Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

MALU A MU NSOMBELU

‘Yehowa mmutuenzele malu ne bulenga’

‘Yehowa mmutuenzele malu ne bulenga’

MEME ne mukajanyi Danièle tutshiuvua tufikilaku ku nzubu wa tshilala benyi pavua muakididi wa benyi mungambile ne: “Tatu, bikilaku bampulushi ba ku mikalu.” Kukavua mêba makese atukavua bafike mu Gabon, ditunga dia ku ouest kua Afrike, muvuabu bakandike mudimu wetu mu bidimu bia 1970.

Bu muvua Danièle mukazamuke, wakannungena ku ditshi ne: “Kuditatshishi bua kubikila bampulushi to, bakadi muaba eu!” Ntapa anu dîsu panyima anyi, mashinyi abu aa eyeka kumpala kua nzubu wa tshilala benyi. Minite mikese pashishe, kutukuatabu. Kadi bu mukavua Danièle mundimuije, nkavua mupeshe muanetu mukuabu imue mikanda ya mudimu imvua nayi.

Pavuabu benda baya netu ku nzubu wa bampulushi, mvua ngelangana meji a diakalenga dimvua nadi dia kuikala ne mukaji wa mu nyuma uvua ne muoyo mukole. Kukavua misangu ya bungi ivua Danièle mungeleshe diboko mushindu eu. Ndekelayi nnumvuije tshivua tshitufikishe ku diya mu matunga avuabu bakandike mudimu wetu wa buambi.

YEHOWA WAKANKANGULA MÊSU NE BULENGA BUONSO

Ndi muledibue mu 1930 mu dîku dia bena Katolike ba kalanda musenga, mu katshimenga ka Croix ku nord kua France. Tuvua tuya mu misa dîku dijima lumingu luonso, papa uvua mudifile bikole mu midimu ya mu parwase. Kadi pamvua ne bidimu bitue ku 14, bualu kampanda buvua buenzeke buakankangula mêsu bua kumona lubombo luvua mu tshitendelelu tshietu.

Bavua bakuate France kudi bena Allemagne mu mvita mibidi ya buloba bujima. Mumpela uvua uyisha misangu yonso utukankamija bua kutua mbulamatadi wa tshimenga tshia Vichy uvua mu bianza bia bena Nazi mpanda. Anu bu bena mu France ba bungi, tuvua tuteleja tshisanji tshia BBC mu musokoko; tshisanji atshi tshivua tshifila ngumu ya matunga avua madisange bua kuluangana mvita. Pashishe mumpela kushintulula tshiakuidi, kulongololaye misa bua kuela Nzambi tuasakidila bua kusekelela ditshimuna dia matunga avua madisange divua dienzeke mu ngondo wa 9/1944. Lubombo lua mumpela elu luakantonda bibi be! Tshitshivua kabidi ntamba kueyemena bamumpela to.

Mvita mimane kujika, papa wakafua. Bakavua basele yayanyi; uvua musombele mu Belgique, nunku ngakadimona ne dibanza dia kuambula bujitu bua maman. Ngakapeta mudimu mu tshiapu tshia dienza bilamba. Mfumuanyi wa mudimu ne bana bende ba balume bavua bena Katolike ba dilambu. Nansha muvuabi ne: bavua mua kulua kumbandisha muanzu mu tshiapu atshi, nkavua pa kupeta diteta.

Yayanyi Simone ukavua Ntemu wakalua kutumona mu 1953. Wakangata Bible, kumvuijaye bimpe mudi malongesha a bena katolike aa mikale a dishima: dia iferno wa kapia, dia Busatu bunsantu, ne dia dibenga kufua dia anyima. Ngakanji kubenga ngamba muvuaye kayi umvuija ne Bible wa bena Katolike, nansha nanku ngakalua kutuishibua ne: uvua wamba bulelela. Pashishe wakantumina bibejibeji bia Tshibumba tshia Nsentedi bia kale, meme kubibala bionso butuku mu nzubu wanyi wa bulalu. Meme kujingulula diakamue ne: tshivua bulelela; kadi mvua ntshina ne: meme muye kudi Yehowa mvua mua kujimija mudimu wanyi.

Ngakashala ndilongela Bible ne biena-bualu bia Tshibumba tshia Nsentedi mu ngondo mikese. Ndekelu wa bionso, ngakapangadija bua kuya ku Nzubu wa Bukalenge. Pangakamona musangelu uvuaku, biakandenga bikole. Meme mumane kulonga Bible ne muanetu kampanda uvua ne dimanya dia bungi mu ngondo isambombo, bakambatiza mu ngondo wa 9/1954. Panyima pa matuku makese, ngakasanka bua kumona maman ne muakunyanyi wa bakaji balue pabu Bantemu.

