Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

LUTATU

Malu adi aluisha bukubi buetu

Malu adi aluisha bukubi buetu

Bilondeshile luapolo kampanda “bantu ba tshikondo etshi badi ne mushindu wa kuikala ne bintu bu mudi biamu bidibu benda bapatula, kupeta makuta, ne kumanya malu a sianse . . . Kadi pamuapa anu bantu aba ke ba kumpala badi benda banyanga malu a tshididi ne a mpetu, ne buloba ne bintu bidipu.”​—The Global Risks Report 2018, World Economic Forum.

BUA TSHINYI BANTU BA BUNGI BADI BAMANYE MUKANDA BADI BADITATSHISHA BUA TSHIKALA NE BUA KUFIKILA BANTU NE BULOBA KUMPALA EKU? TUKONKONONE IMUE NTATU ITUDI TUTUILANGANA NAYI.

  • BUENZAVI BUA KU ENTERNETE: Tshikandakanda kampanda tshia mu tshiena Australie tshidi tshiamba ne: “Enternete udi wenda ulua muaba wa kubuela udi ne njiwu. Mmuaba udi bantu batu banyanga bana, benzavi, bivi ne bena meji mabi a dinyanga malu a bantu ku Enternete basokomene. Lelu eu pa buloba bujima, diba malu a bantu bakuabu ku Enternete didi dienda divula bikole. Enternete udi upetesha bantu mushindu wa kuleja patoke ngikadilu mibi mitambe bu mudi lungenyi lua kuikala ne tshikisu.”

  • DISHILANGANA MU MALU A MPETU: Bilondeshile luapolo lua Oxfam lua matuku aa: bantu muanda mukulu badi babanji banene pa buloba badi ne bubanji bua tshia bibidi tshia bantu badi bapele menemene pa buloba bujima. Ludi luamba kabidi ne: “Malu etu a mpetu adi enda anyanguka bualu bantu bakese badi babanji badi benda anu balua babanji bikole eku bapele benda badina bikole mu bupele, ba bungi ba ku bantu aba mbantu bakaji.” Bamue bantu badi bumvua buôwa bamba ne: dishilangana edi didi mua kufikisha bantu ku ditombokela mbulamatadi.

  • MVITA NE DIKENGESHIBUA: Luapolo kampanda lua matunga masanga lua bena tshimuangi lua mu 2018 luakaleja ne: “Mpindieu bantu badi bamuangala bikole baya miaba mikuabu mutubi kabiyi bianji kuenzeka.” Bantu bapite pa miliyo 68 bavua benzejibue bua kumbuka miaba ivuabu nangananga bua mvita ne dikengeshibua. Luapolo elu ludi luleja kabidi ne: “Ku sekonde ibidi yonso eyi muntu umue mmuenzejibue bua kumuangala kuya muaba mukuabu.”

  • KUNYANGA BULOBA NE BINTU BIDIPU: Bilondeshile luapolo kampanda “imue mishindu ya mitshi ne nyama idi yenda ijimina ne lukasa luonso. Bu mudibu benda banyanga kapepe ne mbuu bikole, bidi bikebela bantu masama.” (The Global Risks Report 2018) Mu imue miaba, bungi bua bimue bishi budi buenda bukepela. Bu mutubi ne: bishi ke bitu bifukisha mitshi, bena sianse badi mpindieu badimuija ne: “buloba ne bintu bidipu bidi mua kubutuka butubutu.” Mabue a koraye pawu adi mu njiwu. Bena sianse badi batshinka ne: tshia bibidi tshia mabue a koraye a pa buloba bujima mmabutuke mu bidimu 30 bishale ebi.

Tudiku bakumbane bua kuenza tshidi tshikengedibua bua kuakaja malu bua kuikala ne bukubi pa buloba anyi? Bamue bantu badi bela meji ne: bidi bikengela kulongesha bantu tshia kuenza. Biobi nanku, bidi bikengela kubalongesha tshinyi? Biena-bualu bidi bilonda nebiandamune nkonko eyi.