1, 2. Le batadi ba bipindi bamwene ngikadilo’ka mu bipwilo bivule?

MUTADI wa kipindi umo wadi kakimbe kuvuija mīsambo na kitango kya bakulumpe. Kitatyi kyaadi wibatala, wafwijije’ko bininge bano bakumbi pa mwingilo wabo mukomo, mwanda bamo mubukata mwabo badi’nka na bashandi. Inoko webemvwanine lusa, kokwibepangula webepangula’mba, “A batutu, le i bika byomwalongele mwanda wa kufundija bakwabo bafikile pa kusela biselwa bikatampe mu kipwilo?” Bine, bavulukile’mba mu bupempudi bwapityile mutadi wa kipindi webakankamikile bate mutyima ku kufundija bantu bakwabo. Ebiya, mukulumpe umo walondolola amba, “Na bubine, twatompele’ko’tu.” Bakulumpe bakwabo bakununa mitwe.

² Shi wi mukulumpe mwine Kidishitu, le ubwanya kusekununa byalongekele ku ino mīsambo? I amo. Batadi ba bipindi ba ntanda yonso bamwene’mba mu bipwilo bivule musakilwa bukwashi bwa kufundija batutu—bankasampe ne batame—bakwashe  mu kulela luombe. Kulonga namino kudi na bikoleja. Mwanda waka bidi namino?

3. (a) Le Bisonekwa bilombolanga namani mvubu idi mu kufundija bakwabo, ne mwanda waka batwe bonso tufwaninwe kuta mutyima ku uno mwanda? (Tala kunshi kwa dyani.) (b) Mwanda waka bakulumpe bamo bamonanga’mba i bikomo kufundija bakwabo?

³ Shi wi mukumbi, uyukile na bubine amba kufundija muntu kudi na mvubu. * Uyukile’mba batutu bavule bafwaninwe kulama bipwilo bidi’ko kala bikale bikomo ku mushipiditu ne kubunda’ko bipwilo bipya. (Tanga Isaya 60:22.) Kadi uyukile’mba Kinenwa kya Leza kikukankamika “kufundija bakwabo.” (Tanga 2 Temote 2:2.) Nansha nankyo, pamo enka na bakulumpe batelwa ku ngalwilo, ubwanya kumona’mba kufundija bakwabo i kukomo. Pa kupwa kuvuija bisakibwa bya mu kisaka, bya kaji, biselwa bya mu kipwilo ne myanda mikwabo ya bukidibukidi, ubwanya kumona’mba kudipo na kitatyi kya kufundija bakwabo mu kipwilo. Byobidi namino, tubandaulei kifuko kifwaninwe kutūlwa’po mwanda utala kufundija bakwabo.

4. Le i kika kibwanya kulengeja kufundija bakwabo kwikale kutundululwa kyaba kimo?

⁴ Le i kika kibwanya kulengeja bakulumpe bamo bamone’mba i bikomo kulea’ko kitatyi kya kufundija bakwabo? Padi bamo balañanga amba: ‘Kufundija bakwabo i kwa kamweno, inoko ke kwa kampeja-bukidipo mwanda kudi myanda mikwabo ya mu kipwilo ilomba kuvuija. Shi natundulula’ko kufundija bakwabo, kipwilo akyo kikendelela’nka kwendelela.’ Shako na bubine, kudi myanda mivule ilomba kuvuija bukidibukidi, ino kulejaleja kufundija bakwabo kubwanya kōna ngikadilo miyampe ya ku mushipiditu ya kipwilo.

5, 6. Le i ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya shofele ne pa muswelo wandi wa kulongolola motele, ne kino kibwanya kwingidijibwa namani pa kufundija bakwabo mu kipwilo?

⁵ Langulukila bidi pa kino kimfwa: Shofele ubwanya kuyuka’mba pa kulama motoka ne motele wandi wikale wenda biyampe, ufwaninwe kitatyi ne kitatyi kushinta māni. Inoko, ubwanya padi kulanga’mba kwela mazutu mu ntanki ke kwa kampeja-bukidipo. Inoko shi kelelepo mazutu mu ntanki, bukidi bonka motoka ukaleka’byo kwenda. Ubwanya kunena amba ‘Shi nkidipo na kitatyi kya kushinta māni, motele ubwanya kwingila mu bula bwa kitatyi kampanda.’ Ino le i kyaka’ka kidi’ko? Shi shofele utundulula kitatyi kya kulongolola motele, difuku dimo motoka ukafwididila. Shi motoka ufwe, bikamulomba kujimija kitatyi ne lupeto luvule mwanda wa kulongolweja motoka wikale kewenda monka. Le i ñeni’ka yotuboila’ko?

