1, 2. Bua tshinyi bidi ne mushinga bua kukankamija bakuabu?

CRISTINA udi ne bidimu 18 udi wamba ne: “Baledi banyi batu bankankamija ku mpukampuka, kadi batu bangamba bikole. Mêyi abu atu ansama bikole ku muoyo. Batu bamba ne: ntshidi anu muana, tshiena ne lungenyi ne ndi munene. Misangu ya bungi ntu ndila ne tshitu musue kubakuisha. Ntu ndimona tshiyi ne mushinga.” ^[1] (Tangila note ku ndekelu.) Nsombelu udi mua kututonda padi bakuabu kabayi batukankamija.

² Ku lukuabu luseke, ela meji mutudi mua kuambuluisha bakuabu patudi tubakankamija. Rubén udi wamba ne: “Munkatshi mua bidimu bia bungi mvua nduangana ne lungenyi lua kubenga kudiangata ne mushinga. Kadi umue musangu, ngakayisha ne mukulu uvua mujingulule ne: tshivua bimpe dituku adi to. Wakanteleja ne lutulu pamvua mmulondela mumvua ndiumvua. Pashishe wakamvuluija malu mimpe amvua ngenza. Wakamvuluija kabidi mêyi a Yezu adi aleja ne: yonso wa kutudi udi ne mushinga wa bungi kupita mishamisha ya bungi. Mvua mvuluka mvese eu misangu yonso, ne utu unkolesha. Mêyi a mukulu eu akanshintulula bikole.”​—Matayi 10:31.

3. a) Ntshinyi tshivua mupostolo Paulo muambe bua dikankamija bakuabu? b) Netuandamune nkonko kayi mu tshiena-bualu etshi?

 ³ Bible udi wamba ne: tudi ne bua kukankamijangana misangu yonso. Mupostolo Paulo wakafundila bena Kristo bena Ebelu ne: “Bana betu, dimukayi bua muntu nansha umue wa kunudi kapetshi muoyo mubi udi kawuyi ne ditabuja padiye uya kule ne Nzambi wa muoyo; kadi tungunukayi ne kukankamijangana dituku dionso.” Paulo wakumvuija ne: “Bua bukole bua dishima budi nabu bubi kabupapishi muntu nansha umue wa kunudi.” (Ebelu 3:12, 13) Ela meji muutu udiumvua patu muntu ukukankamija. Kadi ntubingila kayi tudi ne bua kutusaka bua kukankamija bana betu? Mmunyi mudi tshilejilu tshia Yehowa, tshia Yezu ne tshia Paulo bitulongesha bua kukankamija bakuabu? Ngimue mishindu kayi itudi mua kukankamijangana? Tuandamunayi nkonko eyi.

4. a) Mbanganyi batu dijinga ne dikankamija? b) Bua tshinyi bantu ba bungi lelu kabatu bakankamija bakuabu?

⁴ Tuetu bonso tudi dijinga ne dikankamija. Kudi bualu bua pa buabu budi ne bua kusaka baledi bua kukankamija bana babu. Mulongeshi kampanda diende Timothy Evans udi umvuija ne: bana “batu dijinga ne dikankamija anu bu mutu bikunyibua dijinga ne mâyi.” Udi wamba kabidi ne: “Padibu bakankamija muana, udi udiumvua ne mushinga ne umona ne: badi bamuanyisha.” Kadi bu mutudi mu “matuku a ku nshikidilu,” bantu ba bungi mbadinangi ne ki ‘mbanangangane’ bu bana ba muntu. (2 Timote 3:1-5) Bamue baledi kabatu bakankamija bana babu bualu babu baledi kabavua babakankamija to. Bantu bakulumpe batu pabu dijinga ne dikankamija, kadi misangu ya bungi kabatu babakankamija to. Tshilejilu, ba bungi batu badiabakena ne: kabatu babela kalumbandi bua mudimu utubu benza.

