1-2. Umvuija muvua malu menzeke kumpala kua Yezu kuambaye mêyi ende a ndekelu.

TUDI munda munya, dituku dia 14 ngondo wa Nisana tshidimu tshia 33. Bakadi babande Yezu ne malu a dishima, bamupishe ku tshilumbuluidi bua bubi budiye kayi muenze. Mpindieu badi bamuseka, bamukengesha ne tshikisu tshionso, pashishe bamupopela ku mutshi wa makenga. Misonso idi imupanda bianza ne makasa. Padiye uteta kupuyakana anyi kuakula, bidi bimusama. Kadi bidi bikengela anu akule bualu udi ne malu a mushinga a kuamba.

² Mpindieu tumonayi mêyi avua Yezu muambe pakavuaye ukula muoyo ku mutshi wa makenga ne tumone kabidi tshidiwu atulongesha. Mu mêyi makuabu, ‘tumutelejayi.’​—Mat. 17:5.

3. Pavua Yezu muambe ne: “Tatu, bafuila luse,” uvua mua kuikala wamba banganyi?

³ Bua tshinyi Yezu uvua muambe mêyi aa? Pakavua Yezu mupopela ku mutshi, wakasambila wamba ne: “Tatu, bafuila luse.” Afuile banganyi luse? Mêyi ende adi alonda adi atuleja badiye mua kuikala wamba. Udi wamba ne: “Ki mbamanye tshidibu benza to.” (Luka 23:33, 34) Yezu uvua mua kuikala wamba basalayi bena Lomo bavua bamupopele misonso mu bianza ne mu makasa. Kabavua bamanye ne: uvua nganyi menemene to. Uvua kabidi mua kuikala mutume meji kudi bamue bantu bavua muaba au bavua balombe bua bamushipe kadi pashishe balua kumuitabuja. (Bien. 2:36-38) Yezu kakitaba bua malu mabi avua bantu bamuenzele amufikishe ku dibakuatshila tshiji ne dibalamina  munda to. (1 Pet. 2:23) Kadi wakalomba Yehowa bua abuikidile bavua bamushipa abu.

4. Yezu uvua mudiakaje bua kubuikidila baluishi bende. Bualu abu budi butulongesha tshinyi?

⁴ Mêyi a Yezu aa adi atulongesha tshinyi? Anu bu Yezu, bidi bikengela tuikale badiakaje bua kubuikidilangana. (Kolos. 3:13) Bantu bakuabu (kusangisha ne balela betu) badi mua kutuluisha bualu kabena bumvua malu atudi bitabuje anyi atudi tuenza to. Badi mua kutushiminyina malu, kutufuisha bundu kumpala kua bantu, kutuoshela mikanda, anyi mene kufuna bua kutujiwula. Pamutu pa kushala babalamine munda, mbimpe tulombe Yehowa akangule mêsu abu bua dimue dituku bitabe bulelela. (Mat. 5:44, 45) Imue misangu bidi mua kutukolela bua kubafuila luse, nangananga bobu batuenzele bualu bubi menemene. Kadi tuetu bashale balame tshiji anyi balaminangane munda, tudi tudienzela bibi tuetu nkayetu. Muanetu kampanda wa bakaji wakamba ne: “Ndi mufike ku dimona ne: pandi mbuikidilangana kabiena biumvuija ne: ndi nganyisha malu mabi adibu bangenzela anyi ngitaba bua bakuabu bammuenene to. Ndi ngenza nanku bualu tshiena musue kulaminangana munda to.” (Mis. 37:8) Patudi tupangadija bua kubuikidilangana, malu mabi adibu batuenzele kaakutufikisha ku difiikilangana munda to.​—Ef. 4:31, 32.

5. Ntshinyi tshivua Yezu mulaye umue wa ku benzavi bavuabu bapopele ku mutshi muaba uvuaye pende au? Bua tshinyi uvua mumulaye bualu abu?

