Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Muanetu Rutherford wenza muyuki mu mpungilu wa mu Cedar Point, mu Ohio, mu 1919

1919 kukadi bidimu lukama

1919 kukadi bidimu lukama

MU 1919, Mvita minene (yakaluabu kubikila ne: Mvita ya kumpala ya buloba bujima) ivua mienze bidimu bipite pa binayi yakajika. Ku ndekelu kua 1918, matunga akalekela mvita, ne mu dia 18/1/1919 bakabueja Tshisangilu tshia ditalala mu tshimenga tshia Paris. Bakangatamu mapangadika a bungi; mu mapangadika au muvua kabidi dia kutua ndondo mu Versailles. Ndondo au ke uvua mulue kuimanyika mvita ivua pankatshi pa matunga avua madisange ne Allemagne. Bakatua ndondo au mu dia 28/6/1919.

Mu ndondo amu bakapatula kabidi bulongolodi kampanda buvuabu babikila ne: Nsangilu wa matunga. Tshipatshila tshia Nsangilu au tshivua “tshia kukebesha dipetangana pankatshi pa matunga ne kuikala kuteka ditalala ne bukubi pa buloba bujima.” Bitendelelu bia bungi bia mu bukua buena Kristo biakatua Nsangilu eu mpanda. Nsangilu wa bitendelelu bia Kristo bia mu Amerike wakamutumbisha wamba muvuaye “bulongolodi bua tshididi budi buleja mpala wa Bukalenge bua Nzambi pa buloba.” Nsangilu wa bitendelelu eu wakatuma baleji-mpala mu Tshisangilu tshia ditalala tshia mu Paris bua kutua Nsangilu wa matunga mpanda. Umue wa ku baleji-mpala abu wakamba ne: tshisangilu atshi “tshivua ntuadijilu wa malu mapiamapia mu nsombelu wa bantu.”

Malu mapiamapia akavua atuadija; kadi kabavua baakebesha kudi bavua mu tshisangilu tshia ditalala atshi to. Mu 1919 malu mapiamapia akatuadija mu mudimu wa kuyisha pavua Yehowa mupeshe bantu bende bukole bua kuyisha kupita muvuabu benza kumpala. Kadi kumpala kua malu au kutuadija, bualu kampanda bunene buvua butangila Balongi ba Bible buvua ne bua kuanji kuenzeka.

DIPANGADIKA DIKOLE DIA KUANGATA

Joseph Rutherford

Tshisangilu tshia ku tshidimu tshia disungula balombodi ba Société Watch Tower tshivua ne bua kuenzeka mu Disambombo dia mu dia 4/1/1919. Tshikondo atshi, Joseph Rutherford ke uvua ulombola bantu ba Yehowa. Bavua bamuele yeye ne bana betu bakuabu muanda mutekete mu buloko mu tshimenga tshia Atlanta, mu Géorgie, mu États-Unis kabayi benze bualu. Mpindieu bualu buvua ne: bu muvua bana betu abu mu buloko, bavua mua kubasungula kabidi anyi? Peshi bivua bikengela bakebe bakuabu?

Evander Coward

Pavua muanetu Rutherford mu buloko apu, uvua usamisha mutu bua tshivua mua kufikila bulongolodi buetu. Uvua mumanye ne: kuvua bana betu bakuabu bavua bamona ne: kusungula muntu mukuabu bua ikale ku mutu kua Société kuvua mua kuikala kuimpe. Bua bualu ebu, wakafunda mukanda kuwutuminaye bana betu bavua badisangishe abu, ubambila bua bateke muanetu Evander Coward. Rutherford wakamba muvua Coward muntu wa “lutulu,” “mudimuke,” ne “mulamate Mukalenge.” Kadi bana betu ba bungi bakamona ne: bivua bimpe kuenza masungula au panyima pa ngondo isambombo. Kasumbu ka bana betu bavua bakuila bana betu bavua mu buloko ku tubadi kakitaba lungenyi alu. Pavuabu benda bayukila bua tshia kuenza apu, bivua bitonda bakuabu.

Richard Barber

Kadi bualu kampanda buakenzeka. Muanetu Richard Barber wakalua kuamba bua bualu abu ne: ke buvua butuyishe tshilunji. Bualu abu mbuobu ebu: Muanetu mukuabu uvua pende mu tshisangilu atshi wakamba ne: “Tshiena mulumbuluidianganyi to, kadi padi tshilumbu tshimueneka, ndiku mumanye tshidi kulamata ku mikenji kumvuija. Lulamatu ke ludi Nzambi ulomba. Mushindu muimpe utudi mua kuleja mutudi balamate Nzambi nkuenza masungula ne kulama anu muanetu Rutherford bua ikale ku mutu kua Société.”​—Mis. 18:25.

