mu bidyoma, ne mutyima wenu nao ukankamane ne kukankamana, bānwe bonso bakulupile mudi Yehova.”—Mit. 31:24.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 21]

Danyele wādi na lwitabijo mu kufikidila kwa bupolofeto bwāmupele Leza

[Kifwatulo pa paje 23]

Lelo wingidijanga biyampe kitatyi kya kulonga kiswa-mutyima kya Yehova?