1, 2. Mwanda waka Yesu wādi uswele Mata, ne i bilubo’ka byaālongele Mata bilombola’mba kadipo mubwaninine?

KITATYI kyolangulukila pa Mata mwanabo na Lazalasa, le umumonanga bu muntu wa muswelo’ka? Bible ulombola’mba Mata wādi mulunda wa pa mutyima wa Yesu, nandi wādi umuswele. Na bubine, Yesu kādipo uswele ne kulēmeka enka uno mwana-mukaji umo kete. Kimfwa, Madia mwanabo na Mata nandi wādi mulunda wa pa mutyima wa Yesu. Kadi Yesu wādi uswele inandi Madia. (Yoano 11:5; 19:25-27) Mwanda waka Yesu wādi uswele Mata?

² Yesu wādi uswele Mata mwanda wādi na kanye ne buntu kadi wādi nkanka mu mingilo. Ino kutabukidila, Yesu wādi umuswele mwanda wādi na lwitabijo lukomo. Mata wādi witabije byonso byādi bifundija Yesu kadi katatenepo nansha dimo amba Yesu ye Meshiasa wālailwe. (Yoano 11:21-27) Nansha nabya, Mata kādipo mubwaninine. Nandi wādi uluba enka motulubilanga batwe bonso. Kimfwa, difuku dimo Yesu paēbapempwile Mata wālobele mwanabo Madia ne kusapwila Yesu amudingile. Mata  amba: “A Mfumwetu, le kumwenepo amba mwanetu wandeka ñingila byonso bunka bwami? Nanshi munene āye ankwashe’ko.” (Tanga Luka 10:38-42.) Mwanda waka Mata wānene namino, ne i ñeni’ka yotuboila ku byamunene Yesu?

3, 4. Lelo i bika byālongele Madia byāsangeje Yesu ne Mata wēfundile bika? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

³ Yesu wāfwijije’ko bininge ba Mata ne Madia pa kumufikija ku yabo njibo kadi wādi usaka mu kino kitatyi kwibafundija bubine bwa kamweno. Ebiya Madia wāshikata, “wivwana’nka kwivwana byanena.” Washilula kuteja bintu byonso byādi binena Mufundiji Mukatampe. Mata nandi wādi ufwaninwe kuteja Yesu. Bine, Yesu wāfwijije’ko Mata pa kuleka byaādi ulonga mwanda wa kumuta mutyima.

⁴ Inoko Mata wādi mulabikwe. Wādi mulemenenwe na byakudya bya pa bula byaādi utekela Yesu ne kulonga bintu kapwila na kulongolola pa kifuko pekale palumbuluke. Paāmwene’mba Madia kailepo kumukwasha’ko, wāfītwa ne ku katompwela Yesu. Yesu pa kuyuka’mba Mata wādi usaka kulonga bintu bivule, nandi wāmunena bya butūkanye amba: “Mata, Mata, ukambakanyanga mutyima ne kukamba na bintu bivule.” Penepa, wāmunena ateke byakudya bibwanine nansha’tu bidibwa bipēla, byādi bibwane. Kadi Yesu wāfwijije’ko Madia pa kumuteja na katentekeji. Wānene amba: “Madia aye watonge kintu kiyampe, kadi kekikamuyatwapo.” Madia wādi ubwanya kwilwa bidibwa byaādile, ino kadipo wākwilwa nansha dimo bintu byaāivwene kudi Yesu ne muswelo waāmusoñenye kulonga’byo. Myaka 60 pa kupita’po, mutumibwa Yoano wāsoneka amba: “Yesu wadi usenswe Mata, ne mwanabo mwana-mukaji.” (Yoano 11:5) Bino binenwa bilombola’mba Mata wāitabije bulemununi bwa buswe bwa Yesu kadi wāingidile Yehova na kikōkeji mu būmi bwandi bonso.

5. Mwanda waka i bikomo nakampata dyalelo kuta mutyima ku bintu bya mvubu kutabuka ne i kipangujo’ka kyotusa kulondolola?

