1. Bua tshinyi kabiena bitukemesha bua mudi bantu kabayi beyemenangana pa buloba apa?

 BENA mu buloba bua Satana ebu kabena ne bantu badibu mua kueyemena to. Bienzedi bia bamfumu ba malu a bungenda mushinga, bia bamfumu ba tshididi, ne bia bamfumu ba bitendelelu bitu bibela mâyi ku makasa. Nansha balunda, bena mutumba, ne bena mu mêku batu pabu belangana mâyi ku makasa. Kabiena bitukemesha to. Bible ukavua muambe ne: “Mu matuku a ku nshikidilu . . . , bantu nebikale . . . kabayi ne lulamatu, . . . bashiminyinyanganyi ba malu, . . . batungidianganyi.” Mbuena kuamba ne: bantu bavua ne bua kuikala ne ngikadilu ya nzambi wa ndongoluelu wa malu eu udibu kabayi mua kueyemena.​—2 Tim. 3:1-4; 2 Kol. 4:4.

2. a) Mbanganyi batudi mua kueyemena ne muoyo mujima? b) Ntshinyi tshidi bamue mua kudiebeja?

² Kadi tuetu bena Kristo tudi bamanye ne: tudi mua kueyemena Yehowa ne muoyo mujima. (Yel. 17:7, 8) Tudi batuishibue ne: mmutunange, ne ‘kakulekela’ balunda bende nansha kakese. (Mis. 9:10) Tudi mua kueyemena kabidi Yezu Kristo bualu wakafila muoyo wende bua bualu buetu. (1 Pet. 3:18) Tudi balonge kabidi ku diambuluisha dia malu adi matufikile ne: buludiki butu Bible ufila mbua kueyemena. (2 Tim. 3:16, 17) Tudi batuishibue ne: tudi mua kueyemena Yehowa, Yezu, ne Bible. Kadi bamue bena Kristo badi mua kudiebeja ni badi mua kutungunuka anu ne kueyemena bana betu ba balume ne ba bakaji mu tshisumbu. Biobi ne: badi anu mua kubeyemena, tudi mua kudiebeja kabidi ne: bua tshinyi?

3. Ndiakalenga kayi dia pa buadi ditudi nadi? (Mâko 10:29, 30)

³ Yehowa mmutusungule bua tuikale bena mu dîku dia batendeledi bende ba pa buloba bujima. Edi ndiakalenga dia pa buadi didi ditupetesha masanka a bungi! (Bala Mâko 10:29, 30.) Tudi ne bana betu pa buloba bujima badi banange Yehowa bu tuetu,  ne badi badienzeja ne muabu muonso bua kutumikila mikenji yende. Tudi mua kuikala bashilangane nabu ku muakulu, ku bibidilu, ne ku tshimuenekelu; kadi tudi babanange nansha patudi tutuilangana nabu bua musangu wa kumpala. Tudi basue kuikala nabu nangananga bua kutumbisha Tatu wetu wa mu diulu ne kumutendelela!​—Mis. 133:1.

4. Bua tshinyi tudi dijinga ne bana betu ba balume ne ba bakaji?

⁴ Tudi ne bua kushala mu buobumue ne bena Kristo netu bua kashidi. Kudi misangu idibu mua kutuambuluisha bua kuambula majitu atudi nawu. (Lomo 15:1; Gal. 6:2) Batu batukankamija kabidi bua kutungunuka ne kuenzela Yehowa mudimu ne kushala anu balunda bende. (1 Tes. 5:11; Eb. 10:23-25) Elabi meji mutuvua mua kumvua bu tuetu katuyi ne bukubi budi tshisumbu tshia bena Kristo tshitupetesha budi butuambuluisha bua kukandamena baluishi betu banene aba: Satana Diabolo ne bulongolodi buende bubi. Yeye ne badiye ukokesha bakadi pa kubunda batendeledi ba Nzambi. Elabi meji disanka dituikala nadi dia kumona bena Kristo netu ku luseke luetu!

