Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

MALU A MU NSOMBELU

Yehowa wakabenesha dipangadika dianyi bikole

Yehowa wakabenesha dipangadika dianyi bikole

Bukavua butshia patuvua bajikije kukupa trakte muinshi mua biibi bia nzubu mibala ku minu ivua mishale mu teritware uvuabu batupeshe. Tuvua mu tshidimu tshia 1939; tuakakosa tulu mundankulu kuya ntanta wa dîba dimue mu mashinyi mu katshimenga ka Joplin ku sud-ouest kua Missouri mu États-Unis. Diakamue patuakajikija mudimu wetu mu tshimuma, tuakadipaya mu mashinyi batangile muaba utuvua ne bua kutuilangana ne binetu bakuabu bavua balua pabu ku mashinyi. Kadi udi mua kudiebeja ne: bua tshinyi tuvua baye mu buambi mundankulu, pashishe kumbukamu ne lukasa luonso? Anji ikale ne lutulu.

NDI ne disanka dia mudibu bankoleshe kudi baledi bena Kristo, Fred ne Edna Molohan, bavua bampeshe dijinga dikole dia kulamata Nzambi. Bavua Balongi ba Bible ba tshisumi (lelu Bantemu ba Yehowa) ne bakavua benze bidimu 20 dîba divuabu bandele mu 1934. Dîku dietu divua disombele mu Parsons, katshimenga ka ku sud-ouest kua Kansas. Tuvua mu tshisumbu tshivua tshiambe kuwula ne bela manyi. Dîku dietu divua ne tshibidilu tshimpe tshia kuya mu bisangilu ne kuyisha bakuabu bulelela bua mu Dîyi dia Nzambi. Mu disambombo mu mapingaja tuvua ne tshibidilu tshia kuimana ku njila bua kuyisha bantu, buambi butudi tubikila lelu ne: Kuyisha muaba udi bantu ba bungi. Misangu mikuabu bivua bitutshiokesha, kadi papa uvua anu utukolesha, uya netu muaba kampanda bua tudie kreme patuvua tujikija.

Tshisumbu tshietu tshivua ne bantu bakese, kadi tshivua ne teritware munene uvua ne tubimenga tua bungi ne madimi a bungi a bintu ne bimuna a misoko miena mutumba. Patuvua tuyila bena madimi abu, tuvua tutamba kushintakaja mikanda yetu ku midioko ne bisekiseki bia muntu amu, mayi atshivuabu belelaku anyi nansha ku nzolo. Bu muvua papa udianjila kufila makuta bua mikanda, tuvua tuteka biakudia abi bua kudia.

TUMPANYE TUA BUAMBI

Baledi banyi bakapeta tshisanji tshia fono tshivuabu bayisha natshi. Bu muntshivua muana, tshivua mua kuyisha natshi to, kadi mvua musue kuambuluisha papa ne maman pavuabu belela bantu bavuabu bapinganyina anyi balonga nabu Bible miyuki ya muanetu Rutherford.

Meme ne baledi banyi ku mashinyi etu a tshikolokolo

Papa wakasa tshikolokolo pa mutu pa mashinyi etu a Ford menza mu 1936. Mashinyi au akambuluisha bikole bua kumuangalaja mukenji wa Bukalenge. Pa tshibidilu, tuvua tuanji kuela mijike bua kukoka ntema ya bantu, pashishe tuela muyuki wa mu Bible mukuata. Pavua muyuki ujika, tuvua tufila mikanda kudi bantu bavua banyisha bulelela.

Mu katshimenga ka Cherryvale mu Kansas, bampulushi bakambila papa bua kikadi utekela mashinyi mu lupangu lulongolola bua kupitshishila kapepe muvua bantu ba bungi baya mu Dia lumingu to, kadi bua ikale uatekela lua pambelu. Papa kakabenga to, wakatekela mashinyi dinsambu, muaba uvua bantu bavua mu lupangu amu mua kuteleja anu mukenji bipepele, pashishe kutungunukaye ne kuela miyuki mikuata ayi. Patuvua tuenza nanku ne papa ne tutuanyi Jerry, bivua binsankisha bikole.

Ku ndekelu kua bidimu bia 1930 tuakenza tumpanye tua pa buatu mu teritware muvuabu batuluisha bua kuyijikija ne lukasa. Tuvua tujuka mundankulu (anu mutuvua tuenza mu Joplin mu Missouri) bua kuya kuela trakte anyi tubroshire muinshi mua biibi bia nzubu ya bantu mu tshimuma. Pashishe tuvua tutuilangana pambelu pa tshimenga bua kumanya ni bavua bakuate bamue ba kutudi kudi bampulushi.

