Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

MALU A MU NSOMBELU

Mvua ndienzeja bua kuidikija bilejilu bimpe

Mvua ndienzeja bua kuidikija bilejilu bimpe

Ngakebeja Izak Marais ne: “Udi mumanye bidimu bindi nabi anyi?” Wakangandamuna ne: “Ndi mumanye bimpe bidimu biebe.” Uvua mungambile bua kumbuka mu Colorado kuya ku Patterson, mu New York. Lekelayi nnumvuije mutuvua bafike ku muyuki eu.

MBANDELE mu Wichita mu dia 10/12/1936 mu Kansas (États-Unis). Bavua batulele banayi, meme mvua muanabute. Baledi banyi, William ne Jean bavua ne lulamatu kudi Yehowa. Papa uvua musadidi wa tshisumbu utudi tubikila lelu ne: mutangidi wa malu a kasumbu ka bakulu. Maman uvua mumanyine bulelela kudi mamuende Emma Wagner. Emma uvua mulongeshe bantu ba bungi bulelela, mulongeshe too ne Gertrude Steele uvua misionere mu Porto Rico. * (Tangila note.) Nunku, mvua ne bilejilu bia bungi bimpe bia kuidikija.

NTU MVULUKA BILEJILU BIMPE

Papa upesha bantu bibejibeji mu masangu a njila

Disambombo kampanda dilolo, tuvua tupesha bantu bavua bapita mu njila bibejibeji bia Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous! pamvua ne bidimu bitanu. Tshikondo atshi, ditunga divua diditue mu Mvita mibidi ya buloba bujima. Kadi papa kavua mubuelakane mu mvita ayi to. Munganga kampanda uvua mukuatshike maluvu wakalua ne kumuamba muvuaye muena buôwa, utshina bua kuya ku mvita. Munganga au wakasemena pabuipi ne mpala wa papa ne kumuambaye ne: “Bua tshinyi kuena unkuma, wewe muena buôwa wa tshianana!” Mvua ne buôwa, kadi tshivua papa muenze tshivua tshinsankishe bikole. Wakatungunuka anu ne kupesha bantu bavua batutangile bibejibeji. Musalayi wakapitshila muaba au, munganga au wakela dîyi ne: “Kuata muena buôwa eu!” Musalayi uvua mumone ne: uvua mukuatshike, nunku wakamuambila ne: “Ndaku kumbelu, kukuatshiki kabidi to!” Bakaya. Ndi ne disanka dia bungi bua dikima divua Yehowa mupeshe papa. Uvua ne nzubu ibidi ya dikosangana nsuki, ne munganga au uvua umue wa ku bantu bavuaye ukosa nsuki.

Meme ne baledi banyi tuya mu mpungilu mu Wichita mu bidimu bia 1940

Pangakakumbaja bidimu muanda mukulu, baledi banyi bakapanyisha nzubu wetu ne nzubu ya dikosangana nsuki, kusumbabu kazubu kakese ka kuenda naku. Tuakaya kusombela mu Colorado, pabuipi ne Grand Junction bua kuyisha muaba uvuabu dijinga ne bamanyishi ba bungi. Baledi banyi bavua bampanda-njila ne bavua benza mudimu wa mêba makese, badima ne bamuna. Ku diambuluisha dia Yehowa ne tshisumi tshiabu, bakenza tshisumbu tshipiatshipia. Mu dia 20/6/1948, papa wakantambuisha meme ne bantu bakuabu bavua bitabe bulelela mu dijiba divua mu mukuna, mu bantu abu muvua Billie Nichols ne mukajende. Bakalua kuenza mudimu wa butangidi bua tshijengu, nansha kabidi muanabu wa balume ne mukajende.

Tuvua badie bulunda ne bantu ba bungi bavua ne bia bungi bia kuenza mu mudimu wa Yehowa, nangananga bena mu dîku dia Steele: Don ne Earlene, Dave ne Julia, ne Si ne Martha. Tuvua basue kuyukila nabu malu a mu Bible, ne bavua bangambuluishe bikole mu nsombelu wanyi. Bavua bandeje ne: nsombelu muimpe ne wa disanka ngua kuteka Bukalenge pa muaba wa kumpala.