5. Bua tshinyi bitu bikolela bakuabu bua kueyemena bena Kristo nabu?

⁵ Kadi bitu bikolela bamue bua kueyemena bena Kristo nabu, pamuapa bualu muena Kristo nabu kampanda mmusokoluele bakuabu malu avuabu bamuambile bua kulama anyi bualu mmupange kukumbaja tshivuaye mulaye. Pamuapa mbualu muanetu kampanda mmuambe bualu budi bubanyingalaje bikole anyi mubuenze. Malu a nunku adi mua kupangisha muntu bua kueyemena bakuabu. Tshidi mua kutuambuluisha mpindieu bua kueyemena bena Kristo netu ntshinyi?

6. Mmunyi mudi dinanga mua kutuambuluisha bua kueyemenangana? (1 Kolinto 13:4-8)

⁶ Dinanga ke didi dituambuluisha bua kueyemenangana. 1 Kolinto nshapita wa 13 udi  umvuija malu a bungi adi dinanga dienza adi mua kutuambuluisha bua kueyemena bana betu ne kutungunuka anu ne kubeyemena. (Bala 1 Kolinto 13:4-8.) Tshilejilu, mvese 4 udi wamba ne: “Dinanga didi ne lutulu ne bulenga.” Yehowa udi netu lutulu nansha patudi tumuenzela mpekatu. Nunku mbimpe tuikale lutulu ne bena Kristo netu padibu bamba malu adi atunyingalaja anyi baenza. Mvese 5 udi wamba pende ne: “[Dinanga] kadiena dikuata tshiji. Kadiena dibalulula malu mabi.” Katuena basue ‘kubalulula malu mabi’ adi bana betu batuenzele, tushala baakuate ku muoyo bua kulua kubabaluluilawu nansha. Muambi 7:9 udi wamba ne: “Kuikadi ufiika munda lukasa.” Mbitambe buimpe bua kutumikila mêyi adi mu Efeso 4:26 aa: “Kanulekedi dîba dibuela nuenu bikale anu ne tshiji”!

7. Mmushindu kayi wikala mêyi adi mu Matayi 7:1-5 mua kutuambuluisha bua kueyemenangana?

⁷ Tshintu tshikuabu tshidi mua kutuambuluisha bua kueyemena bena Kristo netu nkubamona mudi Yehowa ubamona. Nzambi mmubanange, katu ushala ulondolola mpekatu yabu to. Mbimpe tumuidikije. (Mis. 130:3) Pamutu pa kuimanyina pa bilema biabu, mbimpe tudienzeje bua kukeba ngikadilu mimpe idibu nayi ne tuele meji a malu mimpe adibu bakumbana kuenza. (Bala Matayi 7:1-5.) Tudi tuitabuja ne: mbasue kutuenzela malu mimpe, ki mbasue kutunyingalaja to, bualu dinanga didi “ditabuja malu onso.” (1 Kol. 13:7) Mêyi aa kaena asua kumvuija ne: Yehowa mmusue bua tueyemene bakuabu katuyi ne tshidi tshitusaka bua kubeyemena to, kadi mmusue bua tubeyemene padibu baleja mudibu bantu ba kueyemena. *

8. Tshia kuenza bua tuetu kufika ku dieyemena bakuabu tshinyi?

⁸ Anu mutudi tudienzeja bua kuikala ne kanemu, ke mudibi kabidi bua dieyemenangana; ne bidi bilomba dîba. Tshia kuenza bua tuetu kufika ku dieyemena bakuabu ntshinyi? Keba bua kubamanya bimpe. Yukila nabu panudi nutuilangana mu bisangilu bia tshisumbu. Dilongolola bua wikale uyisha nabu. Ikala nabu lutulu, ubapesha mpunga wa bobu kuleja ne: mbantu ba kueyemena. Pamuapa kuakuanji kuambila muntu uudi ufuma ku dimanyangana nende malu ebe onso ne muudi udiumvua to. Kadi paudi umumanya bimpe, pamuapa neudiumvue mudilekelele bua kumuambila iudi nayi. (Luka 16:10) Kadi ntshinyi tshiwenza muena Kristo nebe yeye muambile bakuabu bualu buuvua mumuambile ne: alame? Kukoshi bulunda buenu nende lukasa to, anji lekela tshikondo kampanda tshipite. Kulekedi malu menza kudi bena Kristo babala ku minu akupangisha bua kueyemena bakuabu bonso nansha. Bua bualu abu netukonkonone tshilejilu tshia bamue batendeledi ba Yehowa ba lulamatu ndambu bavuabu bele mâyi ku makasa kudi bamue batendeledi nabu, kadi batungunuke anu ne kueyemena bakuabu.

