Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Benga ngelelu wa meji wa bena panu

Benga ngelelu wa meji wa bena panu

“Nudimuke bua muntu nansha umue kanukuatshi ku bupika ne nkindi ne mashimi a patupu . . . a pa buloba.”​—KOLOS. 2:8.

MISAMBU: 38, 31

1. Mmubelu kayi uvua mupostolo Paulo mufundile bena Kristo nende? (Tangila tshimfuanyi tshia ntuadijilu tshia tshiena-bualu.)

MUPOSTOLO Paulo wakafundila bena Kristo ba mu Kolosayi mukanda, pamuapa ku ndekelu kua buloko buende bua musangu wa kumpala mu Lomo, anyi pamuapa mu 60-61 panyima pa Yezu. Wakabafundila bua mushinga udi nawu kupeta ‘dijingulula dia mu nyuma.’ (Kolos. 1:9) Paulo wakasakidila kabidi ne: “Ndi ngamba nunku bua muntu kanushimakaji ne ngenyi ya kunuitabujija nayi malu. Nudimuke bua muntu nansha umue kanukuatshi ku bupika ne nkindi ne mashimi a patupu bilondeshile bilele bia bantu, bilondeshile malu a ku ntuadijilu a pa buloba, kabiyi bilondeshile Kristo.” (Kolos. 2:4, 8) Paulo wakumvuija bua tshinyi imue ngenyi ivua mitangalake bikole ivua mibi ne bua tshinyi ngelelu wa meji wa bena panu uvua mua kusankisha bantu bapange bupuangane. Tshilejilu, ngelelu wa meji eu udi mua kuenza bua muntu adimone muena meji ne mupite bakuabu. Mukanda wa Paulo uvua ne tshipatshila tshia kuambuluisha bena Kristo nende bua kubenga ngelelu wa meji wa bena panu ne bienzedi bibi.​—Kolos. 2:16, 17, 23.

2. Netukonkonone bilejilu bia ngelelu wa meji wa bena panu bua tshinyi?

2 Bantu badi ne ngelelu wa meji wa bena panu batu balengulula mikenji ya Yehowa ne bayipepeja, ne badi mua kutekesha ditabuja dietu ku kakese ku kakese. Lelu, mbipepele bua ngelelu wa meji eu kututampakena tuetu bonso, bualu mmutangalake ku televizion, ku Enternete, ku mudimu, ne mu tulasa. Mu tshiena-bualu etshi netukonkonone tshitudi mua kuenza bua ngelelu wa meji eu kanyangi lungenyi luetu. Netukonkonone bilejilu bitanu bia ngelelu wa meji wa bena panu ne mutudi mua kubenga ngenyi eyi.

TUDI NE BUA KUITABUJA NZAMBI ANYI?

3. Ndungenyi kayi ludi lusankisha bantu ba bungi lelu? Bua tshinyi?

3 “Ndi mua kuikala muntu muimpe nansha tshiyi ngitabuja Nzambi.” Mu matunga a bungi, bantu batu ne tshibidilu tshia kuamba ne: kabatu bitabuja Nzambi to; batu badiamba mudibu kabayi batendelela. Pamuapa ki mbakonkonone bimpe bimpe tshilumbu tshia dikalaku dia Nzambi to, kadi lungenyi lua kuikala ne budikadidi bua kuenza tshidibu basue ke ludi lubasankisha. (Bala Misambu 10:4.) Bakuabu badi mua kudimona bena meji padibu bamba ne: “Ndi mua kuikala ne bikadilu bimpe nansha tshiyi ngitabuja Nzambi.”

4. Muntu udi wamba ne: Nzambi kenaku, mmunyi mutudi mua kumueleshisha meji?

4 Lungenyi lua ne: Mufuki kenaku, ludi ne mutu anyi? Padi muntu ukonkonona malu a sianse bua kumanya ni bavua bafuke bintu bidi ne muoyo, udi mua kupeta malu adi mua kumubueja bipepele mu tshibuejakaji. Kadi mu bulelela, diandamuna ndipepele. Bikalabi ne: bua nzubu kuikalaku bikengela muntu amuibake, netuambe tshinyi bua bintu bidi ne muoyo! Bushuwa, selile ya bintu bia muoyo bidi pa buloba itu yenza malu mu mushindu wa dikema kupita nzubu kayi yonso, bualu idi mua kuenza malu adi nzubu kayi mua kuenza, bu mudi kulelangana. Nunku selile eyi idi ne mushindu wa kulela selile mikuabu mikale payi ne mushindu wa kulela mikuabu kabidi. Uvua mufuke selile eyi nnganyi? Bible udi wandamuna ne: “Nzubu yonso mmuibaka kudi muntu kampanda, kadi uvua muibake bintu bionso nNzambi.”​—Eb. 3:4.