⁵ Bua tshinyi Yezu uvua muambe mêyi aa? Mbapopele benzavi babidi ku mutshi muaba uvua Yezu pende au. Kumpala, bobu bonso babidi bavua bamuamba. (Mat. 27:44) Kadi pashishe, umue wa kudibu udi ushintuluka. Udi ufika ku dimona ne: Yezu kavua muenze “bualu bubi nansha bumue to.” (Luka 23:40, 41) Tshidi tshikemesha ntshia ne: wakaleja muvuaye ne ditabuja dia ne: dimue dituku Yezu uvua ne bua kubishibua ku lufu ne kukokesha bu mukalenge. Wakambila Musungidi ukavua pa kufua au ne: “Yezu, umvuluke pawabuela mu Bukalenge buebe.” (Luka 23:42) Adi si nditabuja dia dikema’s! Ke Yezu kumuandamuna wamba ne: “Bulelela, ndi nkuambila lelu ne: newikale nanyi mu Mparadizu [kadi ki mmu Bukalenge to].” (Luka 23:43) Mona ne: Yezu udi umulaya bualu ebu mpala ne mpala. Bu muvua Yezu mumanye ne: Tatuende utu ufuilangana luse, wakamba mêyi avua mapeshe muenzavi ukavua pa kufua au ditekemena.​—Mis. 103:8.

6. Mêyi avua Yezu muambile muenzavi adi atulongesha tshinyi?

⁶ Mêyi a Yezu aa adi atulongesha tshinyi? Yezu utu wenza malu anu bu Tatuende. (Eb. 1:3) Yehowa utu musue kutubuikidila ne kutufuila luse. Utu wenza nanku anu patudi tunyingalala ne muoyo umue bua malu mabi atuvua benze kale ne tuleja ditabuja dia ne: badi mua kutubuikidila mpekatu ku diambuluisha dia mashi avua Yezu Kristo muele panshi. (1 Yone 1:7) Bidi mua kukolela bamue bantu bua kuitaba ne: Yehowa udi mua kubabuikidila bilema bivuabu benze kale. Biobi bikuenzekela nanku, ela meji a bualu ebu: Katupa kakese kumpala kua Yezu kufua, wakambila muenzavi uvuabu bapopele ku mutshi bualu buvua buleja muvuaye mumufuile luse pende utshibangilaku ku dimuitabuja. Yehowa kakufuilaku pende batendeledi bende badi bamulamate luse lua bungi bua mudibu benza muabu muonso bua kutumikila mikenji yende anyi?​—Mis. 51:1; 1 Yone 2:1, 2.

7. Ntshinyi tshivua Yezu muambile Mariya ne Yone bilondeshile Yone 19:26, 27? Bua tshinyi uvua muambe nanku?

⁷ Bua tshinyi Yezu uvua muambe mêyi aa? (Bala Yone 19:26, 27.) Yezu uvua musue  kutabalela mamuende uvua mua kuikala ukavua mukaji mukamba dîba adi. Bana babu ne Yezu bavua mua kushala bamuambuluisha ne bintu bia ku mubidi. Kadi nnganyi uvua mua kushala umukumbajila majinga ende a mu nyuma? Kakuena tshidi tshileja ne: bana babu ne Yezu bakavua balue bayidi bende tshikondo atshi to. Kadi Yone uvua mupostolo wa lulamatu ne uvua umue wa ku balunda ba Yezu ba pa muoyo. Yezu uvua wangata bantu bavuaye utendelela nabu Yehowa bu bena mu dîku diabu dia mu nyuma. (Mat. 12:46-50) Nanku bu muvuaye munange Mariya ne uditatshisha bua bualu buende, wakamushiya mu bianza bia Yone, mumanye ne: uvua ne bua kushala umutabalela ku majinga a mu nyuma. Wakambila mamuende ne: “Mona!  Muanebe!” Kuambilaye Yone ne: “Mona! Mamuebe!” Kutuadijila anu ku dituku adi, Yone wakashala anu bu muana wa Mariya ne uvua umutabalela anu bu mamuende. Mariya uvua mukaji wa mushinga mukole. Uvua mutabalele Yezu katshia wamulela ne uvuapu dîba divuaye ukula muoyo. Yezu uvua mumunange be!

