1-2. Mmalu kayi mimpe adi atusaka bua tunange bena Kristo netu ne dinanga dia lulamatu?

KUDI malu mimpe a bungi adi atusaka bua tunange bena Kristo netu ne dinanga dia lulamatu. Mmalu kayi au? Mvese idi ilonda eyi idi itulejawu: “Kulekedi dinanga dia lulamatu ne lulamatu biumbuka kuudi. . . . Nunku newanyishibue ne neupete busunguluji buimpe ku mêsu kua Nzambi ne kua muntu.” “Muena dinanga dia lulamatu udi udienzela bimpe.” “Muntu udi wipatshila buakane ne dinanga dia lulamatu neapete muoyo.”​—Nsu. 3:3, 4; 11:17, dim.; 21:21.

² Mvese eyi mmileje malu asatu adi atusaka bua kunanga bakuabu ne dinanga dia lulamatu. Bua kumpala, Yehowa udi utuangata ne mushinga wa bungi. Buibidi, tudi tudienzela bimpe. Tshilejilu, tudi tudia nabu bulunda buanenga matuku a bungi. Buisatu, netupete masanka a bungi kumpala eku, tupeta ne muoyo wa tshiendelele. Bushuwa tudi ne malu mimpe adi atusaka bua kutumikila mêyi a Yehowa a ne: “Enzelanganayi malu ne dinanga dia lulamatu ne luse.”​—Zek. 7:9.

3. Nnkonko kayi ituandamuna mu tshiena-bualu etshi?

³ Netuandamune nkonko inayi eyi mu tshiena-bualu etshi: Nnganyi utudi ne bua kunanga ne dinanga dia lulamatu? Mukanda wa Luta udi utulongesha tshinyi bua dinanga dia lulamatu? Mmunyi mutudi mua kudileja bakuabu? Mmasanka kayi atuapeta tuetu banangangane ne dinanga dia lulamatu?

4. Mmunyi mutudi mua kunangangana ne dinanga dia lulamatu anu bu Yehowa? (Mâko 10:29, 30)

⁴ Tuvua balonge mu tshiena-bualu tshishale ne: Yehowa  mmunange anu bantu badi bamunange ne bamuenzela mudimu, mubanange ne dinanga dia lulamatu. (Dan. 9:4) Tudi ne bua kuikala “bidikiji ba Nzambi bu bana bende bananga.” (Ef. 5:1) Ke bualu kayi, mbimpe tunange bena Kristo netu ne dinanga dia lulamatu.​—Bala Mâko 10:29, 30.

5-6. Fila tshilejilu tshidi tshiumvuija muaku “lulamatu.”

⁵ Bushuwa, bua tuetu kunanga bana betu ne dinanga dia lulamatu, tudi ne bua kumanya tshidi dinanga adi. Nunku, tuanjayi kumona mudidi dishilangane ne lulamatu, tuambe ne: tshidi bantu bamona patubu batela muaku “lulamatu.” Tuangatabi tshilejilu.

 ⁶ Lelu tudi mua kubikila muntu ukadi muenze mudimu mu kumpanyi kampanda munkatshi mua bidimu bia bungi ne: mmuena mudimu wa lulamatu. Kadi pamuapa mu bidimu bionso abi, katu muanji kuyukila ne batangidi ba kumpanyi au, anyi katu munange amue mapangadika atubu bangata, peshi katu munange mudimu au to. Nansha nanku, mmusue kuwenza bualu udi dijinga ne makuta. Yeye kayi mupete mudimu muimpe muaba mukuabu, neatungunuke mu kumpanyi au too ne padiye wangata pasio.

7-8. a) Tshidi tshisaka muntu bua kuleja bakuabu dinanga dia lulamatu ntshinyi? b) Bua tshinyi mbimpe tukonkonone imue mvese ya mu mukanda wa Luta?

⁷ Mu  tshikoso 6 muvua tshilejilu tshivua tshiumvuije muaku lulamatu. Ndushilangane ne dinanga dia lulamatu bualu diodi didi dileja tshidi tshisaka muntu bua kuenza bualu kampanda. Bua tshinyi batendeledi ba Yehowa ba kale bavua banangangane ne dinanga dia lulamatu? Bualu muoyo wabu ke uvua mubasake bua banangangane nanku, kadi ki mbualu bavua benzejibue to. Tuakulabi bua Davidi. Muoyo wende wakamusaka bua kunanga mulunda wende Yonatana ne dinanga dia lulamatu nansha muvua tatuende wa Yonatana ujinga kushipa Davidi. Bidimu bia bungi Yonatana mumane kufua, Davidi wakatungunuka ne kunanga Mefibosheta muana wa Yonatana ne dinanga dia lulamatu.​—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Kukonkonona imue mvese ya mu mukanda wa Luta kudi mua kutulongesha malu a bungi adi atangila dinanga dia lulamatu. Bantu badi mukanda au utela badi mua kutulongesha tshinyi bua dinanga dia lulamatu? Mmunyi mutudi mua kutumikila malongesha au mu tshisumbu tshietu? *