Bidimu abi, kuvua mushindu mukuabu wa kuyisha uvua usankisha utuvua tubikila ne: luendu lua dimanyisha malu. Bua kumanyisha Bukalenge, tuvua tunyunguluka mu tshimenga mu mulongo bavuale bintu bifunda miaku. Ndi mvuluka musangu mukuabu uvua bana betu benze luendu lua nunku mu tshimenga tshietu bavuale bintu bifunda ne: “Bitendelelu mbuteyi ne didinga.” Bakendakana mu tshimenga bule bua kilometre umue ne metre 600, pashishe kupinganabu kuetu. Diakalenga, kabakapeta buluishi mu luendu alu to, kadi bakapeta bantu ba bungi bavua basue kumanya bituvua bafunde.

MPUNGILU YA NTUADIJILU

Dîku dietu divua ne tshibidilu tshia kumbuka ku Kansas kuya ku Texas bua kubuela mu mpungilu. Papa uvua wenza mudimu mu kumpanyi wa njila wa njanja uvua umbuka ku Missouri, upitshila mu Kansas, uya ku Texas; nanku tuvua tubuela mu kawulu tshianana, bituambuluisha bua kuya kumona balela betu ne kubuela nabu mu mpungilu. Manseba Fred Wismar tutuende wa maman ne mukajende Eulalie bavua basombele mu Temple mu Texas. Manseba wakalonga bulelela patshivuaye nsonga ku ntuadijilu kua bidimu bia 1900, kubatijibuaye, ne kulongeshaye pende bakunyi bende ba bakaji bulelela, ne maman kabidi. Bavua bamumanye bikole kudi bana betu ba munkatshi mua Texas, muvuaye musadidi wa zone kumpala (lelu mutangidi wa tshijengu). Uvua muntu muimpe wa disanka, wa kusomba nende. Uvua ne tshisumi bua bulelela, ne uvua mungambuluishe bikole ku bunsonga buanyi.

Mu 1941 tuakangata kawulu dîku dijima batangile ku St. Louis mu Missouri bua kubuela mu mpungilu munene. Bavua balombe bana bonso bua kusomba pamue pabuipi ne tshiakuidi bua kuteleja muyuki wa muanetu Rutherford wa ne: “Bana ba Mukalenge.” Pakajikijaye muyuki, yeye ne bana betu bavua bamuambuluisha bakabanyina muana yonso wende mukanda mupiamupia uvua ne tshiena-bualu ne: Bana (mu Anglais); tuakumvua disanka dia dikema! Bana bavua bapete mukanda au bavua bapite pa 15 000.

Mu ngondo 4/1943 tuakabuela mu mpuilu mukese kadi wa mushinga mukole wa ne: “Dibikidibua ku mudimu” mu Coffeyville mu Kansas. Bakatumanyisha mu mpuilu au ne: Kalasa ka Mudimu wa Nzambi nekabange kuenzeka mu bisumbu, kupatulabu kabidi kamukanda ka kalasa aku kavua ne malongesha 52. Ku ndekelu kua tshidimu atshi, ngakenza muyuki wanyi wa kumpala mu kalasa aku. Mpuilu au uvua kabidi wa pa buende buanyi meme bualu bakatubatiza ne binanyi bakuabu babidi mu dijiba dia mâyi matalale divua pabuipi apu.

MVUA MUSUE KUYA KU BETELE

Ngakajikija tulasa tua bikadilu mu 1951, ne bivua bikengela kuangata mapangadika bua matuku anyi atshivua alua. Dijinga dianyi dinene divua dia kuya ku Betele kuvua Jerry muenze pende mudimu kumpala, nanku bakatuma dibeji dianyi dia dilomba ku Betele wa Brooklyn. Dipangadika edi diakangambuluisha bua kuenzela Nzambi mudimu bikole. Mu matuku makese tshianana, bakambikila ku Betele, meme kutuadija mudimu mu dia 10/3/1952.