8. Mêyi avua Yezu muambile Mariya ne Yone adi atulongesha tshinyi?

⁸ Mêyi a Yezu aa adi atulongesha tshinyi? Malanda atudi nawu ne bena Kristo netu adi mua kuikala makole kupita atudi nawu ne bena mu dîku dietu. Bena mu dîku dietu badi mua kutuluisha anyi mene kutubenga, kadi anu muvua Yezu mulaye, tuetu bashale balamate Yehowa ne bulongolodi buende, netupete bitudi bajimije “misangu lukama.” Ba bungi nebalue kutudi bu bana betu ba balume, bu bana betu ba bakaji, bu bamamuetu, anyi bu batatuetu. (Mâko 10:29, 30) Udi umvua bishi bua muudi pebe mu dîku dia mu nyuma didi mu buobumue bua mudi benamu ne ditabuja ne dinanga, banange Yehowa ne banangangane bobu bine?​—Kolos. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Mêyi a Yezu adi mu Matayi 27:46 adi atulongesha tshinyi?

⁹ Bua tshinyi Yezu uvua muambe mêyi aa? Katupa kakese kumpala kua Yezu kukula muoyo, wakela lubila ne dîyi dikole wamba ne: “Nzambi wanyi, Nzambi wanyi, udi mundekele bua tshinyi?” (Mat. 27:46) Bible kena uleja tshivua Yezu mupatuile mêyi aa to. Kadi mona tshidiwu atulongesha. Tshia kumpala, pavua Yezu muambe mêyi aa, uvua ukumbaja mêyi a buprofete adi mu Misambu 22:1. * Tshibidi, mêyi aa avua aleja patoke ne: Yehowa kavua muele ‘lupangu lua bukubi lunyunguluke’ Muanende to. (Yobo 1:10) Yezu uvua mujingulule ne: Tatuende uvua mumulekele mu bianza bia baluishi bende katshiyi umukuba kabidi to, bua ditabuja diende ditetshibue too ne ku ndekelu. Muntu nansha umue katu muanji kutetshibua mushindu au to. Tshisatu, mêyi au adi ajadika ne: kavua muenze bualu bubi nansha bumue buvuabu mua kumushipela to.

10. Mêyi avua Yezu muambile Tatuende adi mua kutulongesha malu kayi?

¹⁰ Mêyi a Yezu aa adi atulongesha tshinyi? Bualu bua kumpala budiwu atulongesha mbua ne: katuena ne bua kutekemena bua Yehowa ikale upangisha ntatu idi iteta ditabuja dietu bua kutukuatayi to. Anu muvua Yezu mutetshibue too ne ku lufu, tuetu petu tudi ne bua kuikala badilongolole bua kuleja mutudi ne ditabuja nansha biobi bilomba kufua. (Mat. 16:24, 25) Kadi tudi ne dishindika dia ne: Nzambi kakulekela bua diteta ditudi katuyi mua kutantamena ditukuate to. (1 Kol. 10:13) Bualu buibidi budi ne: anu bu Yezu, badi mua kutukengesha petu katuyi ne tshitudi benze. (1 Pet. 2:19, 20) Bantu batu batuluisha kabatu benza nanku bua bubi butudi benze to, kadi mbua mututu tubenga kubuelakana mu malu a panu ne tumanyisha bantu bulelela. (Yone 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Yezu uvua mujingulule bua tshinyi Yehowa uvua mumulekele ukenga. Kadi bena Kristo bakuabu ba lulamatu padi ntatu ibakuata batu bobu babanga kudiebeja imue misangu bua tshinyi Yehowa mmulekele amue malu enzeka. (Hab. 1:3) Nzambi wetu wa luse ne lutulu mmumanye ne: bana betu aba ki mbapange ditabuja to. Badi dijinga ne busambi budiye anu yeye nkayende mua kubasamba nabu.​—2 Kol. 1:3, 4.

