Le ubwanya kuvuluka difuku dyābutwilwe obe mwana? Na bubine wadi na mēlu a kusela mwana. Inoko, bambutwile bamo pamo bwa Carlo ne Mia, nsangaji yabo yalamukanga ke kuzumbija mutyima shi abebasapwila’mba wabo mwana wabela nansha amba walemana.

Le nobe udi na mwana mulemane? Nabya ubwanya padi kwiipangula shi ukokeja kunekenya. Shi bidi uno muswelo, kokatyumukwa mutyima. Bambutwile pamo bwa abe banekenye makambakano a uno muswelo. Tala bikoleja bisatu bivudile kumweka bibwanya kukutana ne muswelo ukokeja kukukwasha tunangu tutanwa mu Bible.

Bambutwile bavule basonsakanibwanga kitatyi kyobamona’mba wabo mwana wabela. Juliana, inabana wa mu Meksike unena’mba, “kitatyi kyāunsapwidile bañanga amba wetu mwana Santiago, udi na misongo ya bongolo, nkyāitabije’byopo. Nēivwene’nka na ami wafikilwa na ntanda.” Bantu bakwabo babwanya kwiivwana na mwēivwanine Villana inabana  mwine Itadi. Unena’mba, “natongele kubutula mwana nansha shi kudi byaka ku bana-bakaji ba yami myaka. Pano patenwe wami mwana na makambakano atwala ku bulema, netopekanga.”

Shi ulwanga na milangwe ya kutyumukwa mutyima nansha kwitopeka, yuka’mba kwitopeka kobe i kwendele’mo. Misongo keyādipo mu mpango ya Leza mibajinjibajinji. (Ngalwilo 1:27, 28) Leza kāpangilepo bambutwile na bukomo bwa kwitabija bukidibukidi bintu bya kubulwa kufwaninwa. Mu uno muswelo, ubwanya kwivwana “bulanda” pa kintu kyojimije—ke bukomo bwa ngitu bwa obe mwana kadi. Pa kunekenya ino milangwe ne kwibidila ngikadilo mipya yodi’mo bilomba kitatyi.

Le ukalonga namani shi witopeka pangala pa bulema bwa obe mwana? Vuluka’mba, i kutupu muntu nansha umo uyukile biyampe bintu bya kwipyana, kifuko, ne bintu bikwabo bidi na lupusa pa bukomo bwa ngitu bwa mwana. Pakwabo kadi, ubwanya padi kutopeka mwinē pobe. Komena ino milangwe. I biyampe kwingidila pamo na mwinē pobe ne kuta mutyima ku kukwatakanya wenu mwana.—Musapudi 4:9, 10.

MADINGI: Yuka ngikadilo idi’mo obe mwana. Bible unena amba: “Pa ñeni njibo ishimikwa; kadi pa kwivwanija ikomejibwa.”—Nkindi 24:3.

Ubwanya kwifunda bivule mu bitabo bya kiñanga ne mu mabuku akulupilwa. Ubwanya kudingakanya mwingilo wa kwifunda ngikadilo idi’mo obe mwana na kwifunda ludimi lweni. Dibajinji, bikekala bikomo, ino ubwanya kwiluyuka.

Ba Carlo ne Mia, batelelwe mu ntwelelo, bākakimbile bukwashi kudi wabo muñanga ne ku bulongolodi bupotolwele misongo ya wabo mwana. Banena’mba, “kino kekyētukweshepo tuyuke’nka makambakano adi etutengele, ino i ne bintu “biyampe” bibwanya kulonga mwana mulemane. Twāmwene amba, wetu mwana wadi ubwanya kwikala na būmi bufwaninwe mu bintu bimo. Bino byētusengele bininge.”

Ubwanya kulanga’mba kulela obe mwana ubela kubakupu bukomo bobe bonso. Jenney, inabana umo wa mu Nuvele Zelande unena’mba, “myaka mityetye pa kupwa kwa wami mwana kukwatwa misongo mikatampe itwa bu spina-bifida, nādi mpungila ne kudila kitatyi kyonso kyonadi ñingila mingilo mivule ya mwinjibo.”

Kikoleja kikwabo kibwanya kwikala kya kwiivwana bu udi bunka. Ben udi na mwana ubela misongo ya kutyepa kwa misunya ne mikwabo itwa bu syndrome d’Asperger. Ben unena’mba, “bantu bavule kebakevwanijapo na bubine mwine mwikadile bwetu būmi.” Ubwanya kwikala na mēlu a kusapwila muntu. Ino, balunda nobe bavule badi na bana badi na bukomo bwa ngitu. O mwanda ubwanya kwikaka kwibalombola milangwe yobe.

MANDINGI: Lomba bukwashi. Kadi shi abakupe’bo itabija’bo. Juliana, utelelwe kūlu unena’mba, “kyaba kimo ami ne wami mulume twadi twivwana bumvu bwa kulomba bukwashi.” Ino ubweja’ko amba: “Twajingulwile amba tusakilwa bukwashi bwa bakwetu. Kitatyi kitukwashanga bakwetu, ketwimonengapo bu tudi bunka bwetu.” Shi mulunda wa pa mutyima nansha muntu wa mu kisaka wakunena kushikata na obe mwana ku fetyi nansha ku kupwila kwa bwine Kidishitu, itabija na kufwija’ko. Lukindi lumo lwa mu Bible lunena amba: “Mulunda usanswanga mafuku onso nyeke, mukimonya-malwa wilombola bu-mwanabo.”—Nkindi 17:17.