Dijinga dianyi divua dia kuenza mudimu ku dipatula dia mikanda. Kadi bakampesha mudimu wa kuikala kufila biakudia ku mêsa, pashishe kuntekabu ku tshikuku, muaba umvua mulonge malu a bungi. Nunku tshivua mupete diakalenga dia kuenza mudimu ku dipatula dia mikanda to. Kadi mudimu wetu wa ku tshikuku uvua wa kushintulukangana, bimpetesha dîba dia kuya kusombela muaba mutalale mu tshibutshilu tshinene tshia mikanda tshia Betele bua kudilongela ne mikanda ivuamu. Bivua bingambuluishe bua kushindama mu nyuma ne kukolesha ditabuja dianyi. Bivua bikoleshe kabidi dipangadika dianyi dia kuenzela Yehowa mudimu ku Betele bidimu bionso bimvua mua kuenzaku. Jerry wakumbuka ku Betele mu 1949, kuselaye Patricia; kadi bavua basombele pabuipi ne Betele mu Brooklyn. Bavua anu bangambuluisha ne bankankamija bikole bidimu bianyi bia ntuadijilu ku Betele.

Matuku makese meme mumane kufika ku Betele, bakabanga kukeba bantu bavuabu mua kukumbaja ku mulongo wa bangamba-malu ba ku Betele. Bavua babatuma mu bisumbu bivua ntanta wa kilometre 322 ne Brooklyn mu tshidimu tshijima bua kuenza miyuki ya patoke ne kuyisha ne bisumbu. Ngakapeta panyi diakalenga adi. Pangakenza muyuki wanyi wa kumpala mvua ne buôwa; tshikondo atshi muyuki uvua wenza dîba dijima. Mvua ntamba kuya mu bisumbu ku kawulu. Ndi mvuluka dimue dituku mu Dia lumingu mu mapingaja mu muvu wa mashika makole mu 1954. Ngakangata kawulu mutangile ku New York. Bivua bikengela mfike ku Betele dilolo dia dituku adi. Kadi tshipepele tshikole tshiakatuta ne neje kuloka. Nzembu kukosekayi mu miotere, yoyi kuimana. Ndekelu wa bionso, kawulu kufikaku mu tshitudilu tshia tuwulu mu tshimenga tshia New York bu pa dîba dia 5 wa mu dinda. Ngakatuluka, meme kuyila mu njila wa muinshi mua buloba kufika ku Brooklyn; diakamue meme kuya ku tshikuku dîba dikavua dipite ne mutshioke bikole bua mumvua mutshishile mu kawulu kavua kanyanguke aku. Kadi bua disanka dimvua nadi bua mumvua muambuluishe bana betu ne mutuilangane ne balunda bapiabapia ba bungi, tshivua mumone ntatu eyi bu bualu to.

Tudilongolola bua ndongamu wa ku tudiomba tua WBBR

Mu bidimu bianyi bia kumpala bia ku Betele bakantuma ku tudiomba tua WBBR. Bavua batutekele mu tshisasa tshia kumpala tshia nzubu uvua mu musesu wa Columbia Heights, nomba wa 124. Mudimu wanyi uvua wa kuangata muaba wa muntu mu programe wa dilonga dia Bible uvua upita ku tudiomba lumingu luonso. Muanetu Macmillan ukavua ne bidimu bia bungi ku Betele uvua utamba kuenza ndongamu ayi bikole. Bavua batamba kumubikila mu kadîna ka Mac, ne uvua tshilejilu tshimpe tshia dinanukila mu mudimu wa Yehowa kutudi tuetu bonso bansonga bavua ku Betele.

Tuvua tuabanyina bantu tubeji tua WBBR mu buambi bua kulondabu ndongamu

Mu 1958 bakambikila bua kuenza mudimu ku Kalasa ka Gilada. Mudimu wanyi uvua wa kuambuluisha balongi bua kupeta mikanda ya luendu bua kuya mu matunga makuabu ne kulongolola ngendu ya bana betu ba tshisumi abu. Tshikondo atshi, ndeke ivua mushinga mukole menemene, nunku anu balongi bakese ke bavua baya ku ndeke. Balongi ba bungi bavuabu batuma mu Afrike anyi ku Asie bavua baya ku mazuwa. Pakatuadija ndeke ya bangenda-mushinga kuenda, ndeke yakapueka mushinga bikole; nunku bamisionere ba bungi kubanga kuyila ku ndeke.

