Yehova Ubungakanyanga Bantu Bandi ba Nsangaji
Yehova Ubungakanyanga Bantu Bandi ba Nsangaji
“Ukabungakanya bidi bantu’ba, bana-balume ne bana-bakaji ne twana’twa, ne mweni obe.”—KUP. 31:12.
USA KULONDOLOLA NAMANI?
Le i kika kinenenwa amba bitango i bintu bya kasekuseku mu mānga ya bantu ba Yehova?
Le Bene Isalela ba kala bavule bādi balonga bukomo’ka pa kutanwa ku masobo a mu Yelusalema?
Mwanda waka kufwaninwepo kubulwa kitango?
1, 2. Le i myanda’ka itala bitango bya kiteokratike yotufwaninwe kuta’ko mutyima?
BITANGO bya ntanda ne bya distrike i bintu bya mu mānga ya dyalelo ya Batumoni ba Yehova byotubwanya kuvuluka. Bavule mu bukata mwetu kebatanwe ku bino binkumenkume bya nsangaji, padi bangi nabo mu makumi a myaka.
2 Pano ke padi myaka tununu na tununu, bantu ba Leza bādi balonga bitango bikola. Tusa kubandaula bitango bimo-bimo bya pa kala bisonekelwe mu Bisonekwa, kumona kukwatañana kudi pa bukata bwa myanda itala kuno kubungakana kwa pa kala ne kwa dyalelo, ne kuta mutyima ku kamweno kamwenwa mu kutanwa’ko.—Mit. 44:1; Loma 15:4.
BITANGO BYA KASEKUSEKU, BYA KALA NE BYA DYALELO
3. (a) Le kitango kibajinji kya bantu ba Yehova kisonekelwe kyādi namani? (b) Le i muswelo’ka wādi witwa Bene Isalela mwanda wa babungakene pamo?
3 Kitango kyālongelwe munshi mwa Lūlu lwa Shinai, kyādi kitango kibajinji kikatampe kya bantu ba Leza bābungakene mwanda wa kupebwa bulombodi bwa ku mushipiditu bwādi busonekwe. Kino kyādi bine kinkumenkume kya kasekuseku mu mānga ya mutōtelo utōka. Mu kino kitatyi kya nsangaji, kine kekyāidilwepo bantu batenwe’ko, Yehova wāpele Bene Isalela kilomboji kya bukomo bwandi kitatyi kyāebapele Mukanda wandi wa Bijila. (Div. 19:2-9, 16-19; tanga Divilu 20:18; Kupituluka 4:9, 10.) Kino kinkumenkume kyālombwele mwādi kemwikadile Leza na Bene Isalela. Kitatyi kityetye’tu pa kupita’po Yehova wātūla’ko miswelo ya mwa kukongakenya bantu bandi. Wāsoñenye Mosesa apunge bimpungidi bibidi bya ndalama, byādi bya kwingidija pa kwita “kitango kyonsololo” kibungakene “pa kibelo kya kipema-kyakitango.” (Umb. 10:1-4) Fwatakanya’po bidi nsangaji yobādi nayo mu bino bitatyi!
4, 5. I kika kinenenwa amba bitango byāteakenye ba Mosesa ne Yoshua byādi na kamweno ka pa bula?
4 Ku mfulo kwa myaka 40 ya lwendo lwa Isalela mu ntanda mutuputupu, mu kitatyi kibi kya mu ino mānga ya muzo mupya, Mosesa wākongakenye banababo Bene Isalela. Bātūdile kitūlo mwa kutwelela mu Ntanda ya Mulao. Kino kyādi kitatyi kifwaninwe, kya Mosesa kuvuluja banababo byonso byēbalongēle Yehova ne byonso byaādi wa kwibalongela.—Kup. 29:1-15; 30:15-20; 31:30.
