BU MU tshidimu tshia 1910, baledi banyi bakumbuka mu Tbilissi, mu Géorgie kuyabu mu Canada. Bavua basombele mu kamutanda kakese kavua pabuipi ne Pelly mu Saskatchewan, ku ouest kua Canada. Bakandela mu 1928, ne mvua wa mukala mu bana basambombo. Papa wakafua ngondo isambombo kumpala kua kundelabu, ne maman wakafua pantshivua muana wa mu maboko. Matuku makese pashishe yayanyi Lucy kufuaye ne bidimu 17. Ke mansebanyi Nick kutuadijaye kutulama meme ne bana betu.

Dimue dituku pangakatuadija kuteta bua kuenda, bena mu diku dietu bakamona mumvua nkoka mukila wa kamue ka kutubalu tuetu. Bavua ne buôwa bua ne: kabalu kavua mua kuntuta, ke bobu kuntandisha ne dîyi dikole bua ndekele. Kadi mvua anu mubele nyima ne tshivua mumvue muvuabu bantandisha ne dîyi dikole adi to. Diakalenga kabalu kakakangenzela bibi to. Kadi adi ke dituku divua bena mu dîku dietu bajingulule ne: mvua mpudi matshi.

Mulunda kampanda wa papa ne maman wakamba ne: bivua bimpe bua meme kuya mu kalasa ne bana bakuabu bavua bampudi matshi. Nunku manseba Nick wakantuma mu tulasa tua bampudi matshi tua mu Saskatoon, mu Saskatchewan. Tulasa etu tuvua kule ne kuetu, ne bu mumvua anu ne bidimu bitanu, mvua ne buôwa. Mvua mpingana kuetu anu mu dikisha ne mu muvu wa luya. Ndekelu wa bionso ngakalonga muakulu wa tumama ne tuvua tunaya ne bana nanyi bakuabu.

Mu 1939, yayanyi Marion bakaselangana ne Bill Danylchuck ne bakatuadija kututabalela meme ne yayanyi mukuabu Frances. Bobu ke bantu ba kumpala bakatuadija kulonga Bible ne bantemu ba Yehowa mu dîku dietu. Mu tshikondo tshia dikisha dianyi, bavua badienzeja bua kungambila malu a mu Bible avuabu balonga. Bivua bitukolele bua kuyikila bualu kabavua  bamanye muakulu wa tumama to. Kadi bavua bamona ne: mvua bushuwa munange malu a Yehowa avuabu bandongesha. Mvua mmona ne: bienzedi biabu bivua bipetangana ne tshivua Bible wamba, nunku mvua nya nabu mu buambi. Matuku makese pashishe ngakajinga bua kutambula, ne mu dia 5/9/1941, Bill wakantambuisha mu tshintuku tshia tshiamu tshivua ne mâyi avuabu bangate mu tshina tshia mâyi. Mâyi aa avua ne mashika makole a dikema!

Mu 1946, pangakapingana kuetu mu dikisha, ngakabuela mu mpungilu mu Cleveland, mu Ohio, mu États-Unis. Dituku dia kumpala dia mpungilu, bana betu ba bakaji bavua bamfundila malu mu dibeji bua mmone mua kulonda mpungilu. Kadi mu dituku dibidi, ngakasanka bikole pangakumvua ne: kuvua kasumbu ka bampudi matshi kavua ne muanetu uvua ukudimuna mu muakulu wa tumama mu mpungilu au. Mpindieu mvua mua kulondesha mpungilu bimpe, ne bivua bilenga bia dikema mungakafika ku diumvua bipepele tshidi Bible ulongesha!