Alexander Macmillan

Muanetu Macmillan uvua mu bavuabu bele mu buloko ne Rutherford wakalua kuvuluka wamba ne: muanetu Rutherford wakamukokola, kumupeshaye mukanda uvua ne bipeta bia masungula uvua bana betu batumine Rutherford. Macmillan wakajingulula diakamue tshivua mu mukanda au. Mukanda au uvua uleja ne: anu balombodi bavua kuoku abu ke bavuabu basungule kabidi, ne bavua basungule kabidi Joseph Rutherford ne William Van Amburgh bua bikale umue ku mutu kua société, mukuabu mufundi ne mulami wa tshibutshilu. Nunku muanetu Rutherford uvua ne bua kushala anu ku mutu kua Société.

BAKABALEKELA!

Pavua bana betu muanda mukulu mu buloko apu, Balongi ba Bible ba lulamatu bakafunda mukanda bua babalekele, kuyabu benda balomba bantu bua bawutue biala. Kulomba bantu bua kutua biala mu mukanda au kuvua kulomba dikima. Nansha nanku, bantu bapite pa 700 000 bakawutua biala. Mu Disatu dia 26/3/1919 kumpala kua kuyabu kufila mukanda au, bakalekela muanetu Rutherford ne bana betu bakuabu bavua balombola.

Pavua muanetu Rutherford muenzele bantu bavua bamuakidile muyuki, wakamba ne: “Ndi mutuishibue ne: bualu butudi tuetu bonso batuilangane nabu ebu budi butulongolola ku bikondo bia malu makole bidi bituindile kumpala eku. . . . Mvita inudi baluangane kanuena bayiluangane bua kupatuisha bana benu mu buloko to. Kayivua ne tshipatshila atshi to. . . . Tshipatshila tshiayi ntshia kutumbishisha Yehowa, ne bantu badi bayiluangane mbabeneshibue dikema.”

Malu avua menzeke pavuabu bakuate bana betu avua mua kuikala aleja ne: Yehowa ke uvua ulombola malu. Mu dia 14/5/1919, kabadi katu katangilula bilumbu kakamba ne: “Mu tshilumbu etshi, ki mbalumbuluishe bantu badibu bafunde . . . muvuabi bikengela to; ke bualu kayi tudi bashipe dipangadika divuabu bangate kudi kabadi ka kumpala.” Bavua bafunde bana betu abu bamba muvuabu badiatakaje mikenji bibi menemene, ne bu buobu babafuile anu luse patupu anyi babakepeshile bibawu tshianana, bilumbu biabu bivua bishala mu mikanda ya mbulamatadi. Kakuvua malu makuabu avuabu bababande kabidi nawu to. Ke bualu kayi muanetu Rutherford wakalama bunzuji buende bua kuikala kulumbuluila bantu ba Yehowa ku kabadi kanene ka mu États-Unis. Wakenza mudimu au misangu ya bungi pakavuaye mupatuke mu buloko.

BAKADISUIKA BUA KUYISHA

Muanetu Macmillan wakavuluka wamba ne: “Katuvua bashale bavunge maboko bindile Mukalenge bua alue kutuangata bua kuya netu mu diulu to. Tuakajingulula ne: bivua bikengela tuenze bualu kampanda bua kumanya tshivua Mukalenge musue menemene.”

Kadi bana betu ba ku biro bidi bilombola mudimu wetu wa pa buloba bujima kabavua ne mushindu wa kutunguka ne mudimu uvuabu benza kukavua bidimu to. Bua tshinyi? Bualu pavuabu mu buloko, bimue bintu bia mu biamu bia kupatula nabi mikanda bikavua binyanga. Bualu ebu buvua bubatekeshe mu mikolo, ne bamue bana betu bavua badiebeja bua kumanya bikale mudimu wa buambi ni ukavua mutue ku tshibungubungu.

Kutshivuaku bantu bavua basue kuteleja mukenji wa Bukalenge uvua Balongi ba Bible bayisha anyi? Bua kuandamuna lukonko elu, muanetu Rutherford wakapangadija bua kuenza muyuki. Bavua ne bua kubikila bantu bonso. Muanetu Macmillan wakamba ne: “Muntu yeye kayi mulue, mmumue ne: mudimu wa kuyisha mmujike.”

