Lelo Wadi Uyukile Kala?
Le būmi bwa bupika bwādi namani mu ntanda ya Loma?
Mu Umbikalo wa Loma, bantu bavule bāikele bapika kupityila ku bushindañani bwa basola nansha ku kuselwa bu misungi. Bantu bādi bakwatwa bādi bapotejibwa ne kebādipo bajokela monka nansha dimo kwabo nansha ku kyabo kisaka.
Bapika bavule bādi bengila bya lufu mu biná, ino babidimye ne bantu bādi bengila ku mobo bādi’ko bidi biyampe. Bapika bādi baningilwa kuvwala kikaya kya kyuma mwishingo palembe nansha patūle kitampa kilembe’po kilombola mpalo ikamupebwa shi wanyema kupwa wajokela kudi mfumwandi. Boba bādi banyema misunsa mivule bādi balembwa pa mpala, divule dine bādi balembwa’po disomo F dishintulula amba fugitivus (muntu munyeme).
Mukanda wa mu Bible wa Filemone ulombola muswelo mutumibwa Polo waājokeje Onesemusa mupika wanyemene kudi mfumwandi, Filemone. Nansha nabya, Filemone wādi na bubinga bwa kupēla Onesemusa mfuto misuminwe, o mwanda Polo wānene Filemone a “mutambule biyampe” pa mwanda wa buswe ne bulunda.—Filemone 10, 11, 15-18.
Mwanda waka Fenisea wa kala wādi utumbile kupunga bintu bya misombelo?
Fenisea wiifwene na Lebanona wa dyalelo, wādi uyukene pa mwanda wa kupunga bintu bya misombelo, kyaityilwe mwenda mafuku bu kibundi kya Tyila. Solomone Mulopwe wa Isalela wa kala wālongolwele tempelo yandi na “mwino utyiluluka” wāpungilwe na basendwe ba ku Tyila.—2 Bilongwa 2:13, 14.
Bivwalwa bityiluluka bya bene Tyila byādi na bulēme mu kine kitatyi’kya, kutabukidila mwanda byādi bilomba kaji kakatampe pa kwibipunga. Dibajinji, babiluwe ba lui bādi bapoya mu dijiba bankola, bankese, * ne bankala bavule bininge. Pa kupunga kisandi kimo kya misombelo, byādi bilomba bankola 12000. Ne kadi bankala-nyonga ba mu mema bādi batalulwa mu biboyo mwanda wa komona’mo lulenji lwabo lwa misombelo. Basendwe bādi batyanga misombelo na mwepo, kupwa baānika byobatyanga’bya pa luvula ne pa dyuba mu mafuku asatu. Bādi bebyela bingi mu ntuku kupwa bapūta’ko baela’mo mema a mwepo a dijiba kebifutuma mu mafuku mavule. Kiboyo kya nkala-nyonga kidi na bula bwa masantimetele 5-8.
Mu tutwa na tutwa twa myaka, busunga bwa bene Fenisea ne kutadilañana kwabo, byākweshe kulama nsoko ya bene Tyila ya bityiluluka ne bwino bwabo bwa kwibipunga. Bintu byabo bya kala bya misombelo byātenwe kufula kwa Dijiba dya Meditelanea ne kulampe kwine kushika kwa Cádiz, Espanye.
^ mus. 8 Bankese ba bulampe bwa masantimetele 5 kutula ku 8.