5 Kadi ku kino kitango kimo kyonka, Mosesa wēsambīle ne pa mpangiko ya kitatyi ne kitatyi itala kubungakana ne kufundijibwa kwa bantu ba Leza. Mu myaka ya Sabado kitatyi kya Masobo a Bitanda, bana-balume, bana-bakaji, bana, ne beni bādi bashikata mu Isalela, bākongakanibwe pamo pa kifuko kyātongele Yehova ‘amba bevwane, kadi amba balombolwe, ne kwakamwa Yehova Leza wabo, ne kutentekela kulonga binenwa byonso bya uno mukanda-wabijila uno’u.’ (Tanga Kupituluka 31:1, 10-12.) O mwanda ku ngalwilo’tu kwa ino mānga ya bantu ba Leza, kyāmwekele patōka amba bādi babungakena pamo kyaba ne kyaba mwanda wa kubandaula kinenwa kya Yehova ne mpango yandi. Bene Isalela pa kunekenya Ntanda yonso ya Mulao koku bakijokolokelwe na mizo ya bajentaila, Yoshua wākongakenye Isalela yense na kitungo kya kwibakankamika basuminwe kushala nyeke na kikōkeji kudi Yehova. Bantu nabo bātyipile mutyipo wa kwingidila Leza.—Yos. 23:1, 2; 24:1, 15, 21-24.
6, 7. I kika kinenenwa amba bitango bya dyalelo bya bantu ba Yehova bidi na mvubu mikatampe?
6 Mu mānga ya dyalelo ya bantu ba Yehova, mudi ne bitango bya kasekuseku—binkumenkume byalombwele kwendelela kukatampe mu mingilo ya kiteokratike ne mu kwivwanija kwa Bisonekwa. (Nk. 4:18) Kitango kibajinji kikatampe kyālongele Befundi ba Bible kupwa kwa Divita I dya Ntanda i kya mu 1919 mu Cedar Point, Ohio, États-Unis. Ku kuno kubungakana kwātenwe kintu kya bantu 7000, kwākwetwe mpangiko ya kampanye ka busapudi bwa ntanda yonso. Mu 1922, kitatyi kyālongelwe kitango kya mafuku kitema pa kifuko kimo kyonka, Joseph F. Rutherford wānene’ko dishikulu na kyanga, wasoñanya bemvwaniki bādi bateja na katentekeji amba: “Ikalai batumoni ba Mfumwetu ba kikōkeji kadi ba bine. Endelelai kumeso mu buno bulwi kufika’nka ne pomukashiya bityakuku byonsololo bya Babiloni bilēle masala nkusa nkusa. Elai lubila lwa uno musapu konso konso, pi na pi. Ntanda ifwaninwe kuyuka’mba Yehova ye Leza, ne amba Yesu Kidishitu i Mulopwe wa balopwe, Mfumu wa bamfumu. Dino dyo difuku ditabukile mafuku onso. Bandilai Mulopwe wabikala! Banwe bo bandi bedi ba lubila. Shi ke pano, sapulai, sapulai, sapulai Mulopwe ne bulopwe bwandi.” Bantu bātenwe’ko kubadila’mo ne bantu ba Leza ba ntanda yonso, bākwatakenye luno lubila na nsangaji.
7 Mu Columbus, Ohio, mu 1931, Befundi ba Bible bāitabije na nsangaji yonso dijina dya bu Batumoni ba Yehova. Kupwa mu 1935, mu Washington, D.C., Tutu Rutherford washintulula “kibumbo kikatampe” kine kitelelwe mu kusokwelwa bu kimene “mu kifuko kya lupona, ne kya Kāna-ka-mukōko.” (Kus. 7:9-17) Mu 1942, pa bukata bwa Divita II dya Ntanda, Nathan H. Knorr wānene dishikulu dikunka mutyima dinena amba “Ndoe—Lelo I ya Endaenda?” Mu dino dishikulu, wāshintulwile’mo “kinyema kityila, pyā” kya mu Kusokwelwa 17 ne kulombola amba bādi bakisakilwa kusapula bininge pa kupwa kwa divita.
8, 9. Mwanda waka ku bitango bimo kwādi nsangaji ya pa bula?
