Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

MALU A MU NSOMBELU

“Bantu bakuabu mbandongeshe malu a bungi be!”

“Bantu bakuabu mbandongeshe malu a bungi be!”

TUVUA mu mikuna ya mu Algérie butuku mu muidima mukole wa katshia, muaba uvua tshisumbu tshimvua tshia basalayi ba mu France tshitudile. Mvita ya mu Algérie ivua itua ipela. Mvua nkayanyi ne tshingoma ku bianza muaba uvuabu banteke bua kulama. Bavua batentakaje mifuku ya lusenga muaba au. Katantshi aka, meme kumvua bu makasa a muntu enda alua ne mikuma ya dikema. Meme kushala musulame. Ntshivua nkumbajilaku bidimu 20 ne tshivua ne meji a kuasa muntu anyi musue bua bangase to. Ke meme kushiya dîyi ne: “Nzambi wanyi! Eyi, Nzambi wanyi!”

Bualu buvua bukuatshisha buôwa ebu buakashintulula nsombelu wanyi bualu dîba adi ke dingakabanga kukeba bua kumanya Mufuki. Kadi kumpala kua meme kunulondela tshiakalua kuenzeka butuku abu, indilayi nganji kunuambila malu a ku buana buanyi avua mashintulule meji anyi ne malongolole muoyo wanyi bua kukeba Nzambi.

MALU AVUA TATU MUNDONGESHE

Ndi muledibue mu 1937, mu tshimenga tshia Guesnain tshidi ku nord kua France mutubu bumbula mabanji a muinshi mua buloba. Tatu uvua pende mumbudi wa mabue mafiike atu menze bu makala anyi sharbon muntu amu. Tshilejilu tshiende tshiakandongesha ne: kuenza mudimu mukole kudi ne mushinga. Ngakabanga kumona malu bu yeye. Kavua musue kansungansunga mu dienzelangana dia malu to. Lungenyi elu luvua lumusaka bua kuakuila bena mudimu nende bavuabu benzela malu mushindu mubi muaba wa mudimu au. Bu muvuaye anu musue kubakuila, wakabuela mu bisumbu kampanda bivua bimanyina manême a bumbudi ba mabanji a muinshi mua buloba. Lubombo luvuaye umona kudi bamfumu ba bitendelelu ba mu tshimenga atshi luvua lumutonda kabidi. Ba bungi ba kudibu bavua ne nsombelu wa bena kantu ku bianza; kadi balomba anu bumbudi ba mabanji a muinshi mua buloba bavua baluangana bua kupeta tshiabu tshiakudia abu makuta ne biakudia. Bienzedi bia bamfumu ba bitendelelu bivua bitonda tatu bikole, ke bualu kayi ki mmundongeshe malu a Nzambi pavuaye unkolesha to. Mu bulelela, katuvua tuakula bualu bua Nzambi musangu nansha umue to.

Pamvua ngenda nkola, tshivua musue panyi kumona bantu benzela bakuabu malu mabi to. Bumue bua ku malu amvua tshiyi musue au mbua muvua bantu ba bungi ba muaba utuvua kabayi banange bantu ba mu matunga makuabu bavua basombele mu France nansha kakese. Meme mvua nnaya ne bana ba bantu abu ne mvua musue kusomba nabu. Bualu bukuabu, mama wanyi kavua muena mu France to, uvua wa mu ditunga dia Pologne. Mvua musue bua bantu ba makoba mashilashilangane basombe popamue mu ditalala ne bikale babenzela malu bu bantu bakuabu bonso.

NGAKATUADIJA KUELA MEJI BIKOLE BUA MUOYO UTUDI NAWU

Pamvua ku busalayi

Bakambueja mu busalayi mu 1957. Ke mungakadisangana mu mikuna ya mu Algérie butuku mu muidima munkadi muambe kuulu eku. Meme mumane kushiya dîyi ne: “Nzambi wanyi! Eyi, Nzambi wanyi!” tshiakadimona kumpala kua muluishi to, kadi nkumpala kua mpunda wa tshisuku! Mioyo ya munda yakantukija bikole be! Nansha nanku, bualu buvua buenzeke abu, ne mvita mine, biakenza bua ngele meji bikole bua kumanya bua tshinyi tudi ne muoyo. Bua tshinyi mbatufuke? Nzambi utuku ututabalela anyi? Netupetaku ditalala dia kashidi anyi?

