1, 2. Mwanda waka Bible udingakanya bukomo bwetu bwa kwisamba na mudilo?

MU 1871, mudilo wasōkele mató a Wisconsin, mu Étas-Unis. Wasambakene lubilo ne kusōka kintu kya mityi midiyala ibidi. Bantu 1 200 ne kupita bafwile. Na bubine bantu bafwile ku uno mudilo i bapite bungi boba bafwile ku midilo mikwabo ya mu Étas-Unis. Bimweka’mba kadi’tu kalusase katyetye katambile ku kudiye yadi ipita pa kutenga’ko ku biyombo kaaka ke mudilo mwine wao. Kino kituvuluja vese umo wa mu Bible unena’mba: “Talai! Kadilo katyetye’tu kabwanya kuloteja ditó dikatampe!” (Yakoba 3:5) Mwanda waka Yakoba mulembi wa Bible wānene namino?

² Aye amba: “Ludimi i mudilo.” (Yakoba 3:6) “Ludimi” lwelekeja bukomo bwetu bwa kwisamba. Byobya byotunena bibwanya kuleta musala pamo bwa mudilo. Binenwa byetu bibwanya kwikala na lupusa lukatampe pa bakwetu. Bible witusapwila’mba byobya byotunena bibwanya kuleta būmi nansha lufu. (Nkindi 18:21) Ino le kino kilombola’mba ketukinenapo kintu kyo-kyonso kutyina twakanena kintu kibi? Aa. Ketukalekapo kubanza mudilo mwanda’po amba wakasokañana. Inoko, tutanga mutyima ku muswelo otwiwingidija. Kimfwa, tubanzanga mudilo mwanda  wa kutēka, kōta ne kwimunikila. Mo monka netu shi tuta mutyima ku byobya byotunena, tukengidija buno bukomo bwa ludimi mwanda wa kutumbija Yehova ne kukwasha bakwetu.​—Ñimbo 19:14.

3. Lelo i bintu’ka bisatu biketukwasha tukankamike bakwetu na binenwa byetu?

³ Yehova i mwitupe bukomo bwa kulombola bakwetu byotulanga ne byotwiimvwana kupityila ku kwisamba nansha na madingidijo a makasa etu. Le tukengidija namani kino kyabuntu pa kukankamika bakwetu? (Tanga Yakoba 3:9, 10.) Tusakilwa kuyuka kitatyi kya kwisamba, bine bya kwisamba, ne muswelo wa kwisamba’byo.

4. Le i kitatyi’ka kyotufwaninwe kūba talala?

⁴ Kyaba kimo i biyampe kūba talala. Bible unena’mba kudi “kitatyi kya kwikala talala nyā.” (Musapudi 3:7) Kimfwa, tūbanga kitatyi kīsamba bakwetu mwanda wa kulombola amba twibalēmekele. (Yoba 6:24) Kadi, ketwisambangapo myanda ya bene ne yoya keifwaninwepo kuyuka bakwabo. (Nkindi 20:19) Kadi shi muntu wetulobeja, bikekala biyampe kūba talala ne kuleka kutentulula.​—Ñimbo 4:4.

5. Lelo i muswelo’ka otufwijanga’ko Yehova pa kwitupa bukomo bwa kwisamba?

⁵ Inoko kadi kitatyi kikwabo i biyampe kwisamba. (Musapudi 3:7) Kudi kitatyi kya kutendela Yehova, kukankamika bakwetu, kulombola mwiivwanino wetu, ne kulombola bakwetu bitubudilwe. (Ñimbo 51:15) Kadi shi twingidija bukomo bwetu bwa kwisamba mu uno muswelo, nabya tufwijanga’ko Yehova pa kwitupa kino kyabuntu. Kimfwa, shi mulunda netu wetupe kyabuntu kiyampe, tukimbanga kwikingidija senene.