5. Ntshinyi tshitudi mua kuamba bua tshilumbu tshia ne: muntu udi mua kudijinguluila tshidi tshimpe nansha kayi witabuja Nzambi?

5 Mmunyi mutudi mua kueleshisha muntu meji bua tshilumbu tshia ne: muntu udi mua kudijinguluila tshidi tshimpe nansha kayi witabuja Nzambi? Dîyi dia Nzambi didi diamba ne: bantu badi kabayi bitabuja Nzambi badi mua kulonda imue mikenji mimpe. (Lomo 2:14, 15) Tshilejilu, badi mua kunemeka baledi babu ne kubananga. Kadi muntu udi ubenga kuitaba ne: Mufuki wetu wa dinanga Yeye ke udi ne bua kuela mikenji ya tshidi tshimpe ne tshidi tshibi, udiku mua kuangata mapangadika mimpe menemene anyi? (Yesh. 33:22) Lelu, bantu ba bungi ba lungenyi ne meji mbatuishibue ne: nsombelu mubi udi pa buloba udi ujadika mudi muntu dijinga ne diambuluisha dia Nzambi. (Bala Yelemiya 10:23.) Nunku katutetshi bua kuela meji ne: muntu udi mua kudijinguluila menemene tshidi tshimpe nansha kayi witabuja Nzambi ne kayi ulonda mikenji yende to.​—Mis. 146:3.

TUDI NE BUA KUIKALA MU TSHITENDELELU KAMPANDA ANYI?

6. Bantu ba bungi badi bamona kuikala mu tshitendelelu kampanda mushindu kayi?

6 “Udi mua kuikala ne disanka nansha kuyi mu tshitendelelu kampanda.” Ngelelu wa meji wa bena panu eu udi usankisha bantu ba bungi, bualu badi bamona bitendelelu bibatonda ne kabitshiyi ne mushinga. Bualu bukuabu, bitendelelu bia bungi bitu bipambuisha bantu kule ne Nzambi ne dilongesha dia iferno wa kapia, disangisha dia tshia dikumi, anyi ne diyisha dia malu a tshididi. Kabiena bikemesha bua mudi bantu ba bungi bamba ne: badi mua kuikala ne disanka nansha kabayi mu tshitendelelu kampanda to! Bantu ba nunku badi mua kuamba ne: “Ndi munange malu a Nzambi, kadi tshiena musue kuikala mu tshitendelelu kampanda to.”

7. Mmunyi mudi ntendelelu mulelela upetesha bantu ba bungi disanka?

7 Mbulelela ne: muntu udi mua kuikala ne disanka nansha kayi mu tshitendelelu kampanda anyi? Bushuwa muntu yeye kayi mu tshitendelelu tshia dishima udi mua kuikala ne disanka, kadi muntu udi mua kupeta disanka dilelela anu padiye mu malanda ne Yehowa udi Bible ubikila ne: “Nzambi wa disanka.” (1 Tim. 1:11) Bualu buonso butu Nzambi wenza butu buambuluisha bakuabu. Batendeledi bende batu ne disanka bualu badi batamba kudifila bua kuambuluisha bakuabu. (Bien. 20:35) Tshilejilu, ntendelelu mulelela udi wambuluisha mêku a bungi bua ikale ne disanka. Udi utulongesha bua kutua muena dibaka netu mushinga ne kumunemeka, kuangata mitshipu yetu ya dibaka bu tshintu tshia tshijila, kuepuka masandi, kukolesha bana badi ne kanemu, ne kulejangana dinanga dilelela. Bu tshipeta, ntendelelu wa nunku udi usangisha bantu mu bisumbu ne mu dîku dimue ba buloba bujima bikale ne disanka.​—Bala Yeshaya 65:13, 14.

8. Mmunyi mutudi mua kuenza mudimu ne Matayi 5:3 bua kueleshisha muntu meji pa lukonko lua ne: Ntshinyi tshitu tshipetesha bantu disanka?

