Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Joseph Rutherford ne bana betu bakuabu pavuabu baye ku Mputu

Katshia ku 1920: Kukadi bidimu tshinunu

Katshia ku 1920: Kukadi bidimu tshinunu

KU NTUADIJILU kua 1920, bantu ba Yehowa bakangatulula tshisumi tshia kuenza mudimu uvua mubindile. Mvese uvuabu basungule bua tshidimu tshia 1920 uvua wamba ne: “YEHOWA udi bukole buanyi ne musambu wanyi.”​—Mis. 118:14, Mukanda wa Nzambi (MNZ).

Yehowa wakapesha bamanyishi bavua ne muoyo wa mudimu abu bukole bua bungi. Tshidimu atshi, bungi bua bampanda-njila buakumbuka ku 225 kufikabu ku 350; ne bua musangu wa kumpala, bamanyishi bapite pa 8 000 bakatuma luapolo luabu ku biro bietu bidi bilombola mudimu wa pa buloba bujima. Yehowa wakababenesha mu mushindu uvuabu kabayi belele meji to.

BAKALEJA TSHISUMI TSHIA DIKEMA

Mu dia 21/3/1920, Joseph Rutherford uvua ulombola mudimu wa Balongi ba Bible tshikondo atshi wakenza muyuki uvua ne tshiena-bualu tshia ne: “Bantu miliyo mivule badi ne muoyo mpindieu kabakufua nansha.” Balongi ba Bible bakenza tshionso tshivuabu mua kuenza bua kubikila bantu bavua banyisha bulelela bua kulua kuteleja muyuki au. Bakafutshila nzubu kampanda munene wa ku ivuabu benzela manaya mu tshimenga tshia New York ne kuabanyabu mabeji a dibikila matue ku 320 000.

Tshibejibeji tshia kumanyisha natshi muyuki wa “Bantu miliyo mivule badi ne muoyo mpindieu kabakufua nansha”

Bantu bakalua bavua bapite bungi buvuabu batekemene. Bantu bapite pa 5 000 bakuula mu nzubu au, bakuabu 7 000 kupangilabu miaba. Tshibumba tshia Nsentedi tshiakamba bua tshisangilu atshi ne: tshivua “tshimue tshia ku bisangilu binene bivua Balongi ba Bible benze bua pa buloba bujima, muvua bantu ba bungi babuele ne bakoleshibue ku muoyo.”

Balongi ba Bible bakamanyika bikole bua muvuabu bayisha ne: “Bantu miliyo mivule badi ne muoyo mpindieu kabakufua nansha.” Tshikondo atshi kabavua banji kujingulula ne: mukenji wa Bukalenge uvua ne bua kuyishibua kabidi bikole menemene to. Nansha nanku, bavua ne tshisumi tshia dikema. Muanetu Ida Olmstead uvua mutuadije kubuela mu bisangilu mu 1902 udi uvuluka wamba ne: “Tuvua bamanye ne: bavua balongoluele bukua bantu buonso masanka a bungi ne bantu bonso batuvua tupeta mu buambi tuvua tubambila lumu luimpe elu.”

BAKABANGA KUDIPATUILA MIKANDA YETU

Bua kuenza bua biakudia bia mu nyuma kabipangiki, bana betu bavua ku Betele bakabanga kupatula imue mikanda ku biamu bobu nkayabu. Bakasumba biamu bia kupatula nabi mikanda ne kubiasabu mu nzubu uvuabu bafutshila mu musesu wa Myrtle, mu nomba wa 35, mu Brooklyn, mu New York pabuibi menemene ne Betele.

Muanetu Leo Pelle ne Walter Kessler bakafika ku Betele mu ngondo wa 1/1920 bua kuenza mudimu. Walter udi wamba ne: “Patuakafika, mutangidi wa dipatula dia mikanda wakatutangila utuambila ne: ‘Nkushale dîba dimue ne tshitupa dia kuenza mudimu kumpala kua kuya kudia mu midi.’ Wakatuambila bua tubandishe turton tua mikanda tuvua mu nzubu wa muinshi mua buloba.”

Leo yeye udi uvuluka tshivua tshienzeke dituku diakalonda wamba ne: “Bakatupesha mudimu wa kusukula bimanu bia tshisasa tshia mbangilu tshia panshi tshia nzubu au. Katshia bandela tshivua muanji kuenza mudimu wa bukoya wa nanku to. Kadi bu muvuawu mudimu wa Mukalenge bivua bikumbane kuwenza.”