⁵ Bine, tuyukile amba dyalelo kudi bintu bingi bikokeja kwitulabika twingidile Yehova bininge kupita bantu ba mu kitatyi kyasonekelwe Bible. Kiteba kya Mulami kya 15 Kweji 9, 1958 kyadyumwine batutu ne bakaka baleke kulabikwa na bya busendwe pobengidila Yehova. Nansha mu kino kyetu kitatyi bimweka bu difuku ne difuku kupuñwanga bintu bipya. Bintu pamo bwa majulunale a bifwatulo bikoka, maladiyo, mavideo, ne matelevijo bibatumbe pi na pi. Kiteba kya Mulami kyanene amba pano potwafwena ku mfulo ya ino ngikadilo ya bintu, “bilabi bikavudila’ko.” Dyalelo, kudi bintu bivule bibwanya kwitulabika kutabuka mafuku kunyuma. Le tukalonga namani pa kusaka amba twikale pamo bwa Madia ne kuta mutyima ku kutōta Yehova?

6. Le bantu ba Yehova bengidijanga bya busendwe muswelo’ka?

⁶ Bantu ba Yehova bengidijanga bya busendwe bya ino ntanda mwanda wa kusapula myanda miyampe. Kimfwa, kumeso kwa divita dibajinji dya ntanda, kwalombwelwe “Foto Drame ya Bupangi.” Na kutadija mafilime a bifwatulo bijina bya musombelo ne bya mawi, badi basapula ku mamidiyo a bantu mu matanda mavule meshileshile. Ku mfulo kwa “Foto Drame” kwadi kulombolwa ndoe ikekala’ko kitatyi Yesu Kidishitu kyakaludika ino ntanda. Mwenda mafuku, bantu ba Yehova baingidije ladiyo mwanda wa kuzambalaja musapu wa Bulopwe ku midiyo ya bantu pano pa ntanda ponso. Dyalelo, twingidijanga maolodinatele ne Entelenete pa kusapwila bantu konso kobatanwa, nansha ke mu tubundi twa mufula twine.

7. (a) Mwanda waka kwingidija ntanda ne pa mfulo kuletanga byaka? (b) Le i bika byotukata’ko mutyima na kampata? (Tala kunshi kwa dyani.)

 ⁷ Bible witudyumuna tuleke kwingidija ntanda ne pa mfulo. Muno mubadilwa ne kupityija kitatyi kivule mu kukimba bintu bya mu ino ntanda. (Tanga 1 Kodinda 7:29-31.) Bintu bimo mu bino ke bibipo, inoko bikokeja kwitūdila kitatyi kivule. Kimfwa, tukokeja kwipwija mukose na kutanga mabuku, kutala televijo, kukananga ku bifuko biyampe, kwenda ku mangajini ne kuyuka bingidilwa bya busendwe bwa peulu bya panopano nansha bya katutu. Bantu bavule nabo besambanga ku Entelenete, betumina’ko misapu ne mikanda nansha kulonda myanda ya panopano ya ntanda ne ya futubolo. Inoko bamo bapelanga kulonga bino bintu. * (Tala kunshi kwa dyani.) (Musapudi 3:1, 6) Ino shi tupityije kitatyi kivule ku bintu bya mpikwa mvubu, nankyo ketukatepo mutyima ku kutōta Yehova kwine kwa mvubu mikatampe.—Tanga Efisesa 5:15-17.

8. Mwanda waka i kya kamweno kuleka kusanswa bintu bya mu ino ntanda?

⁸ Satana uloñanga bukomo mwanda wa kwitubeleñenya bintu bya mu ino ntanda ne kwitulabika tuleke kwingidila Yehova. Wālongele ne uno muswelo mu myaka katwa kabajinji, kadi wendelelanga kwibilonga ne dyalelo dine. (2 Temote 4:10) O mwanda tufwaninwe kwibandaula na katentekeji muswelo otumona bintu bya ino ntanda ne kwilemununa ponso potusakilwa. Bible witulombola amba ketufwaninwepo kusanswa bintu bya mu ino ntanda. Inoko, tufwaninwe kulama ne kuningisha buswe botuswele Yehova. Shi tulonge namino, kiketupēlela kukokela ne kufwena kudi Yehova.​—1 Yoano 2:15-17.

9. Lelo Yesu wāfundije bana bandi bwanga bate mutyima ku bika, ne i mwitushile kimfwa’ka?

⁹ Yesu pa kupwa’tu kulemununa Mata na butūkanye aleke kulabikwa na bintu bivule, wāfundije bana bandi ba bwanga ñeni yobakokeja kuboila’ko. Wēbakankamikile bate mutyima ku kwingidila Yehova ne Bulopwe bwandi. (Tanga Mateo 6:22, 33.) Yesu i mwitushile kimfwa kiyampe. Kādipo na bintu bivule, kadi kadipo na njibo nansha ke ntanda mine.​—Luka 9:58; 19:33-35.

