IULAI LWITABIJO LWABO | NOA

Wāpandile “ne Bakwabopo Basamba-Babidi”

NOA ne kyandi kisaka bāshikete pamo kitatyi kinoka mvula mukatampe. Wibamone’po bidi mu ñeni mwibamunikila kitōkeji kya mudilo wa kinanu mu mapala abo mu fukutu fututu, mobakelemwina meso kitatyi kyobevwana mano a mema akupila pangala ne mu mbavu mwa safini. Na bubine, luno lunwa lwēbakwatyije moyo.

Noa pa tala mapala a bantu basenswe ba mu kyandi kisaka​—wandi mukaji wa kikōkeji, bandi bana basatu bankanka ne bakaji babo​—mutyima wandi keubudilwe’po kufwija’ko bininge. Mu bino bitatyi bya makambakano, wāsengelwe pa kumona wikele pamo na bantu baādi usenswe bininge. Badi bonso bōmi kadi pampikwa kikoleja. Na bubine, wālombēle na diwi ditunduke mwanda wa kisaka kyandi kivwane milombelo yandi ya kufwija’ko.

Noa wādi muntu wa lwitabijo lukatampe. Yehova Leza wāendelele kukwatakanya Noa ne kisaka kyandi mwanda wa lwitabijo lwandi. (Bahebelu 11:7) Penepa, le kebādipo kadi bakisakilwa lwitabijo kitatyi kyāshilwile kunoka mvula? Mhm, ino po pene pobādi basakilwa ino ngikadilo mu mafuku a makambakano ādi ebatengele. Netu tusakilwa lwitabijo mu bino bitatyi bya tuvutakanya. Pano tutalei bidi ñeni yotubwanya kuboila ku lwitabijo lwa Noa.

“DYUBA NE BUFUKU BWINE MAFUKU MAKUMI ANÁ”

Panja pa Safini, mvula wāendelele kunoka bininge “dyuba ne bufuku bwine mafuku makumi aná.” (Ngalwilo 7:4, 11, 12) Mema ādi enda ayula’nka kuyula. Ao pa kuyula, Noa wāmwene Yehova Leza ukinga kiponka na ponka bantu boloke ne kupa babi mfuto.

Dilobe dyāimikile butomboki bwalupukile mu bukata mwa bamwikeulu. Pa kutononwa na mushipiditu wa kwisakila wa Satana, bamwikeulu bavule bāshile “kīkalo kya abo bene” momwa mūlu mwanda wa kusonga bana-bakaji bobābutwile nabo bana ba sange mibi bāityilwe bu ba Nefilimi. (Yude 6; Ngalwilo 6:4) Na bubine, Satana wāsangele palupukile butomboki, mwanda bwapwile mvubu ya bantu, bipangwa bya Yehova bitabukile bipangwa byonso bya pano ntanda.

Inoko, mema a dilobe pa kuyula, bamwikeulu bantomboki bāvudile ngitu ya bu muntu ne kukela mu kīkalo kya mishipiditu, ne kuleka kadi kuvwala monka ngitu ya bu muntu. Bāshile babo bakaji ne babo bana, bene bāfwile pamo na bantu bonso pa dilobe.

Kushilwila mu mafuku a Enoke, kintu kya myaka 700 kumeso, Yehova wādyumwine bantu amba Ukonakanya babi, ke bantu bampikwa bwine Leza kadi. (Ngalwilo 5:24; Yude 14, 15) Tamba mu kine kitatyi’kya, bantu badi’nka babipila’ko, bonakanya ntanda ne kudinga’yo na bupolapola. Ino pano bāonakanibwe. Le Noa ne kyandi kisaka bāsangedile konakanibwa kwabo?

Mhm! Nansha ke Leza wa lusa mwine kāsangelepo. (Ezekyele 33:11) Yehova walongele bukomo bwa kukūla bantu bavule. Wāpele Enoke mwingilo wa kudyumuna bantu ne kusoñanya Noa ōbake safini. Noa ne kyandi kisaka bāingile uno mwingilo mukatampe mu bula bwa makumi a myaka, bantu bonso bamwene. Kutentekela pa kino, Yehova wāpele Noa mwingilo wa bu “mwedi wa mbila ya boloke.” (2 Petelo 2:5) Pamo bwa Enoke wāmubadikidile, Noa wādyumwine bantu amba ntanda ikonakanibwa.  Ino balongele’po namani? Yesu, wēmwenine bino binkumenkume aye momwa mūlu, wāvulwije bantu mwenda mafuku byapityile mu mafuku a Noa amba: “Kuyūkapo mpika, ino pa kufika dilobe dyatukija bonso.”​—Mateo 24:39.