Tshiamu tshivuabu bapatula natshi Tshibumba tshia Nsentedi

Mu mbingu mikese tshianana, bakatuadija kupatula Tshibumba tshia Nsentedi ku biamu bia dipatula nabi mikanda kudi bana betu bena budisuile ba tshisumi. Bakapatuila bibejibeji binunu makumi asambombo bia Tshibumba tshia Nsentedi tshia 1/2/1920 mu tshisasa tshia kumpala tshia nzubu au. Pine apu, bana betu bavua base tshiamu tshikuabu tshia kupatula natshi mikanda mu nzubu wa muinshi mua buloba. Bakabanga kudipatuila kabidi tshibejibeji tshia L’Âge d’Or, babange ne tshia dia 14/4/1920. Kakuyi mpata, Yehowa uvua ubenesha mudimu uvuabu benza kudi bana betu bavua banange mudimu abu.

“Kadi bu muvuawu mudimu wa Mukalenge bivua bikumbane kuwenza”

“TUSOMBAYI MU DITALALA”

Bantu ba Yehowa ba lulamatu bakatuadijilula mudimu ne bakakajilula malanda abu. Kadi Balongi ba Bible bakuabu bavua bumbuke mu bulongolodi mu tshikondo tshia ntatu mikole tshia kutuadijila mu 1917 too ne mu 1919. Ntshinyi tshivuabu mua kuenza bua kubambuluisha?

Mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia 1/4/1920 muvua tshiena-bualu tshia ne: “Tusombayi mu ditalala.” Tshivua tshikankamija bantu tshiamba ne: “Tudi batuishibue . . . ne: muntu yonso udi ne nyuma wa Mukalenge . . . mmudiakaje bua kupua malu adi mashale panyima muoyo, . . . bua kusomba mu buobumue ne kuenza mudimu bimpe mu buobumue.”

Bantu ba bungi bakatumikila mêyi au. Muanetu kampanda ne mukajende bakafunda ne: “Tudi bamanye ne: tudi benze tshilema tshia kuenza tshidimu tshijima ne pa mutu babuele muetu mua nzubu balale pavua eku bakuetu baditue mu mudimu [wa kuyisha]. . . . Tudi badishota, mpindieu katuakuenza kabidi nanku to.” Bana betu abu bakapetulula bukole bua kuenza mudimu wa bungi uvua mubindile.

DIABANYA DIA MUKANDA WA LE MYSTÈRE ACCOMPLI

Mu dia 21/6/1920, Balongi ba Bible bakabanga kampanye kanene ka kuabanya mukanda wa “ZG” anyi Le mystère accompli. * Pakakandikabu dipatula ne diabanya dia mukanda eu mu 1918, bakashala bayilame mipite bungi.

Bakalomba bamanyishi bonso ne bampanda-njila bua kuabanya mukanda eu bamba ne: “Muntu yonso wa mu tshisumbu ukadi mubatijibue udi mua kuenza mudimu eu udi ne bua kuwenza ne disanka. Mpindieu muntu yonso ikale wamba wambulula mêyi aa: ‘Tshindi ne bua kuenza,’ nkuabanya mukanda wa ZG kuwujikija.” Muanetu Edmund Hooper udi uvuluka wamba ne: bua bana betu ba bungi, kampanye aka ke kavua diabu diyisha dia ku nzubu ne ku nzubu dia musangu wa kumpala. Udi wamba kabidi ne: “Tuakabanga kumvua bimpe tshivua tshikengela kuenza bua mudimu eu uvua ne bua kualabala bikole menemene mutuvua katuyi belele meji.”

DIAKAJILULA MUDIMU KU MPUTU

Bu muvuabi bikole bua kuyukila ne Balongi ba Bible bavua mu matunga makuabu mu Mvita ya kumpala ya buloba bujima, muanetu Rutherford wakajinga bua kukankamija bana betu abu ne kuakajilula mudimu wa kuyisha. Nunku mu dia 12/8/1920, yeye ne bana betu bakuabu banayi bakaya bua kunyunguluka mu Angleterre ne mu matunga makuabu a bungi.

Muanetu Rutherford mu Ejipitu

Pakafika Rutherford mu Angleterre, Balongi ba Bible bakenza mpungilu isatu ne bisangilu 12. Bavua batshinke ne: bantu bonso bakabuelamu bavua batue ku 50 000. Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshiamba mu tshikoso bua luendu luabu alu ne: “Bana betu bakapeta tshiashima ne kukankamijibuabu. Bavua badisangisha bonso mu buobumue ne benza mudimu pamue, nunku biakenza bua bikale ne disanka.” Mu tshimenga tshia Paris, muanetu Rutherford wakela kabidi muyuki uvua ne tshiena-bualu tshia ne: “Bantu miliyo mivule badi ne muoyo mpindieu kabakufua nansha.” Pakatuadija muyuki, bantu bavua buwule tente mu nzubu muvuabu bawenzela. Bantu 300 bakalomba bua babumvuije malu makuabu.