Pashishe pangakaya kumona baledi banyi, ngakatuilangana ne Ntemu wa Yehowa mukuabu. Wakampesha Bible wa La Sainte Bible, uvua bena Katolike bakudimune mu Mfualansa. Ngakatuadija kumubala pangakapingana mu Algérie. Mvese uvua mungeleshe meji ngua Buakabuluibua 21:3, 4. Udi wamba ne: “Ntenta wa Nzambi udi ne bantu . . . Yeye neakupule tshinsonji tshionso ku mêsu kuabu, ne lufu kaluakuikalaku kabidi, nansha madilu, nansha mbila ya miadi, nansha bintu bidi bisama kabiakuikalaku kabidi.” * Mêyi aa akankemesha. Meme kudiebeja ne: ‘Aa malu adi mua kukumbana anyi?’ Tshikondo atshi, tshivua ne bualu bua nsongo bumvua mumanye bua Nzambi ne bua Bible to.

Meme mumane kumbuka ku busalayi mu 1959, ngakapetangana ne Ntemu mukuabu diende François. Wakandongesha malu a bungi a mu Bible. Tshilejilu, wakandeja mu Bible ne: Nzambi udi ne dîna; diende n’Yehowa. (Mis. 83:18) Wakangumvuija kabidi ne: Yehowa neateke buakane pa buloba, neakudimune buloba bulue mparadizu, ne neakumbaje mêyi adi mu Buakabuluibua 21:3, 4.

Malongesha au avua umvuika majalame, ne akalenga muoyo wanyi. Kadi ngakakuatshila kabidi bamfumu ba bitendelelu tshiji tshikole, meme kujinga ne bua kubela patoke bua muvuabu balongesha malu avua kaayi mu Bible! Bidi bimueneka ne: ntshivua ne mmuenenu wa malu wa tatu ne mvua musue bua malu ashintuluke musangu umue! Mvua musue kuenza bualu kampanda diakamue!

François ne balunda banyi bakuabu Bantemu bamvua mupete bakangambuluisha bua kutukija. Bakangumvuija ne: mudimu wetu tuetu bena Kristo ki ngua kulumbuluisha bantu to, kadi ngua kubayisha lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi bua bapete ditekemena. Ke mudimu uvua Yezu wenza ne uvuaye mupeshe bayidi bende bua kuenza. (Mat. 24:14; Luka 4:43) Ngakalonga kabidi mua kuyukila ne bantu ne dîyi dimpe ne kanemu nansha bobu ba mu tshitendelelu kayi. Bible udi wamba ne: “Mupika wa Mukalenge kena ne bua kuluangana to, kadi udi ne bua kuikala muena bupole kudi bantu bonso.”​—2 Tim. 2:24.

Ngakashintuluka muvuabi bikengela, meme kubatijibua mu mpuilu wa tshijengu wa mu 1959. Muomu amu tuakapetanganamu ne muanetu mukuabu diende Angèle, meme kumunanga. Ngakatuadija kuya mu tshisumbu tshiabu, tuetu kulua kuselangana mu 1960. Mmukaji wa kutemba ku bantu, mukaji muimpe wa dikema, dipa dia kudi Yehowa.​—Nsu. 19:14.

Dituku dia dibaka dietu

BALUME BA MEJI BADI BAPILUKE BAKANDONGESHA MALU A BUNGI

Mu kupita kua bidimu, bana betu ba meji ne bapiluke bakandongesha malu a bungi. Bualu bunene bundi mulonge mbobu ebu: Bua muntu kufikaye ku dikumbaja mudimu mukole anu yeye ne budipuekeshi ne utumikila mubelu wa meji udi mu Nsumuinu 15:22. Udi wamba ne: “Malu adi enda bimpe mu bungi bua bafidi ba ngenyi.”

Ngenda nkumbula bisumbu mu France, mu 1965

Mu 1964, ngakatuadija kumona mudi mêyi mafundisha ku nyuma aa malelela. Mu tshidimu atshi, ngakalua mutangidi wa tshijengu, nkumbula bisumbu bua kukankamija bana betu ne mbambuluisha bua kukolesha ditabuja. Tshikondo atshi mvua anu ne bidimu 27 ne tshivua ne dimanya dia nsongo to. Bua bualu abu, mvua ngenza bilema. Bilema abi bivua bindongesha amue malu. Kadi “bafidi ba ngenyi” bavua ne dimanya dia bungi ne bakumbane bua kulongesha ke bavua batambe kundongesha malu a bungi a mushinga.