9. Bua tshinyi Naomi uvua muambe ne: Yehowa uvua umuluisha?

⁹ Mu mukanda wa Luta mbakulamu bua Naomi, bua Luta mukaji wa muanende, ne bua Boaza. Boaza uvua munange Nzambi ne uvua mulela wa bayende wa Naomi. Bua tshiyole tshia nzala tshivua mu Isalele, Naomi ne bayende ne bana bende babidi ba balume bakaya kusombela mu Moaba. Bayende wa Naomi wakafuila mu Moaba amu. Bana babu babidi abu kuselabu, bia dibungama, kufuabu pabu. (Luta 1:3-5; 2:1) Naomi uvua mutekete mu mikolo bikole bua ntatu ivuaye nayi, kufikaye ne ku diamba ne: Yehowa ke uvua umuluisha. Teleja tshiakambaye: “Tshianza tshia Yehowa ntshinkudimukile.” “Wa Bukole Buonso mmumvuijile nsombelu bululu menemene.” ‘Yehowa mmunduishe, ne Wa Bukole Buonso munkebele dikenga.’​—Luta 1:13, 20, 21.

10. Ntshinyi tshiakenza Yehowa bua mêyi mabi avua Naomi muambe?

 ¹⁰ Ntshinyi tshiakenza Yehowa bua mêyi mabi avua Naomi muambe? Kakamubenga to. Kadi wakaditeka pa muaba wende. Yehowa mmumanye ne: “dikengeshibua didi mua kufikisha muena meji ku dienza malu bu mupale.” (Muam. 7:7) Nansha nanku, Naomi uvua dijinga ne diambuluisha bua amone ne: Yehowa kavua mumulekele to. Kadi mmunyi muvua Nzambi mumuambuluishe? (1 Sam. 2:8) Wakasaka Luta bua amunange ne dinanga dia lulamatu. Luta wakamuambuluisha, kanyinganyinga kukepelaku ne kumufikishaye ku dimona ne: Yehowa uvua anu mumunange. Tshilejilu tshia Luta etshi tshidi tshitulongesha tshinyi?

11. Bua tshinyi bana betu ba malu malenga badi bambuluisha bena Kristo netu badi ne tunyinganyinga?

¹¹ Dinanga dia lulamatu didi ditusaka bua kuambuluisha badi ne tunyinganyinga. Anu bu muvua Luta mulamate Naomi, bana betu ba bungi ba malu malenga badi bambuluisha bena Kristo netu badi ne tunyinganyinga. Mbabanange bikole ne badi benza muabu muonso bua kubambuluisha. (Nsu. 12:25, dim.; 24:10) Ke tshivua mupostolo Paulo mutulombe bua kuenza. Uvua muambe ne: ‘Akulayi ne mêyi a busambi kudi badi babungame, nuambuluishe badi batekete, nuikale ne lutulu kudi bantu bonso.’​—1 Tes. 5:14.

12. Mmushindu kayi mutambe buimpe uudi mua kuambuluisha muena Kristo netu udi ne tunyinganyinga?

¹² Mushindu mutambe buimpe uudi mua kuambuluisha muena Kristo netu udi ne tunyinganyinga ngua kumuteleja ne kumuambila ne: udi mumunange. Yehowa udi wanyisha bikole malu onso audi wenza bua kuambuluisha bantu bende. (Mis. 41:1) Nsumuinu 19:17 udi wamba ne: “Muntu udi uleja mupuekele luse udi usombesha Yehowa bintu, ne Yeye neamufute bua malu adiye wenza.”

13. Nku tshinyi kuvua Luta mushilangane ne Ôpa? Bua tshinyi tudi tuamba ne: Luta uvua munange Naomi ne dinanga dia lulamatu? (Tangila tshimfuanyi tshia pa tshizubu.)