6. Mwanda waka i biyampe kuyuka kitatyi kifwaninwe kya kwisamba?

⁶ Mwanda waka i biyampe kuyuka kitatyi kifwaninwe kya kwisamba? Nkindi 25:11 inena’mba: “Kinenwa kinenwa pafwaninwe i pamo’nka bwa myembe ya nsahabu mu bilala bya ndalama.” Myembe ya olo ikalanga biyampe, inoko ibwanya kunengela mpata shi itūdilwe mu kilala kya ndalama. Netu mo monka, tubwanya kwikala na kintu kiyampe kya kwisamba na muntu. Ino shi tuyuke kitatyi kifwaninwe kya kwisamba, nabya tukakwasha mpata uno muntu. Namani le?

7, 8. Le banabetu ba mu Jampani baiwile Yesu namani?

⁷ Shi twisambe mu kitatyi kyampikwa kufwaninwa, padi bantu kebakemvwanapo byotunena nansha kwitabija’byo. (Tanga Nkindi 15:23.) Kimfwa, mu Kweji 3, 2011 kutenkana kwa ntanda ne kimpumpu tsunami byaonakenye bibundi bivule bya kutunduka kwa Jampani. Byaipaile bantu 15 000 ne kupita. Nansha Batumoni ba Yehova bavule byobafwidilwe babutule ne balunda, baingidije Bible mwanda wa kukankamika bakwabo batenwe na kyamalwa kimo kyonka. Inoko badi bayukile amba bavule’mo i bene Buddha kadi kebayukilepo bivule pa Bible. O mwanda pa kyaba kya kwibasapwila myanda ya lusangukilo mu kino kitatyi, banabetu bebakankamikile ne kwibalombola mwanda waka bino bintu bilenga nzuba bifikila bantu bayampe.

⁸ Bano banabetu baiwile Yesu. Yesu wādi uyukile kitatyi kya kūba talala, ne kya kwisamba. (Yoano 18:33-37; 19:8-11) Kadi wādi utala kitatyi kifwaninwe kya kufundija bandi bana ba bwanga myanda imoimo. (Yoano 16:12) Banabetu ba mu Jampani bakungile kitatyi kifwaninwe kya kusapwila bantu myanda ya lusangukilo. Myaka ibidi ne kipindi pa kupita’po na palongekele tsunami, baabila bantu trakte Le Bantu Bafwe Babwanya Bine Kwikala Monka Bōmi? Bantu bavule batambwile uno trakte basengelwe na byobya byobatangile. Netu tufwaninwe kulangulukila pa bibidiji ne nkulupilo ya bantu ba mu mwaba wetu amba  tumone kitatyi kifwaninwe kya kwisamba nabo.

9. Lelo i mu myanda’ka mikwabo motubwanya kutala kitatyi kifwaninwe kya kwisamba?

⁹ Lelo i mu myanda’ka mikwabo motubwanya kutala kitatyi kifwaninwe kya kwisamba? Pakwabo muntu ubwanya kunena kintu kitusansa. Pa kyaba kya kumulondolola kiponka na ponka ne kunena bya bulembakane, i biyampe kukunkumana’po ne kwiipangula’mba: ‘Le wadi’tu usaka kunenakanya? Le mfwaninwe’nka kulondolola pa byaanena’bi?’ I biyampe kūba talala. Ino shi kudi bubinga bulomba kumulondolola, i biyampe kwilaija kitatyi kyomwetūkija. (Tanga Nkindi 15:28.) Pakwabo napo padi tusaka kukankamika ba mu kisaka bampikwa kwikala Batumoni bayuke Yehova. Tufwaninwe kutūkija mutyima, ne kulangulukila na katentekeji pa byotusa kunena, ne kuyuka kitatyi kyobakokeja kwituteja.

10. (a) Mwanda waka tufwaninwe kutala na katentekeji bintu byotunena? (b) Le i muneneno’ka otufwaninwe kwepuka?