10. Le Yesu wētushidile kimfwa’ka kiyampe?

¹⁰ I kutupu kintu nansha kimo kyālabikile Yesu ku mwingilo wandi wa busapudi. Kimfwa, kinondanonda’tu na paāshilwile kusapula, kibumbo kya mu Kapanama kyāsakile Yesu ekale nabo mu kyabo kibundi. Wālonga’po namani? Wātele mutyima ku mwingilo wandi. Wānena amba: “Mfwaninwe kusapula Bulopwe bwa Leza ne mu bibundi bikwabo namo, mwanda kino’ki e kyonatumīnwe.” (Luka 4:42-44) Yesu wādi wenda ñendo milampe ku kasapula myanda  miyampe ne kufundija bantu bavule. Wādi muntu mubwaninine, inoko wādi ukōka ne wādi ufwaninwe kukōkolokwa mwanda wādi wingila bininge.​—Luka 8:23; Yoano 4:6.

11. Le Yesu wālongele bika pamunene muntu umo kupwija mwanda wandi? Ne i ñeni’ka yāboile’ko bana bandi ba bwanga?

¹¹ Yesu pa kupwa’tu kufundija bana bandi ba bwanga bufundiji bwa kamweno, muntu umo wāmutyampa pa ludimi kamunena amba: “A Mufundiji, nenene mwanetu twiabile nandi bupyani.” Yesu kasakilepo kupwija makambakano a uno muntu. Ino kālabikilwepo kufundija bana bandi ba bwanga. Inoko, wāingidije uno mukenga mwanda wa kwibafundija amba shi bate mutyima ku kwilundikila bintu bingi, bakaleka kwingidila Leza.​—Luka 12:13-15.

12, 13. (a) Le i bika byālongele Yesu byatulumwije Bangidiki bādi mu Yelusalema? (b) Lelo Yesu wālongele’po namani pamunene Fidipa akemone na Bangidiki?

¹² Yesu wāvutakanibwe mutyima mu mafuku matyetye āmushadile’ko pano ntanda bu muntu. (Mateo 26:38; Yoano 12:27) Wāyukile amba usa kususuka bya mwiko ne kufwa. Kadi wādi uyukile amba ufwaninwe kwingila bininge kumeso kwa aye kufwa. Kimfwa, mu Dya Yenga mafuku 9 Kweji wa Nisane, Yesu wātwelele mu Yelusalema ukandile pa kimbulu. Bibumbo byāmutundaile bu Mulopwe wabo. (Luka 19:38) Bukya lubanga, Yesu wāpangila panja na bukankamane bantu ba makomwa-meso bādi bapoteja bintu ku tempelo na bei mikande ne kwiba bintu bya bantu.​—Luka 19:45, 46.

¹³ Bangidiki bamo, bāile ku Yelusalema kusoba masobo a Pashika, abo pa kumona byālongele Yesu bātulumuka. Ebiya bāipangula mutumibwa Fidipa shi babwanya kwimona na Yesu. Inoko Yesu wāpelele kwimona na bantu bādi babwanya kumukwatakanya ne kumunena’ko ku balwana nandi. Wādi uyukile bintu bya mvubu kutabuka. Wātele mutyima ku kiswa-mutyima kya Yehova kya kupāna būmi bwandi bu kitapwa. O mwanda wālombwele bana bandi ba bwanga amba panopano ponka ukafwa kadi amba bonso ba kumulonda nabo bafwaninwe kupāna būmi bwabo na mutyima tō. Wānene amba: “Yewa usenswe muya wandi wionakanyanga, ino yewa ushikilwe muya wandi mu ino ntanda ukeulama ku būmi bwa nyeke.” Ino kadi Yesu wālaile monka amba ‘Tata ukalēmeka’ balondi ne kwibapa būmi bwa nyeke. Fidipa wādi ubwanya kupa Bangidiki uno musapu ukankamika.​—Yoano 12:20-26.

14. Nansha Yesu byādi utūdile mwingilo wa busapudi pa kifuko kibajinji, le wādi ulonga ne bika?

¹⁴ Kitatyi kyādi Yesu pano pa ntanda, mwingilo wandi mukatampe wādi wa kusapula myanda miyampe. Nansha byaādi utele mutyima bininge mu bwandi būmi pa busapudi, inoko wādi na bikwabo bya kulonga. Kimfwa, wāityilwe ku masobo a katyinyetyinye a butundaile, kwine kwaālamwine mema ke vinyu miyampe. (Yoano 2:2, 6-10) Kadi wāityilwe kudya bidibwa ku mobo a balunda nandi ne bantu bakwabo bādi basangela myanda miyampe. (Luka 5:29; Yoano 12:2) Kintu kya mvubu nakampata, Yesu wādi divule dine na kitatyi kya kulombela, kulanguluka ne kya kukōkolokwa.​—Mateo 14:23; Mako 1:35; 6:31, 32.

