1. Bua tshinyi tuetu bonso tutu dijinga ne busambi?

TUETU bonso tutu dijinga ne busambi. Pamuapa nsombelu wetu ukadi anu wa ditekeshibua mu mikolo, wa ntatu anyi bikale anu ne malu adi atusamisha mutu. Tudi mua kuikala tutata bua bukulakaja, bua masama, anyi bua difuisha muntu. Badi mua kuikala baluisha bamue ba kutudi. Tshikisu tshidi tshienda anu tshivula muaba utudi. Bushuwa, tudi batuishibue ne: “bikondo bia malu makole bidi bikole mua kupita nabi” ebi bidi bitujadikila ne: tudi “mu matuku a ku nshikidilu,” bitujadikila kabidi ne: dituku dionso didi dipita edi didi dienda ditusemeja pabuipi ne bulongolodi bupiabupia. (2 Tim. 3:1) Pamuapa tukadi bindile mutantshi mule bua kumona dikumbana dia milayi ya Yehowa, ne ntatu yetu idi mua kuikala anu yenda ivula. Nunku nkuepi kutudi mua kupetela busambi?

2, 3. (a) Ntshinyi tshitudi bamanye bua Habakuka? (b) Bua tshinyi tudi tukonkonona mukanda wa Habakuka?

² Bua kuandamuna lukonko elu, tukonkononayi mukanda wa Habakuka. Nansha mudi Bible kayi wamba malu onso adi atangila nsombelu wa Habakuka ne mudimu wende, mukanda udi ne dîna diende eu mmuaba wa kupetela busambi. Dîna diende didi mua kuikala diumvuija “Dielangana tshitupa bikole.” Bidi mua kuikala bileja mudi Yehowa  wela muntu mu tshitupa bua kumukolesha anyi bileja mudi batendeledi bende bamulamata ne muoyo mujima, anu mutu muana ushala mulamate tatuende pambidi. Habakuka wakela Yehowa nkonko, ujinga kumanya bua tshinyi amue malu avua enzeka. Bushuwa, nkonko ivuaye muele idi ituambuluisha bualu Yehowa mmufundishe muyuki wabu ne Habakuka mu Bible.​—Hab. 2:2.

³ Diyukidilangana dimpe divua pankatshi pa muntu wa Nzambi uvua usamisha mutu eu ne Yehowa ke tshionso tshidi Bible uleja bua muprofete eu. Mukanda wende udi pawu mu “malu onso avuabu bafunde kale” adibu balame mu Bible Dîyi dia Nzambi “bua tupete ditekemena ku diambuluisha dia dinanukila dietu ne dia busambi bua mu Mifundu.” (Lomo 15:4) Mmunyi mudi mukanda wa Habakuka mua kuambuluisha yonso wa kutudi? Udi mua kutuambuluisha bua kumanya tshidi kueyemena Yehowa kumvuija. Mêyi a buprofete a Habakuka adi atujadikila kabidi ne: kudi mushindu wa kupeta ditalala dia mu muoyo ne kudilama nansha tuetu mu ntatu anyi mu makenga. Tuikalayi ne bualu ebu mu lungenyi patudi tukonkonona mukanda wa Habakuka eu mu buondoke.

4. Ntshinyi tshivua tshitonda Habakuka?

⁴ Bala Habakuka 1:2, 3. Habakuka uvua ne muoyo tshikondo tshibi tshitambe tshivua tshimuteka mu diteta. Bivua bimutonda bikole bualu bantu ba tshikondo tshiende bavua bantu babi bena tshikisu. Malu mabi abu avua mua kujika dîba kayi? Bua tshinyi Yehowa uvua munenge bua kushisha kuajikija? Tshionso tshivua Habakuka umona kudi bena tshisamba tshiabu tshivua anu malu mabi ne dikengeshanga. Wakadimona mushikile. Nunku mu tshikondo tshibi atshi, wakabila Yehowa bua enze bualu. Habakuka uvua mua kuikala mutuadije kuela meji ne: Yehowa katshivua utabalela tshisamba tshiende to. Bivua bimueneka bu ne: Nzambi utshivua unengakana. Ukadiku mudiumvue muvua muena mudimu wa Nzambi eu mudiumvue emu anyi?