11. Bua tshinyi Yezu uvua muambe mêyi adi mu Yone 19:28?

¹¹ Bua tshinyi Yezu uvua muambe ne: “Ndi  mumvue nyota”? (Bala Yone 19:28.) Uvua muambe nanku bua “kukumbaja mufundu,” mmumue ne: mêyi a buprofete adi mu Misambu 22:15. Adi amba ne: “Bukole buanyi mbume bu tshiyoyi; ludimi luanyi ndulamate ku binyanganyanga bianyi.” Bualu bukuabu, bu mukavua Yezu mukenge bikole, eku mputa imusama disama dia lufu ku mutshi wa makenga, uvua ne bua kuikala mumvue nyota kayiyi ya bilele to. Bivua bikengela bamupaku dikopo dia mâyi.

12. Mêyi a Yezu a ne: “Ndi mumvue nyota” adi atulongesha tshinyi?

¹² Mêyi a Yezu aa adi atulongesha tshinyi? Yezu kavua umona ne: bivua bibi bua kuamba muvuaye umvua to; mbimpe tumufuane. Tudi mua kuikala katuyi ne tshibidilu tshia kuambila bakuabu tshitudi natshi dijinga. Kadi kuoku bikondo bitudi dijinga ne diambuluisha, ki mbimpe tuelekane bua kulomba bakuabu to. Tshilejilu, biwikala ukadi mukulakaje anyi ne butekete bua mubidi, udi mua kulomba mulunda webe bua akuyile mu tshisalu anyi aye kukufila kua munganga. Wewe udiumvua mutekete mu mikolo, udi mua kukuatshila mukulu anyi muena Kristo mukole mu nyuma udi mua kukuteleja anyi kukuambila “dîyi dimpe” didi mua kukusanguluja. (Nsu. 12:25) Tuvuluke ne: bena Kristo netu mbatunange ne mbasue kutuambuluisha mu “bikondo bia dikenga.” (Nsu. 17:17) Kadi kabena mua kumanya bidi munda muetu to. Tuetu katuyi babambile bualu, kabakumanya ne: tudi dijinga ne tshintu to.

13. Bu muvua Yezu mushale ne lulamatu too ne ku lufu, wakakumbaja malu kayi?

¹³ Bua tshinyi Yezu uvua muambe mêyi aa? Bu pa dîba isatu wa dilolo mu dia 14 Nisana, Yezu wakela lubila wamba ne: “Bualu buakumbanyi!” (Yone 19:30) Yezu ukavua mumane kukumbaja bionso bivua Yehowa mutekemene bua enze kumpala kua kukulaye muoyo. Bu muvuaye mushale ne lulamatu too ne ku lufu, wakakumbaja malu a bungi. Bua kumpala, wakaleja ne: Satana mmuena dishima. Wakaleja ne: muntu mupuangane udi mua kushala ne lulamatu lupuangane nansha Satana muenze tshinyi. Buibidi, wakafila muoyo wende bua kutupikula. Lufu luende lua mulambu alu ke ludi luenze bua bantu bapange bupuangane bangatshibue bakane ku mêsu kua Nzambi, ne lubapeshe mushindu wa kuikala ne muoyo wa kashidi. Buisatu, wakaleja mudi bumfumu butambe bunene bua Yehowa buakane ne wakumbusha tshipendu tshivuabu bapende dîna dia Tatuende.