5. Mmunyi mutudi mua kukankamija bakuabu?

⁵ Tudi mua kukankamija bakuabu pa kubela kalumbandi bua bualu kampanda buimpe budibu benze. Tudi kabidi mua kukankamija bakuabu pa kubambila ne: badi ne ngikadilu mimpe, kubakolesha padibu ne dibungama anyi batekeshibue mu mikolo. (1 Tesalonike 5:14) Bu mututu ne bana betu ba balume ne ba bakaji misangu yonso, tudi ne mpunga ya bungi ya kubambila bualu budi bubakankamija. (Bala Muambi 4:9, 10.) Nunku, diebeja ne: ‘Ntuku ndeja bakuabu bua tshinyi ndi mbangata ne mushinga ne mubanange anyi? Ntuku ngenza nunku dîba dionso dintu ne mushindu anyi?’ Ela meji bua mêyi a mu Bible aa: ‘Monayi mudi dîyi diamba mu tshikondo tshiakane mudidi diakane!’​—Nsumuinu 15:23.

6. a) Bua tshinyi Satana mmusue kutekesha bantu ba Nzambi mu mikolo? b) Fila tshilejilu tshia muvuaye mudienzeje bua kuenza nanku.

⁶ Nsumuinu 24:10 udi wamba ne: ‘Biwateketa palua dituku dia dikenga, bukole buebe budi bukepa.’ Satana mmumanye ne: yeye mututekeshe mu mikolo, udi mua kunyanga malanda etu ne Yehowa. Uvua mudienzeje bua kutekesha Yobo mu mikolo pavuaye mumukengeshe bikole. Kadi mayele ende a tshikisu au akaya mu mâyi. Yobo wakashala ne lulamatu kudi Yehowa. (Yobo 2:3; 22:3; 27:5) Tudi petu mua kuluangana ne Satana ne kuenza bua apangile. Tuetu batungunuke ne kukankamija bena mu dîku dietu ne bena Kristo netu, tudi mua kuambuluishangana bua kuikala ne disanka ne kushala pabuipi ne Yehowa.

7, 8. a) Mmunyi muvua Yehowa mukankamije bantu? b) Mmunyi mudi baledi mua kuidikija tshilejilu tshia Yehowa? (Tangila tshimfuanyi tshia ntuadijilu tshia tshiena-bualu.)

⁷ Yehowa utu ukankamija bantu. Mufundi wa Misambu wakafunda ne: ‘Yehowa udi pabuipi ne bantu badi ne mitshima itamba kunyingalala, udi usungila badi ne mitshima ya majiya.’ (Musambu 34:18) Pavua muprofete Yelemiya ne buôwa ne mutekete mu mikolo,  Yehowa wakalaya bua kumuambuluisha. (Yelemiya 1:6-10) Yehowa wakatuma muanjelu bua kukankamija muprofete Danyele ukavua mukulaje. Muanjelu au wakabikila Danyele ne: “muntu munangibue bikole.” (Danyele 10:8, 11, 18, 19) Udiku mua kukankamija bena Kristo nebe mushindu wa muomumue, kukankamija ne bampanda-njila ne bana betu bakulakaje badi kabayi mua kuenza bia bungi bu kumpala anyi?

⁸ Nansha muvua Yehowa ne Yezu benze bidimu bia bungi pamue, Yehowa uvua mumanye ne: uvua anu ne bua kukankamija Muanende Yezu pavuaye pa buloba. Ku ntuadijilu kua mudimu wa Yezu wa diyisha ne mu tshidimu tshiende tshia ndekelu tshia pa buloba, wakumvua Tatuende wakula kumbukila mu diulu. Misangu yonso ibidi eyi, Yehowa wakamba ne: “Eu udi Muananyi munanga undi muanyishe.” (Matayi 3:17; 17:5) Kakuyi mpata, Yezu uvua mukoleshibue pakumvuaye Tatuende wamba ne: uvua mumunange ne uvua umuanyisha. Pashishe, butuku bua muladilu wa lufu lua Yezu, uvua ne kanyinganyinga kakole. Yehowa wakamutumina muanjelu bua amukankamija ne amukoleshe. (Luka 22:43) Baledi wetu, nudi mua kuidikija tshilejilu tshia Yehowa pa kukankamija bana benu misangu yonso. Ikalayi nubela kalumbandi padibu benza bualu buimpe. Padibu ne ntatu mu tulasa, enzayi muenu muonso bua kubakolesha ne kubambuluisha bua bayitantamene.

