MUTWE WA MWANDA WA PA KIBALU | UMBIKALO WAMPIKWA MAJIKA-KANWA
Sumu ya Majika-Kanwa a Umbikolo
Majika-kanwa a umbikalo ashintululwa bu kyoneja kya bukomo bwa bantu bwa tumweno twabo. Kino kyoneja i kya tamba kala. Kimfwa, mu Bible mudi kijila kipeleja majika-kanwa mu myanda ya butyibi, kino kilombola amba kino kilongwa kyādi kiyukenwe biyampe tamba kala pano kepadi myaka 3500 ne kupita. (Divilu 23:8) Bine, mu majika-kanwa mubadilwa bintu bivule, ke enkapo’tu kwitabija kutyibiwa milomo. Kyaba kimo bakatampe ba lupusa ba majika-kanwa bebanga, bamwenanga mu mingilo ke yabopo, nansha kwiba mukōlo onso. Babwanya kadi kwingidija bitenta byabo mwanda wa tumweno twa balunda ne babutule babo mu muswelo kewendele’mo.
Majika-kanwa byoadi’ko mu malongolodi onso a bantu, i kimweke amba mu umbikalo mo mwine moalēle. Lapolo ya Ntanda Itala Majika-Kanwa ya mu 2013 yaletelwe na Bulongolodi bwa Ntanda Yonso Butala Myanda ya Majika-Kanwa, yalombwele’mba bitango bitano bidi na majika-kanwa bininge i, malongolodi a politike, bampulushi, bakatampe ba lupusa, bajidiki ba bijila ne bazuji. Tala’ko bidi malapolo amo abingija uno mwanda.
-
AFRIKA: Mu 2013 bakatampe ba lupusa 22000 ba mu Afrika wa kunshi basambilwe pa mwiendelejo umbi wa mingilo ya majika-kanwa.
-
AMERIKA: Mu 2012 mu Brezile, bantu 25 bakutyilwe pa mwanda wa kwingidija mukōlo wa ntanta mwanda wa kupota bintu bya kukwatakanya nabyo politike. Mu bano bantu bakutyilwe mwadi ne pelejinda wa kala wa kitango kya bemaniji, muntu mukatampe wa bubidi mu ino ntanda.
-
AZIA: Mu Seoul, Korea wa Kunshi, bantu 502 bafwile paponene mangajini makatampe mu 1995. Bakimbi bamwene’mba bakatampe ba kibundi ba lupusa batyibilwe milomo mwanda wa baleke bakulumpe ba kaji bya bituputu ne kutyumuna bijila bya kukinga būmi.
-
BULAYA: Kukwatañana na Cecilia Malmström mwimaniji wa Bulongolodi bwa mu Bulaya Butala Myanda ya Mobo unena amba, “kuzambalala kwa myanda ya majika-kanwa mu Bulaya kubatāla.” Ubweja’ko kadi amba “kumvwañana kwa politike kwa kusaka kupwija majika-kanwa kumweka bu i kukomenwe.”
Majika-kanwa a imbikalo i matāle bininge. Polofesele Susan Rose-Ackerman, shayuka wa myanda ilwa na majika-kanwa, walembele’mba kushinta kukalomba “kushinta kukatampe mu muswelo wedeja imbikalo bintu.” Nansha ngikadilo byoimweka bu keikulupwilwapo, Bible ulombola’mba kuno kushinta kukatampe kekubwanikapo kadi kebikokejikapo kulongeka.
