Natamīne mu Rmaysh, kubwipi na mukalo wādi pa bukata bwa Isalela ne Lebanona, kitatyi kya divita dya bana ba kibundi. Nekivulukanga mamine adi aladika muntanda ne bantu bambulwa mambo bafwile maulu maketeke. Būmi bwadi bukomo, kadi butapani ne bupolapola byasambakene konsokonso.

Kisaka kyetu kyadi mu Kipwilo kya Maronite, kipwilo kimo kya mu Bipwilo bya Katolika bya kutunduka. Tata wadi nyeke muvudilwe bya kulonga pa kuvuija bisakibwa bya ku ngitu bya kyetu kisaka kya bantu 12, ino mama wadi witukwasha batwe bonso mwanda wa kwenda ku kipwilo. Mu kine kitatyi’kya, nashilwile kulanga’mba kipwilo, pamo bwa masosiete onso mu kikonge, kyakomenwe kukwatakanya bakōkekōke.

Mu myaka yami ya bunkasampe, nashilula kusangela makayo a kung fu. Nakalonda bufundiji busumininwe, ebiya naikala na bwino mu kwela bikoni ne byambo, ne bwa kwingidija busendwe palapala bwa bya bulwi. Nadi nanga’mba, ‘nkibwanyapo kuleka divita, ino mbwanya kulonga bukomo bwa kukankaja babipolapola.’ Kitatyi kyonso kyonadi mona bantu babidi bekupila, nadi nekuja’mo kiponka na ponka. Nadi nkije kuloba tamba kubutulwa kwami, kadi kebyadipo bilomba bivule pa kundobeja. Bantu bonso ba ku Lebanona wa kunshi badi bantyina, kitatyi kyonadi ndwa bulwi ami mwine na bukondame ne bupolapola.

Mu 1980, natwela mu kisumpi kya makayo a kung fu mu Beirut. Mabombe ne malokete adi apona difuku ne difuku, ino nadi ñenda’nka kukafundijibwa. Būmi bwami bwadi’tu’nka bwa kudya, kulala, ne kwiendeja pamo bwa Bruce Lee, mukayi mwine Shine mubutwilwe mu Amerika kadi bingwa wa makayo a kung fu. Nadi mwiula mutendelo wandi, mwendelo wandi ne mwelelo wandi wa lwanji kitatyi kyakaya makayo a kung fu. Nkyadipo nsepa.

Kitungo kyami kyadi kya kwikala kung fu wa bwino mu Shine. Difuku dimo kyolwa, ponadi nefunda bininge mwanda wa  kuteakanya lwendo lwa kwenda mu Shine, naivwana muntu wakokola ku mulango. Mulunda wetene na Batumoni ba Yehova babidi. Ami papo mvwele bivwalwa bifita bya kwifunda nabyo koku byanga binzululuka ngitu yonso, nebasapwila’mba, “nkiyukilepo kintu nansha kimo mu Bible.” Bintu bityetye byonadi ndyukile mu kine kitatyi’kya i bya’mba būmi bwami bwadi bwa kushinta.

Batumoni baunombola mu Bible mwanda waka bantu kebabwanyapo na bukomo bwa abo bene kutalula’ko lonso bukondame ne bupolapola. Bāshintulula’mba Satana Dyabola ye mwine ulengeja ano makambakano. (Kusokwelwa 12:12) Natengelwe na ndoe ne kikulupiji kyalombwele Batumoni. Kadi natengelwe kitatyi kyobamfundije amba Leza udi na dijina. (Ñimbo 83:18) Baunombwele ne 1 Temote 4:8, mwine motutanga amba: “Kwibidija ngitu kudi na kamweno katyetye; ino bwine Leza abo budi na kamweno mu bintu byonso, mwanda abo budi na mulao wa būmi bwa pano ne wa bobwa bukāya’ko.” Bino binenwa byaikele na lupusa lukatampe mu būmi bwami.

Ino i kya bulanda, ke pantu ketwadipo tukimona na Batumoni, mwanda kisaka kyami kyebapeleje kwiya monka. Nansha nabya, nakwete mulangwe wa kuleka makayo a kung fu ne kushilula kwifunda Bible. Banabetu kebadipo basangedile uno mulangwe, ino nadi nsumininwe kwitana monka na Batumoni ba Yehova ne kwifunda nabo Bible.

Nāendelela na kukimba Batumoni ino kwibasokola mpika. Mu kitatyi’tu kityetye, lufu lwa tata lwa mu kitulumukila ne binkumbulu bikwabo bya mu kisaka byampa bulanda bukatampe. Nashilula kwingila ku sosiete ya lūbako, ebiya mukwetu umo witwa bu Adel otwadi twingila nandi wauñimika ne kungipangula kine kyonadi mwekala bu ngidi na bulanda. Wāshilula kunsapwila myanda itala lukulupilo lwa mu Bible lwa lusangukilo. Myeji kitema yalondele’po, uno Kamoni muyampe wa buswe wefunda nami Bible na kitūkijetyima.

Batwe pa kwendelela kwifunda, nashilula kumona’mba nsakilwa kushinta bininge ngikadilo yami. Ino kebyadipo bipēla. Nadi nyeke ndoba kadi nkije kwela. Nefunda mu Bible muswelo wa kubeja bulobo bwami ne kuleka kulonga bintu na kansontomokela. Kimfwa, mu Mateo 5:44 mudi madingi a Yesu a amba: “Sanswai nyeke balwana nenu ne kulombelela boba bemupangapanga.” Kadi Loma 12:19 udyumuna amba: “Kemwakīlubwilai kinongo . . . mwanda i kilembwe amba: ‘“Kinongo i kyami; i ami ukajokeja, e mwanenena Yehova.’” Bino bisonekwa ne bikwabo byaunkweshe bityebitye ngikale na ndoe munda mwami.

Nansha kisaka kyami byokyadi kilwa dibajinji na butyibi bwami bwa kwifunda na Batumoni ba Yehova, bonso bafudile ku kulēmeka Batumoni. Na bubine, mwanetu umo waunondele mwanda wa kutōta Yehova pamo nami kufika ne byaafwile, kadi mama nandi wadi ubingija lwitabijo lwetu ku bantu bakwabo.

Kadi namwene dyese dya kusonga Anita wami mukaji muyampe wa kikōkeji, mwine onsapulanga nandi mu busapudi bwa kitatyi kyonso. Tamba mu mwaka wa 2000, ami ne Anita tushikatanga mu skilstuna, Suede, mwine motukwasha bantu besamba ludimi lwa Kyalabu befunde Bible.

Mutyima wami ukitele’nka ku bantu basusuka pa mwanda wa bupolapola. Inoko kuyuka bubinga bwine bo bwikadile’ko—ne kuyuka’mba Leza usa panopano ponka kwibupwa—kumpanga nsangaji ne ndoe ya binebine.—Ñimbo 37:29.