15. Lelo mutumibwa Polo wānene bene Kidishitu kulonga bika, ne i mwitushile namani kimfwa kiyampe?

¹⁵ Mutumibwa Polo wānene amba, bene Kidishitu bonso badi pamo bwa banyemi ba lubilo banenwe kufika ne ku mfulo, bādi banenwe kuvula kintu kyo-kyonso kya kwibalemenena baleke kunyema bininge. (Tanga Bahebelu 12:1.) Polo wāshile kimfwa kiyampe. Wādi ubwanya kwikala mpeta nansha bu muntu mutumbe pamo bwa bendeji ba bipwilo bya Bayuda, inoko wālekele kano kaji ne kuta mutyima ku “bintu bya mvubu mikatampe.” Wāputumine  mu mwingilo wa busapudi ne kwenda ñendo ku bifuko bishileshile, kubadila’mo ne Shidea, Azia Minele, Masedonya ne mu Yudea. Polo wādi ubambile meso ku mpalo ya būmi bwa nyeke momwa mūlu. Wānene amba: “Kwilwa bintu bya kunyuma ne kunyemena ku bintu bya kumeso, neelelanga’ko bininge kufikila pa kitungo kya kutambula mpalo.” (Fidipai 1:10; 3:8, 13, 14) Polo wādi nkungulume ne kino kyāmukweshe ekale “kwipāna kyaba kyonso kudi Mfumwetu pampikwa kupuakanibwa.”​—1 Kodinda 7:32-35.

16, 17. Wikale musonge nansha kusongelepo, le i muswelo’ka otukeula kimfwa kya Polo? Le ba Mark ne Claire balongele’po namani?

¹⁶ Pamo bwa Polo, bengidi ba Yehova bamo dyalelo batoñanga kushala bankunga mwanda wa kwingidila Yehova bininge. (Mateo 19:11, 12) Divule dine bantu bampikwa kusonga bekalanga na biselwa bityetye kupita basonge. Ino wikale musonge nansha wampikwa kusonga batwe bonso “twelei bulēmi bo-bonso” bukokeja kwitulabika tuleke kwingidila Yehova. Tufwaninwe kushinta bibidiji byetu na kwepuka kujimija kitatyi kya kwingidila Yehova bininge.

¹⁷ Kimfwa, ba Mark ne Claire batamine mu Wales bashilwile mwingilo wa bupania pobapwile masomo. Abo’tu pa kupwa kwitundaila, baendelele na mwingilo wabo wa bupania. Inoko badi basaka kwingila bininge. Mark ushintulula amba: “Twapēleje būmi bwetu na kuviluka mu njibo yetu ya byumba bisatu ne kutyepeja’ko kitatyi mu kaji ketu mwanda wa kwingila mwingilo wa lūbako wa ntanda yonso.” Mu bula bwa myaka 20 yapityile’i, baendele mu bibundi bivule bya mu Afrika kukōbaka Mobo a Bulopwe. Kitatyi kimo badi na lupeto lutyetye, inoko Yehova wadi wibatele mutyima nyeke. Claire unena amba: “Kyetupēle nsangaji mivule mu kwingidila Yehova difuku ne difuku. Twaikele na balunda bangi, i kutupu kintu kyotwadi tubudilwe. Tubintu tutyetye to twashile ketudingakanibwapo na nsangaji ya kwingidila Yehova mu mwingilo wa kitatyi kyonso.” Bengidi bavule badi mu mwingilo wa kitatyi kyonso nabo beivwananga uno muswelo. *​—Tala kunshi kwa dyani.

18. Le i bipangujo’ka byotukokeja kwiipangula?

¹⁸ Lelo umonga’mba ukokeja kulonga na bukankamane bivule mu mwingilo oingidila Yehova? Lelo kudi bintu bikulabikanga uleke kulonga bintu bya mvubu kutabuka? Shi i amo, le ukalonga namani? Pa kwabo ubwanya kulumbulula muswelo otanga ne owifunda Bible. Kishinte kilonda’ko kikashintulula kyofwaninwe kulongela namino.