⁶ Bakulumpe bengilanga mingilo mivule ya mvubu mine ilomba kuvuija bukidibukidi; shi kebeilongelepo ibwanya kwikala na lupusa lubi pa kipwilo. Monka mwikadile shofele wa mu kino kimfwa wadi udinga ntanki yandi ya mazutu, bakulumpe bafwaninwe nabo “[kujingulula] bintu bya mvubu mikatampe.” (Fid. 1:10) Inoko, bakulumpe bamo bavudilwe myanda ya kulonga ya bukidibukidi mine ibwanya kwibalengeja bakomenwe kuta mutyima ku kufundija bakwabo—ko kunena’mba kulongolola motele. Inoko shi bakulumpe batundulula kyaba ne kyaba bufundiji bwa kamweno, bukidi bonka nansha mwenda mafuku kipwilo kikabulwa batutu babwenye bisakibwa bakwingila mingilo.

7. Le i muswelo’ka otufwaninwe kumona bakulumpe betūdila’ko kitatyi kya kufundija bakwabo?

 ⁷ Bine, ketufwaninwepo kulanga’mba kufundija bakwabo i kwa mvubu mityetye. Bakulumpe bamona kulampe ne betūdila’ko kitatyi kya kufundija batutu badi na bwino butyetye i batulama ba tunangu kadi i dyese ku kipwilo kyonso. (Tanga 1 Petelo 4:10.) Le kipwilo kimwenanga’mo namani?

8. (a) Le i ngikadilo’ka itononanga bakulumpe bafundije bakwabo? (b) Le i mingilo’ka ya kampeja-bukidi ingilanga bakulumpe kokwa “kusakilwa bukwashi”? (Tala kapango kanena’mba, “Mwingilo Mukatampe.”)

⁸ Nansha ke bakulumpe ba bwino bafwaninwe kwitabija na kwityepeja’mba bununu bukenda butyepeja bityebitye mingilo ikokeja kwingila muntu pa kipwilo. (Mika 6:8) Kadi, bafwaninwe kujingulula’mba “kyaba ne mwikadilo wa bu-muntu” bibwanya kushinta mu kitulumukila bukomo bwabo bwa kuvuija biselwa pa kipwilo. (Mus. 9:11, 12; Yak. 4:13, 14) Pa kutononwa na mutyima wa kusakila mikōko ya Yehova biyampe, bakulumpe bamona kulampe bafundijanga batutu bankasampe bwino bobemwenine mu bula bwa myaka mu mwingilo wabo wa kikōkeji.—Tanga Ñimbo 71:17, 18.

9. Le i kinkumenkume’ka kya kumeso kilengeja kufundija bakwabo kwikale kwa kamweno?

⁹ Le i bubinga’ka bukwabo bunenenwa’mba bakulumpe bafundija bakwabo i dyese ku luombe? Bakomejanga kipwilo. Muswelo’ka? Bukomo bulonga bakulumpe mwanda wa kufundija bakwabo bulengejanga batutu beteakanye mwa kukwashisha kipwilo kikale kikomo kadi mu bumo, mu kino kitatyi ne nakampata mu bitatyi bikomo bikekala’ko mu bula bwa kyamalwa kikatampe. (Ezk. 38:10-12; Mika 5:5, 6) Nanshi, bakulumpe baswe mwitūdilei’ko kitatyi kyonso kyaba kya kufundija bakwabo tamba’nka pano.

10. Pa kusaka’mba mukulumpe ekale na kitatyi kya kufundija bakwabo bimulomba kulonga bika?

¹⁰ Na bubine, tuyukile’mba muvudilwe bya kulonga mwanda muvuijanga myanda mikwabo ya mvubu pa kipwilo. Nanshi, mubwanya kwilamija’ko kitatyi kimo kya kufundija bakwabo. (Mus. 3:1) Kulonga namino kukakwasha kipwilo mwenda mafuku.

11. (a) Le i myanda’ka isangaja idi mu bulombodi butala pa kufundija bakwabo bwaletelwe na bakulumpe ba mu matanda meshileshile? (b) Kukwatañana na Nkindi 15:22, mwanda waka i kya mvubu kubandaula bulombodi bwa bakulumpe bakwabo?

