MUNTU muena Yuda uvuabu babikila ne: Môdekayi udi ne mudimu munene mu malu adi mu mukanda wa mu Bible wa Esetê. Uvua muena Yuda uvuabu bakuate baye nende ku Pelasa ne uvua wenzamu mudimu mu dibalasa dia mukalenge. Bivua ku ntuadijilu kua bidimu bia 400 K.Y., “mu matuku a [mukalenge] Ahashawelosha.” (Badi babikila mukalenge eu lelu ne: Shasete wa kumpala.) Môdekayi wakimanyika tshifufu tshivuabu bela bua kushipa mukalenge. Bua dianyisha, mukalenge wakalongolola bua kupesha Môdekayi lumu ku mêsu kua bantu bonso. Pashishe, pakafua Hamana, muena lukuna wa Môdekayi ne wa bena Yuda bakuabu, mukalenge wakapesha Môdekayi muanzu wa bu kavula mbedi. Muanzu au wakapetesha Môdekayi mushindu wa kuela mukenji uvua muambuluishe bua kabashipi bena Yuda bavua ku Pelasa.​—Ese. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Bamue bena malu a kale ba mu bidimu bia 1900 bakamba ne: mukanda wa Esetê mmukanda wa mianu; bamba kabidi ne: Môdekayi kavuaku nansha. Kadi mu 1941, bakebuludi ba bintu bia muinshi mua buloba bakapeta tshijadiki tshidi tshitua malu adi Bible wamba bua Môdekayi mpanda. Ntshivuabu bapete ntshinyi?

Bakapeta mifundu ya mfundilu wa bimfuanyi pa mabue ileja muntu muikale ne dîna dia Marduka (Mu Tshiluba Môdekayi). Uvua mulombodi munene, pamuapa mu malu a mpetu, mu Shushana. Arthur Ungnad, mumanyi mupiluke wa malu a kale, wakamba ne: mifundu eyi ivua “bualu bumuepele buvua kabuyi bua mu Bible buvua buakula bua Môdekayi” tshikondo atshi.

Katshia Ungnad wafunda wamba bualu ebu, bamanyi ba malu a mu Bible mbakudimune mifundu mikuabu ya mu tshiena Pelasa ya mfundilu wa bimfuanyi eyi binunu bia bungi. Munkatshi muayi mudi mifundu ya pa mabue avuabu bapete mu bintu bivua bishale pavuabu babutule tshimenga tshia Persépolis. Bavua baaipete mu tshintu tshivuabu bangata bu tshibutshilu. Ngakatshia ku tshikondo tshia bukokeshi bua Shasete wa kumpala. Mifundu idipu idi mu ngakuilu wa Elamite ne idi ne mêna ndambu adi mu mukanda wa Esetê. a

Mu mifundu ya ku Persépolis mudi dîna Marduka, uvua mufundi wa mu bukalenge, mu dibalasa mu Shushana pavua Shasete wa kumpala ukokesha. Mbaleje pa dibue dimue ne: Marduka uvua mukudimunyi. Ke mutubu bamba Môdekayi menemene. Uvua muena mudimu wa mu lubanza lua mukalenge Ahashawelosha (Shasete wa kumpala) ne uvua wakula miakulu yoyi mikese ngibidi. Môdekayi uvua ne tshibidilu tshia kusomba ku tshiibi tshinene tshia lubanza lua dibalasa dia mukalenge mu Shushana. (Ese. 2:19, 21; 3:3) Tshiibi etshi tshivua tshinene bikole, kuoku eku ke kuvua bena mudimu ba ku dibalasa benzela mudimu.

Kudi dipetangana dinene pankatshi pa Marduka udibu batele mu mifundu idi pa mabue ne Môdekayi udibu batele mu Bible. Bavua ne muoyo mu tshikondo tshimue ne muaba umue, ne bonso buabu bavua ne muanzu umue, benzela mudimu muaba umue umue au. Dipetangana edi didi dileja ne: malu adi bakebuludi aba bapete adi anu akula bua Môdekayi udibu bakuile mu mukanda wa Esetê.