8 Nakampata mu 1946, ku kubungakana kwa kiteokratike kwādi na mutwe wa mwanda unena amba “Mizo ya Nsangaji,” kwālongelwe mu Cleveland, Ohio, Tutu Knorr wānene’ko dishikulu dinena’mba, “Makambakano adi mu Kubakulula ne Kubaija.” Muntu umo wātenwe’ko pa kusangela dino dishikulu, wāsonekele amba: “Kyolwa’kya nadi na dyese dya kwikala kunyuma kwandi ku lukala, kadi aye pa kushintulula mwikadile mwingilo ne pa kwisambila pa mpangiko itala kubaija Betele ya Brooklyn ne tshapu, bemvwaniki bakupila nkashi kashā bakupile. Ponadi ku lukala nkyābwenyepo kujiula mpala ya muntu, ino nāpēlelwe kumona enka nsangaji yabo.” Ku kitango kya ntanda kyālongelwe mu New York City mu 1950, bemvwaniki bāsangele pa kutambula Bwalamuni bwa Ntanda Impya bwa Bisonekwa bya Kingidiki bya bwine Kidishitu (Angele), kulupulwa kubajinji kwa Bible mu ludimi lwa ano etu mafuku, kwine kwājokeje dijina dya Leza pa kifuko podyādi mu Kinenwa kyandi.—Yel. 16:21.
9 Ku bitango byākongakenye’ko Yehova Batumoni bandi ba kikōkeji pa kupwa kwa bitatyi bya kupangwapangwa nansha kukankajibwa, kwādi nako nsangaji mikatampe. Adolf Hitler wātyipile konakanya Batumoni ba Yehova ba mu Alemanye, ino mu kitatyi kya kitango kya mu 1955, Batumoni 107000 bayula enka pa kifuko kyandi pobādi bakongakena kala mu Nuremberg. Mu bantu bavule bātenwe’ko kebabudilwe’po kusumija impolo ya nsangaji! Mu bantu 166518 bātenwe ku bitango bisatu byādi na mutwe wa mwanda unena amba “Kwipāna kwa Bwine Leza” byālongelwe mu Polonye mu 1989, mwādi bantu bavule batambile ku Inio Sovietike wa kala, ku Tshekoslovaki, ne ku matanda makwabo a kutunduka kwa Bulaya. Ku bamo, wadi musunsa wabo mubajinji wa kutanwa ku kubungakana kwādi bantu ba Leza kupita pa bantu 15 nansha 20. Kadi fwatakanya’po nsangaji yadi ku Kitango kya Ntanda kya mu 1993 kyadi na mutwe wa mwanda unena’mba, “Bufundiji bwa Leza” kyalongelwe mu Kiev, Ikrene, kwabatyijibwe bantu 7402—kibalwa kikatampe kya Batumoni ba Yehova babatyijibwe.—Is. 60:22; Hak. 2:7.
10. Le i bitango’ka byovulukanga nakampata, ne mwanda waka?
10 Padi kudi bitango bimo bya distrike nansha bya ntanda byoukilamine mu ñeni. Lelo ubavuluka kitango kibajinji kyowatenwe’ko nansha kyowabatyijibwe’ko? Kino kyadi kinkumenkume kya kasekuseku kya ku mushipiditu kodi. Bine, lama nyeke bino bintu mu ñeni!—Mit. 42:4.
BITATYI BYA NSANGAJI BYA KYABA NE KYABA
11. Le i mpangiko’ka yādi’ko nyeke ya kusoba masobo yātūdile’ko Leza mu Isalela wa kala?
11 Yehova wānene Bene Isalela bebunge misunsa isatu mwaka ne mwaka mu Yelusalema mwanda wa kusoba masobo—Masobo a Mikate Yampikwa Kiyujo, Masobo a Mayenga (āityilwe mwenda mafuku bu Pentekosa), ne Masobo a Bitanda. Pa mwanda utala ano masobo, Leza wāsoñenye amba: “Misungu inga? isatu, ku mwaka ku mwaka, bana-balume bobe bonsololo bakamweka ku meso a Mwine Leza.” (Div. 23:14-17) Pa kuyuka mvubu mikatampe ya ku mushipiditu yādi na ano masobo, mitwe mivule ya bisaka yādi ikatanwa’ko na bisaka byabo byonso.—1 Sam. 1:1-7; Luka 2:41, 42.
12, 13. Lelo kutanwa ku masobo a mwaka ne mwaka kwādi kulomba bika ku Bene Isalela bavule?