¹³ Tuetu bakonkonone tshivua tshifikile Naomi panyima pa lufu lua bayende ne lua bana bende babidi, netujingulule tshidi dinanga dia lulamatu. Pavua Naomi mumvue ne: “Yehowa uvua muvuluke tshisamba tshiende, mubapeshe biakudia,” wakasa luendu mutangile mu Yuda. (Luta 1:6) Bakaji ba bana bende bakasa nende luendu alu. Pavuabu mu njila, Naomi wakabalomba misangu isatu bua bapingane kuabu ku Moaba. Bakenza tshinyi? Bible udi wamba ne: “Ôpa wakatua mamuende muenu mishiku, yeye kuya. Kadi Luta yeye wakamulamata.” (Luta 1:7-14) Ôpa wakapingana ku Moaba anu muvua Naomi mumulombe. Luta uvua pende mua kupingana kuabu, kadi wakashala ne Naomi bualu uvua mumunange ne dinanga dia lulamatu ne uvua musue kumuambuluisha. (Luta 1:16, 17)  Luta kavua mulamate Naomi bualu uvua muenzejibue to, kadi bualu uvua mumunange ne dinanga dia lulamatu. Bualu buvua Luta muenze ebu budi butulongesha tshinyi?

14. a) Mmushindu kayi utu bena Kristo netu ba bungi baleja dinanga lelu? b) Bilondeshile Ebelu 13:16, ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua kusankisha Yehowa?

¹⁴ Tuetu ne dinanga dia lulamatu, netuenze muetu muonso bua kuambuluisha bakuabu. Anu bu ku kale, bana betu ba bungi lelu mbanange bena Kristo netu ne dinanga dia lulamatu, too ne badibu kabayi bamanye. Tshilejilu, patubu bamanya ne: tshipupu ntshikuate bana betu, diakamue batu bakeba mua kubambuluisha. Padi muena Kristo netu ne lutatu, badi bakeba tshidiye natshi dijinga ne bamuambuluisha ne lukasa. Anu bu bena mu Makedonia ba mu bidimu lukama bia kumpala, badi benza muabu muonso bua kuambuluishangana. Badi bafila dîba ne bintu biabu “bipite too ne pa dimona diabu” bua kukuatshisha badi bakengela bintu. (2 Kol. 8:3) Dinanga diabu dia lulamatu edi didi disankisha Yehowa bikole be!​—Bala Ebelu 13:16.

15-16. Ntshinyi tshiakenza Luta tshidi tshileja ne: kavua musue kulekela kuambuluisha Naomi?

¹⁵ Tudi mua kupeta malongesha a bungi tuetu bakonkonone mushindu uvua Luta muambuluishe Naomi. Tumonayi amue a kudiwu.

¹⁶ Kulekedi to. Pavua Luta mulombe mamuende muenu Naomi bua aye nende, Naomi wakanji kubenga. Kadi Luta kakalekela to. Ntshinyi tshiakenzeka? Bible udi wamba ne: “Pakamona Naomi ne: Luta uvua musuminyine bua kuya nende, wakalekela kuteta bua kumuitabijija.”​—Luta 1:15-18.

17. Ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua tuikale ne muoyo mule patudi tuambuluisha bena Kristo netu?

¹⁷ Dilongesha didi ne: mbimpe tuikale ne lutulu patudi tudienzeja bua kuambuluisha badi ne tunyinganyinga, katubalekedi to. Muanetu wa bakaji kampanda udi mua kuanji kubenga diambuluisha dietu pende muikale nadi dijinga. * Nansha nanku, dinanga dia lulamatu didi ne bua kutusaka bua tuenze muetu muonso bua katumulekedi to. (Gal. 6:2) Tuikale anu batekemene ne: nealue anu kuitaba bua tumuambuluishe ne tumusambe.

18. Tshivua mua kuikala tshitape Luta ku muoyo ntshinyi?

¹⁸ Kabikutondi to. Pakafika Naomi ne Luta ku Beteleheme, Naomi wakapetangana ne bantu ba mu tshimenga tshivuaye. Yeye kubambila ne: “Mvua muwule tente pamvua muye, kadi Yehowa mmumpingaje bianza bitupu.” (Luta 1:21) Elabi meji tshivua mêyi au mua kuikala menzele Luta! Uvua muenze muende muonso bua kuambuluisha Naomi. Uvua anu ku luseke luende, mudile nende, mumusambe, ne muende nende munkatshi mua matuku a bungi. Kadi Naomi udi wela bionso abi mu mâyi, wamba ne: “Yehowa mmumpingaje bianza bitupu.” Mêyi a Naomi au avua aleja anu bu ne: kavua ne dianyisha bua bionso bivua Luta mumuenzele to. Pamuapa mêyi au avua matape Luta ku muoyo! Nansha nanku, wakashala anu mulamate Naomi.

19. Tshidi mua kutuambuluisha bua kushala pabuipi ne muanetu udi ne tunyinganyinga ntshinyi?

¹⁹ Dilongesha didi ne: muanetu wa bakaji kampanda udi ne tunyinganyinga udi mua kutuamba mêyi mabi, nansha mutudi tudienzeja bikole bua kumuambuluisha. Kadi  kabitutondi to. Tuikale anu pabuipi nende ne tusambile Yehowa bua atupeshe mushindu wa kumusamba.​—Nsu. 17:17.