Langa’po bidi mobyāpityile Noa ne kisaka kyandi mu bula bwa ano mafuku 40 mabajinji pa kupwa kwa Yehova kushita kibelo kya safini. Mvula mukatampe panokela pangala pa safini difuku ne difuku, padi abo bonso mwanda badi bengila mingilo kampanda​—kwikwasha, kulongolola kifuko kyobashikete’mo, kuta mutyima ku kudisha banyema ne kulongolola mobashikete. Inoko, kyaba kimo ino safini mikatampe yādi ijinajina ne kulumbakana. Ino safini yādi yenda’nka kwenda! Byoyādi itakikwa na mabimbi a mema, safini yādi itekuka kūlu bininge, kufika’nka ne byoyātulwidilwe “pangala pa panopantanda.” (Ngalwilo 7:17) Kino bine i kilomboji kya bukomo bwa Yehova Leza Mwine Bukomo Bonso!

Noa wāfwijije’ko​—ke enkapo pa kupanda kwandi ne kisaka kyandi, ino i ne pa lusa lwa Yehova lwa kwibengidija mwanda wa kudyumuna bantu bāfwile panja pa safini. Ino myaka yonso yōbaingile uno mwingilo mukomo, yādi ibwanya kumonwa bu ya bituputupu mu kine kitatyi’kya. Bantu bādi bapela musapu! Langa’po bidi​—Noa wādi padi na banababo bana-balume ne bana-bakaji, bepwa bana-balume ne bana-bakaji bādi’ko kumeso kwa Dilobe; ino, kekudi nansha umo wāmwivwene poso’nka kyandi kisaka. (Ngalwilo 5:30) Ino myuya mwanda poyādi na mutyima-ntenke mu safini, yāsengelwe bya binebine na kulangulukila pa kitatyi kyoyāpityije mu kukwasha bantu bamone dyese dya kupanda.

Ntamba mu mafuku a Noa, Yehova kashintyilepo. (Malaki 3:6) Yesu Kidishitu wāshintulwile amba mafuku otudi’mo dyalelo adingakene na “myaka ya Noa.” (Mateo 24:37) Tudi mu bitatyi bishile na bitatyi bikwabo, bitatyi bya makambakano makatampe asa kufula pasa konakanibwa ino ngikadilo imbi ya bintu. Dyalelo nadyo, bantu ba Leza basapwilanga bantu bonso ba kwivwana musapu wa kidyumu. Lelo uketabija uno musapu? Shi kodi kala mwitabije bubinebine bwa uno musapu upāna būmi, le nobe ukasapwila’o bakwenu? Noa ne kyandi kisaka i betushile batwe bonso kimfwa.

 ‘BĀPANDILE KU MEMA’

Kitatyi kyādi kyenda kitankaila safini pa kalunga ka mema, na bubine bantu badi’mo badi bevwana lunwa lwa mbao mikatampe ya safini. Le Noa wādi ulangalanga pangala pa bukata bwa mabimbi nansha kutyina’mba safini isa kuladika? Mhm. Kuno kulangalanga kubwanya kwikala na bantu ba dyalelo batatana, ino Noa kādipo utatana. Bible unena amba: “Pa kwitabija . . . Noa . . . walongolwele safini.” (Bahebelu 11:7) Kwitabija mu bika? Yehova wālongele kipwano, waitabija kupandija Noa ne bonso baādi nabo ku Dilobe. (Ngalwilo 6:18, 19) Le Yewa wapangile madiulu, ntanda ne byūmi byonso bidi’po, mwene wādi wa kulama safini ileke koneka? I amo! Noa wādi ukulupile bya binebine amba Yehova ukafikidija mulao Wandi. Kadi na bubine, aye ne kisaka kyandi ‘bāpandile ku mema.’​—1 Petelo 3:20.