Dibeji dilamika dia kumanyisha nadi muyuki uvuabu benze mu nzubu wa Royal Albert ku Londres

Mu mbingu yakalonda, bana betu bakuabu bakaya ku Anthène, ku Caire, ne ku Yelushalema wa lelu. Bua kuambuluisha bantu ba miaba eyi bavua baleje dijinga dia kuteleja, muanetu Rutherford wakateka depo wa mikanda mu tshimenga tshia Ramallah, pabuipi ne Yelushalema. Pashishe wakapingana ku Mputu, kutekaye biro binene kuntu aku ne kulongololaye bua bikale bapatuilaku mikanda.

BAKELA MALU MABI PATOKE

Mu ngondo wa 9/1920, Balongi ba Bible bakapatula nimero wa 27 wa tshibejibeji tshia L’Âge d’Or. Nimero wa pa buende eu uvua uleja muvuabu bakengeshe Balongi ba Bible mu 1918. Tshiamu tshia kupatula natshi mikanda tshitukadi batele atshi, tshivua tshienza mudimu munya ne butuku bua kupatula bibejibeji bia L’Âge d’Or bipite pa miliyo inayi.

Foto wa Emma Martin wa kudi bampulushi

Babadi ba tshibejibeji etshi bakabala bualu bua dikema bua muanetu wa bakaji Emma Martin. Muanetu eu uvua mpanda-njila mu tshimenga tshia San Bernardino, mu Californie. Mu dia 17/3/1918, yeye ne bana betu bakuabu ba balume basatu aba: Edward Hamm, Julius Sonnenburg, ne Stevens bakabuela mu katshisangilu ka Balongi ba Bible.

Kuvua muntu mukuabu mu katshisangilu amu uvua kayi mulue bua kulonga Bible to. Wakalua kuamba ne: “Mvua muye mu tshisangilu atshi . . . bantume kudi nzuji bua kupeta bijadiki.” Wakapeta “bijadiki” bivuaye ukeba, mmumue ne: mukanda wa Le mystère accompli. Matuku makese pashishe, bakakuata muanetu wa bakaji Martin ne bana betu basatu ba balume abu. Bakamba muvuabu bashipa mikenji bua muvuabu babanya mukanda uvuabu bakandike.

Bakapisha muanetu Emma ne bana betu bakuabu basatu abu ne kubakoselabu buloko bua bidimu bisatu. Mu dia 17/5/1920, bionso bivuabu benze bua bena ku tubadi bashintulule dipangadika adi biakaya mu mâyi, bobu kuedibua anu mu buloko. Abidi mmale asatu mmîpi, malu kushintuluka bua diakalenga diabu.

Mu dia 20/6/1920, muanetu Rutherford wakalonda bualu buabu mu mpungilu wa ku San Francisco. Tshivuabu benzele bana betu abu tshiakatonda bantu bavua babuele mu mpungilu au bikole, bobu kufundila mfumu wa ditunga dia États-Unis mukanda. Bambamu ne: “Tudi bamone ne: dipisha . . . Martin . . . bamba mudiye mushipe mikenji kadiena dilonda mulongo to. . . . Tshidi mbulamatadi muenze tshia kuenza mudimu ne bukokeshi buende bua . . . kuteya . . . Martin . . . ne pashishe kumushiminyina tshilumbu bua kumuela mu buloko, tudi tuamba ne: . . . ntshibi tshitambe.”

Mbuenze anu butshia, mfumu wa États-Unis, Woodrow Wilson kumbushaye bibawu bivuabu bakosele muanetu Martin ne muanetu Hamm, Sonnenburg, ne Stevens. Buloko buabu pabu bujika.

Ku ndekelu kua 1920, Balongi ba Bible bavua ne malu a bungi a kusankila. Mudimu wa ku biro bietu bitu bilombola mudimu wa pa buloba bujima uvua wenda uya kumpala, ne bena Kristo balelela bavua baditue kupita ne kumpala mu dimanyisha bantu ne: anu Bukalenge bua Nzambi ke buajikijila bukua bantu ntatu yabu. (Mat. 24:14) Tshidimu tshia 1921 tshiakalonda tshivua tshiotshi tshidimu tshinene tshia dimanyisha bulelela bua Bukalenge.

^ tshik. 18 Mukanda wa Le mystère accompli uvua volime wa 7 wa mukanda wa Études des Écritures. Bakapatula mukanda wa “ZG” pa muaba wa Tshibumba tshia Nsentedi tshia 1/3/1918. “Z” mmuangatshila ku dîna dia mu Anglais Zion’s Watch Tower mmumue ne: Tshibumba tshia Nsentedi tshia Siona, ne “G” bu mudiye dileta dia 7 dia alfabe, udi uleja yeye volime wa 7.