5. Ndilongesha kayi dia mushinga didi mu mukanda wa Habakuka? (Tangila tshimfuanyi tshia ntuadijilu tshia tshiena-bualu.)

⁵ Habakuka uvuaku mujimije dieyemena diende kudi Yehowa anyi? Wakapangila mua kulama ditabuja mu milayi ya Yehowa anyi? Kabiena anu nanku to! Bu muvuaye mukuatshile Yehowa ntatu yende ne malu avua mamutonde kayi mubikuatshile bantu, bidi bileja ne: kavua mujimije ditekemena to. Bidi bimueneka patoke ne: uvua usamisha mutu bualu kavua mumanye dîba divua Yehowa mua kuenza bualu ne tshivuaye muanji kumulekeela mu nsombelu wa tunyinganyinga au to. Bu muvua Yehowa muambuluishe Habakuka ne nyuma wende bua kufunda malu avua amutonda, mmutupeshe dilongesha dia mushinga mukole edi: Katutshinyi bua kumuleja malu adi matutonde anyi dielakana ditudi nadi to. Yeye mene si udi utulomba ne bulenga buonso bua kumupumuina yetu yonso ya munda mu disambila. (Mis. 50:15; 62:8) Nsumuinu 3:5 udi utulomba kabidi bua ‘kueyemena Yehowa ne muoyo wetu wonso,’ ne bua ‘katueyemenyi dijingulula dietu dia malu.’ Habakuka uvua mua kuikala mumanye mêyi aa ne muatumikile.

6. Bua tshinyi kusambila kudi ne mushinga?

⁶ Habakuka wakadipangadijila bua kusemena pabuipi ne Yehowa uvua Mulunda wende ne Tatu wende wa kueyemena. Kavua anu mushale udiabakena bua nsombelu wende, weyemena dijingulula diende dia malu to. Kadi wakasambila Yehowa umuleja malu avua mamutonde ne muvuaye udiumvua. Mmutushile tshilejilu tshimpe. Bualu bukuabu, Yehowa Muteleji wa disambila udi utulomba bua kumuleja malu adi matutonde bua kuleja ne: tudi bamueyemene. (Mis. 65:2) Tuetu tuenza nunku, netumone mudi Yehowa utuandamuna, mmumue ne: utupesha buludiki buimpe, bienze anu bu ne: udi utuela mu tshitupa ne disanka. (Mis. 73:23, 24) Neatuambuluishe bua kumanya mudiye umona ntatu yetu, nansha yoyi ya mushindu kayi. Masambila etu  menza ne muoyo mujima ngumue mushindu munene utudi tuleja mutudi beyemene Nzambi.

7. Yehowa uvua muenze tshinyi pavua Habakuka muleje malu avua mamutonde?

⁷ Bala Habakuka 1:5-7. Habakuka mumane kuleja Yehowa ntatu yende ne malu avua mamutonde, uvua mua kuikala mushale udikonka tshivua Yehowa mua kuenza. Bu mudi Yehowa Tatu udi umvuilangana ne uditeka pa muaba wa bakuabu, kakamutandisha bua muvuaye mudilakane ne muoyo wende mujima to. Nzambi uvua mumanye ne: didilakana diende dia dishikila divua difumina ku kanyinganyinga ne dibungama bivuaye nabi. Yehowa wakambila Habakuka tshikavua pa kufikila bena Yuda babi abu. Bidi bimueneka ne: Habakuka ke muntu wa kumpala uvua Yehowa muleje ne: nsombelu wa tshikisu au ukavua pa kujika.