TUAKEYEMENA YEHOWA MU MUDIMU WA KU DÎBA NE KU DÎBA

Mvua ne diakalenga dia kubuela mu mpungilu wa bantu bafume mu matunga a bungi mu 1958, mu New York, kadi mvua ne dibungama bua muvua maman mufue mbingu mikese kumpala kua mpungilu au. Pangakapingana, tshitshivua kabidi ne bujitu bua kuambula to, ke meme kulekela mudimu wanyi au, kutuadija bumpanda-njila. Mu tshikondo atshi, ngakabangila mpanda-njila kampanda wa tshisumi diende Danièle Delie ungakalua kusela mu ngondo 5/1959.

Danièle uvua mutuadije bumpanda-njila buende mu musoko wa Bretagne, kule menemene ne kuabu. Mu musoko amu muvua bena Katolike ba bungi, ke bualu kayi bivua bimulomba dikima dia kuyishamu ne kuya mu teritware ya pa mpenga ku dikalu. Uvua ne muoyo wa kuenza malu ne lukasa anu bu meme bualu tuvua bamanye ne: nshikidilu uvua mua kuikala pabuipi menemene. (Mat. 25:13) Lungenyi luende lua didipangisha amue malu luakatuambuluisha bua kutungunuka ne kuenza mudimu wa ku dîba ne ku dîba.

Mu matuku makese tuetu bamane kuselangana, bakatupesha mudimu wa kukumbula bisumbu. Tuakibidilangana ne nsombelu wa dipanga kuikala ne bionso bituvua nabi dijinga. Tshisumbu tshia kumpala tshituvua bakumbule tshivua ne bamanyishi 14, bana betu bavua bapele, kabavua ne muaba wa kututeka to. Nunku tuakalala pa matela panshi ku tshiakuidi tshia mu Nzubu wa Bukalenge. Matela au kaavua mimpe menemene to, kadi avua anu ambuluisha bua kuolola mongo!

Tuvua tukumbula bisumbu ne kamashinyi ketu

Nansha mutuvua ne bia bungi bia kuenza, Danièle wakibidilangana ne mudimu wetu wa butangidi buena ngendu. Uvua utamba kungindila mu kamashinyi ketu patuvua ne tshisangilu tshia tshimpitshimpi ne bakulu, kadi katu muanji kudiabakena nansha. Tuakenza bidimu bibidi patupu mu mudimu wa dikumbula mutuvua balonge mushinga udi nawu diyukidilangana mu dibaka ne muoyo mujima ne mua kueleshangana diboko.​—Muam. 4:9.

TUAKAPETA MIDIMU MIKUABU

Mu 1962, bakatubikila mu kalasa ka 37 ka Gilada kavua kenza ngondo 10 ku Brooklyn, mu New York. Mu balongi 100, muvua balume 13 ne bakaji babu, nunku tuakadimona ba diakalenga bua mutuvua babuelamu pamue. Ntshidi mvuluka malu mimpe atuvua bapete bikondo bituvua bapitshishe ne makunji a ditabuja bu mudi Frederick Franz, Ulysses Glass, ne Alexander Macmillan.

Tuvua ne disanka dia dikema bua mutuvua baye ku Kalasa ka Gilada pamue!

Patuvua mu kalasa apu, bavua batulombe bua tuikale ne ntema ya bungi patudi tubandila bintu. Amue matuku a disambombo mu mapingaja patuvua tujikija kulonga, bavua baya netu benda batuleja bimue bintu mu tshimenga tshia New York. Tuvua bamanye ne: mu Dimue bavua mua kutuela nkonko bua tufunde bituvua bamone. Misangu ya bungi tuvua tupingana dilolo batshioke, kadi muanetu wa ku Betele uvua uya netu uvua utuela nkonko bua tuvuluke malu manene a mu mateta atuelabu. Disambombo dikuabu tuakendakana mu tshimenga tshijima mu mêba onso a mu mapingaja. Tuakaya kumona nzubu wa bintu bia kubandila nabi mabulungu, kutulongeshabu tshidi milanjilanji (ntumba ya muulu) ne mabue atu akuluka afuma muulu. Patuakafika mu Nzubu wa mu Amerike wa dilamina bintu bia mushinga bia mu bufuki, bakatuleja dishilangana didi pankatshi pa ngandu. Patuakapingana ku Betele, muanetu wa ku Betele au wakatuebeja ne: “Ngambilayi, ndishilangana kayi didi pankatshi pa mulanjilanji ne dibue ditu dikuluka difuma muulu?” Bu mukavua Danièle mutshioke, wakapeta tshibuejakaji, kuandamunaye ne: “Mabue atu akuluka afuma muulu atu owu ne mênu male!”