NGAKAYA KABIDI MUABA MUKUABU

Pamvua ne bidimu 19, Bud Hasty uvua upetangana ne bena mu dîku dietu wakandomba bua kuya kuenza nende mudimu wa bumpanda-njila ku sud kua États-Unis. Mutangidi wa tshijengu wakatulomba bua kuya mu Ruston, Louisiane muaba uvua Bantemu ba bungi balekele kuyisha ne kubuela mu bisangilu. Wakatuambila bua kulombola bisangilu lumingu luonso nansha koku kakuyi muntu mukuabu. Tuakapeta muaba wa kuenzela bisangilu ne kuwulongolola. Tuvua tuenza bisangilu bionso, kadi bua tshikondo kampanda tuvua tubienza anu babidi. Tuvua tushintulukangana mu bisangilu, eu wenza mudimu kumpala, mukuabu wandamuna nkonko yonso. Pavuaku tshitupa tshivua ne dinaya, tuvua tupita bonso ku tshiakuidi kakuyi muteleji nansha umue. Pashishe, muanetu wa bakaji kampanda mukulakaje wakatuadija kulua. Ndekelu wa bionso, bamue balongi ba Bible ne bamue bana betu bavua balekele kuyisha bakatuadija kubuela mu bisangilu, matuku makese pashishe tuetu kuenza tshisumbu.

Dimue dituku, meme ne Bud tuakatuilangana ne munene wa mu tshitanda tshia Ekeleziya wa Kristo, wakatuambila malu a mu mvese imvua tshiyi mumanye. Biakantonda, biobi kungelesha meji bikole bua malu amvua ngitabuja. Munkatshi mua lumingu lujima, mvua ndilongela too ne mundankulu bua kupeta mandamuna a nkonko yende. Kuenza nunku kuakangambuluisha bua kukolesha malanda anyi ne Yehowa, ne mvua ne dijinga dikole dia kutuilangana ne munene mukuabu wa Ekeleziya.

Matuku makese pashishe, mutangidi wa tshijengu wakandomba bua kuya kuambuluisha mu tshisumbu tshia El Dorado mu Arkansas. Pamvua kuntu aku, mvua ne tshibidilu tshia kupingana mu Colorado bua kuitaba kumpala kua komite uvua utangila tshilumbu tshia bantu bavua ne bua kuya ku busalayi. Umue musangu, meme ne bampanda-njila bakuabu tuakenza luendu pamue, ne patuakafika mu Texas, tuakapeta njiwu, mashinyi anyi kunyangukawu bikole. Tuakabikila muanetu kampanda, kuluaye kutuangata ne kuya netu kuende, pashishe kuya netu mu bisangilu. Bakenza dimanyisha mu bisangilu bua njiwu ivua mitufikile, bana betu bakatuambuluisha ne ndambu wa makuta. Muanetu eu wakapanyisha mashinyi anyi ku ndola 25.

Tuakapeta mushindu wa kuya mu Wichita. Tuakatuilanganamu ne McCartney uvua upetangana ne bena mu dîku dietu bikole utuvua tubikila ne: Doc, uvua mpanda-njila. Bana bende ba mapasa Frank ne Francis batshidi balunda banyi banene. Bavua ne mashinyi a kale akampanyishabu ku ndola 25, anu bungi bua makuta amvua mupete ku mashinyi anyi avua manyanguke. Eu uvua musangu wanyi wa kumpala umvua mumone ne: Yehowa uvua mumpeshe tshimvua natshi dijinga bu mumvua nteka Bukalenge pa muaba wa kumpala. Pamvua muye kutangila bena mu dîku dia McCartney, bakandeja Bethel Crane, muanetu wa bakaji muimpe. Mamuende Ruth uvua Ntemu wa tshisumi mu Wellington, mu Kansas wakatungunuka ne kuikala mpanda-njila too ne pavuaye ne bidimu 90 ne pamutu. Meme ne Bethel tuakaselangana panyima pa ngondo ndambu mu 1958, ne tuakatuadija bumpanda-njila pamue mu El Dorado.