Ta mutyima ku bukomo bobe bwa ngitu. Monka mufwaninwe kwelelwa kitatyi kyonso mazutu mu motoka usela babela, abe nobe ufwaninwe kwaluja bukomo bobe na kudya biyampe, kwitamuna bidyoma, ne kukōkolokwa mwanda wa wendelele kuta obe mwana mutyima. Javier, udi na mwana usunkuta, unena’byo uno muswelo amba: “Wami mwana kabwanyangapo kwenda, o mwanda nemonanga bu mfwaninwe kulonga bukomo bwa kudya biyampe. kadi, i ami umwendejanga. Ami maulu ye ke wandi mukombo!”

Le i muswelo’ka okamona kitatyi kya kuta mutyima ku bukomo bobe bwa ngitu? Bambutwile bamo beshintanga pa kulama wabo mwana. Mu uno muswelo, mbutwile umo ubwanya kukōkolokwa nansha kuvuija bisakibwa byandi bikwabo. Ukasakilwa kukūla kitatyi kyojimijanga ku mingilo yampikwa mvubu, ino bibwanya kwikala bikomo kwikala nyeke na ndiñamano. Inoko, pamo bwa Mayuri, inabana umo wa mu India unena’mba, “ukebidila bityebitye.”

Sapwila mulunda nobe ukulupilwa. Nansha ke balunda kebadipo na bana babela babwanya kukusenga. Ubwanya kadi ne kulomba Yehova Leza.  Le milombelo ikakukwasha bine? Yazmin udi na bana babidi babela misongo ilengeja muntu akomenwe kwesa biyampe, kukambakanibwa mu mila ne na samba-bululu (Mucoviscidose) unena’mba, “kwadi bitatyi bimo byonadi ntyinibwa bininge, nkeneivwana’nka na ami wa kufwa.” Kadi ubweja’ko amba: “Nombanga Yehova busengi ne bukomo. Kupwa neivwana bu mbwanya kwendelela.”—Mitōto 145:18.

Misongo ya mwana ibwanya kwikala na lupusa pa bidibwa bya kisaka, kwenda kisaka, ne pa buvule bwa kitatyi kipityija bambutwile na mwana ne mwana. Mfulo mfulō, bana bakwabo babwanya kwimona bu basūlwe. Pakwabo kadi, bambutwile babwanya kuta mutyima bininge ku wabo mwana ubela, ino busongi bwabo kebususuka. Lionel, shabana wa mu Liberia unena amba, “kyaba kimo wami mukaji unenanga’mba wingilanga mingilo mivule ne amba ami nkitelepo wetu mwana mutyima. Monanga’mba kandemēkelepo, kadi kyaba kimo nondololanga pakubulwa kanye.”

MADINGI: Pa kukulupija bobe bana bonso amba wibatele mutyima, teakanya’ko mingilo yobasangela. Jenney, utelelwe kūlu unena’mba, “kyaba kimo, tulongelanga wetu mwana mukulu kintu kya pa bula, nansha shi bilomba kukadya nandi bidibwa ku leshitola yasenswe.”

Pa kukinga busongi bwenu, wisambe ne kulombela pamo na mwinē pobe. Aseem, shabana mwine India udi na mwana ubela kifwafwa unena’mba: “Nansha ami ne wami mukaji byotukōkanga kyaba kimo ne kujingwa mutyima, twitūdilanga’ko kitatyi kya kushikatyila pamo, kwisamba, ne kulombela pamo. Lubanga lonso kumeso kwa betu bana kubuka, tupityijanga kitatyi pamo, twisambila pa vese wa mu Bible.” Ba mulume ne mukaji bakwabo nabo besambanga kumeso kwa kulala. Misambo yenu ya bulunda ne milombelo yampikwa budimbidimbi, bikakomeja busongi bwenu mu bitatyi bya makambakano makatampe. (Nkindi 15:22) Enka munenena’kyo ba mulume ne mukaji bamo amba, “bitatyi bimo bya mu būmi bwetu byoketwilwapo mu ñeni, i bitatyi bya makambakano makatampe.”

Bible i mulaye amba panopano ponka Leza usa kutalula’ko misongo ne bulema bonso buponena bankasampe ne bakulumpe. (Kusokwelwa 21:3, 4) Mu dyodya difuku, “mwikadi kakanenapo’mba: Nabela.” *—Isaya 33:24.

Pano’ko bidi, shi udi na mwana mulemane ubwanya kunekenya. Carlo ne Mia, batelelwe kūlu banena’mba, “kokatyumukwa mutyima kitatyi kimweka bu bintu byonso kebyendapo biyampe. Imanina pa bintu biyampe bilonga obe mwana, mwanda i bivule byalonga.”