12 Langulukila’po bidi pa byādi bilonga kisaka kya mwine Isalela pa kwenda luno lwendo. Kimfwa, ba Yosefa ne Madia, bādi benda lwendo lwa makilometele 100, batamba ku Nazala benda ku Yelusalema. Shi wādi amba i abe, le wadi wakwenda’lo mafuku anga, abe papo ne bana batyetye? Nsekununi ya kwenda kwāendele Yesu ku Yelusalema paākidi nkasampe ilombola amba, babutule ne bayukane bādi benda luno lwendo mu kisumpi. Uno wādi mukenga muyampe kobadi wa kwenda pamo, kuteka bidibwa pamo ne kuteakanya bifuko biyampe pa kulāla mu myaba yokebayukilepo. Inoko, bankasampe ba myaka 12 pamo bwa Yesu bādi biyampe kutabuka mwanda bādi na bwanapabo. Bine ano ādi masobo a pa bula keādipo a kwilwa bantu, nakampata bankasampe!—Luka 2:44-46.
13 Kitatyi kyādi kikusankene Bene Isalela panja pa yabo ntanda, boba bātenwe ku masobo bātambile ku mizo mivule. Mu mwaka wa Pentekosa 33 K.K., Bayuda ba mutyima wa kufwija’ko ne baketūtyile’mo baēndele ku Yelusalema bātambile ku bifuko pamo bwa Itadi, Libi, Kelete, Azia Minele, ne Mesopotemya.—Bil. 2:5-11; 20:16.
14. Le i muswelo’ka wādi umwena Bene Isalela mu kutanwa ku masobo a mwaka ne mwaka?
14 Ku Bene Isalela ba kikōkeji, kintu kikatampe ne kyobādi batele’ko mutyima mu luno lwendo i kintu kya ku mushipiditu—ke mēlu abo a kutōta Yehova pamo na maelefu ne maelefu a boba bākasobele masobo kadi. Le boba bākatenwe’ko bēivwene namani? Tubwanya kutana malondololo mu bulombodi bwāpele Yehova bantu bandi pa mwanda utala Masobo a Bitanda, amba: “Ukasepelela mu kidilo kyobe, abewa, ne obe mwana mwana-mulume, ne obe mwana mwana-mukaji, ne umpika obe mwana-mukaji ne mwine Levi, ne mweni, ne mwana-nshie, ne wakishala, badi munda mwa bipango byobe. Mafuku asamba-abidi ukalama kidilo kudi Yehova Leza obe, muntu’mwa mwakatonga Yehova; mwanda Yehova Leza obe ukakwesela dyese mukutundubuka kobe konso ne mu mingilo yonso ya maboko obe, kadi ukasangala byamwiko’tu.”—Kup. 16:14, 15; tanga Mateo 5:3.
MWANDA WAKA TUFWANINWE KUSANGELA BITANGO BYA DYALELO?
15, 16. Le i bukomo’ka bowadi ulonga mwanda wa kukatanwa ku bitango? Mwanda waka buno bukomo bowalongele bwadi na mvubu?
15 Bine, kuno kubungakana kwa pa kala i kupe bantu ba Leza kimfwa kiyampe dyalelo! Nansha bintu bivule byobishintyile mu bula bwa tutwa twa myaka, bintu bya mvubu bya ku kuno kubungakana abyo kebishintyilepo. Kitatyi kyāsonekelwe Bible, byādi bilomba kwipāna pa kutanwa ku bitango. Mo mulongela ne bavule dyalelo. Bine, byabuyabuya bitambanga ku kulonga bukomo. Bino binkumenkume byādi—kadi bikidi—bitatyi bya mvubu bya ku mushipiditu. Tupebwanga’ko bufundiji ne kwivwanija kwitukwasha pa kulama kipwano kyetu na Leza. Bitango bitukankamikanga twingidije byotwifunda, bitukwasha twepuke bikoleja, ne kwitukankamika tulondelonde ne kuta mutyima nyeke ku bintu biketutūkija mutyima pa kyaba kya byobya biketulēmenena.—Mit. 122:1-4.