Dibeji dia kumanyisha nadi bantu bua muyuki wa muanetu Rutherford wa mu Los Angeles, mu Californie, wa mu 1919 wa ne: “Ditekemena bua bukua bantu budi mu dibungama”

Nunku biakenzeka ne: mu Dia lumingu dia 4/5/1919, muanetu Rutherford wakenza muyuki mu Los Angeles, mu Californie nansha muvuaye ne disama dikole. Uvua ne tshiena-bualu tshia ne: “Ditekemena bua bukua bantu budi mu dibungama.” Bantu batue ku 3 500 bakalua kuteleja muyuki au, ne bakuabu ba bungi menemene kupangabu bua kubuela. Dituku diakalonda, bantu bakuabu 1 500 bakawuteleja. Bana betu bakapeta diandamuna: bantu bavua basue kuteleja mukenji wa Bukalenge!

Tshivua bana betu balue kuenza ntshiambuluishe Bantemu ba Yehowa mu mudimu wa kuyisha too ne lelu.

BADIAKAJE BUA KUENZA MUDIMU WA BUNGI UVUA MUBINDILE

Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 1/8/1919 tshiakamanyisha ne: ku ntuadijilu kua ngondo wa tshitema, bavua ne bua kuenza mpungilu munene ku Cedar Point, mu Ohio. Mulongi wa Bible kampanda wa mu Missouri utshivua nsonga diende Clarence Beaty wakavuluka wamba ne: “Bantu bonso bavua bamona ne: bivua bikengela babuelamu.” Bana betu bapite pa 6 000 bakabuela mu mpungilu au, bungi bupite buvuabu belele meji. Bualu bukuabu buvua bulengeje mpungilu au buvua bua ne: bantu bapite pa 200 bakabatijibua mu dijiba dia Erie divua pabuipi apu.

Tshizubu tshia tshibejibeji tshia kumpala tshia L’Âge d’Or, tshia katshia ku dia 1/10/1919

Mu dia 5/9/1919 mu dituku ditanu dia mpungilu, muanetu Rutherford wakenza muyuki uvua ne tshiena-bualu tshia ne: “Muyuki bua benzejanganyi ba mudimu.” Mu muyuki au, wakamanyisha dipatuka dia tshibejibeji tshipiatshipia tshivua ne dîna dia ne: L’Âge d’Or (mu Anglais). * Tshivua ne bua “kumanyisha bantu malu manene [avua] enzeka, tshifila mvese bua kumvuija bua tshinyi malu [au avua] enzeka.”

Bavua bakankamije Balongi ba Bible bonso bua kuyisha ne tshibejibeji etshi ne dikima. Mukanda uvua uleja muvuabu ne bua kulongolola mudimu wakamba ne: “Muntu yonso udi mubatijibue avuluke ne: kuenzela Nzambi mudimu, kubabidila mpunga eu mpindieu ne kuyisha ne muetu muonso ndiakalenga dinene.” Bantu ba bungi bakitaba bua kuyisha! Mu ngondo wa 12, bamanyishi ba Bukalenge ba tshisumi bakavua bapete bantu bapite pa 50 000 bavua balombe bua kupeta tshibejibeji atshi.

Bana betu ku Brooklyn, mu New York, ne mashinyi mambule tshibejibeji tshia L’Âge d’Or

Ku ndekelu kua 1919, bakalongolola kabidi bantu ba Yehowa ne kupetabu bukole. Bualu bukuabu, mêyi manene a buprofete a bungi avua atangila matuku a ku nshikidilu akavua enda akumbana. Diteta ne dilengeja bantu ba Nzambi dikavuabu balaye mu Malaki 3:1-4 diakakumbana. Bantu ba Yehowa bakavua bumbuke mu bupika bua mu tshimfuanyi buvuabu mu “Babilona Munene,” ne Yezu ukavua muteke “mupika wa lulamatu udi mudimuke.” * (Buak. 18:2, 4; Mat. 24:45) Mpindieu Balongi ba Bible bavua badiakaje bua mudimu uvua Yehowa musue bua benze.

^ tshik. 22 Mu 1937 bakalua kubikila tshibejibeji tshia L’Âge d’Or ne: Consolation, ne mu 1946 bakatshibikila ne: Réveillez-vous! (anyi Tabulukayi!)