9. Mushindu uvua Yezu muenzele bapostolo bende malu udi utulongesha tshinyi?

⁹ Yezu mmutushile pende tshilejilu tshimpe tshia tuetu kuidikija. Butuku bua muladilu wa lufu lua Yezu, wakowesha bapostolo bende mâyi ku makasa ne kubaleja mudi kuikala ne budipuekeshi ne mushinga. Kadi bavua ne lutambishi ne bakokangana bua kumanya uvua munene mupite bakuabu, ne Petelo wakadikuma pa tshiadi wamba ne: kavua mua kulekela Yezu to. (Luka 22:24, 33, 34) Pamutu pa Yezu kuimanyina pa bilema biabu, wakabela kalumbandi bua muvuabu bashale ne lulamatu kudiye. Wakabalaya ne: bavua ne bua kuenza malu manene kupita avuaye muenze, ne wakabajadikila ne: Yehowa uvua mubanange. (Luka 22:28; Yone 14:12; 16:27) Tudi mua kudiebeja ne: ‘Ntuku ngidikija tshilejilu tshia Yezu, ngela bakuabu kalumbandi bua ngikadilu yabu mimpe pamutu pa kuimanyina pa bilema biabu anyi?’

10, 11. a) Mmunyi muvua Paulo mukankamije bena Kristo nende? b) Uvua mudisuike bua kuenza tshinyi?

¹⁰ Mupostolo Paulo uvua misangu ya bungi wakula bimpe bua bena Kristo nende. Uvua muenze ngendu munkatshi mua bidimu bia bungi ne bamue ba kudibu, mufike ku dibamanya bimpe, kadi kavua mufunde bilema biabu to. Pamutu pa kuenza nanku, wakabanyisha. Tshilejilu, Paulo wakamba ne: Timote uvua ‘muanende munanga uvua ne lulamatu mu Mukalenge’ ne kuambaye kabidi ne: uvua mutuishibue ne: Timote uvua mua kutabalela majinga a bakuabu. (1 Kolinto 4:17; Filipoyi 2:19, 20) Paulo wakambila bena Kristo ba mu Kolinto ne: Tito “mmuena dianyi ne muenzejanganyi nanyi wa mudimu bua diakalenga dienu.” (2 Kolinto 8:23) Bushuwa, Timote ne Tito bavua bakankamijibue pakamanyabu tshivua Paulo muambe bua bualu buabu.

¹¹ Paulo ne muenzejanganyi nende wa mudimu Banaba bavua bateke mioyo yabu mu njiwu bua kukankamija bena Kristo nabu. Tshilejilu, bavua bamanye ne: bantu ba bungi ba mu tshimenga tshia Luseta bavua bakeba kubashipa. Nansha nanku, bakapinganamu bua kukankamija bayidi bapiabapia ne kubambuluisha bua kushalabu ne lulamatu kudi Yehowa. (Bienzedi 14:19-22) Panyima pa matuku, Paulo uvua mu njiwu mu Efeso bua tshiji tshikole tshivua natshi musumba wa bantu, kadi wakashalamu ndambu wa matuku bua kukankamija bena Kristo nende. Bienzedi 20:1, 2 udi wamba ne: “Paulo wakabikidisha bayidi; yeye mumane kubakankamija ne mulayangane nabu, wakatuadija luendu luende mutangile ku Makedoniya.  Yeye mumane kupitshila mu bitupa bionso abi ne mukankamije bantu bavuamu ne mêyi a bungi, wakalua mu Grese.”