20. Ntshinyi tshiakapetesha Luta bukole bua kutungunuka ne kuambuluisha Naomi?

²⁰ Kankamija muntu dîba diudi umona ne: udi dijinga ne dikankamija. Luta uvua munange Naomi ne dinanga dia lulamatu, kadi yeye pende ukavua dijinga ne dikankamija. Yehowa wakasaka Boaza bua amukankamije. Boaza kumuambilaye ne: “Yehowa akufutaku bua biudi muenze, ne upetaku difutu dikumbane dia kudi Yehowa Nzambi wa Isalele, uudi mulue kusokoma muinshi mua mapuapua ende.” Mêyi mimpe au akamukolesha, ke yeye kuambila Boaza ne: “Udi munsambe ne mukoleshe muena mudimu webe ku muoyo.” (Luta 2:12, 13) Boaza uvua mukankamije Luta dîba divuaye dijinga ne dikankamija. Bualu ebu buakapesha Luta bukole, yeye kutungunuka anu ne kuambuluisha Naomi.

21. Anu mudi Yeshaya 32:1, 2 uleja, mbimpe bakulu benze tshinyi?

²¹ Dilongesha didi ne: imue misangu bantu badi bambuluisha bakuabu batu pabu dijinga ne diambuluisha. Boaza wakela Luta kalumbandi pavuaye mumumone wambuluisha Naomi. Lelu eu, bakulu badi pabu bela bana betu ba mu tshisumbu kalumbandi padibu bamone mudibu bambuluisha bakuabu. Diela bana betu kalumbandi ne muoyo mujima mu tshikondo tshiakanyine didi dibapesha bukole bua kutungunuka ne kuambuluisha bakuabu.​—Bala Yeshaya 32:1, 2.

22-23. Mmunyi muvua Naomi mushintulule ngelelu wende wa meji? Bua tshinyi? (Misambu 136:23, 26)

²² Panyima pa matuku, Boaza wakapesha Luta ne Naomi biakudia. (Luta 2:14-18) Tshiakenza Naomi bua bualu abu ntshinyi? Wakamba ne: “Yehowa, udi kayi mupange kuleja  dinanga diende dia lulamatu kudi badi ne muoyo ne badi bafue, amubeneshe.” (Luta 2:20a) Naomi wakashintulula ngelelu wende wa meji! Matuku makese kumpala uvua mudile wamba ne: “Yehowa munduishe,” kadi mpindieu udi wamba ne disanka ne: ‘Yehowa ki mmupange kuleja dinanga diende dia lulamatu.’ Tshivua mua kuikala tshienze bua ashintulule ngelelu wa meji ntshinyi?

²³ Naomi uvua mutuadije kujingulula ne: Yehowa kavua mumulekele to. Yehowa uvua musake Luta bua amukankamije pavuabu mu njila bapingana mu Yuda. (Luta 1:16) Uvua kabidi mumone muvua Yehowa mumutabalele pavua Boaza, umue wa ku ‘bantu bavua mua kubakuula,’ mubapeshe biakudia. * (Luta 2:19, 20b) Pamuapa Naomi uvua mudiambile ne: ‘Ndi mmona mpindieu ne: Yehowa ki mmundekele to. Udi anu nanyi.’ (Bala Misambu 136:23, 26.) Bushuwa Naomi uvua ne dianyisha dia bungi kudi Luta ne Boaza bua muvuabu kabayi bamulekele. Busatu buabu bavua ne disanka diyila ne panshi bua muvua Naomi mupetulule disanka ne bukole bua kutendelela Yehowa.

24. Ntshinyi tshidi tshitusaka bua tutungunuke ne kunangangana ne dinanga dia lulamatu?

²⁴ Mukanda wa Luta mmutulongeshe tshinyi bua dinanga dia lulamatu? Mmutulongeshe ne: dinanga edi didi ditusaka bua tuikale ne muoyo mule patudi tuambuluisha bana betu badi mu ntatu, ne bua tudienzeje bikole bua kubambuluisha. Bakulu badi ne bua kukankamija bana betu badi baleja bakuabu dinanga dia lulamatu, babakankamija ne muoyo mujima mu tshikondo tshiakanyine. Patudi tumona bana betu badi mu ntatu bapetulula disanka ne bukole bua kuenzela Yehowa mudimu, tudi tumvua disanka dia bungi. (Bien. 20:35) Kadi bualu bunene budi butusaka bua tutungunuke ne kunangangana ne dinanga dia lulamatu budi ne: tudi basue kuidikija Yehowa ne kumusankisha bualu “mmuwule tente ne dinanga dia lulamatu.”​—Ekes. 34:6; Mis. 33:22.