¹⁰ Byotunena bikokeja kusangaja bakwetu nansha kwibafītyija mutyima. (Tanga Nkindi 12:18.) Bantu bavule mu ino ntanda ya Satana banenanga “myanda īlula” idi pamo bwa “miketo” ne bwa “lupete” mwanda basakanga kusanshija ne kulobeja bakwabo. (Ñimbo 64:3) Bavule befundanga uno muneneno mu mafilime ne televijo byobatala. Ino bene Kidishitu kebafwaninwepo kunena bintu bisanshija ne bya kubulwa kanye, nansha ke mu mizaulo mwine. Mizaulo i miyampe kadi ibwanya kunengeja byotwisamba. Ino ketufwaninwepo nansha dimo kunena muneneno utapa, ko kunena’mba binenwa byangadika bantu ngitu nansha bya mutonko mwanda’tu wa kusepeja bantu. Bible usomanya bene Kidishitu baleke “binenwa bya mutonko.” Kadi amba: “Kinenwa kibole kekyakatamba mu kyakanwa kyenu, ino enka kyokya kiyampe mwanda wa kūbaka pokifwaninwe, amba kipāne kintu kya kamweno ku ba kwivwana’kyo.”​—Efisesa 4:29, 31.

11. Le i bika biketukwasha tunene binenwa bifwaninwe?

¹¹ Yesu wāfundije amba “kyakanwa kinenanga byobya biyudile ku mutyima.” (Mateo 12:34) Ko kunena’mba bintu byotunena bilombolanga mwiimvwanino wetu. Nanshi shi tuswele bantu ne twibatele mutyima bya binebine, tukayuka i bishima’ka byotufwaninwe kwisamba nabo. Byotunena’bya bikekala biyampe ne bikankamika.

12. Le i bika bikwabo biketukwasha tuyuke binenwa bifwaninwe?

¹² Kusokola binenwa bifwaninwe kulomba kulonga bukomo. Nansha Mulopwe Solomone byaādi wa tunangu, ino “wa fwatakenye ne kukimba” amba byobya byasoneka bikale byendele’mo kadi bitobala kutanga. (Musapudi 12:9, 10) Lelo i bika biketukwasha tuyuke bya kwisamba? Tubwanya kukimba mu Bible ne mu mabuku etu miswelo miyampe ya mwa kunenena. Tubwanya kwifunda buluji bwa bishima byoketuyukilepo. Tukokeja ne kuboila ñeni kudi Yesu amba twisambe mu muswelo ukwasha bakwabo. Wādi uyukile bine bya kunena mwanda wāfundijibwe na Yehova “mwakukankamijija na binenwa yewa mukōke.” (Isaya 50:4) I biyampe kadi kulangulukila pa muswelo ukatengwa bakwetu na binenwa byetu. (Yakoba 1:19) Twiipangule amba: ‘Shi nanena namino, le bantu bakemvwanija byonsaka kwibasapwila? Le bakeimvwana namani?’

13. Mwanda waka tufwaninwe kwisamba mu muswelo upēla kwimvwana?

¹³ Bimpungidi byādi bingidijibwa mu Isalela mwanda wa kudyumuna bantu. Muvumino umo wādi i wa kwibeta bebungile pamo. Mukwabo nao wādi wa kudyumuna basola bashilule bulwi. Langa mobyādi bikokeja  kukambakenya bantu shi muvumino i wampikwa kupotoloka! Bible wenzankanya muvumino mupotoloke wa kimpungidi na binenwa bipēla kwimvwana. Shi ketushintulwilepo bintu senene, bikakutakena bantu, pakwabo bakulupila’ko kintu kya bubela. Nansha byotusaka kwisamba mu muswelo mwimvwanikwe, ino tufwaninwe kudyumuka amba byotwisamba’bya kebyakekala bya kapuni ne byampikwa bulēme.​—Tanga 1 Kodinda 14:8, 9.

14. Le i kimfwa’ka kilombola’mba Yesu wēsambile mu muswelo upēla kwimvwana?

¹⁴ Mateo shapita 5 kutūla ku 7 mudi kimfwa kiyampe kya mwādi mutongela Yesu bishima bipēla kwimvwana. Mu mwisambo wandi, kādipo utulumuna bantu na kwingidija bishima bikutakane nansha byampikwa mvubu. Kadi kānenenepo bintu bisanshija bakwabo. Yesu wāfundije bintu bya mvubu mpata byādi na buluji bwa mushike, inoko wēbinena mu muswelo upēla kwimvwana. Kimfwa, Yesu wākulupije bandi bana ba bwanga amba kebadipo ne kya kwikambakenya pa mwanda utala byakudya bya difuku ne difuku. Penepo wēbashintulwila amba Yehova udishanga nyeke toni. Kupwa, webepangula’mba: “Le banwe kemudipo na mvubu kwitupita’ni, a?” (Mateo 6:26) Kupityila ku bino bishima bipēla, Yesu wēbakweshe bemvwanije bufundiji bwa kamweno ne kukankamikwa.

