Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

MALU A MU NSOMBELU

Ngakashiya bintu bua kulonda Mfumu

Ngakashiya bintu bua kulonda Mfumu

“Wewe muye mu buambi buebe amu, kupinganyi apa to. Wewe mupingane, ndi nkutshibula mikolo.” Bua mikanu ya papa eyi, ngakumbuka kumbelu. Ke musangu wa kumpala ungakashiya bintu bua kulonda Mfumu. Mvua anu ne bidimu 16.

MMUNYI muvua nsombelu eu mumfikile? Lekelayi nnuambile. Bavua bandele mu dia 29/7/1929, meme kukolela mu musoko kampanda wa mu provense wa Bulacan mu ditunga dia Philippines. Nsombelu uvua mushadile bualu tshikondo atshi malu a mpetu avua manyanguke bikole. Mvita yakabudika pantshivua muana. Basalayi bena Japon bakabuela ne mvita mu Philippines. Kadi musoko wetu uvua kule ndambu, ke bualu kayi mvita kayakatulenga buludiludi to. Katuvua ne tshisanji, televizion, ne bikandakanda to; nanku, tuvua tumvuila ngumu ya mvita anu mukana mua bantu.

Mbatulele 8, meme ndi muibidi. Pamvua ne bidimu 8, baledi ba maman bakangangata bua kusomba nabu. Nansha mutuvua bena Katolike, kaku muntu mulume uvua munange kuyukila malu a Nzambi ne bena mu bitendelelu bikuabu, ne uvua wangata mikanda ya malu a Nzambi ya kudi balunda bende. Ndi mvuluka muakandejaye kakanda ka Protection, ka Sécurité, ne ka Dévoilées tua mu muakulu wa Tagalog, * ne Bible kabidi. Mvua munange kubala Bible bikole, nangananga Evanjeliyo inayi. Kuyibala kuakansaka bua kuidikija Yezu.​—Yone 10:27.

NGAKALONGA MUA KULONDA MFUMU

Basalayi bena Japon bakumbuka mu 1945. Tshikondo atshi baledi banyi bakandomba bua kupingana kumbelu. Kaku muntu mulume wakansengelela bua nye. Ke meme kuya.

Matuku makese pashishe, mu ngondo wa 12 mu 1945, Bantemu ba Yehowa bakalua kuyisha mu musoko wetu bafumina mu tshimenga tshia Angat. Ntemu mukuabu ukavua mukulumpe wakalua kuetu, kutumvuijaye tshidi Bible wamba bua “matuku a ku nshikidilu.” (2 Tim. 3:1-5) Wakatulomba bua kuya kubuela mu dilonga dia Bible divuabu benza mu musoko uvua pabuipi ne wetu. Baledi banyi kabakaya to, kadi meme ngakaya. Tuvua bantu batue ku 20 mu dilonga adi, ne bamue bakela nkonko ya malu a mu Bible.

Bu mumvua tshiyi mumvue menemene bionso bivuabu bambamu, ngakapangadija bua kupatuka. Kadi pankavua nsua kupatuka, bobu kutuadija kuimba musambu wa Bukalenge. Musambu au wakantua ku muoyo bikole, ke meme kushala. Pakajika musambu ne disambila, bakalomba bantu bonso bua kubuela mu tshisangilu tshikuabu mu Angat, mu Dia lumingu divua dilonda.

Ba bungi ba kutudi bakenda kilometre mitue ku 8 bua kubuela mu tshisangilu tshivua tshienzekela mu nzubu wa dîku dia Cruz. Ngakakema bikole bua muvua too ne bana batekete bavua munkatshi mua bantu 50 bavua mu nzubu amu bumvuija malu mondoke a mu Bible. Tuetu bamane kubuela mu bisangilu misangu ya bungi, muanetu Damian Santos, mpanda-njila ukavua mukulumpe uvua kumpala mukokeshi wa tshimenga, wakambikila kuende, tuetu kupitshisha mêba a bungi butuku tuyukila anu malu a mu Bible.

Tshikondo atshi, bavua babatiza bantu ba bungi pavuabu anu babalongesha malongesha a nshindamenu a mu Bible. Tuetu bamane kubuela mu bisangilu matuku ndambu, bana betu bakangebeja meme ne bantu bakuabu ne: “Nudi basue bua banubatize anyi?” Meme kuandamuna ne: “Eyowa, ndi musue.” Mvua mumanye ne: mvua musue ‘kuenzela Mfumu Kristo mudimu bu mupika.’ (Kolos. 3:24) Mu dia 15/2/1946, meme ne muanetu wa balume mukuabu tuakaya ku musulu uvua pabuipi apu, bobu kutubatiza.