8 Mmunyi mutudi mua kumvua bimpe lungenyi lua bena panu lua ne: muntu udi mua kuikala ne disanka nansha kayi wenzela Nzambi mudimu? Tuandamune lukonko ludi lulonda elu: Ntshinyi tshitu tshipetesha bantu disanka? Bamue bantu batu badiumvua ne disanka padibu badifila mu mudimu kampanda, mu manaya, anyi mu malu makuabu bua kujikija lutetuku. Bakuabu batu badiumvua ne disanka badibu batabalela bena mu mêku abu anyi balunda babu. Malu onso aa adi mua kuenza bua muntu adiumvue ne disanka, kadi tudi ne muoyo bua tshipatshila tshinene tshidi tshitupetesha disanka dia kashidi. Tudi bashilangane ne nyama bualu tudi mua kufika ku dimanya Mufuki wetu ne kumuenzela mudimu ne lulamatu. Tudi bafukibue mu mushindu wa ne: patudi tuenza nunku, tudi tupeta disanka. (Bala Matayi 5:3.) Tshilejilu, padi batendeledi balelela badisangisha bua kutendelela Yehowa, badi bapeta disanka ne malu a bungi adi abakankamija. (Mis. 133:1) Badi kabidi badiangata bu bana ba muntu, bikale ne nsombelu muimpe ne ditekemena dimpe bua matuku atshilualua.

TUDI DIJINGA NE MIKENJI YA BIKADILU BILENGA ANYI?

9. a) Ntshinyi tshitu bantu batamba kuamba bua disangila? b) Bua tshinyi Dîyi dia Nzambi didi dikandika bantu badi kabayi baselangane bua kusangilabu?

9 “Kusangila ne muntu udi kayi muena dibaka nebe nkubi ku tshinyi?” Bantu badi mua kutuambila ne: “Mbimpe kusanka paudi ne muoyo. Kusangila ne muntu udi kayi muena dibaka nebe nkubi ku tshinyi?” Lungenyi lua ne: muena Kristo udi ne bua kuanyisha dienda masandi ndubi. Bua tshinyi? Bualu Dîyi dia Nzambi ndikandike kuenda masandi. * (Bala 1 Tesalonike 4:3-8.) Yehowa udi ne bukenji bua kutuelela mikenji bualu yeye ke udi mutufuke. Mikenji ya Nzambi idi yanyishila anu mulume ne mukaji badi baselangane bua kusangila, ke muvuaye mulongolole. Nzambi mmutuelele mikenji bualu mmutunange. Mikenji yende idi ituambuluisha. Bena mu mêku badi batumikila mikenji ya Nzambi, badi banangangana, banemekangana, ne badi mu bukubi. Nzambi kena wanyisha dibenga kutumikila mikenji yende ku bukole to.​—Eb. 13:4.

10. Ntshinyi tshidi muena Kristo mua kuenza bua kuepuka dienda masandi?

10 Dîyi dia Nzambi didi ditulongesha mua kuepuka dienda masandi. Mushindu munene utudi mua kuenza nanku nkutabalela bitudi tutangila. Yezu wakamba ne: “Muntu yonso udi utungunuka ne kutangila mukaji mu mushindu wa kumvua dijinga dia kusangila nende, ukadi muende nende masandi mu muoyo wende. Bikala dîsu diebe dia balume dikulenduisha, uditule, udimanshe.” (Mat. 5:28, 29) Nunku, muena Kristo udi ne bua kuepuka ditangila anyi dibala malu a porno, peshi diteleja mizike idi ne mêyi a malu a busenji. Mupostolo Paulo wakafundila bena Kristo nende ne: ‘Nufuishe bitupa bienu bia mubidi bidi pa buloba bua pa bidi bitangila masandi.’ (Kolos. 3:5) Bualu bukuabu, tudi ne bua kutabalela malu atudi tuelela meji ne atudi tuakula.​—Ef. 5:3-5.

TUDI NE BUA KUDINA NE KASUKI MU MIDIMU YA BIANZA ANYI?

11. Bua tshinyi kudina ne kasuki mu mudimu wa bianza kudi mua kutusankisha?

11 “Bua muntu kuikala ne disanka, udi ne bua kudina ne kasuki mu mudimu wa bianza.” Bantu ba bungi batu batusaka bua tuikale ne tshipatshila tshia kufila dîba dietu ne makanda etu onso mu mudimu wa bianza. Mudimu wa nunku udi mua kuenza bua tuende lumu, tulue bantu banene anyi babanji. Bu mudi bantu ba bungi bavuija dienza mudimu wa bianza tshipatshila tshiabu tshinene, muena Kristo udi pende mua kupeta ngelelu wa meji eu.