16 Boba batanwanga ku bitango bekalanga nyeke na nsangaji mu bukata mwabo. Lapolo imo ya kitango kikatampe kya mu 1946 inena’mba: “Kyādi kya nsangaji mpata pa kumona tununu tuvule twa Batumoni babungakenine pa kifuko kilumbuluke, kadi basangedile bininge kwivwana bañomba bavule ba bwino bomba koku kibumbo kimba na nsangaji ñimbo ya Bulopwe ya kutumbija Yehova.” Lapolo ibweja’ko amba: “Mwingilo wa kwituma wālembele bengidi ba mu mingilo yonso mu bantu bakatenwe’ko bādi na nsangaji ya kwingidila banababo batumoni.” Lelo nobe kodi mwivwane nsangaji ya uno muswelo ku bitango bya distrike nansha bya ntanda?—Mit. 110:3; Is. 42:10-12.
17. Lelo kuteakanibwa kwa bitango i kushinte namani dyalelo?
17 Bintu bimo i bishinte mu muswelo uteakanibwa bitango. Kimfwa, bantu ba Leza bamo bavulukanga kitatyi kyadi kilongwa bitango bya mafuku mwanda! Kwadi kipimpo kya lubanga, kya kupwa kwa midi, ne kya kyolwa. Kwadi nyeke mpangiko ya kutambila mu mwingilo wa budimi. Kyaba kimo mpangiko yadi ishilula na 9:00 lubanga ne kufula na 9:00 bufuku. Bengidi ba kwituma badi bengila kitatyi kilampe kadi bengila bininge pa kuteakanya bidibwa bya lubanga, bya midi, ne bya kyolwa bya baile kutanwa’ko. Dyalelo kudi bitango bya mafuku matyetye, kadi bidibwa biteakanibwanga na bisaka ne na bantu abo bene kumeso kwa kitatyi, mwanda wa kwibakwasha bate mutyima bininge ku mpangiko ya bidibwa bya ku mushipiditu.
18, 19. Le i myanda’ka ya ku bitango ikilondwa ne dyalelo, ne mwanda waka?
18 Myanda imo yādi mu mpangiko ya kitango tamba kala i kilondwanga ne dyalelo kujokoloka ntanda yonso. Kimfwa, bidibwa bya ku mushipiditu biletwa “pa kitungo kya mwaka po kitungilwe” bitukwasha twivwanije biyampe bupolofeto ne bufundiji bwa mu Bible, kebiletwangapo’nka kupityila ku mashikulu ino kadi i ne ku mabuku mapya alupulwa ku bitango. (Mat. 24:45) Bino bintu bilupulwa i bingidilwa bikwasha bantu bampikwa budimbidimbi basangele bubinebine bwa mu Bisonekwa. Madrame emanine pa Bible akankamikanga bankasampe ne batame babandaule kukanina kwabo kwa mutyima mwa kulwila na milangwe yampikwa bwine Leza ya ntanda. Dishikulu dya lubatyijo nadyo ditupanga batwe bonso mukenga wa kubandaula byotutangidije kumeso mu būmi bwetu ne kwikala na nsangaji pa kumona boba bepāna kudi Yehova na kubatyijibwa.
19 Bine, bitango byo bibadilwa mu mutōtelo utōka, bikumbanyanga bantu ba Yehova ba nsangaji bamwingidile biyampe nansha ke mu bitatyi bya makambakano. Kuno kubungakana kwitukankamikanga ku mushipiditu, kwitupa mikenga ya kwitana na balunda bapya, kwitukwasha tusangele kisaka kyetu kya ntanda yonso kya bana na bana, kadi i muswelo wa kamweno mwine wingidija Yehova mwanda wa kwesela ne kulama bantu bandi. Na bubine, batwe bonso tusakilwa kuteakanya mingilo yetu mwanda wa kukatanwa ku kipimpo kyo-kyonso kya kitango ne kumwena’mo.—Nk. 10:22.
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kifwatulo pa paje 30]
Kitango kya ntanda kya mu 1950, mu New York City
[Kifwatulo pa paje 32]
Mozambike
[Bifwatulo pa paje 32]
Korea wa Kunshi