Mafuku 40 dyuba ne bufuku pa kupita’po, mvula wāketeka. Kukwatañana na kalandadiye ketu, mwādi padi mu Kweji 12, 2370 K.K.K. Inoko mwingilo wāingile kino kisaka munda mwa safini kewāfudilepo enka penepa. Ino safini yādi miyule bipangwa byūmi, yādi yenda yeja pa kalunga ka mema, enka ne pangala pa nsongo ya ngulu. (Ngalwilo 7:19, 20) Tufwatakanyei’po bidi Noa uteakanya mwingilo mukatampe mwanda wa aye ne bandi bana​—ba Shema, Hama, ne Yafeta​—kudisha banyema bonso, kwiboija ne kutala bukomo bwabo bwa ngitu. Na bubine, uno Leza umo yenka wālengeje banyema ba ntanda baleke kutomboka pa kutwela mu safini, wādi ubwanya kwibalama mu ino ngikadilo mu bula bwa kitatyi kya Dilobe. *

Noa wālamine mu ñeni binkumenkume byonso byālongekele. Ino nsekununi ilombola kitatyi kyāshilwile mvula ne kyaāpwile. Kadi ilombola’mba mema āyudile pano pa ntanda mu mafuku 150. Mfulo mfulō, mema āshilula konga. Mu difuku dimo ditungwe, safini yashīka pa “ngulu ya Alata,” yādi mu kibundi kitwa dyalelo bu Tirki. Kino kyālongekele padi mu Kweji 4, 2369 K.K.K. Nsongo ya ngulu yāmwekele mafuku 73 pa kupita’po, mu Kweji wa 6. Myeji isatu pa kupita’po, mu Kweji 9, Noa wakwata butyibi bwa kutalula kipindi kya kūlu kwa safini, ko kunena’mba mutenge. Na bubine, uno mwingilo mukatampe wāeselwe kitatyi kyātwelele mwinya ne luvula luyampe mu safini. Dibajinji, Noa wāshilwile ne kubandaula kifuko mwanda wa kuyuka shi i kiyampe kadi kikalwa’po senene. Wālupwile kinkombe, kine kyādi kyenda kijoka, padi kitumba pa safini kumeso kwa kutumbuka; kupwa Noa walupula nkutyi, wādi nyeke ujokela kwadi kufika ne paātene kifuko pa kutumba.​—Ngalwilo 7:24–8:13.

Noa wādi nyeke utele mutyima bininge ku bintu bya ku mushipiditu. Tufwatakanyei’po bidi kino kisaka kibungakana nyeke pamo mwanda wa kulombela pamo ne kwisambila padi Shabo wa mūlu ukiñanga bantu. Noa wādi ukulupile mudi Yehova pa butyibi bonso bwa kamweno. Nansha ke kitatyi kyāmwene Noa amba nshi ‘ibaume tē’​—pa kupwa kupityija mwaka umo ne kupita mu safini​—kāshitwilepo kibelo kadi wādi wendakana’nka mu safini. (Ngalwilo 8:14) Ino wādi ukungile Yehova amupe kishima!

Mitwe ya bisaka dyalelo ibwanya kuboila ñeni mikatampe kudi uno muntu wa lwitabijo. Wādi mutūkanye, mukankamane, wa kitūkijetyima kadi ukinga bonso ba mu kipango kyandi. Ne kadi, wādi utangidije kumeso kiswa-mutyima kya Yehova Leza mu bintu byonso. Shi twiule kimfwa kya Noa mu bino bintu, bantu bonso botuswele bakeselwa dyese.

“ABUKA MU SAFINI”

Mfulo mfulō, Yehova wāleta musoñanya. Wānena Noa amba, “abuka mu safini, abewa ne mukaji obe, ne bāna bobe bana-balume, ne bako bobe bene kumo.” Na kikōkeji, kisaka kyatūka ne banyema bonso pamo. Namani? Le betonona mu kavutakanya? Nansha dimo! Nsekununi inena’mba, “mwendele miswelo yabyo.” (Ngalwilo 8:15-19) Abo pa kutūka, baesa luvula luyampe lwa pa lūlu ne kutala konsokonso peulu pa ntanda ya Alata, Noa ne kisaka kyandi bamona kumeso abo ntanda misubulwe. Ba Nefilimi, bupolapola, bamwikeulu bantomboki ne bantu bonso babi ne kobaya jimejime! * Bantu baikala na dyese dya kushilula būmi bupya.

 Noa wādi uyukile bya kulonga. Wāshilwile bidi na butōtyi. Waubaka madabahu ne kwingidija banyema bamo bampikwa kiko ku meso a Leza​—bobātwejeje mu safini “basamba-babidi basamba-babidi”​—ne kwibela bu kyakwela kisōkwe kudi Yehova. (Ngalwilo 7:2; 8:20) Lelo buno butōtyi bwāsangeje Yehova?