Tuakajingulula ne: bu mutuvua babatijibue, balue bena Kristo, tuvua ne bua kuyisha pa tshibidilu bua kuidikija Yezu. Kadi pamvua nyisha, papa kavua usanka to. Wakangambila ne: “Kuena ukumbana bua kuyisha to, utshidi muana mutekete. Kabidi kuena mua kulua muyishi anu bualu mbakuine mu mâyi to.” Ngakamumvuija ne: Nzambi mmusue bua tuyishe lumu luimpe lua Bukalenge buende. (Mat. 24:14) Meme kusakidila kabidi ne: “Ndi ne bua kukumbaja mutshipu wanyi kudi Nzambi.” Ke dîba divua papa muambe mêyi a kunkanyina nawu andi mutuadije nawu muyuki eu. Bulelela, uvua mudisuike bua kumpangisha bua kuyisha. Ke tshiakamfikisha bua musangu wa kumpala bua kushiya bintu bua kukumbaja bipatshila bia mu nyuma.

Bena mu dîku dia Cruz bakambikila bua kusombela kuabu mu Angat. Bakatukankamija meme ne Nora muanabu wa bakaji wa ndekelu bua kulua bampanda-njila. Tuakalua bampanda-njila mu dia 1/11/1947. Nora wakaya kuyisha mu tshimenga tshikuabu, meme kushala nyisha mu Angat.

NGAKAPETA MPUNGA MUKUABU WA KUSHIYA BINTU

Mu tshidimu tshianyi tshisatu tshia bumpanda-njila, muanetu Earl Stewart wa ku Betele wakenza muyuki kumpala kua bantu bapite pa 500 pa muaba wa tshinsangansanga wa mu Angat. Uvua wakula mu Anglais, pashishe meme kulua kuambulula malu manene a mu muyuki au mu muakulu wa Tagalog. Mvua mulonge kalasa anu bidimu 7 tshianana, kadi balongeshi betu bavua batamba kulongesha anu mu Anglais. Bualu bukuabu buvua buenze bua ndengeje Anglais yanyi budi ne: tuvua anu ne mikanda mikese idi yumvuija Bible mu muakulu wa Tagalog. Nunku mvua mulonge ya bungi ya kudiyi mu Anglais. Ke bualu kayi mvua mumanye Anglais ndambu bua kukudimuna muyuki au ne mikuabu kabidi matuku akalonda.

Dituku dingakakudimuna muyuki au, muanetu Stewart wakamanyisha tshisumbu tshia muaba au ne: bavua basue kubikila mpanda-njila umue anyi babidi ba balume ku Betele. Bavua ne bua kuambuluisha mu midimu ya ku Betele pavua bamisionere baya ku mpungilu wa Didiunda dia Teokrasi uvua ne bua kuenzeka mu New York mu États-Unis mu 1950. Mvua umue wa ku bavuabu babikile. Musangu eu, meme kushiya kabidi bintu bimvua muibidilangane nabi, bua kuya kuambuluisha ku Betele.

Ngakafika ku Betele mu dia 19/6/1950, meme kutuadija mudimu wanyi mupiamupia. Midimu ya ku Betele ivua yenzekela mu nzubu munene wa kale munyunguluka kudi mitshi minene mu lupangu lua hektare umue. Kuvua bana betu ba balume bajike batue ku 12 bavua benzaku mudimu. Mu dinda dinda, mvua ngenza mudimu ku tshikuku. Pashishe bu pa dîba 9 jajaja, mvua nya kukoma bilamba. Mvua ntungunuka ne midimu eyi mu mapingaja. Nansha pakafuma bamisionere ku mpungilu wa bantu bafume mu matunga a bungi au, ngakatungunuka ne kuenza mudimu ku Betele. Mvua nkanga bibejibeji bua kubitumina bantu, nkonkonona malomba a bantu bavua badifundishe bua bibejibeji, ne ngakidila bantu bavua balua; mvua ngenza mudimu wonso uvuabu bampesha.