Tuvua basue kukumbula bana betu ba lulamatu mu Afrike

Biakatupitshila pakatutumabu ku Betele wa mu France mutuvua benze mudimu pamue bidimu bipite pa 53. Mu 1976, bakanteka mutangidi wa malu a Komite wa filiale, kumpeshabu kabidi mudimu wa kukumbula matunga a mu Afrike ne a ku est kua Asie muvuabu bakandike mudimu wetu wa buambi. Luendu elu luakatufikisha mu Gabon, mutuvua batuilangane ne bualu butudi balonde ku ntuadijilu. Mu kuamba kuimpe, tshivua anu ndiumvua mukumbane bua kukumbaja midimu imvua tshiyi muelele meji eyi to. Kadi Danièle uvua ungambuluisha bikole bua kukumbaja mudimu wonso uvuabu bampesha.

Pamvua nkudimuna muyuki wa muanetu Theodore Jaracz mu mpungilu wa mu 1988 mu Paris uvua ne tshiena-bualu tshia ne: “Buakane bua Nzambi” (mu Mfualansa)

TUAKATUILANGANA NE LUTATU LUKOLE MENEMENE

Dinanga dietu dia Betele divua dituadije anu katshia patuakafikaku. Danièle uvua mulonge Anglais mu ngondo itanu kumpala kua tuetu kuya ku Gilada. Wakalua mukudimunyi mupiluke wa mikanda yetu. Tuvua bapete disanka dia bungi mu mudimu wetu wa ku Betele, kadi didifila dietu mu midimu ya mu tshisumbu divua divudija kabidi disanka dietu adi. Ndi mvuluka bimpe dîba dituvua tupinganyina mu njila wa muinshi mua buloba ku dilolo memeneme, batshioke kadi bikale ne disanka dia bungi bua mutuvua balombole malonga a Bible avua aya kumpala. Kadi bia dibungama, disama dia tshimpitshimpi diakakuata Danièle, kumupangishadi mua kuenza malu muvuaye musue.

Mu 1993, bakamukuata kansere ka ku dibele. Luondapu luende luvua luenza buôwa, bualu bakamupanda, ne kuangataye manga makole. Bidimu 15 pashishe, bakamukuata kabidi kansere, ka musangu eu kavua kabi katambe. Nansha nanku uvua munange mudimu wende wa dikudimuna bikole, ke bualu kayi dîba dionso divuaye upetulula bukole uvua uya anu ku mudimu wende.

Nansha muvua Danièle ne disama dibi menemene, diumbuka ku Betele kadivua dituluila mu lungenyi to. Nansha nanku, kusama muikale ku Betele kudi ne yaku ntatu, nangananga padi bakuabu kabayi bamanye bunene bua disama diebe. (Nsu. 14:13) Nansha muvua Danièle ne bidimu bisua kutua ku 80, mpala wende mulenga ne tshimuenekelu tshiende tshimpe kabivua bileja ne: uvua usama to. Kavua udiabakena bua disama diende to. Kadi uvua mudifile bua kuambuluisha bakuabu. Uvua mumanye ne: kuteleja bantu bavua mu dikenga kuvua mua kubambuluisha bikole. (Nsu. 17:17) Danièle kavua udiamba ne: uvua mufidi wa mibelu nansha; kadi uvua wambuluisha bana betu ba bakaji ba bungi ne malu avua mamufikile bua disama divuaye nadi bua kabatshinyi disama dia kansere to.

Tuakapeta lutatu lukuabu lua kupanga kuenza malu mutuvua tuenza kuonso eku. Pavua Danièle katshiyi ukumbana bua kuenza mudimu wa ku dîba ne ku dîba, ukavua unkuatshisha mu malu makuabu a bungi. Wakampepejila malu bikole, kungambuluishabi bua kutungunuka ne kuenza mudimu wa mutangidi wa malu a Komite wa filiale bidimu 37. Tshilejilu, uvua wakaja malu onso bua tuikale ne tshiakudia mu nzubu muetu mu midi ne bua tuikishaku pamue dituku dionso.​—Nsu. 18:22.