MIDIMU IVUA INSANKISHA

Tuvua basue kuidikija bilejilu bimpe bituvua nabi patuvua tuenda tukola, nunku tuakangata dipangadika dia kuitaba mudimu wonso uvuabu batupesha mu bulongolodi bua Yehowa. Bakatutuma bampanda-njila ba pa buabu mu Walnut Ridge, mu Arkansas. Pashishe mu 1962, tuakasanka pakatubikilabu mu kalasa ka Gilada ka 37. Tuvua ne disanka patuakamanya ne: tuvua ne Don Steele mu kalasa aku. Pakajika kalasa, bakantuma meme ne Bethel mu Nairobi, mu Kenya. Bivua bitutonda bua kumbuka mu New York, kadi tuakasanka bikole patuakafika ku tshipalu tshia ndeke tshia Nairobi ne kumona muvua bana betu balue bua kutuakidila.

Mu buambi mu Nairobi pamue ne Mary ne Chris Kanaiya

Mu matuku makese, tuakananga bua kusomba mu Kenya ne kuyishamu. Balongi betu ba Bible ba kumpala bavua balue bena Kristo bavua Chris ne Mary Kanaiya. Batshidi mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba mu Kenya. Tshidimu tshiakalonda, bakatulomba bua kuya mu Kampala, mu Uganda. Tuvua bamisionere ba kumpala bavuabu batume mu ditunga adi. Ebi bivua bikondo bia disanka bualu bantu ba bungi bavua ne dijinga dia kumanya bulelela bua mu Bible bakalua bana betu. Kadi, patuakenza bidimu bisatu ne tshitupa mu Afrike, tuakapingana mu États-Unis bua kukolesha muanetu. Biakatutonda bikole dituku dituakumbuka mu Afrike kupita muvuabi bitutonde patuakumbuka mu New York. Tuvua banange bena mu Afrike ne tuvua ne dijinga dia kupinganamu kabidi dimue dituku.

MUDIMU MUPIAMUPIA

Tuakaya ku ouest kua Colorado, muaba uvua baledi banyi. Matuku makese pashishe, mukajanyi wakalela muana wa bakaji diende Kimberly ne ngondo 17 pashishe, tuakapeta muana muibidi Stephany. Mudimu wetu mupiamupia wa buledi uvua ne mushinga wa bungi kutudi. Tuvua tuenza muetu muonso bua kulongesha bana betu aba bulelela. Tuvua basue kuidikija bilejilu bimpe bivua bantu bakuabu batushile. Tuvua bamanye ne: tshilejilu tshimpe tshidi mua kuambuluisha bana bikole, kadi kabiena bileja ne: nebikale anu mua kuenzela Yehowa mudimu pakolabu to. Bia dibungama, muakunyanyi wa balume ne wa bakaji bakalekela bulelela. Ndi mutekemene anu ne: nebidikije bilejilu bimpe bivuabu babashile pabu.

Tuvua bushuwa ne disanka dia kukolesha bana betu ne tuvua tudienzeja misangu yonso bua kuenza nabu malu pamue mu dîku. Bu mutuvua pabuipi ne Aspen, mu Colorado, tuakalonga mua kunaya mu neje bua tuikale imue misangu tunaya pamue. Kuenza nunku kuakatupetesha mushindu wa kuyukila ne bana betu patuvua tubanda ne tupueka mu neje. Tuvua kabidi tuya kuendakana nabu ne tuvua tuyukila bimpe patuvua tuota kapia. Nansha mutshivuabu bana, bavua bela nkonko bu mudi: “Ntshinyi tshingenza pangakola?” “Mmuntu wa mushindu kayi udi mua kunsela?” Tuvua tuenza muetu muonso bua kubalongesha bua kunanga Yehowa. Tuvua tubakankamija bua kudifundila tshipatshila tshia kuenza mudimu wa ku dîba ne ku dîba ne kusedibua kudi bantu bavua ne tshipatshila bu tshiabu. Tuvua tudienzeja kabidi bua kubambuluisha bua bamanye ne: ki mbimpe babasele patshidibu bansonga to. Tuvua tubambila ne: “Sombayi too ne panuakumbaja bidimu 23.”