Bible ulondolola na bino binenwa bikulupilwa amba: “Yehova walula luvumba luyampe.” Misanshi yādi na Leza ku mutyima pādingile bantu bupolapola pano pa ntanda, yāpingakanibwe na luvumba luyampe, ko kunena’mba kwivwana biyampe pa kumona kisaka kya batōtyi ba kikōkeji pano pa ntanda kisumininwe kulonga kiswa-mutyima kyandi. Yehova kādipo wibasakila kwikala babwaninine. Uno vese umo yenka ubweja’ko amba: “Mifwatakanyo ya mutyima wa muntu i mibi’tu ne ku bwanuke bwandi kwine.” (Ngalwilo 8:21) Tubandaulei bidi muswelo wālombwele Yehova kitūkijetyima ne lusa ku muzo wa muntu.

Leza wātalwile’ko mafingo pano pa ntanda. Mu mafuku atombokele ba Adama ne Eva, Leza wāletele mafingo, mene alengeja kwilundila’ko kwa bikoleja. Lameka shandya Noa, wāinikile wandi mwana bu Noa, dijina dishintulula padi “Kukōkolokwa,” nansha “Kusengibwa,” kadi wālaile’mba wandi mwana wādi wa kufikija bantu mu kitatyi kya kukōkolokwa ku ano mafingo. Noa wāsangele bininge paāyukile amba, wādi wa kumona kufikidila kwa buno bupolofeto ne pa kuyuka amba, ntanda yādi ya kulotola bidibwa kitatyi kyobādi ba kwiidima. Nekutatana kwine mpika, Noa wāshilwile kiponka na ponka kudima!​—Ngalwilo 3:17, 18; 5:28, 29; 9:20.

Mu kino kitatyi kimo kyonka, Yehova wāpele lutundu lonso lwa Noa bijila bimobimo bipotoloke kadi bipēla bya kwibaludika mu būmi​—kubadila’mo ne kwibakanda kwipayañana ne mwingidijijo bubi wa mashi. Kadi Leza wālongele kipwano na bantu, walaya amba kakonakanyapo monka byūmi byonso bya pano pa ntanda kupityila ku dilobe. Pa kulombola’mba ukafikidija binenwa byandi, Yehova wātūdīle bantu kiyukeno kya kutendelwa​—ke nkongolo kadi. Kufika ne dyalelo, nkongolo yense otumona wituseñanga tuvuluke mulao wa buswe wa Yehova.​—Ngalwilo 9:1-17.

Shi mānga ya Noa yādi’mba i lufumo, yādi ya kufudijibwa na uno nkongolo. Ino Noa i muntu wādi’ko bine, kādi kādipo na būmi buyayate. Mu ano mafuku mwādi mulāla bantu myaka mivule, uno muntu wa kikōkeji wādi unenwe kūminina myaka mikwabo 350, kadi tuno tutwa twa myaka twādi’nka na masusu mavule. Wālongele kilubo kikatampe paākolelwe malwa difuku dimo, ino kadi kino kilubo kyābipile’ko kitatyi kyālongele Kenani wandi munkana bubi bukatampe​—bubi bwāletele kisaka kya Kenani bipa bibi. Noa wāmwene kitatyi kivule lutundu lwandi luponena mu bubi bwa kutōta bilezaleza ne kulonga bupolapola mu mafuku a Nimiloda. Inoko kadi, Noa wāmwene wandi mwana Shema ulete kimfwa kiyampe kya lwitabijo mu kisaka kyandi.​—Ngalwilo 9:21-28; 10:8-11; 11:1-11.

Pamo bwa Noa, tufwaninwe kwikala nyeke na lwitabijo nansha byokudi bikoleja. Nansha shi bantu betujokolokele kebayukilepo Leza wa bine, nansha kuleka kumwingidila, tufwaninwe kwikala nyeke na lwitabijo pamo bwa Noa. Yehova umwene luno lwitabijo na mvubu. Enka na mwānene’kyo Yesu Kidishitu, “aye ukōminina pototo, ne pamfulo pene, nabya aye ukapandako.”​—Mateo 24:13.

[Kunshi kwa dyani]

[Kifwatulo pa paje 12]

[Kifwatulo pa paje 13]

Na bubine Noa wādi utangidile butōtyi bwa kisaka nansha ke mu bitatyi bya makambakano

[Kifwatulo pa paje 15]

Noa ne kyandi kisaka baābukile mu safini batūkila pa ntanda misubulwe