TUVUA TUTANTAMENA LUTATU LUA KU DITUKU NE KU DITUKU

Danièle uvua anu umona malu mu mushindu muimpe ne uvua musue anu kuikala ne muoyo. Pashishe wakapeta kabidi kansere bua musangu muisatu. Tuakadiumvua bashikile. Manga avuaye wangata ne foto ivuabu bamukuata bua kuosha kansere biakamutshiokesha bikole, bimupangisha bua kuenda bimpe imue misangu. Biakantonda bikole pamvua mmona mukajanyi munanga uvua mukudimunyi mupiluke ukadi utata bua kuakula.

Nansha mutuvua tudiumvua bashikile, tuvua anu tusambila batuishibue ne: Yehowa kavua mua kulekela bua lutatu alu lutupite makanda nansha. (1 Kol. 10:13) Tuvua kabidi tuditatshisha bua kuikala anu ne dianyisha bua mushindu uvua Yehowa utukuatshisha ku diambuluisha dia Dîyi diende, dia baminganga ba ku Betele, ne dia bana betu bena Kristo bavua batukuatshisha ne dinanga dionso.

Tuvua tutamba kulomba Yehowa buludiki bua tumanye ngondapilu utuvua mua kuitaba. Tuakafika tshikondo tshikuabu kakuyi kabidi ngondapilu wa kulonda to. Munganga uvua mulondeshe luendu lua disama dia Danièle bidimu 23 wakapanga mua kumvuija bua tshinyi uvua ujimija lungenyi misangu yonso ivuaye wangata manga. Katshivua ne ngondapilu mukuabu wa kumuambila to. Tuakadimona nkayetu, tudiebeja muikala malu mua kupitakana. Pashishe munganga mukuabu wa disama dia kansere wakitaba bua kuondopa Danièle. Bivua anu bu ne: Yehowa uvua mutuenzele njila wa kupatukila bua tumone mua kupita ne ntatu yetu.

Tuakalonga bua kuimanyina anu pa tunyinganyinga tua ku dituku. Anu muvua Yezu muambe, “dituku ne dituku didi ne yadi ntatu idi midikumbanyine.” (Mat. 6:34) Dikala ne mmuenenu muimpe wa malu ne diela tubilele divua kabidi diambuluisha. Tshilejilu, mu ngondo ibidi ivua Danièle kayi wangata manga, wakangambila utua mimuemue wela tubilele ne: “Udi mumanye’s, tshiena muanji kumvua bimpe to!” (Nsu. 17:22) Nansha muvuaye utata, uvua musue kuimba misambu mipiamipia ya Bukalenge ne dîyi dikole.

Mmuenenu wende muimpe wa malu wakangambuluisha bua kuenza malu amvua tshiyi ngenza kuonso eku. Mu bulelela, mu bidimu 57 bionso bituvua benze mu dibaka, uvua unkumbajila majinga anyi mashilashilangane. Kavua nansha musue kundeja mua kukanga mayi to! Kadi pakamukolelabi menemene, mvua ne bua kulonga bua kusukula malonga, kusukula bilamba nansha kulamba biakudia bipepele. Nkadi mutayishe vere ndambu pamvua nsukula malonga, kadi mvua ngumvua disanka dia bungi pamvua ngenza malu avua amusankisha. *

NDI NE DIANYISHA BUA LUSE LUJALAME LUA YEHOWA

Pandi mvuluka malu onso, ndi mumone ne: masama ne bukulakaje bivua bitupangisha bua kuenza amue malu mbindongeshe malu mimpe a bungi. Tshia kumpala, katuena ne bua kudimona ne bia bungi bia kuenza tupanga mua kutabalela muena dibaka netu to. Tudi ne bua kuenza muetu muonso bua kutabalela muena dibaka netu bidimu bionso bitutshidi ne makanda tumatuma. (Muam. 9:9) Tshibidi, katuena ne bua kudilakana bua tumalu tua mukodikodi to; tshianana, bidi mua kutupangisha bua kumona masanka atudi tupeta dituku dionso.​—Nsu. 15:15.

Pandi ngelangana meji bua mudimu wetu wa ku dîba ne ku dîba, ndi mutuishibue ne: Yehowa uvua mutubeneshe mu mushindu wa dikema. Ndi ndiumvua anu bu muimbi wa misambu wakamba ne: “Yehowa mmungenzele malu ne bulenga.”​—Mis. 116:7.

^ tshik. 32 Muanetu Danièle wakafua pavuabu benda balongolola tshiena-bualu etshi. Mmufue ne bidimu 78.