Ngenda nsangisha maploma a balongi ba mu Gilada kumpala kua kubapeshawu

NGENDU YA KUYA KU MPUNGILU

Mu 1960 bakankumbajila mudimu mukuabu wa kufutshila ndeke ya bantu bua kumbuka ku États-Unis kuya ku Mputu bua mpungilu ya bantu bafume mu matunga a bungi ya mu 1961. Ngakaya meme mu ndeke utuvua bafutshile tumbukila ku New York tuya ku Hamburg mu Allemagne bua kubuela mu mpungilu au. Pakajika mpungilu au, tuakafutshila mashinyi ne bena ku Betele bakuabu basatu batangile ku Italie bua kukumbula Betele mu Lomo. Tuakumbukaku, kuya mu France, kupitshila mu Mikuna ya Pyrénées kubuela mu Espagne muvuabu bakandike mudimu wetu wa kuyisha. Tuakapesha bana betu bavua mu Barcelone mikanda bu tudo tuvungila mu bintu. Patuvua batuilangane nabu tuakasanka bikole! Patuakaya mu Amsterdam, tuakangata ndeke kupingana mu New York.

Bu tshidimu tshijima pashishe, bakankumbajila mudimu mukuabu wa kulongolola ngendu ya bena ku Betele bavuabu basungule bua kuya ku mpungilu yonso ya bantu bafume mu matunga a bungi ivua yenzeka pa buloba bujima mu 1963. Mpungilu ayi ivua ne tshiena-bualu tshia ne: “Lumu luimpe lua tshiendelele.” Bena ku Betele 583 bakaya ku mpungilu ivua yenzeka ku Mputu, mu Asie, ne ku sud kua Pacifique, bobu kujikijila luendu luabu mu Honolulu (mu Hawaii), ne mu Pasadena (mu Californie). Bavua kabidi ne bua kuyila ku Liban ne ku Jordanie bua baye kubaleja maloba adibu batele mu Bible. Pa kumbusha dilongolola ngendu ya ndeke ne diteka bantu ku nzubu ya tshilala benyi, tuakapeta mikanda yonso ya luendu ivua ikengedibua bua kutulukila mu matunga a bungi.

MUENA LUENDU NANYI MUPIAMUPIA

Tshidimu tshia 1963 tshivua tshidimu tshianyi tshia pa buatshi bua bualu bukuabu buimpe. Mu dia 29/6/1963 ngakasela Lila Rogers wa ku Missouri ukavua ku Betele bidimu bisatu kumpala kuanyi. Lumingu lumue tuetu bamane kuselangana, meme ne Lila tuakabuela petu mu luendu lua buloba bujima luvua Betele mulongolole; tuetu kuya mu Grèce, mu Ejipitu, ne mu Liban. Tuakenza kaluendu tumbuka ku Beyrouth bua kuya ku katshipalu kampanda ka ndeke mu Jordanie. Bu muvuabu bakandike mudimu wetu mu Jordanie ne batuambile ne: Bantemu ba Yehowa kabavua ne bua kupeta mikanda ivua ibanyishila bua kubuela mu ditunga adi, tuvua tudiebeja tshivua mua kutufikila patuvua tufikamu. Patuakafika, tuakamona bualu bua dikema; musumba wa bantu uvua muimane ku tshipalu mukuate tshilamba tshifundapu ne: “Difika dilenga Bantemu ba Yehowa”! Tuakasanka bikole bua kudimuenena maloba adibu batele mu Bible! Tuakafika miaba ivua Abalahama ne Izaka ne Yakoba basombele, muaba uvua Yezu ne bayidi bende bayishile, ne muaba uvua buena Kristo bubangile kumuangalaka bua kuyabu too ne ku ntengu ya buloba.​—Bien. 13:47.

Munkatshi mua bidimu 55, Lila uvua muena dianyi wa lulamatu umvua nya nende kuonso kuvuabu bantuma. Tuakaya ku Espagne ne ku Portugal misangu ya bungi pavuabu bakandikamu mudimu wetu. Tuvua tukankamija bena Kristo netu ba mu matunga au, tubatumina mikanda ne bintu bikuabu bivuabu nabi dijinga. Tuvua baye kabidi kumona bana betu bavuabu bele mu buloko mu nzubu ya basalayi ya kale mu Cadix mu Espagne. Mvua ne disanka dia bungi pamvua mubakoleshe ne muyuki wa mu Bible.