14. Ntshinyi tshitudi ne bua kuikala badisuike bua kuenza dituku dionso diakafuka Nzambi edi? Umvuija.

¹⁴ Mêyi a Yezu aa adi atulongesha tshinyi? Tudi ne bua kudisuika bua kushala ne lulamatu dituku dionso diakafuka Nzambi edi. Tuangate tshilejilu tshia muanetu Maxwell Friend uvua pende mulongeshi wa mu Kalasa ka Gilada. Mu muyuki kampanda uvuaye muenze mu mpungilu wa bantu bafume mu matunga a bungi, wakakula bua lulamatu wamba ne: “Bualu buudi mua kuenza anyi kuamba lelu kuambi ne: neubuenze anyi neubuambe malaba to. Tshidi tshikuleja ne: newikalaku malaba ntshinyi? Mona dituku dionso bu diebe dia ndekelu bua kuleja muudi mukumbanyine muoyo wa tshiendelele.” Tumonayiku petu dituku dionso bu dietu dia ndekelu dia kuleja mutudi ne lulamatu! Dîba adi, nansha tuetu batuilangane ne lufu, netuikale bakumbane bua kuamba ne: “Yehowa, ndi muenze muanyi muonso bua kushala ne lulamatu, kuleja mudi Satana muena dishima, kubingisha dîna diebe ne bumfumu buebe!”

15. Ndituishibua kayi divua nadi Yezu bilondeshile Luka 23:46?

¹⁵ Bua tshinyi Yezu uvua muambe mêyi aa?  (Bala Luka 23:46.) Yezu wakamba ne dishindika dionso ne: “Tatu, ndi nshiya nyuma wanyi mu bianza biebe,” bualu uvua mumanye ne: muoyo wende bua matuku atshilualua uvua mu bianza bia Yehowa, ne uvua mutuishibue ne: Tatuende uvua ne bua kumuvuluka.

16. Tshivua tshifikile nsonga wa bidimu 15 tshidi tshikulongesha tshinyi?

¹⁶ Mêyi a Yezu aa adi atulongesha tshinyi? Shala ne lulamatu kudi Yehowa nansha muoyo webe wowu mu njiwu. Bua kuenza nanku, anu wewe ‘mueyemene Yehowa ne muoyo webe wonso.’ (Nsu. 3:5) Tuangate tshilejilu tshia nsonga wa bidimu 15 uvua ne disama dia lufu, diende Joshua. Wakabenga bua kuitaba ngondapilu ivua ishipa mikenji ya Nzambi. Katupa kakese kumpala kua kufuaye wakambila mamuende ne: “Mama, ndi mu bianza bia Yehowa. . . . Mama wanyi, funda ulame tshindi nkuambila etshi: Yehowa neambishe ku lufu kakuyi mpata. Mmumanye tshidi munda muanyi, ne ntu mumunange be!” * Mbimpe yonso wa kutudi adiebeje ne: ‘Meme mupete diteta didi diteka muoyo wanyi mu njiwu, nenguteke mu bianza bia Yehowa mutuishibue ne: neamvuluke anyi?’

17-18. Mmalu kayi atudi balonge? (Tangila kabidi kazubu ka ne: “ Tshidi mêyi a Yezu a ndekelu atulongesha.”)

¹⁷ Bushuwa, mêyi a ndekelu avua Yezu muambe mmatulongeshe malu a mushinga wa bungi! Mmatuvuluije ne: bidi bikengela tuikale tubuikidila bakuabu ne tuikale batuishibue ne: Yehowa neatubuikidile petu. Tudi ne diakalenge dia kuikala ne dîku dia mu nyuma dia dikema dia bena Kristo netu badi badiakaje bua kutuambuluisha. Kadi patudi dijinga ne diambuluisha, tudi ne bua kudileja bakuabu. Tudi bamanye ne: Yehowa neatuambuluishe bua kunanukila mu diteta kayi dionso didi mua kutufikila. Tudi bamone kabidi mudibi ne mushinga bua kumona dituku dionso bu dietu dia ndekelu dia kuleja mutudi ne lulamatu, batuishibue ne: mioyo yetu idi mu bianza bia Yehowa.

¹⁸ Bulelela, mêyi avua Yezu muambe pakavuaye pa kukula muoyo ku mutshi wa makenga adi atulongesha malu a bungi! Patudi tuteka malu atudi balonge aa mu tshienzedi, tudi tutumikila mêyi avua Yehowa nkayende muambe bua Muanende a ne: “Mutelejayi.”​—Mat. 17:5.