¹¹ Panopano ponka, bakulumpe bamo babwenye kukwasha batutu batame ku mushipiditu baipangwilwe balombole i bika byobalongele pa kufundija bakwabo. * Nansha ngikadilo ya bano batutu byoidi mishileshile, ino bonso baletele madingi amo onka. Le kino kilombola bika? Bufundiji bwimanine pa Bible i bwakamweno ku befundi “ba pi na pi mu bipwilo byonso”—monka mobyādi bikadile mu mafuku a mutumibwa Polo. (1 Kod. 4:17) O mwanda, mu kino kishinte ne mu kilonda’ko, tusa kubandaula’mo bulombodi bumo bwaletelwe na bano bakulumpe. (Nki. 15:22) Mwanda wa kusaka kupēleja bintu, bishinte bikatela boba bafundija bakwabo bu “bafundiji” ne boba bafundijibwa bu “befundi.”

12. Le i bika bifwaninwe kulonga mufundiji, ne mwanda waka?

¹² Mufundiji ufwaninwe kutūla’ko ngikadilo miyampe pa kufundija bakwabo. Pamo bwa kidimye usakilwa kudima nansha kutyipula nshi kumeso kwa ku kuna’mo nkunwa, mo monka ne mufundiji nandi unenwe kuteakanya nansha kukankamika  mutyima wa mwifundi kumeso kwa kumufundija busendwe bupya. Penepa, le i muswelo’ka ubwanya bafundiji kutūla’ko ngikadilo miyampe pa kufundija bakwabo? Bakabwanya kulonga namino na kulonda manwa āingidije mupolofeto umo. Le i manwa’ka?

13-15. (a) Le mupolofeto Samwele wāpelwe mwingilo’ka? (b) Le Samwele wāvuije mwingilo wandi namani? (Tala kifwatulo kidi ku ngalwilo.) (c) Mwanda waka nsekununi ya mu Bible ya Samwele i ya kamweno nakampata ku bakulumpe dyalelo?

¹³ Pano kepadi kintu kya myaka 3000 ne kupita, difuku dimo Yehova wāsapwidile Samwele mupolofeto mununu amba: “Dyakesha pabwipi ne padi dyuba pano’pa nkakutumina muntu wa ntanda ya Benjemani, kabidi ukamushinga māni ekale kilongoji kya pa bantu bami bene Isalela.” (1 Sa. 9:15, 16) Samwele wājingulwile amba mwingilo wandi wa bu kilongoji keusa kufula ne amba Yehova wāmupe mwingilo wa kushinga māni muntu wa kumupingakana. Padi Samwele wēipangwile amba, ‘Le nkateakanya namani uno muntu mu mwingilo wandi?’ Wāsokwele mulangwe ne kutūla’ko mpangiko ya mwa kulongela.

¹⁴ Bukya lubanga, Samwele paāmwene Solo, Yehova wāsapwila mupolofeto amba: “Talapo muntu o nesambile nobe’wa.” Ebiya Samwele wāingidija mpangiko yaākwete. Wāityija Solo ku bidibwa mu njibo ya kidīlo. Wāpa Solo ne mwingidi wandi bishikatwa biyampe ne bisudi bya mwita, ebiya Samwele wānena amba: “Dya mwanda pa kyaba kitungilwe kyadi kibikilwe abe.” Kupwa, Samwele ne Solo, batūka munshi mwa njibo ya mupolofeto, benda besamba. Samwele wāsakile kwingidija biyampe kitatyi kya nsangaji kya bidibwa ne kya kwipwija mukose kyaāteakenye. Kupwa wāita Solo, bākanda mu kyumba kya pangala. Mu kaluvula kayampe ka kyolwa, Samwele “wesamba ne Solo pa musaka wa njibo” kufika’nka ne byobākalēle. Bukya lubanga, Samwele wāshinga Solo māni, wāmwimuna pa kyakanwa ne kumupa bulombodi buvule. Bino pa kupita’byo, wānena Solo ende—papo muteakanibwe ku binkumenkume bīya kumeso.—1 Sa. 9:17-27; 10:1.

¹⁵ Na bubine kushinga muntu māni mwanda wa ekale kilongoji wa muzo, i kwishile na kufundija tutu ekale mukulumpe nansha mwingidi wa mingilo mu kipwilo. Nansha nankyo, bakulumpe dyalelo bakokeja kuboila ñeni ku kimfwa kya Samwele. Tubandaulei’ko’tu bidi myanda ibidi.

16. (a) Le Samwele wēivwene namani kitatyi kyādi kisaka Isalela mulopwe? (b) Le Samwele wāvuije mwingilo wandi wa kushinga Solo māni na ngikadilo’ka ya mutyima?