Tshilejilu tshia kumpala tshidi tshinduila mu lungenyi. Meme mumane kukumbula tshisumbu kampanda mu tshimenga tshia Paris, muanetu mukuabu mushindame mu nyuma wakandomba bua tuyukile nende babidi. Meme kumuandamuna ne: “Eyowa.”

Kungebejaye ne: “Louis, patu munganga uya kutangila bantu, utu uya kumona banganyi?”

Meme kumuandamuna ne: “Babedi.”

Yeye kuamba ne: “Udi muambilamu. Kadi ndi mumone ne: udi upitshisha dîba dia bungi ne bantu badi bakole mu nyuma, bu mudi mutangidi wa tshisumbu. Tshisumbu tshietu tshidi ne bantu ba bungi badi batekete mu mikolo, bapiabapia, ne badi ne lumamamama. Wewe musombe nabu, muye nansha ku nzubu yabu bua kuela nabu tshianza mukana bidi mua kubakankamija bikole.”

Ngakasanka bikole bua mubelu uvua muanetu au mumpeshe eu. Mushindu uvuaye munange mikoko ya Yehowa uvua mundenge ku muoyo. Nanku ngakadipuekesha, meme kubanga kutumikila tshivuaye muambe diakamue. Ndi ngela Yehowa tuasakidila bua kuikala ne bana betu ba mushindu au.

Mu 1969 ne mu 1973, bakanteka bua kutangila Tshibambalu tshia biakudia mu mpungilu ibidi ya bantu bafumine mu matunga a bungi ya mu Colombes, ku Paris. Mu mpungilu wa mu 1973 tuvua ne bua kudisha bantu 60 000 mu matuku atanu! Tshivua mumanye mutuvua mua kuenza mudimu eu to. Kadi musangu au kabidi tshivua tshingambuluishe tshivua Nsumuinu 15:22. Bivua bikengela kuebeja. Ngakalomba mibelu kudi bena Kristo bashindame mu nyuma bavua ne dimanya mu mudimu eu bua bangambuluishe. Mu bobu amu muvua bashipi ba mbuji ne ngombe, badimi ba bisekiseki, balambi ba biakudia, ne basumbi ba bintu. Tuetu bonso tuakadisanga, tuetu kukumbana bua kuenza mudimu uvua mukole bua kuenza au.

Mu 1973, bakatubikila ne mukajanyi ku Betele wa mu France. Mudimu wa kumpala uvuabu bampeshe uvua kabidi mukole wa dikema. Mvua ne bua kuenza bua bana betu ba mu ditunga dia Cameroun didi mu Afrike bapete mikanda. Bavua bakandike mudimu wetu mu Cameroun kubangila mu 1970 too ne mu 1993. Ngakumvua kabidi mudimu au mumpite makanda. Pamuapa muanetu uvua mutangidi wa Betele wa mu France wakamona mumvua ndiumvua, kunkankamijaye wamba ne: “Bana betu ba mu Cameroun badi dijinga ne biakudia bia mu nyuma bamba kufua. Bidi bikengela tubadishe!” Kadi bua kubadisha, tuakabadisha.

Mu tshisangilu tshia pa buatshi mu Nigeria ne Bantemu ba mu Cameroun, mu 1973

Mvua nya mu matunga adi madiangane mutumba ne ditunga dia Cameroun bua kumonangana ne bakulu ba mu ditunga adi. Bana betu abu bavua ne dikima ne meji a bungi. Bakangambuluisha bua kupeta mishindu ya kuikala kutumina bana betu ba mu Cameroun mikanda bua bikale bayipeta pa tshibidilu. Yehowa uvua ubenesha bituvua tuenza. Tuambe ne: mu bidimu bitue ku 20, basadidi bende ba mu ditunga adi kabavua bapangile tshibejibeji tshia Tshibumba tshia Nsentedi ne tshibejibeji tshikuabu tshivua tshipatuka ku ngondo tshituvua tubikila tshikondo atshi ne: Le service du Royaume nansha.