8. Bua tshinyi diandamuna dia Yehowa divua tshipitshile Habakuka?

⁸ Yehowa wakaleja Habakuka ne: ukavua pa kuenza bualu. Ukavua pa kunyoka tshipungu tshia bantu babi ba tshikisu abu. Pavua Yehowa muambe ne: “mu matuku enu,” uvua uleja ne: dinyoka edi divua ne bua kulua patshivua Habakuka ne muoyo anyi patshivua bantu ba mu tshikondo tshiende ne muoyo. Diandamuna dia Yehowa ki ndivua Habakuka mutekemene nangananga to. Ke tshivuaye ukeba pavuaye udilakana apu anyi? Tshivua Yehowa mumuambile tshivua tshileja patoke ne: makenga avua ne bua kuvulangana mu Yuda mujima. Bena Kasada (bena Babilona) bavua ne tshikisu tshia bungi; tshikisu tshiabu tshivua tshipite tshia bena mu tshisamba tshia ba Habakuka tshivua tshimanyaku mikenji ya Yehowa. Bua tshinyi Yehowa uvua mua kutuma tshisamba tshia tshikisu tshia bampangano bua kutumina tshisamba tshiende dikenga? Bu wewe mumvue tshivua Yehowa muambe etshi, uvua mua kuenza tshinyi?

9. Nnkonko kayi ivua Habakuka mua kuikala mudiele?

⁹ Bala Habakuka 1:12-14, 17. Habakuka wakamanya ne: Yehowa uvua mua kutuma bena Babilona bua kulumbuluisha benji ba malu mabi ba mu tshikondo tshiende bua kubanyoka, kadi bitshivua anu bimupitshila. Nansha nanku, wakalomba Yehowa ne budipuekeshi buonso bua ikale anu “Dibue” diende. (Dut. 32:4; Yesh. 26:4) Habakuka uvua mua kuikala mushale mueyemene Nzambi ne lutulu bua dinanga diende ne bulenga buende. Ditabuja dia muprofete eu diakamupesha dikima dia kuambila kabidi Yehowa malu makuabu. Uvua mua kuikala mudiebeje ne: Bua tshinyi Nzambi udi mua kulekela nsombelu wa mu Yuda wenda anu unyanguka? Bua tshinyi kena ukeba tshia kuenza ne lukasa? Bua tshinyi Wa Bukole Buonso udi mua kulekela makenga bungi nunku? Bua tshinyi udi mua ‘kushala mupuwe’ padi eku malu mabi matule mapuwe? Yeye udi “Wa Tshijila”; ne ‘mêsu ende mmakezuke kezukezu kaayi mua kutangila bualu bubi.’

10. Bua tshinyi kudi misangu itudi mua kudiumvua petu anu bu Habakuka?

¹⁰ Kudi misangu itudi mua kudiumvua anu bu Habakuka. Tutu tuteleja Yehowa. Bu mutudi bamueyemene bikole, tutu tubala Dîyi diende ne tudilonga, bitupetesha ditekemena. Malu adi bulongolodi buende butulongesha adi atuambuluisha bua kumanya malu adiye mulaye. Kadi tudi mua kuikala anu tudiebeja ne: ‘Ntatu yetu neijike dîba kayi?’ Kudi bualu bukuabu buvua Habakuka muenze pashishe. Budi mua kutulongesha tshinyi?

11. Ndipangadika kayi divua Habakuka muangate pavuaye muteleje Yehowa?

¹¹ Bala Habakuka 2:1. Muyuki wa Habakuka ne Yehowa wakamupesha ditalala mu muoyo. Ke bualu kayi wakangata dipangadika dia kutungunuka ne kuindila Yehowa ne dituishibua dionso bua enze bualu. Kavua muenze nanku anu ku mpukapuka to, bualu wakaleja kabidi dipangadika diende edi pakaluaye kuamba ne: uvua ne bua ‘kuindila dituku dia dikenga talalaa.’ (Hab. 3:16) Batendeledi bakuabu ba  Nzambi bakaleja pabu muvuabu beyemene Yehowa ne lutulu. Bualu ebu budi butukankamija bua kushala anu bindile Yehowa bua enze bualu katuyi tutshioka.​—Mika 7:7; Yak. 5:7, 8.