Tshikondo atshi, Mvita mibidi ya buloba bujima ivua ifuma kudijika, ne bantu bavua basue kuleja ne: bavua balamate ditunga diabu. Kadi pakajika mpungilu, ngakapingana mu kalasa, meme kudisuika bua kushala mulamate Yehowa. Nunku ngakalekela kukukuila dibendele, kuimba musambu wa ditunga, ne kuenza mafesto a bitendelelu ne a ditunga. Ngakalekela kabidi kuya mu nzambi ne balongi betu. Balongeshi betu kabakasanka to, bakateta bua kuntatshisha ne kungambila malu a mafi bua nshintulule meji anyi. Balongi betu bavua bamona tshivua tshienzeka atshi, ne bivua bimpesha mpunga ya bungi ya kubayisha. Ndekelu wa bionso bamue ba ku balongi betu, kusangisha ne Larry Androsoff, Norman Dittrick, ne Emil Schneider bakitaba bulelela ne batshidi benzela Yehowa mudimu.

Pangakaya mu bimenga bikuabu, mvua ndienzeja bikole bua kuyisha bampudi matshi. Tshilejilu, mu Montréal ngakaya muaba uvua bampudi matshi ba bungi badisangishila. Kuoku aku, ngakayisha Eddie Tager, nsonga uvua mu tshisumbu tshia benzavi. Too ne pakafuaye tshidimu tshishala etshi, uvua mu tshisumbu tshia muakulu wa tumama mu Laval, mu Québec. Ngakatuilangana kabidi ne nsonga Juan Ardanez. Anu bu bena Beloya ba kale, wakakebulula malu bua kujadika bikale malu avuaye ulonga avua mimanyine mu Bible. (Bien. 17:10, 11) Yeye pende wakalua ntemu ne kuenza mudimu bu mukulu mu Ottawa, mu Ontario too ne mua kafuaye.

Mu 1950, ngakaya mu Vancouver. Nansha mundi munange kuyisha bampudi matshi, tshiakupua muoyo bualu bumvua mupete bua muntu mukaji uvua kayi mpudi matshi diende Chris Spicer, umvua muyishe mu njila. Wakitaba bua kuikala wangata bibejibeji ne wakajinga bua meme kumonangana ne bayende Gary. Ngakaya kuende, tuetu kuyukila mutantshi mule, kufunda malu bungi tshianana. Kumbukila anu ku dituku adi katuakamonangana kabidi to, kadi bidimu  ndambu pashishe, ngakapapuka dimue dituku pangakabamona balua kungela muoyo mu mpungilu wa mu Toronto, mu Ontario. Dituku adi ke divua Gary utambula. Bualu ebu buakamvuluija mushinga wa kutungunuka ne kuyisha, bualu katuena bamanye, dimue dituku muntu utudi bayishe udi mua kulua Ntemu.

Panyima pa matuku ngakapingana mu Saskatoon. Ngakapetamu muntu mukaji wakandomba bua kulonga Bible ne bana bende ba bakaji babidi ba mapasa, Jean ne Joan Rothenberger. Bavua pabu balonga mu tshilongelu tshia bampudi matshi mumvua mulonge. Mu matuku makese, bana ba bakaji babidi aba bakatuadija kulondela balongi babu malu avuabu balonga. Ndekelu wa bionso batanu ba kudibu bakalua Bantemu ba Yehowa. Umue wa kudibu uvua Eunice Colin. Tuakatuilangana ne Eunice mu tshidimu tshianyi tshia ndekelu tshia kalasa ka bampudi matshi. Tshikondo atshi, wakampesha mbombon ne kundombaye bua tuikale balunda. Panyima pa matuku, wakalua muntu uvua ne mushinga wa bungi mu nsombelu wanyi. Wakalua mukajanyi!

Pakamanya mamuende wa Eunice ne: Eunice uvua ulonga Bible, wakambila mutangidi wa tshilongelu tshiabu bua afikishe Eunice ku dimanyika dilonga. Nansha muvuaye muenze nanku ne mumunyenge too ne mikanda ya kalasa, Eunice uvua anu mudisuike bua kushala mulamate Yehowa. Pakajingaye bua kutambula, baledi bende bakamuambila ne: “Wewe mudidinge anu mulue Ntemu wa Yehowa, tudi tukuipata kumbelu!” Nunku pakakumbaja Eunice bidimu 17, wakumbuka kuabu, kuyaye kusomba mu dîku kampanda dia Bantemu. Wakatungunuka ne dilonga diende ne pashishe kutambulaye. Patuakaselangana mu 1960, baledi bende kabakalua mu difesto dia dibaka to. Kadi mu kupita kua bidimu, bakatuadija kutunemeka bikole bua malu atuvua bitabuje ne bua mushindu utuvua tukolesha bana.