NGAKASHIYA DITUNGA DIA PHILIPPINES BUA KUYA KU KALASA KA GILADA

Mu 1952, ngakasanka bikole pakatubikilabu meme ne bana betu ba balume bakuabu 6 ba mu Philippines bua kuya kubuela mu kalasa ka 20 ka Gilada. Malu a bungi atuakapeta mu États-Unis avua menyi kutudi. Bushuwa avua mashilangane bikole ne amvua muibidilangane nawu mu musoko wetu.

Meme ne balongi nanyi ku kalasa ka Gilada

Tshilejilu, tuvua ne bua kulonga mua kuenza mudimu ne biamu bivua bienda ne nzembu ne bintu bikuabu bituvua katuyi bibidilangane nabi. Kabidi muvu uvua mushilangane ne wa kuetu! Dituku kampanda mu dinda, ngakapatuka pambelu meme kumona bintu bionso bitoke tôo. Uvua musangu wa kumpala wa meme kumona neje. Pashishe meme kumvua ne: kuvua mashika makole menemene!

Kadi bua buimpe bua malu atuvua tulonga mu kalasa ka Gilada, malu amvua tshiyi muibidilangane nawu aa kaavua mantondeshe nsombelu to. Balongeshi betu bavua batulongesha bimpe be! Bakatulongesha mua kuenza makebulula bimpe ne kudilongela kabidi. Malu avuabu batulongeshe mu kalasa ka Gilada akangambuluisha bikole bua kukolesha malanda anyi ne Nzambi.

Patuakajikija kalasa, bakantuma bu mpanda-njila wa pa buende bua matuku makese mu Bronx mu tshimenga tshia New York. Nunku mu ngondo wa 7 mu 1953, ngakabuela mu mpungilu wa Nsangilu wa bukua-panu bupiabupia uvua muenzeke anu mu Bronx amu. Pakajika mpungilu au, bakampingaja mu Philippines.

NGAKASHIYA BINTU BIMPE BIA MU TSHIMENGA

Bana betu ba ku Betele bakangambila ne: “Mpindieu neuye bu mutangidi wa tshijengu.” Mudimu eu uvua mua kumpetesha mpunga mukuabu wa kuendela mu makasa a Mfumu uvua muenze ngendu mu misoko ne bimenga bia kule bua kuambuluisha mikoko ya Yehowa. (1 Pet. 2:21) Bakantuma mutangidi wa tshijengu mu tshitupa tshinene tshia munkatshi mua tshidila tshia Luçon (tshidila tshinene bikole tshia mu Philippines). Mvua ne bua kukumbula bisumbu bia mu provense wa Bulacan, wa Nueva Ecija, wa Tarlac, ne wa Zambales. Bua kukumbula bisumbu bia mu bikuabu bimenga, mvua ne bua kupitshila mu mikuna ya mabue ya Sierra Madre. Kakuvua mashinyi nansha kawulu bivua biya miaba eyi to. Ke bualu kayi mvua ndomba bendeshi ba mashinyi manene bua kusomba nansha pa mutu pa mitshi ivuabu bambula. Misangu ya bungi bavua bangitabila, kadi kuenza luendu mushindu eu kuvua ne lutatu lua bungi.

Bisumbu bia bungi bitshivua bipiabipia ne kabivua ne bantu ba bungi to. Nunku bana betu bavua basanka bikole patuvua tubambuluisha bua kuenza bisangilu ne mudimu wa buambi bimpe menemene.

Panyima pa matuku bakantuma bu mutangidi wa tshijengu mu tshitupa tshionso tshia Bicol. Muvua tusumbu tua bungi tuvua bampanda-njila ba pa buabu benze mu tshitupa tshivua Bantemu kabayi banji kuyisha. Mu lupangu kampanda muvua anu nkumba muenza ne mitshi ibidi mitenteka pa tshina. Pangakadiata pa mitshi ayi, yakapueka nanyi mu tshina. Biakangangata dîba dia bungi bua kumbusha bukoya pambidi bua kudiakaja bua tshiakudia tshia mu dinda!

Pamvua ngenza mudimu mu tshitupa atshi ke pangakatuadija kuela meji a Nora utuvua batuadije nende bumpanda-njila mu Bulacan. Tshikondo atshi uvua mpanda-njila wa pa buende mu tshimenga tshia Dumaguete, ne ngakaya kumutangila. Pashishe tuakatuadija kufundilangana nende, tuetu kuselangana mu 1956. Tuakapitshisha lumingu lua kumpala lua dibaka dietu tukumbula tshisumbu kampanda tshia mu tshidila tshia Rapu Rapu. Tuvua tubanda mikuna ne tuenda bikole ku makasa, kadi tuvua ne disanka dia bungi dia kuenzela bana betu ba miaba ya kule mudimu!