12. Bua tshinyi mbimpe bua tuetu kubuela mu bisangilu?

¹² Yehowa mmusue bua tuikale bimpe. Ke bualu kayi udi utuambila bua kuikala kudisangisha pa tshibidilu. Mu bisangilu bietu, tudi tulonga malu adi amutangila ne tukankamijangana. (1 Kolinto 14:31; bala Ebelu 10:24, 25.) Cristina utudi batele ku ntuadijilu kua tshiena-bualu etshi udi wamba ne: “Tshintu munangile bisangilu bikole ndinanga ne dinkankamija bintu mpetamu. Imue misangu ntu ndiumvua ne dibungama kumpala kua kuya ku Nzubu wa Bukalenge. Kadi pantu mfikaku, bana betu ba bakaji batu balua kundi, bangela mu tshitupa ne bangambila ne: ndi ne tshimuenekelu tshimpe. Batu bangambila ne: mbannange ne bitu bibenza disanka patubu bamona mundi nya kumpala mu malu a mu nyuma. Dikankamija diabu ditu dienza bua ndiumvue bimpe bikole.” Bushuwa bidi ne mushinga bua tuetu kukankamijangana.​—Lomo 1:11, 12.

13. Bua tshinyi nansha bantu bakadi benzele Yehowa mudimu munkatshi mua bidimu bia bungi batu dijinga ne dikankamija?

¹³ Nansha bantu bakadi benzele Yehowa mudimu munkatshi mua bidimu bia bungi batu dijinga ne dikankamija. Tuangate tshilejilu tshia Yoshua. Pavua bena Isalele pabuipi ne kubuela mu buloba bulaya, Yehowa wakasungula Yoshua bua kubalombola. Kadi Yehowa wakambila Mose bua kukankamija Yoshua nansha mukavuaye muenzele Yehowa mudimu bidimu bia bungi. Yehowa wakamba ne: ‘Wambile Yoshua dîyi, ushindike mutshima wende, umukoleshe; bualu bua yeye neasabuke kumpala kua bantu aba, neabapianyishe buloba buudi utangila.’ (Dutelonome 3:27, 28) Yoshua uvua dijinga ne dikankamija bualu tshisamba tshia Isalele tshivua ne bua kuluangana mvita ya bungi pashishe, ne bavua mene mua kubatshimuna mu imue ya kudiyi. (Yoshua 7:1-9) Lelu, tudi mua kukankamija bakulu ne batangidi ba bijengu badi benza mudimu mukole wa kutabalela bantu ba Nzambi. (Bala 1 Tesalonike 5:12, 13.) Mutangidi wa tshijengu kampanda wakamba ne: “Imue misangu bana betu batu batufundila mikanda bua kutuela tuasakidila, baleja mudibu banyishe dikumbula dietu. Tutu tulama mikanda eyi ne tuyibala patudi tudiumvua batekete mu mikolo. Mikanda eyi itu itukolesha.”

14. Mbilejilu kayi bidi bileja ne: mbimpe kuela bakuabu kalumbandi patudi tubapesha mibelu?

¹⁴ Umue musangu, mupostolo Paulo wakabela bena mu Kolinto. Pavuabu batumikile mubelu au, Paulo wakabela kalumbandi. (2 Kolinto 7:8-11) Bulelela, mêyi ende akabakankamija bua kutungunuka ne kuenza malu mimpe. Lelu, bakulu ne baledi badi mua kulonda tshilejilu tshia Paulo. Andreas udi ne bana babidi udi wamba ne: “Kukankamija bana kudi  kubambuluisha bua kuya kumpala mu nyuma ne kudiumvua bimpe. Udi ushindamija mibelu paudi ukankamija bana bebe. Nansha mudi bana betu bamanye tshidi tshimpe, badi batungunuka ne kuenza malu mimpe patudi tutungunuka ne kubakankamija.”