¹⁶ Ikala na mutyima tō, ke na mutyima-kanyongapo. Pāivwene Samwele dibajinji amba bene Isalela basaka mulopwe umweka na meso, wātyumukilwe mutyima ne kwimona bu wāpelwe na bantu bandi. (1 Sa. 8:4-8) Pa kino, wādi kaekaka kulonga mungya kiswa-mutyima kya bantu, ebiya Yehova wāmunena misunsa isatu amba ebemvwane. (1 Sa. 8:7, 9, 22) Nansha nabya, Samwele kātamijepo mu mutyima wandi bululu nansha kiji pa muntu wādi wa kumupingakana. Pāmunene Yehova ashinge Solo māni mupolofeto wākōkele, ke na mutyima-kanyongapo ino i na mutyima tō ne buswe.

17. Le dyalelo bakulumpe beulanga ngikadila ya Samwele muswelo’ka ne kino kibaletelanga nsangaji ya muswelo’ka?

¹⁷ Pamo’nka na Samwele, dyalelo bakulumpe babwino balombolanga kanye ku boba bobafundija. (1 Pe. 5:2) Bano bakulumpe kebekakangapo kufundija bakwabo na kutyina amba boba bobafundija bakekala na biselwa kampanda mu kipwilo. Bano bafundiji ba kanye kebamonangapo bafundi ba mutyima tō, bu bantu bobetaka nabo, inoko bebamonanga bu ‘bengidi  nabo’—ke bya buntu bilēme pa kipwilo kadi. (2 Ko. 1:24; Bah. 13:16) Bine, bano bafundiji bampikwa kwisakila bemwenanga nsangaji kitatyi kyobamona befundi bengidija bwino bwabo mwanda wa kukwasha kipwilo!—Bil. 20:35.

18, 19. Le mukulumpe ubwanya kuteakanya mutyima wa mwifundi namani, ne mwanda waka kulonga namino kudi na mvubu?

¹⁸ Ikala mulunda, kokekala’nka mufundiji kete. Difuku Samwele dyāetene na Solo, wādi ubwanya kusela katyibi ka māni ne kututa’o bukidibukidi ku mutwe wa Solo ne kunena mulopwe mupya ende—mushingwe māni inoko wakubulwa kuteakanya. Inoko, Samwele wetūdile’ko kitatyi kya kuteakanya bityebitye mutyima wa Solo. Enka ne byobāpwile kudya bidibwa bilumbuluke, wānanga’ko nandi bityetye, wēsamba nandi bivule ne kukōkolokwa, ebiya mupolofeto wamona’mba kino kyo kitatyi kya kushinga Solo māni.

¹⁹ Mo monka, mufundiji dyalelo ufwaninwe kushilula kufundija na kwitūdila’ko kitatyi kya kutamija kipwano ne bulunda na mwifundi. Matabula mapotoloke abwanya kulonga mukulumpe mwanda wa kutūla’ko ino ngikadilo ya bulunda akeshila mungya ntanda ne ntanda, ngikadilo ne bibidiji bya kwenu. Inoko, ekale nansha shi ushikatanga kwepi, byodi mukulumpe uvudilwe bya kulonga witūdile’ko kitatyi kya kwikala pamo na mwifundi, na bubine ukekala na abe umulombola amba, “Udi na bulēme kondi.” (Tanga Loma 12:10.) Uno musapu wampikwa kunenwa ukemvwanwa senene ne ukekala wa bulēme bininge ku befundi ba pi na pi.

20, 21. (a) Le mufundiji muyampe i udi namani? (b) Le i bika byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko?

²⁰ A bakulumpe vulukai amba: Mufundiji muyampe kasanswangapo’tu enka kufundija muntu, ino usanswanga ne mwine wafundija. (Dingakanya na Yoano 5:20.) Ino ngikadilo miyampe ya mufundiji imonwanga bukidibukidi na mwifundi kadi ikalanga na lupusa lukatampe pa muswelo waitaba ku bufundiji bumupebwa. Nanshi, bakulumpe baswe, kitatyi kyomufundija muntu kemwakekalai’nka bu bafundiji kete—ikalai ne bu balunda.—Nki. 17:17; Yoa. 15:15.

²¹ Shi mukulumpe wapu kuteakanya mutyima wa mwifundi, ukamufundija bwino bumusakilwa. Le i manwa’ka afwaninwe kwingidija mukulumpe? Uno mwanda ukabandaulwa mu kishinte kilonda’ko.