BAKATUBIKILA KU BETELE

Tuetu bamane kuenza bidimu bitue ku binayi mu mudimu wa dikumbula bisumbu, bakatubikila ku Betele. Nunku tuakatuadija mudimu wa bidimu bia bungi ku Betele mu ngondo wa 1 mu 1960. Mu kupita kua matuku, ndi mulonge malu a bungi mu dienza mudimu pamue ne bana betu badi ne majitu a bungi, ne Nora pende mmuenze midimu mishilashilangane ku Betele.

Ngenza muyuki mu mpungilu, bawukudimuna mu muakulu wa Cebuano

Mundi ngenza mudimu ku Betele, ndi ne diakalenga dia kumona didiunda dia dikema didi dienzeke mu Philippines. Pangakafika ku Betele mutshikale nsonga mujike, kuvua anu bamanyishi batue ku binunu 10 mu ditunga dijima. Kadi lelu kudi bamanyishi bapite pa binunu 200 mu Philippines, ne bana betu nkama ne nkama badi benza mudimu ku Betele bua kutua mudimu wa kuyisha mpanda.

Mu kupita kua bidimu bu muvua mudimu wetu wenda uya kumpala, nzubu ya Betele yakalua mikese. Nunku Kasumbu Kaludiki kakatulomba bua kukeba lupangu lua kuibakila nzubu minene mipiamipia. Meme ne mutangidi wa tshibambalu tshia dipatula mikanda tuakaya ku nzubu ne ku nzubu kudi bena mutumba ba Betele, tukeba muntu uvua mua kutupanyisha lupangu luende. Katuakapeta muntu to; muena lupangu lukuabu kufikaye too ne ku dituambila ne: “Tuetu bena mu Chine katutu tupanyisha bintu bietu to. Kadi tutu anu tusumba.”

Nkudimuna muyuki wa muanetu Albert Schroeder

Kadi dimue dituku, biakatukemesha pakalua muena lupangu kampanda kutuebeja ni tuvua mua kumusumba lupangu, bualu ukavua umuangala uya mu États-Unis. Malu kuluawu kuenzeka mu mushindu utuvua katuyi belele meji to. Muena mutumba wetu mukuabu kupangadijaye pende bua kutupanyisha luende lupangu, yeye kuambila bena mutumba bakuabu bua kutupanyisha pabu. Tuetu kufika too ne kudisumba lupangu lua muntu uvua muambe ne: “Tuetu bena mu Chine katutu tupanyisha bintu bietu to.” Mu matuku makese, lupangu lua Betele luakapita bunene buvualu misangu isatu. Ndi mutuishibue ne: Yehowa Nzambi uvua musue bua malu aye mushindu au.

Mu 1950, meme ke uvua muana ku bonso bavua ku Betele. Kadi lelu, bua ku Betele kujima, meme ne mukajanyi ke badi bakulumpe. Tshiena nyingalala bua mundi mulonde Mfumu muaba wonso uvuaye undombola to. Bushuwa, baledi banyi bakangipata kuetu, kadi Yehowa mmumpeshe dîku dinene dia bena Kristo. Tshiena ngelakana nansha kakese ne: Yehowa udi utupesha tshionso tshitudi natshi dijinga, nansha tuetu bikale ne mudimu kayi. Meme ne Nora tudi ne dianyisha dia bungi kudi Yehowa bua malu mimpe onso adiye mutuenzele, ne tudi tukankamija bakuabu bua batete pabu Yehowa.​—Mal. 3:10.

Musangu kampanda, Yezu wakabikila mulambuishi wa bitadi uvuabu babikila ne: Matayi Lewi, wamba ne: “Ndonda.” Ntshinyi tshiakenzaye? ‘Wakashiya bintu bionso, kujuka, kutuadijaye kulonda Yezu.’ (Luka 5:27, 28) Meme panyi ndi mupete mpunga ya kuenza bia muomumue, ne ndi nsengelela bakuabu ne muoyo mujima bua benze pabu bia muomumue ne bapete masanka a bungi.

Ndi ne disanka dia kutungunuka ne kuenza mudimu mu Philippines

^ tshik. 6 Tupatula kudi Bantemu ba Yehowa, kadi kabatshitu batupatula kabidi to.