12. Mmalu kayi adi tshilejilu tshia Habakuka tshitulongesha?

¹² Dipangadika dia Habakuka didi ditulongesha tshinyi? Tshia kumpala, nansha tuetu mu ntatu ya mushindu kayi, katulekedi kusambila Yehowa nansha. Tshibidi, bidi bikengela tuikale tuteleja tshidi Yehowa utuambila ku diambuluisha dia Dîyi diende ne bulongolodi buende. Tshisatu, tudi ne bua kuindila Yehowa ne lutulu, tumueyemena ne muoyo mujima bamanye ne: neatumbushile makenga tshikondo tshidiye yeye nkayende mulongolole. Tuetu tutungunuka ne kuyukila ne Yehowa ne kumuteleja ne lungenyi lua dindila anu bu Habakuka, netupete petu ditalala mu muoyo diatuambuluisha bua kunanukila. Ditekemena dietu nedikoleshe lutulu luetu, ne luolu palu nelutuambuluishe bua kuikala ne disanka nansha tuetu mu ntatu ya mushindu kayi. Ditekemena didi ditupesha dishindika dia ne: Tatu wetu wa mu diulu neenze bualu.​—Lomo 12:12.

13. Mbualu kayi buimpe budi Habakuka 2:3 utujadikila?

¹³ Bala Habakuka 2:3. Dipangadika dia Habakuka dia kuindila divua disankishe Yehowa bikole. Wa Bukole Buonso uvua mumanye nsombelu wa lutatu uvua nende Habakuka bimpe menemene. Ke bualu kayi, bua kusamba muprofete eu, Nzambi wakamujadikila ne dinanga ne bulenga buonso ne: uvua ne bua kupeta mandamuna a nkonko ivuaye muele ne muoyo mujima. Ukavua pa kupeta disulakana ku malu onso avua amutatshisha mu lungenyi. Nzambi uvua bu uvua wambila Habakuka ne: “Ikala ne lutulu, ngeyemene. Nansha muudi umona bu ne: ndi nnengakana, ndi nkuandamuna!” Yehowa wakamuvuluija ne: udi ne tshikondo tshikadiye mujadike bua kukumbaja milayi yende. Wakabela Habakuka bua indile dikumbana dia malu avuaye mulongolole. Ndekelu wa bionso, muprofete eu kavua kabidi ne bua kutekeshibua mu mikolo to.

14. Tudi ne bua kuenza tshinyi nansha tuetu mu ntatu?

¹⁴ Kuindila Yehowa ne lutulu ne kuteya ntema ya bungi ku malu adiye utuambila nekukoleshe ditabuja dietu ne nekutupeteshe ditalala mu muoyo nansha tuetu mu ntatu ne buluishi bia mushindu kayi. Yezu wakaleja pende ne: tudi mua kueyemena Yehowa bu mudiye Munemeki munene wa dîba, katuyi tuimanyina pa “mêba anyi bikondo” bidi Nzambi kayi muanji kutuleja. (Bien. 1:7) Nunku, katutshioki to, kadi tuindile ne budipuekeshi, ne ditabuja, ne lutulu, tuenza malu bimpe ne dîba ditudi nadi bua kuenzela Yehowa mudimu bikole bilondeshile makanda etu.​—Mâko 13:35-37; Gal. 6:9.

15, 16. (a) Mmilayi kayi mimpe idi mu mukanda wa Habakuka? (b) Idi itulongesha tshinyi?

¹⁵ Yehowa mmulaye muntu muakane yonso udi umueyemena bualu ebu: “Muntu muakane neikale ne muoyo bua lulamatu luende,” wamba kabidi ne: “Buloba nebuwujibue tente ne dimanya dia butumbi bua Yehowa.” (Hab. 2:4, 14) Bulelela, bantu bonso badi beyemena Yehowa ne lutulu nebapete muoyo.