Bu mutuvua bampudi matshi, bivua bikole bua kukolesha bana ba balume muanda mutekete bavua kabayi bampudi matshi. Kadi tuakenza muetu muonso bua bamanye muakulu wa tumama, bua tumone mua kuyukila nabu bimpe ne kubalongesha bulelela. Bena Kristo netu mu tshisumbu bakatuambuluisha bikole. Tshilejilu, muledi kampanda wakatufundila mukanda wamba ne: umue wa ku bana betu ba balume balela uvua upatula mêyi mabi mu Nzubu wa Bukalenge. Biakatuambuluisha bua kutangila tshilumbu atshi diakamue. Bana betu banayi aba: James, Jerry, Nicholas, ne Steven mbakulu ne badi benzela Yehowa mudimu ne lulamatu ne bakaji babu ne bana babu. Nicholas ne mukajende Deborah badi pabu benza mudimu wa dikudimuna mu muakulu wa tumama ku Betele wa mu Grande-Bretagne, Steven ne mukajende Shannan badi bobu benza mudimu wa dikudimuna mu muakulu wa tumama ku Betele wa mu États-Unis.

Bia dibungama, ngondo umue kumpala kua mufikilu wa 40 wa dibaka dietu, Eunice wakafua disama dia kansere. Mu tshikondo tshikole atshi, ditabuja diende mu dibishibua dia bantu ku lufu diakakola. Ndi muindile ne muoyo kuulu kuulu dituku dingamumona kabidi.

Mu ngondo 2/2012, ngakadishinda meme kutshibuka tshikundukundu. Ngakalua kumona ne: mvua dijinga ne wa kungambuluisha, ke meme kuya kusomba kua umue wa ku bana banyi ukavua musele. Tudi mpindieu mu tshisumbu tshia muakulu wa tumama tshia mu Calgary, mundi mutungunuke ne kuikala mukulu. Mu bulelela, eu ke musangu wa nzanzanza undi mulue muena mu tshisumbu tshia muakulu wa tumama! Kadi ntshinyi tshivua tshingambuluisha bua kulama malanda anyi ne Yehowa makole bidimu bionso bimvua mu tshisumbu tshia mu muakulu wa Anglais? Yehowa wakangambuluisha. Wakakumbaja mulayi wende wa kulama bana ba nshiya. (Mis. 10:14) Ndi ne dianyisha kudi bonso bavua bamfundila malu pa mabeji, bavua balonga muakulu wa tumama, ne kudi bavua bambuluisha bua kunkudimuina malu mu muakulu wa tumama mu mushindu muimpe.

Kuvua bikondo bimvua tshiyi mua kumvua bivua bantu bamba anyi bimvua mmona ne: kakuena muntu udi mumanye mua kuambuluisha bampudi matshi. Mu bikondo bia nunku, pamvua ngumvua buôwa ne njinga kuteketa, mvua mvuluka mêyi avua Petelo muambile Yezu a ne: “Mukalenge, netuye kudi nganyi? Wewe udi ne mêyi a muoyo wa tshiendelele.” (Yone 6:66-68) Anu bu bena Kristo nanyi bakuabu ba bungi bavua bampudi matshi bakavua ne matuku a bungi mu bulelela, ngakalonga bua kuikala ne lutulu. Ngakalonga mua kueyemena Yehowa ne bulongolodi buende, ne ngakapeta masanka a bungi. Lelu kudi mikanda ya bungi mu muakulu wanyi, ne ndi ne disanka bua mundi mbuela mu bisangilu ne mu mpungilu mu muakulu wa tumama wa bena Amerike. Bushuwa, ndi mmupete nsombelu muimpe ne wa disanka mu dienzela Yehowa Nzambi wetu munene mudimu.