Mu 1977, patuvua baye ne Angèle mu Nigéria ne basanke bua kumonangana ne batangidi ba bijengu ba mu Cameroun ne bakaji babu

MUKAJANYI MUNANGA WAKANDONGESHA MALU A BUNGI

Katshia anu ku ntuadijilu kua ditantshilangana dietu ne Angèle, mvua mumone ne: uvua ne ngikadilu ya mu nyuma. Ngikadilu ayi yakatamba kumueneka patukavua mu dibaka. Tshilejilu, dilolo dia dituku dituvua ne bua kuselangana, wakangambila bua nsambile bua dijinga dietu dia kuenzela Yehowa mudimu bikole tuetu bamane kuselangana. Yehowa wakandamuna disambila adi.

Angèle mmungambuluishe kabidi bua kueyemena Yehowa bikole. Tshilejilu, pavuabu batubikile mu 1973 bua kuya ku Betele, ngakelakana bualu mvua munange mudimu wa butangidi bua tshijengu. Kadi Angèle wakamvuluija ne: tukadi badilambule kudi Yehowa. Katuenaku mua kuenza tshionso tshidi bulongolodi buende butulomba bua kuenza anyi? (Eb. 13:17) Ngakitaba tshivuaye muambe atshi! Tuetu kuya ku Betele. Mukajanyi mmukaji wa meji udi wenza malu ne nkatshinkatshi ne munange Yehowa bikole. Ngikadilu eyi mmikoleshe dibaka dietu ne mmituambuluishe bua kuangata mapangadika mimpe bidimu bionso bitukadi basombe mu dibaka.

Meme ne Angèle mu lupangu lua Betele, mu France

Mpindieu utukadi bakulakaje, Angèle utshidi anu mukaji wa kutemba ku bantu ne utshidi ungambuluisha. Tshilejilu, tulasa tua bungi tua malu a Nzambi tutudi tubuela tudi mu muakulu wa Anglais. Meme ne Angèle tuakabanga kudienzeja bikole bua kushikuluja muakulu au. Biakatulomba bua kubuela mu tshisumbu tshia muakulu wa Anglais nansha mutukavua ne bidimu 70 ne bia mu njila tshikondo atshi. Bu mundi mu Komite wa filiale wa France, mvua ne bia bungi bia kuenza; bivua binkolela bua kupeta dîba dia kulonga muakulu mukuabu. Kadi tuvua tuambuluishangana ne Angèle. Mpindieu tukadi ne bidimu 80 ne bia mu njila ne tudi tutungunuka ne kulongolola bisangilu mu Anglais ne mu Français. Tudi kabidi tuditatshisha bua kuenza midimu mu bisangilu ne kuyisha ne tshisumbu tshietu. Yehowa mmubeneshe bionso bitudi tuenza bua kulonga Anglais.

Dibenesha dinene diakalua mu 2017. Bakatubikila ne Angèle bua kubuela mu Kalasa ka bena mu Komite wa filiale ne bakaji babu kavua kenzekela ku Patterson, mu New York, muaba munene utu tulasa tunene tua mu bulongolodi buetu tuenzekela.

Bushuwa Yehowa udi Mulongeshi Munene. (Yesh. 30:20) Ke bualu kayi basadidi bende, bakulumpe ne bana, badi balongeshibua bimpe bitambe! (Dut. 4:5-8) Bulelela, ndi mufike ku dimona ne: padi bansonga bateleja Yehowa ne bateleja kabidi bana betu ba balume ne ba bakaji badi ne dimanya dia bungi, badi baya kumpala mu nyuma bimpe ne bangata mapangadika mimpe padibu bakola. Nsumuinu 9:9 udi utuvuluija ne: “Pesha muena meji, yeye nealue ne meji a bungi. Longesha muntu muakane, yeye neavudije dimanya diende.”

Kutu misangu intu mvuluka butuku bua muidima mukole buvua bungenze buôwa mu mikuna ya mu Algérie abu, kukadi kupite bidimu bitue ku 60. Dîba adi tshivua mumanye ne: mvua mua kulua kupeta nsombelu muimpe nunku to. Bantu bakuabu mbandongeshe malu a bungi be! Yehowa mmutupeshe meme ne Angèle wanyi nsombelu wa nsongo muimpe wa dikema. Nanku tudi badisuike bua kutungunuka ne kulekela Tatu wetu wa mu diulu ne bana betu ba balume ne ba bakaji bapiluke ba meji badi bamunange batulongeshe.

^ tshik. 11 Bible​—Nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia.