Tunekenyei Makambakano a Dyalelo na Bukankamane

“Leza i mpakala yetu ne bukomo bwetu, Mukwashi wa mu tusua wa pano pa bwipi ponka.”—MIT. 46:1.

LE UBWANYA KULONDOLOLA?

Le i muswelo’ka otukaleka kulēmenenwa na binkumenkume bibi?

Le i bubinga’ka botudi nabo bwa kulombwela bukankamane?

Le i mpangiko’ka itūdile’ko Yehova mwanda wa kwitukwasha tulwe na makambakano?

1, 2. Le bantu bavule batanwanga na makambakano’ka, ino le bengidi ba Leza basakilwa bika?

 TUDI mu bitatyi bya makambakano. Ntanda i miyule bimpengele bivule. Kutenkana kwa nshi, kusunkinta kwa mema (tsunami), mudilo, dilobe, ngulu ilasa mudilo, bivula bikomo, bipasha ne bimpumpu i bilete musala mukatampe pa muzo wa muntu. Kadi makambakano a kisaka ne a muntu mwine i malete moyo ne bulanda. Na bubine “kyaba ne mwikadilo wa bu-muntu” bitufikilanga batwe bonso.—Mus. 9:11.

² Bengidi bonso ba Leza ibabwanye kulwa na ino ngikadilo mikomo. Nansha nankyo, pano penda pafwena mfulo ya ino ntanda, tusakilwa kwiteakanya mwa kulwila na bikoleja byo-byonso bibwanya kwitufikila mu mafuku āya kumeso. Le i muswelo’ka otubwanya kulwa na bino bikoleja ne kuleka kulēmenenwa nabyo? Le i bika biketukwasha tunekenye makambakano a dyalelo na bukankamane?

TUBOILEI ÑENI KU BOBA BALWILE NA BUKANKAMANE NA MAKAMBAKANO ABO A MU BŪMI

3. Monka mokilombwedilwe mu Loma 15:4, le i muswelo’ka otubwanya kukankamana kitatyi kyotudi mu makambakano?

³ Nansha byelundila’ko makambakano a bantu dyalelo, inoko ao ke menipo ku muzo wa muntu. Tutalei ñeni yotubwanya kuboila ku bengidi ba Leza bamo ba pa kala bānekenye makambakano a mu būmi na bukankamane.—Loma 15:4.

4. Le i makambakano’ka āūminine Davida ne i bika byāmukweshe?

⁴ Tulangulukilei pa kimfwa kya Davida. Wādi unenwe kūminina bintu pamo bwa bukalabale bwa mulopwe, kutambwa na balwana nandi, kuselwa kwa bakaji, kwabwa na ba mu kipango kyandi, ne kulwa na  bikoleja bya mu ñeni. (1 Sam. 18:8, 9; 30:1-5; 2 Sam. 17:1-3; 24:15, 17; Mit. 38:4-8) Nsekununi ya mu Bible ya būmi bwa Davida ilombola patōka njia yāmuletēle ano makambakano. Nansha nabya, keāmuzozejepo ku mushipiditu. Wānene na lwitabijo lonso amba: “Yehova i bukomo bwa būmi bwami; lelo o nkakwatyilwa moyo i ani?”—Mit. 27:1; tanga Mitōto 27:5, 10.

5. Le i bika byākweshe ba Abalahama ne Sala balwe na bikoleja bya mu būmi?

⁵ Abalahama ne Sala bāpityije kubwipi kwa būmi bwabo bonso mu mapema pamo bwa beni mu ntanda-bene. Būmi kebwādipo bwibapēlele. Ino, bālwile na kusumininwa na bintu pamo bwa bipupo bya nzala ne byaka bya mizo yādi i bajokolokele. (Ngal. 12:10; 14:14-16) Le bābwenye kulwa nabyo namani? Kinenwa kya Leza kitulombola amba, Abalahama “wadi utengele kibundi kya byalwilo, kya mushimiki ne mulongi wakyo, ke Leza kadi.” (Bah. 11:8-10) Ba Abalahama ne Sala bādi nyeke bātele mutyima ku bintu bīya kumeso, kebāzozejibwepo na ntanda yādi i bajokolokele.

6. Le i muswelo’ka otukeula Yoba?

⁶ Yoba nandi wāsusukile bininge. Fwatakanya’po bidi mwāeivwanine kitatyi kyabipile bintu mu būmi bwandi. (Yoba 3:3, 11) Bintu pa kwenda bibipila’ko, kāivwanijepo ne pa mfulo mwanda waka bino bintu byonso byādi bimufikila. Ino, kāzozelepo nansha dimo. Wālamine bululame ne lwitabijo lwandi mudi Leza. (Tanga Yoba 27:5.) Bine kino i kimfwa kiyampe kyotufwaninwe kwiula!

7. Le i bika byātene Polo kitatyi kyaādi wingidila Leza, ino le i bika byāmukankamikile endelele na bukankamane?

⁷ Tulangulukilei kadi pa kimfwa kya mutumibwa Polo. Wādi ‘mu kyakanwa kya lufu mu kibundi, muntanda mutuputupu, ne pa dijiba dya mema.’ Wisambila ne pa ‘nzala, kyumwa, mashika, ne mutaka.’ Polo unena kadi amba, ‘bufuku ne dyuba ngikele ponka pa mema,’ pa mwanda wa kulobela kwa kyombo kyaāendele nakyo. (2 Kod. 11:23-27) Nansha byāmutene bino byonso, tala bintu byaēsambile paādi wikonda na Lufu lwa kwipaibwa pa mwanda wa kwingidila Leza amba: “Ketukēkulupila bātwe bene, poso Leza wakusangula bafu; wakwitunyongolola ku lufu lukatampe ludi namino, ne wakukanyongolola kadi.” (2 Kod. 1:8-10) Ke bantupo bavule ke batanwe na bintu bibi bivule na byātene Polo. Inoko, bavule mu bukata mwetu bakokeja kwiivwana na mwēivwanine Polo ne kusengibwa na kimfwa kyandi kya bukankamane.

LEKA KULĒMENENWA NA BINKUMENKUME BIBI

8. Le makambakano a dyalelo abwanya kwikala na lupusa’ka potudi? Leta kimfwa.

⁸ Bantu bavule i balēmenenwe mu ino ntanda ya dyalelo miyule bimpengele, bikoleja ne masusu. Enka ne Bene Kidishitu bamo nabo i balēmenenwe. Lani, * wadi na wandi mulume mu mwingilo wa kitatyi kyonso mu Ostrali unena amba, pobamupimine’mba udi na dyaya ku dibele, uno mwanda wamusense mpata. Unena amba, “bundapi bwaumbelekēle’ko, kadi neivwana’byo bule.” Kutentekela pa bino bintu, wadi unenwe kadi kulama wandi mulume wapaswilwe muongo. Le i bika byotubwanya kulonga shi tubatanwa mu ngikadilo ya uno muswelo?

9, 10. (a) Le i bika byoketufwaninwepo kuleka Satana alonge? (b) Le i muswelo’ka otubwanya kulwa na malwa atelelwe mu Bilongwa 14:22?

⁹ I biyampe tuvuluke amba Satana usakanga kwingidija byamalwa bitutana mwanda wa kōna lwitabijo lwetu. Inoko, ketufwaninwepo kumuleka ōne nsangaji yetu mu uno muswelo. Kisonekwa kya Nkindi 24:10 kinena amba: “Shi upungile mu difuku dya tusua, bukomo bobe i butyetye.” Kulangulukila pa bimfwa bya  mu Bible, pamo bwa bino byatelwa kūlu’ku, kuketukwasha tumone bukankamane bwa kulwa na makambakano.

¹⁰ I biyampe kadi tuvuluke mu ñeni amba ketubwanyapo kupwa makambakano onso. Ino na bubine tutengele kwiamona. (2 Tem. 3:12) Bilongwa 14:22 witusapwila amba: “Pa kukatwela mu bulopwe bwa Leza i ponka pa kumona malwa a ntanda ne ntanda.” Pa kyaba kya kutyumukwa mutyima pangala pa makambakano, mwene i biyampe wiamone bu mikenga ya kulombola bukankamane bwa lwitabijo lobe mu bukomo bwa Leza bwa kukukwasha?

11. Le i muswelo’ka otukaleka kulēmenenwa na makambakano a mu būmi?

¹¹ Tufwaninwe kuta mutyima ku bintu biyampe. Kinenwa kya Leza kitusapwila amba: “Mutyima wa nsangaji umwekeja mpala ya tusepo: Ino pa njia ya mutyima mushipiditu wasonsakana.” (Nk. 15:13) Kwelaela milafwe ku ngikadilo yoketubwanyapo kushinta kukokeja’nka kwituzozeja bitupu. Kintu kiyampe i kino: Yehova ketupengapo “lawa.” Inoko, nansha ke mu bitatyi bya bimpengele, witupanga bukwashi bwa binebine kupityila ku binenwa bikankamika bidi mu Kinenwa kyandi, ku kukwatakanibwa na batutu ne bakaka, ne ku bukankamane bwitupa mushipiditu sandu. Kuta mutyima ku bino bintu kuketunyongolola. Pa kyaba kya kwela milafwe pangala pa binkumenkume bibi, longa bukomo bwa kulwa na makambakano o-onso kadi tá mutyima ku bintu biyampe bya mu būmi bobe.—Nk. 17:22.

12, 13. (a) Le i bika byakweshe bengidi ba Leza bōminine makambakano aletele bimpengele? Leta kimfwa. (b) Mu bitatyi bya bimpengele, i muswelo’ka otukayuka bintu bitūdile muntu pa kifuko kibajinji mu būmi?

¹² Panopano ponka, matanda amo aponenwe na bimpengele bikatampe. Kintu kyotufwaninwe kuyuka i kino amba, banabetu bavule ba mu ano matanda balombwele kūminina kwa kutendelwa. Uno kewadipo mwanda munekene. Ku ngalwilo kwa mwaka wa 2010, kintenshi kikatampe kya kutenkanya ntanda ne kusunkinta kwa mema byalongekele mu Shili byaonakenye mobo mavule a banabetu ne bituntwa byabo, bakwabo bajimije’nka ne kadīlo kabo kene. Nansha byebafikile bino, banabetu badi’nka bendelela ku mushipiditu. Samuel, wa njibo yaonakene fututu, wanene amba: “Nansha ke mu ino ngikadilo mikomo, ami ne wami mukaji ketwalekelepo nansha dimo kutanwa ku kupwila ne kwenda mu busapudi. Mona amba bino bibidiji byetukweshe tuleke kutyumukwa mutyima.” Abo pamo ne bantu bakwabo bavule, kebatyumwinwepo mutyima na bimpengele, ino badi bendelela kumeso mu mwingilo wa Yehova.

¹³ Mu Kweji 9, 2009, kipindi kikatampe kya ntanda ya Manila, Filipine, kyalobejibwe na mvula mukatampe. Mpeta umo wajimije bintu bivule wanene amba, “Dilobe dyadi dikatampe, dyaletēle bampeta ne balanda bikoleja ne masusu.” Kino kituvuluja madingi a tunangu a Yesu a amba: “Mukēbīkila lupeto luleme momwa mūlu mwampikwa mpemvu, nansha ndyabilonda mīne byakwiludya, nansha bangivi bakukola basabilamo kwiba’lo, mutupu.” (Mat. 6:20) Kutūla bintu bya ku ngitu pa kifuko kibajinji mu būmi, bine kebije kujimina, kutwalanga nyeke ku kutyumukwa mutyima. Bine i biyampe kwimika būmi bwetu pa kipwano kyetu na Yehova, kine kekibwanyapo kutelententa nansha shi tubatanwa na myanda’ka!—Tanga Bahebelu 13:5, 6.

BUBINGA BWA KULOMBWELA BUKANKAMANE

14. Le i bubinga’ka botudi nabo bwa kulombwela bukankamane?

¹⁴ Yesu wādi uyukile amba kwādi kwa kwikala makambakano mu kitatyi kya kwikala’po kwandi, ino wānena’mba:  “Kemukakwatwa moyo.” (Luka 21:9) Tudi na bubinga bonso bwa kukulupidila, mwanda Yesu Mulopwe wetu pamo ne Umpangi wa diulu ne ntanda baketukwasha. Polo wākankamikile Temote paānene amba: “Leza ketupelepo mutyima wa nzuzu, mhm; i wa bukomo bonka, ne lusa, ne madingi.”—2 Tem. 1:7.

15. Leta bimfwa bya bengidi ba Leza bādi na kikulupiji, ne kushintulula muswelo otubwanya kwikala na bukankamane bwa uno na bobādi nabo.

¹⁵ Tala binenwa bimo bya kikulupiji byānene bengidi ba Leza. Davida wānene amba: “Yehova i bukomo bwami ne ngabo yami; mutyima wami ubamukulupila, ino nami nakwashibwa: E po nsepelela ku mutyima wami pakatampe pene.” (Mit. 28:7) Polo wālombwele kikulupiji kyandi kyampikwa kutelententa na kunena amba: “Mu byobya byonsololo tukidile bashindañani monka mudi aye wakwitusanswa.” (Loma 8:37) Mu muswelo umo onka, kyaka pokyāfwenene, Yesu wākulupije bemvwaniki bandi amba udi mu kipwano kya binebine na Leza, na kunena amba: “Nkikēkalapo bunka, mhm, mwanda Tata udi nami.” (Yoa. 16:32) Lelo bino binenwa bilombola bika? Abyo byonso bilombola kikulupiji kyampikwa kutelententa mudi Yehova. Kutamija kikulupiji kya uno muswelo mudi Leza kubwanya kwitupa bukankamane bwa kulwa na makambakano o-onso a dyalelo.—Tanga Mitōto 46:1-3.

TUMWENEI MU MPANGIKO ITUKWASHA TWIKALE NYEKE BAKANKAMANE

16. Mwanda waka kwifunda Kinenwa kya Leza kudi na mvubu kotudi?

¹⁶ Bukankamane bwa Mwine Kidishitu kebwiilangapo abo bwine. Ino, butambanga ku kuyuka Leza ne kumukulupila. Tubwanya kulonga kino na kwifunda Bible, Kinenwa kyandi. Kaka umo udi na njia ushintulula bimukwashanga’mba, “nakampata ntañanga kyaba ne kyaba bisonekwa bikankamika.” Le tulondanga bulombodi bwa kwitūdila’ko kitatyi kya kulonga butōtyi bwa kisaka kyaba ne kyaba? Kulonga namino kuketukwasha twikale na ngikadila na yādi na mulembi wa mitōto wānene amba: “Ē! mo nswelele mukanda-obe-wa-bijila! I kufwatakanya kwami dyuba dyonso.”—Mit. 119:97.

17. (a) Le i mpangiko’ka ibwanya kwitukwasha twikale nyeke bakankamane? (b) Leta kimfwa kilombola muswelo wakukweshe mānga ya mu būmi ilupwilwe mu mabuku.

¹⁷ Tudi kadi na mabuku esambila pa Bible mudi myanda itukwasha tukomeje kikulupiji kyetu mudi Yehova. Banabetu bavule i bakwashibwe na nsekununi ya mu būmi idi mu mapepala etu. Kaka umo wa mu Azia wadi ujinwa ñeni kyaba kimo, wasangele kitatyi kyaatangile nsekununi ya mu būmi bwa tutu umo mishonele wa kala wabwenye kulwa na ino misongo. Wasonekele amba, “yaunkweshe ngivwanije makambakano ami ne kumpa lukulupilo.”