12. Kuikala ne mudimu muimpe kudi kupetesha muntu disanka dilelela anyi?

12 Mbulelela ne: kuenza mudimu udi utuvuija bantu banene ne bende lumu kudi kutupetesha disanka dia kashidi anyi? Tòo. Vuluka ne: kujinga bikole bua kulombola bakuabu ne bua bakuabu batutumbishe, mmajinga avua makulule Satana, kadi lelu udi ne tshiji, kena ne disanka to. (Mat. 4:8, 9; Buak. 12:12) Mudimu wa kuambuluisha bantu bua bapete meji a Nzambi abapetesha muoyo wa kashidi udi utupetesha disanka dia kashidi, kadi mudimu wa bianza wowu udi ufila anu disanka dia tshitupa tshîpi. Kupita apu, lungenyi lua bena panu lutu lutamba kusaka bantu ku ditembangana, ku dikala ne tshikisu, ku diumvuilangana mukawu, ne ndekelu wa bionso, lungenyi elu lutu lumueneka ‘bu kuipata kua lupepele.’​—Muam. 4:4.

13. a) Mmuenenu kayi utudi ne bua kuikala nende bua mudimu wa bianza? b) Bilondeshile mukanda uvua Paulo mufundile bena Tesalonike, ntshinyi tshivua tshimupeteshe disanka dia bungi?

13 Bulelela, tutu basue kuikala bimpe mu nsombelu wetu, ki mbibi bua kusungula mudimu udi utusankisha to. Kadi mudimu wetu wa bianza kawena ne bua kuikala bualu bua mushinga mukole menemene mu nsombelu wetu to. Yezu wakamba ne: “Muntu nansha umue kena mua kuenzela bamfumu babidi mudimu to, bualu neakine umue, neanange mukuabu, anyi nealamate umue, neapetule mukuabu. Kanuena mua kuikala bapika ba Nzambi ne ba Biuma popamue to.” (Mat. 6:24) Patudi tudifila tshia kumpala bua kuenzela Yehowa mudimu ne tulongesha bantu Dîyi diende, tudi tupeta disanka kadiyi kuamba. Mupostolo Paulo wakadimuenena bualu ebu. Pavuaye nsonga, uvua udifila bikole anu bua kuikala ne mudimu muimpe, kadi wakapeta disanka dilelela pakaluaye muntu uvua ne bua kuvuija bakuabu bayidi ne pakadimuenenaye muvua bantu bitaba mukenji wa Nzambi ne muvuadi dishintulula nsombelu wabu. (Bala 1 Tesalonike 2:13, 19, 20.) Kakuena mudimu udi upetesha muntu disanka bu eu to.

Mudimu wa kuambuluisha bantu bua bapete meji a Nzambi abapetesha muoyo wa kashidi udi utupetesha disanka dia kashidi (Tangila tshikoso tshia 12, 13)

TUDIKU MUA KUJIKIJA NTATU YA BANTU ANYI?

14. Bua tshinyi lungenyi lua ne: muntu udi mua kudijikijila ntatu ludi mua kutusankisha?

14 “Bantu badi mua kudijikijila ntatu yabu.” Lungenyi lua bena panu elu ludi mua kusankisha bantu ba bungi. Bua tshinyi? Bu lungenyi elu lulelela, bantu kabavua mua kuikala dijinga ne buludiki bua Nzambi to, kadi bavua mua kuikala benza tshidibu basue. Lungenyi elu ludi kabidi lusankisha bantu bualu mikanda kampanda idi yamba ne: mvita, buenzavi, masama, ne bupele bidi bienda bikepa. Luapolo kampanda ludi luleja ne: “Bualu budi buenza bua nsombelu wa bantu ikale wenda ulengela, ndipangadika didibu bangate bua kuvuija buloba muaba muimpe wa kusombela.” Tshidi luapolo elu luamba tshidiku tshileja ne: muntu ukadi wenda ujikija malu adi mamutatshishe munkatshi mua bidimu bia bungi anyi? Bua kuandamuna lukonko elu, tukonkononayi malu aa bimpe bimpe.