Tuvua bidikije tshilejilu tshia baledi betu ne tudienzeja bua kubuela mu bisangilu ne kuyisha pa tshibidilu mu dîku. Tuvua tubikila bamue bana betu bavua mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba bua balue kusomba kuetu. Tuvua kabidi tubambila mutuvua banange mudimu wa bumisionere. Tuvua ne ditekemena dia ne: bunayi buetu tuvua mua kuya mu Afrike dimue dituku. Bana betu bavua bushuwa basue kuenza nanku.

Tuvua ne tshibidilu tshia kulonga mu dîku. Tuvua tulongolola manaya a nsombelu ivua mua kubafikila mu tulasa, ne bana bavua bangata muaba wa Ntemu bua kuandamuna nkonko. Bavua basanka bua kulonga mushindu eu, ne bivua bibambuluisha bua kuikala bashindame. Kadi pavuabu benda bakola, bavua imue misangu badilakana bua kulonga mu dîku. Umue musangu, ngakateketa mu mikolo, ke meme kubambila bua baye kulala, ne katuvua ne bua kulonga to. Biakabatonda ne kutuadijabu kudila bamba ne: tudi basue kulonga. Tuakalua kumona ne: tuvua bushuwa babambuluishe bua banange bua kulonga malu a Yehowa. Mu kupita kua matuku, bavua banyisha bua kulonga, ne bavua badiumvua badilekelele bua kutuambila ngenyi yabu ne muvuabu badiumvua. Bivua imue misangu bitutonda patuvua tumvua bamba ne: kabavua bitaba malu avua Bible ulongesha. Kadi tuvua tukeba bua kumanya muvuabu badiumvua. Patuvua tubeleshisha meji, bavua bitaba mikenji ya Yehowa.

NSOMBELU WETU WAKASHINTULUKA KABIDI

Bidimu bia dikolesha bana biakapita ne lukasa. Bulongolodi bua Nzambi buvua butuambuluishe bua kuenza muetu muonso bua kukolesha bana betu bimpe bua banange Yehowa. Tuvua ne disanka dia bungi pavua bana betu balue bampanda-njila pakajikijabu tulasa tua bikadilu, ne bavua balonge midimu ivua mua kubambuluisha bua kupeta makuta a kudiambuluisha nawu. Bakaya ne bana betu ba bakaji bakuabu mu Cleveland, mu Tennessee bua kuenza mudimu muaba uvuabu dijinga ne bamanyishi ba bungi. Bivua bitutonde bua kushiyangana nabu, kadi tuvua ne disanka mutuvua bamanye ne: bavua mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Pashishe meme ne Bethel tuakatuadija kabidi bumpanda-njila, ne biakatuambuluisha bua kupeta mushindu wa kuambuluisha mu tshijengu ne kuenza midimu mu mpungilu.

Kumpala kua bana betu kuyabu mu Tennessee, bakanji kuya mu Londres, mu Angleterre bua kumona Betele. Stephany ukavua ne bidimu 19 wakapetangana ne nsongalume wa mu dîku dia Betele diende Paul Norton. Musangu mukuabu uvuabu baye kuendakana, Kimberly wakapetangana ne Brian Llewellyn uvua muena mudimu wabu. Pakakumbaja Stephany bidimu 23, bakaselangana ne Paul. Tshidimu tshiakalonda, Kimberly uvua ne bidimu 25 bakaselangana ne Brian. Bavua babenge kubuela mu dibaka too ne pakakumbajabu bidimu 23. Tuvua banyishe bikole balume bavuabu basungule.

Tuetu ne Paul, Stephany, Kimberly ne Brian mu Betele wa mu Malawi mu 2002

Bana betu mbatuambile ne: tshilejilu tshietu tshimpe ne tshia bakakuabu ntshibambuluishe bua ‘kutungunuka tshia kumpala ne kukeba Bukalenge’ bua Nzambi nansha pavuabu kabayi ne makuta. (Matayi 6:33) Mu ngondo 4 mu 1998, bakabikila Paul ne Stephany mu kalasa ka Gilada ka 105, pashishe kubatumabu mu Malawi, mu Afrike. Anu tshiotshi tshikondo atshi, bakabikila Brian ne Kimberly bua kuenza mudimu ku Betele wa mu Londres ne pashishe kubatumabu ku Betele wa mu Malawi. Tuvua ne disanka diyila ne panshi bualu bana betu bavua balonde njila muimpe mu nsombelu wabu.