15. Mwanda waka tufwaninwe kwisamba mu muswelo muyampe?

¹⁵ Muswelo otwisamba na bakwetu udi na kamweno. Bantu bādi baloelelwa kuteja Yesu mwanda wādi unena binenwa “bilumbuluke,” nansha bya kanye. (Luka 4:22) Shi twisamba mu muswelo muyampe, bantu bakaloelelwa kuteja byotunena ne kwitabija’byo. (Nkindi 25:15) Tukesamba biyampe na bakwetu shi twibalēmekele ne kuta mutyima bininge ku mwiimvwanino wabo.  Mo mwādi mulongela Yesu. Kimfwa, paāmwene kibumbo kya bantu balonga bukomo bwa kumuteja, wāsangedile kushikata nabo ne kwibafundija. (Mako 6:34) Nansha ke pobādi bamutuka, Yesu kēbatukilepo.—1 Petelo 2:23.

16, 17. (a) Le tukeula Yesu namani potwisamba na babutule ne na balunda netu? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.) (b) Lelo inabana umo walupwile bipa’ka biyampe pa kwisamba mu muswelo muyampe?

¹⁶ Nansha byotusenswe babutule ne balunda, tubwanya kwibanena bibi mwanda wa kwibebidila kotwibebidile. Tubwanya kulanga’mba ketudipo ne kyotutela mutyima ku muswelo otwisamba nabo. Inoko Yesu kādipo na muneneno mubi ku balunda nandi. Kimfwa balunda nandi bamo pobēpotomeje na kufwila bukata, wēbalēmunwine na kanye, kadi wāleta kimfwa kya mwana mutyetye mwanda wa kwibakwasha bashinte milangwe yabo. (Mako 9:33-37) Bakulumpe nabo babwanya kwiula Yesu na kudingila bakwabo mu muswelo muyampe.​—Ngalatea 6:1.

¹⁷ Nansha shi muntu kabidye wanena binenwa bya kwitufītyija mutyima, kunena na kanye kukalupula bipa biyampe. (Nkindi 15:1) Kimfwa, nkasampe umo mwana-mulume wadi ulelelwe na inandi, wadi ulonga bintu bibi koku witela’mba wingidilanga Yehova. Kaka umo mu kipwilo waivwanina inandya mwana lusa, kupwa wamusapwila amba: “Kukomenwa kokomenwe kufundija mwana kubaleta makambakano.” Ebiya inandya mwana pa kukunkumana’po walondolola’mba: “Shako bintu kebyendekelepo biyampe pano, inoko kufundija mwana i kwa endaenda. Abe iya wisambe nami shi Amakedona ibapite; ukamone shi bikekala’nka nenki.” Inamwana byakalobelepo ino wesamba’nka biyampe na uno kaka, balamine bulunda bwabo. Kadi, mwana byaaimvwene padi panena inandi, wayukile’mba inandi umukulupile bu ubwanya kushinta. Ko kuleka waleka kunanga na balunda babi, wabatyijibwa, ne mwenda mafuku wakengila ku Betele. Twikale shi twisambanga na banabetu, kisaka, nansha na bantu boketuyukilepo, binenwa byetu bifwaninwe kwikala nyeke “bya buntu, byelwe’mo mwepo.”​—Kolose 4:6.

18. Le tukeula Yesu namani mu muswelo wetu wa kwisamba?

¹⁸ Bine bukomo bwa kusapwila bakwetu milangwe ne mwiimvwanino wetu i kyabuntu kya kutendelwa kitupele Yehova. Shi tulonde kimfwa kya Yesu, tukayuka kitatyi kifwaninwe kya kwisamba, tukatala bine bya kwisamba, kadi tukesamba’byo nyeke mu muswelo muyampe. Shi ke pano, tukankamikei bakwabo ne kusangaja Yehova mu muswelo otwisamba.