15. Mmalu kayi adi aleja mudi ntatu ya bantu yenda ikola?

15 Mvita: Mvita ya kumpala ne mibidi ya buloba bujima yakashipa bantu bu miliyo 60 anyi kupita apu. Katshia mvita mibidi ya buloba bujima yajika, bantu mbatungunuke anu ne kuikala mu mvita. Mu 2015, bungi bua bantu bavua banyeme ku mabu bua mvita anyi dikengeshibua bukavua miliyo 65. Kadi badi batshinka ne: bua mu 2015 nkayamu, bungi bua bantu bavua banyeme buvua miliyo mipite pa 12. Buenzavi: Nansha mudi imue mishindu ya buenzavi mikepele mu imue miaba, mikuabu bu mudi: buenzavi bua ku Enternete, tshikisu mu mêku, ne malu a tshinyangu, idi yenda ivula bikole menemene. Bualu bukuabu, bantu ba bungi badi bitaba ne: dikosa dia mishiku ndivule bikole pa buloba bujima. Bantu kabena mua kukokesha bua kujikija buenzavi to. Masama: Bantu mbapete mushindu wa kuondopa amue masama. Kadi luapolo kampanda lua mu 2013 ludi luleja ne: bantu miliyo 9 ba bidimu muinshi mua 60 badi bafua tshidimu tshionso etshi bua masama a mioyo, njiwu ya ditayika ne dipatakana dia tujilu tua mu bongo, kasere, masama a bisulusulu, ne bua diabete. Bupele: Bilondeshile Banke wa buloba bujima, bungi bua bantu badi mu bupele bua menemene mu Afrike nkayamu mbuvule: mu 1990, bavua miliyo 280, kadi mu 2012, mbafike ku miliyo 330.

16. a) Bua tshinyi anu Bukalenge bua Nzambi ke budi mua kujikija ntatu ya bantu? b) Yeshaya ne mufundi wa misambu bavua badianjile kuakula bua masanka kayi a Bukalenge?

16 Malu a mpetu ne a tshididi mmalombola kudi bantu bena budinangi. Mu bulelela, bantu ba nunku kabena mua kujikija mvita, buenzavi, masama, ne bupele to, anu Bukalenge bua Nzambi ke buajikija malu aa. Tangila tshikala Yehowa mua kuenzela bantu. Mvita: Bukalenge bua Nzambi nebujikije malu onso adi akebesha mvita bu mudi: budinangi, dikosa dia mishiku, buena ditunga, bitendelelu bia dishima, ne Satana muine. (Mis. 46:8, 9) Buenzavi: Bukalenge bua Nzambi bukadi buenda bulongesha bantu miliyo ya bungi bua kunangangana ne kueyemenangana, bualu budi mbulamatadi nansha umue kayi mua kuenza to. (Yesh. 11:9) Masama: Yehowa neapeshe bantu bende makanda a mubidi mimpe. (Yesh. 35:5, 6) Bupele: Yehowa neabujikije ne neapeshe bantu bende nsombelu wa disanka ne neenze bua bikale nende mu malanda mashême, eu nnsombelu wa mushinga mukole kupita kuikala ne bubanji.​—Mis. 72:12, 13.

‘UMANYE MUUDI NE BUA KUANDAMUNA’

17. Mmunyi muudi mua kubenga ngelelu wa meji wa bena panu?

17 Wewe mumvue lungenyi kampanda lua bena panu ludi mua kutatshisha ditabuja diebe, keba tshidi Dîyi dia Nzambi diamba bua bualu abu ne ubukuatshile muena Kristo mushindame mu ditabuja. Ukebe bua kumanya bua tshinyi lungenyi alu ludi mua kusankisha bantu, bua tshinyi ngelelu wa meji au mmubi, ne muudi mua kumubenga. Bushuwa, tuetu bonso tudi mua kudikuba ku ngelelu wa meji wa bena panu patudi tulonda didimuija divua Paulo muambile tshisumbu tshia mu Kolosayi, dia ne: “Tungunukayi ne kuenda ne meji kumpala kua bantu badi pambelu, . . . numanye munudi ne bua kuandamuna muntu yonso.”​—Kolos. 4:5, 6.

^ tshik. 9 Bantu ba bungi kabena bajingulula ne: Yone 7:53–8:11 utudi tupeta mu Bible mikuabu, mmvese ivuabu basakidile ivua kayiyi mu mifundu ya ntuadijilu mifundisha ku nyuma. Bilondeshile mvese eu, bamue bantu badi bamba ne: bua muntu kuambaye mukuabu ne: mmuenze mpekatu wa masandi, anu yeye kayi ne mpekatu. Kadi mukenji uvua Nzambi mupeshe tshisamba tshia Isalele uvua wamba ne: ‘Biasanganabu mulume mulale ne mukaji wa muntu mukuabu, nebabashipe bubidi buabu.’​—Dut. 22:22.