Meme ne Patricia ne Jerry Molohan tukeba kuya mu mpungilu wa mu 1969 wa “Ditalala pa buloba”

Katshia mu 1963 mvua mupete diakalenga dia kulongolola ngendu ya kuya ku mpungilu ya bantu bafume mu matunga a bungi ivua yenzekela mu Afrike, ku Australie, mu Amerike wa pankatshi ne wa kuinshi, ku Mputu, ku Asie, ku Hawaii, ku Nouvelle-Zélande ne ku Porto Rico. Meme ne Lila tuvua babuele mu mpungilu ya bungi itudi katuyi mua kupua muoyo, nansha wa mu Varsovie (mu Pologne) mu 1989. Bana betu ba bungi ba mu Russie bavua pabu babuele mu mpungilu munene au bua musangu wabu wa kumpala! Bana betu ba bungi batuvua batuilangane nabu bavua benze bidimu bia bungi mu maloko a mu Union Soviétique bua ditabuja diabu.

Kukumbula Betele ya pa buloba bujima bua kukankamija bena mu mêku a Betele ne bamisionere kuvua diakalenga dinene kundi. Patuvua bakumbule Betele wa ndekelu wa mu Corée du Sud, tuvua batuilangane ne bana betu 50 ba ku bavua mu buloko bua mu Suwon. Bana betu bonso abu badi ne mmuenenu muimpe wa malu ne mbindile ne muoyo kuulu kuulu bua kudituabu kabidi mu mudimu wa buambi. Kupetangana nabu kuvua kutukankamije petu bikole!​—Lomo 1:11, 12.

DIDIUNDA NDIMPETESHE DISANKA

Ndi mumone mudi Yehowa muenze bua bantu bende bavulangane mu bungi bua bidimu. Pavuabu bambatize mu 1943, bamanyishi bavua batue ku 100 000, kadi lelu wa ndaya mbapite pa miliyo 8, benzela Yehowa mudimu mu matunga 240. Balongi ba mu Kalasa ka Gilada ke badi batambe kuyisha bikole bua divulangana edi dienzeke. Ndi ne disanka dia bungi bua mumvua muenze mudimu ne bamisionere ba bungi bidimu bia bungi ne mubambuluishe bua kuya miaba ivuabu babatume!

Ndi ne disanka bua mumvua muangate dipangadika katshia ku buana buanyi dia kuya ku Betele bua kuvudija mudimu wanyi. Yehowa mmumbeneshe bikole mu malu onso amvua ngenza. Pa kumbusha masanka atudi bapete ku Betele meme ne Lila, tuakapeta kabidi diakalenga dia kuyisha ne bisumbu bia ku Brooklyn kutuvua bapete balunda bimpe ba bungi.

Mudimu wanyi ku Betele utshidi utungunuka, ne Lila utu ungambuluisha dituku dionso. Nansha munkadi ne bidimu bipite pa 84, ntshidi anu ngenza mudimu wa mushinga, ngambuluisha ku mikanda idi Betele upeta ne ufundilangana.

Meme ne Lila lelu

Kuikala mu bulongolodi buimpe bua Yehowa ne kumona dishilangana dinene pankatshi pa bantu badi bamuenzela mudimu ne badi kabayi bamuenzelawu ndisanka dia katshia! Tudi mua kumvua mêyi a mu Malaki 3:18 aa bipepele: “Nenumone kabidi dishilangana pankatshi pa muntu muakane ne muntu mubi, pankatshi pa muntu udi wenzela Nzambi mudimu ne udi kayi umuenzela mudimu.” Dituku dionso didi dipita edi, tudi tumona mudi ndongoluelu wa malu wa Satana wenda unyanguka, muwule tente ne bantu badi kabayi ne ditekemena, kabayi ne disanka dia nsongo. Kadi bantu badi banange Yehowa ne bamuenzela mudimu badi bobu ne disanka, nansha mu bikondo bikole ebi, ne badi ne ditekemena dilelela bua matuku atshilualua. Ndiakalenga kayipu ditudi nadi dia kumuangalaja lumu luimpe lua Bukalenge! (Mat. 24:14) Tudi bindile ne muoyo kuulu kuulu dituku dikadi pa kulua dikale Bukalenge bua Nzambi mua kubutula bulongolodi ebu ne kubueja bantu mu bulongolodi bupiabupia bua kubapetesha mabenesha onso avuabu balaye, kabidi ne makanda a mubidi ne muoyo wa kashidi. Dîba adi, batendeledi ba Yehowa ba lulamatu badi pa buloba nebikale ne muoyo wa tshiendelele.