DIBIKILA DIKUABU DIA DISANKA

Mu ngondo wa 1 mu 2001, bakambikila ku telefone munkamvua muleje ku ntuadijilu. Muanetu Marais, mutangidi wa mudimu wa dikudimuna wakandeja ne: bana betu bavua balongolola bua kulongesha bakudimunyi ba mikanda yetu ba pa buloba bujima bua kumvuabu bimpe malu a mu Anglais avuabu bakudimuna. Nansha munkavua ne bidimu 64, bavua bajinga kundongesha panyi bua kuikala mulongeshi. Meme ne Bethel tuakasambila bua bualu ebu ne kulomba bamaman betu mibelu. Nansha mukavuabu bakulakaje bikole ne bikale dijinga ne diambuluisha dietu, bakitaba bua tuetu kuya. Ngakabikila muanetu au ne kumuambila ne: tudi bitabe bua kuenza mudimu au.

Pashishe maman wakajingulula ne: uvua ne disama dia kansere. Ngakamuambila ne: tuvua ne bua kushala pabuipi nende bua kuambuluisha yayetu Linda uvua umutabalela. Maman wakabenga, kuambaye ne: “Nengumvue bibi bitambe nuenu kanuyi baye.” Linda uvua musue pende anu bua tuetu kuya. Tuakasanka bua muvuabu bitabe bua tuetu kuya, tuvua kabidi ne dianyisha bua muvua bana betu ba balume ne ba bakaji ba tshitupa atshi bambuluisha maman. Tuakaya mu Tshilongelu tshia Bible tshia Watchtower ku Patterson, ne dituku diakalonda Linda wakatubikila bua kutuambila ne: maman mmufue. Tuakatungunuka ne kuenza mudimu wetu mupiamupia eu anu bu muvuaye mutukankamije.

Tuakasanka bikole patuakamanya ne: muaba wa kumpala utuvua ne bua kuya uvua ku Betele wa mu Malawi, muaba uvua bana betu ba bakaji ne babayabu benzela mudimu. Bivua bituenze disanka bua kutuilangana kabidi nabu. Pashishe tuakaya kulongesha mu Zimbabwe ne pashishe mu Zambie. Tuetu bamane kulongesha munkatshi mua bidimu bisatu ne tshitupa, tuakapingana mu Malawi bua kufunda malu avua atangila Bantemu bavuabu bakengesha bua muvuabu babenge kubuelakana mu malu a tshididi. *​—Tangila note.

Tuyisha ne bikulu betu

Mu 2005, biakatutonda kabidi patuakumbuka mu Afrike. Tuakapingana mu Basalt, mu Colorado muaba utudi tutungunuka ne kuenza mudimu bu bampanda-njila. Mu 2006, Brian ne Kimberly bakalua kusombela muaba utuvua bua kukolesha bana babu Mackenzie ne Elizabeth. Paul ne Stephany batshidi mu Malawi mudi Paul wenza mudimu mu komite wa filiale. Mpindieu ndi ne bidimu bitue ku 80, ne bidi bingenza disanka bua kumona bansonga bamvua muenze nabu mudimu bambula majitu amvua nawu. Bua diakalenga dia bana betu ne dia bikulu betu, tuvua badienzeje bua kuidikija bilejilu bimpe bivua bakuabu batushile. Kuenza nunku nkutupeteshe disanka dipite bungi.

^ tshik. 5 Bua kumanya malu a bungi adi atangila mudimu wa bumisionere wa bena mu dîku dia Steele, bala Tshibumba tshia Nsentedi tshia 15/9/1956, dibeji dia 275-276 ne tshia 1/4/1972, dibeji dia 216-220 (mu Mfualansa).

^ tshik. 30 Bua kumanya malu a mu nsombelu wa Trophim Nsomba, bala Tshibumba tshia Nsentedi tshia 15/4/2015, dibeji dia 14-18.