15. Ngumue mushindu kayi utudi mua kukankamija bakuabu?

¹⁵ Ambila bena Kristo nebe muudi wangata ne mushinga didienzeja diabu ne ngikadilu yabu mimpe. (2 Kulondolola 16:9; Yobo 1:8) Tuetu tuenza nunku, tudi tuidikija Yehowa ne Yezu. Badi bangata bualu buonso butudi tubenzela ne mushinga, nansha tuetu katuyi babuenze mutuvua tujinga. (Bala Luka 21:1-4; 2 Kolinto 8:12.) Tshilejilu, bua bana betu bakadi bakulakaje kuluabu mu bisangilu ne kuyisha pa tshibidilu, bitu bikengela badienzeje bikole. Tutuku tubakankamija ne tubela kalumbandi bua bionso bidibu benza anyi?

16. Ndîba kayi ditudi ne bua kukankamija bakuabu?

¹⁶ Kankamija bakuabu padiku mushindu. Dîba dionso diudi umona ne: muntu mmuenze bualu kampanda buimpe, muele kalumbandi. Pavua Paulo ne Banaba mu Antiyokiya wa mu Pisidiya, batangidi ba nsunagoga bakabambila ne: “Bana betu, binuikala ne dîyi dia kukankamija nadi bantu, nudi mua kudiamba.” Paulo wakababidila mpunga au bua kukankamija bantu. (Bienzedi 13:13-16, 42-44) Patudi tukankamija bantu, nebatukankamije petu.​—Luka 6:38.

17. Mmushindu kayi muimpe utudi mua kuela bakuabu kalumbandi?

¹⁷ Ambila muntu tshiudi umuelela kalumbandi. Pavua Yezu muele bena Kristo ba mu Tuatila kalumbandi, uvua mubambile malu masunguluke ne mubaleje malu mimpe avuabu benze. (Bala Buakabuluibua 2:18, 19.) Mmunyi mutudi mua kumuidikija? Pamuapa tudi mua kuela mamu udi udikoleshila bana kalumbandi bua mudiye udikoleshila bana nansha mudibi bikole bua kuenza nunku. Biwikala muledi, udi mua kuela bana bebe kalumbandi bua mudibu badienzeja bua kuenzela Yehowa mudimu. Bumvuija malu mimpe audi mumone kudibu. Tuetu tuambila bantu malu masunguluke patudi tubakankamija, nebumvue bimpe bitudi tubambila.

18, 19. Mmunyi mutudi mua kuambuluishangana bua kushala pabuipi ne Yehowa?

¹⁸ Yehowa wakambila Mose bua kukankamija Yoshua ne kumukolesha. Bushuwa, Yehowa kena mua kuakula netu lelu ne kutuambila bua kukankamija muntu kampanda to. Kadi, udi usanka padiye umona madikolela atudi tuenza bua kukankamija bakuabu. (Nsumuinu 19:17; Ebelu 12:12) Tshilejilu, padi muanetu wa balume wenza muyuki mu tshisumbu, tudi mua kumuambila tshitudi banyishe mu muyuki wende. Pamuapa, tshivuaye muambe ntshituambuluishe bua kutantamena lutatu kampanda anyi kumvua bimpe mvese kansanga. Muanetu wa bakaji kampanda wakafundila muanetu wa balume uvua muenze muyuki mukanda wamba ne: “Nansha mutuvua bayukile anu mu minite mikese, uvua mumone kanyinganyinga kavua mu muoyo wanyi, uvua munkoleshe ne mumpeteshe disulakana. Ndi musue kukuleja ne: pamvua mukumvue wakula mu mushindu muimpe nunku, ku tshiakuidi ne kumpala kua muntu, mvua mumone ne: bualu ebu buvua dipa dia kudi Yehowa.”

¹⁹ Netufike ku diambuluishangana bua kushala pabuipi ne Yehowa tuetu batumikile mubelu wa Paulo eu: “Tungunukayi ne kukankamijangana ne kukoleshangana anu bu munudi nuenza.” (1 Tesalonike 5:11) Tuetu ‘batungunuke ne kukankamijangana dituku dionso,’ netusankishe Yehowa bikole.