¹⁶ Paudi wanji utapa dîsu mu Habakuka 2:4, udi mua kumona anu bu ne: bualu budibu balayamu mbualu buamba pabu amu nanku. Kadi mupostolo Paulo wakamona ne: bualu budi Yehowa mutujadikile ebu budi ne mushinga wa bungi, kufikaye too ne ku ditela mêyi a mu mvese eu misangu isatu mijima! (Lomo 1:17; Gal. 3:11; Eb. 10:38) Muntu muakane nansha yeye mupete ntatu ya mushindu kayi, ditabuja ne dieyemena bidiye nabi kudi Yehowa nebimupeteshe muoyo bua kumona malu onso adi Nzambi mulongolole. Yehowa udi utuambila bua tuikale tumuenena malu kule.

17. Mmalu kayi adi mukanda wa Habakuka utujadikila?

¹⁷ Mukanda wa Habakuka udi upesha bantu  bonso ba ku matuku a ku nshikidilu dilongesha dia mushinga mukole. Yehowa mmulaye bua kupesha muntu muakane yonso udi uleja ditabuja kudiye ne umueyemena muoyo. Tutungunukayi ne kukolesha ditabuja dietu ne dieyemena dietu kudi Nzambi nansha tuetu ne ntatu ne makenga bia mushindu kayi. Yehowa udi utujadikila ku butuangaji bua Habakuka ne: neatukuatshishe ne neatusungile. Udi utulomba ne bulenga buonso bua tumueyemene, tuikale ne lutulu, bindile tshikondo tshidiye mujadike tshikala buloba bujima buwule tente ne batendeledi bende badi ne disanka ne malu mapole pikala Bukalenge buende bukokesha.​—Mat. 5:5; Eb. 10:36-39.

18. Leja muvua mêyi a Nzambi mambuluishe Habakuka.

¹⁸ Bala Habakuka 3:16-19. Mêyi a Yehowa akambuluisha Habakuka bikole. Uvua welangana meji a malu a kukema avua Yehowa muenzele tshisamba tshiende ku kale. Nunku biakakolesha dieyemena diende kudi Yehowa. Uvua mumanye ne: Yehowa ukavua pa kuenza bualu! Biakakolesha muprofete nansha muvuaye mumanye ne: makenga ende avua mua kuanji kutungunuka bua tshikondo kampanda. Habakuka katshivua kabidi ne dielakana to, kadi wakeyemena bukole bua Yehowa bua kusungilangana nabu ne disanka kayi utenkakana. Wakamba bualu butudi katuyi mua kupua muoyo buvua buleja muvuaye ne ditabuja butu muntu nansha umue kayi muanji kuamba. Bamue bamanyi ba malu a mu Bible badi bela meji ne: mvese wa 18 au udi umvuija ku muaku ku muaku ne: “Nentumpike ne disanka mu Mukalenge; nensempele ngenda nyunguluka ne disanka mu Nzambi.” Bualu ebu budi bushuwa bukolesha ditabuja dietu! Yehowa ki mmutulaye anu malu malenga to, mmutujadikile kabidi ne: udi wenda ukumbaja malu manene adiye mulongolole ne lukasa luonso.

19. Mmunyi mutudi mua kupeta busambi bua buena bua Habakuka?

¹⁹ Kakuyi mpata, bualu bunene budi mu Habakuka mbua kueyemena Yehowa. (Hab. 2:4) Tudi mua kufika ku dieyemena Yehowa ne kushala anu bamueyemene tuetu tukolesha malanda etu nende patudi 1) tunanukila mu disambila, tuambila Yehowa malu onso adi atutatshisha ne adi atutonda; 2) tuteya ntema ya bungi ku Dîyi dia Yehowa ne ku buludiki budi bulongolodi buende butupesha; ne 3) tuindila Yehowa ne lulamatu ne lutulu. Ke tshivua Habakuka muenze. Nansha muvuaye mubange mukanda wende ne kanyinganyinga, mmuwujikije ne mêyi a disanka adi aleja muvuaye ne ditabuja. Tulondayiku tshilejilu tshifundisha ku nyuma muimpe etshi bua tumvue petu mudi Yehowa Tatu wetu utuela mu tshitupa! Bulongolodi bubi ebu budiku mua kutupetesha busambi bungi nunku anyi?