18. Mwanda waka tufwaninwe kulombela?

 ¹⁸ Milombelo ibwanya kukwasha mu ngikadilo yo-yonso. Mutumibwa Polo wākokēle milangwe pa mvubu idi na ino mpangiko na kunena amba: “Kemukizumbazumba, nansha pamo pene; ino mu byonso byo musaka muyūkije’byo kudi Leza monka mu kulombela, ne mu kumwisashilapo, ne kumufwija ponka. Ino ndoe ya Leza, ya kutabuka ñeni yonso, īkalama mityima yenu, ne kufwatakanya kwenu kwine kumo mudi Kidishitu Yesu.” (Fid. 4:6, 7) Le tumwenanga ne pa mfulo mu ino mpangiko ya kwitukwasha twikale bakomo mu kitatyi kya makambakano? Alex, tutu wa mu Beletanye wasusukile na njia kitatyi kilampe, wanene amba: “Kwisamba na Yehova mu milombelo ne kumwivwana kupityila ku kutanga Bible, kwankweshe bininge.”

19. Le tufwaninwe kumona kutanwa ku kupwila kwa bwine Kidishitu namani?

¹⁹ Kutanwa ku kupwila i kintu kikwabo kya mvubu kibwanya kwitukwasha. Mulembi wa mitōto wāsonekele amba: “Muya wami wabilanga bipango bya Yehova.” (Mit. 84:2) Lelo netu twiivwananga uno muswelo? Lani, utelelwe kūlu, ushintulula mwamwena kupwila kwa Bwine Kidishitu amba: “Kutanwa ku kupwila, kekudipo’mba nsakile nansha amba nkisakilepo. Nadi ndyukile amba mfwaninwe kutanwa’ko shi kimba Yehova ankwashe nekenye.”

20. Le kutambila mu mwingilo wa busapudi kuketukwasha namani?

²⁰ Kadi tukankamikwanga na kwingila nyeke mwingilo wa kusapula Bulopwe. (1 Tem. 4:16) Kaka wa mu Ostrali wātenwe na makambakano mulwi unena amba: “Kusapula, kyādi kintu kya mfulo mu bintu byonso byonādi nsaka kulonga, ino mukulumpe umo waungita kukasapula nandi. Naenda. Yehova wadi bine unkwasha, kitatyi kyonso kyonadi tambila mu mwingilo, nadi ngivwana nsangaji bininge.” (Nk. 16:20) Bavule i bamone amba, kitatyi kyobakwasha bakwabo batamije lwitabijo mudi Yehova, bakomejanga lwitabijo lwabo. Kitatyi kyobalonga namino, batalulanga milangwe yabo ku makambakano abo ne kuta mutyima ku bintu bya mvubu mpata.—Fid. 1:10, 11.

21. Le i kikulupiji’ka kyotudi nakyo mu mwanda utala bikoleja byotulwa nabyo?

²¹ Yehova i mulete bukwashi buvule bwa mwa kunekenenya makambakano na bukankamane. Shi tumwene mu buno bukwashi bonso, kulangulukila’po, ne kwiula bimfwa bilumbuluke bya bengidi ba Leza bakankamane, tukakulupila’mba tubwanya kunekenya bikoleja. Nansha bibwanya padi kulongeka bintu bibi bivule pano penda pafwena mfulo ya ino ntanda, tubwanya kwiivwana na mwēivwanine Polo wānene amba: “Tubakupilwa panshi, ino koneka mpika; . . . ketupungilapo.” (2 Kod. 4:9, 16) Na bukwashi bwa Yehova, tubwanya kunekenya makambakano na bukankamane.—Tanga 2 Kodinda 4:17, 18.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Bifwatulo pa paje 14 15]

Mwena mu bukwashi buletele Yehova kitatyi kyolwa na makambakano