9. a) Ntshinyi tshidi tshileja ne: Hana uvua anu mueyemene mushindu uvua Yehowa mulongolole malu nansha muvua bamue baleji mpala bende benza bilema? b) Bualu bua Hana budi bukulongesha tshinyi bua dieyemena mushindu udi Yehowa mulongolole malu? (Tangila tshimfuanyi.)

⁹ Muanetu udi ne midimu mu tshisumbu ukadiku mukuele mâyi ku makasa bua bualu kampanda budiye muenze anyi? Biobi nanku, tshilejilu tshia Hana tshidi mua kukuambuluisha. Tshikondo atshi, Muakuidi munene Eli ke uvua ulombola malu mu ntendelelu wa Yehowa mu Isalele. Kadi bena mu dîku diende kabavua tshilejilu tshimpe to. Bana bende ba balume bavua bakuidi bavua ne tshibidilu tshia kuenza malu a bundu, a masandi. Kadi tatuabu kavua ubanyoka nangananga to. Yehowa kakumbusha Eli diakamue mu midimu ya buakuidi to. Kadi Hana  kakalekela kutendelela ku ntenta wa tshitendelelu anu bualu Eli utshivua anu wenzaku mudimu bu muakuidi munene to, wakatungunuka ne kueyemena mushindu uvua Nzambi mulongolole malu. Pavua Eli mumone Hana usambila ne dibungama dia bungi menemene, wakadishima wela meji ne: uvua mukuatshike. Kubanga kumuamba kayi nansha ukeba bua kumanya ne: bualu buvua tshinyi menemene. (1 Sam. 1:12-16) Nansha nanku, Hana wakaditshipa ne: yeye mulele muana wa balume, uvua ne bua kuya nende ku ntenta wa tshitendelelu bua enzele Nzambi mudimu. Pabi uvua mumanye bimpe ne: Eli ke uvua ne bua kumutabalelaku. (1 Sam. 1:11) Bitshivua anu bikengela kunyoka bana ba balume ba Eli anyi? Eyowa. Yehowa wakabanyoka dîba divuabi bikengela. (1 Sam. 4:17) Eku yeye kufuta Hana, kumupesha muana wa balume, Samuele.​—1 Sam. 1:17-20.

10. Ntshinyi tshidi tshileja ne: Davidi uvua weyemena bakuabu nansha muvua bamue bamuele mâyi ku makasa?

¹⁰ Mulunda webe wa pa muoyo ukadiku mukuele mâyi ku makasa anyi? Biobi nanku, vuluka bualu bua mukalenge Davidi. Ahitofele uvua umue wa ku balunda bende. Kadi pavua Abashaloma, muana wa Davidi mukebe bua kuangata bukalenge bua tatuende, Ahitofele wakadisanga ne Abashaloma mu buntoboji buende. Davidi uvua ne bua kuikala mumvue bibi menemene bua muvua muanende ne muntu uvuaye wangata bu mulunda wende kabatshiyi bamutua mpanda! Kadi kakalekela dimuela mâyi ku makasa adi dimupangisha bua kueyemena bakuabu to. Uvua anu mueyemene mulunda wende wa lulamatu mukuabu uvua yeye kayi mudisange ne bakuabu abu. Mulunda wende au uvua Hushai. Davidi uvua ne malu mimpe avua mamusake bua kumueyemena. Hushai wakaleja muvuaye mulunda muimpe. Wakateka too ne muoyo wende mu njiwu bua kuambuluisha Davidi.​—2 Sam. 17:1-16.

11. Mmushindu kayi uvua muena mudimu wa Nabala muleje ne: uvua weyemenangana?

¹¹ Tuakule mpindieu bua tshilejilu tshia umue wa ku bena mudimu ba Nabala. Davidi ne bantu bende bakakuba bimpe bena mudimu ba Nabala, muena Isalele. Matuku ndambu pashishe, Davidi wakalombela bena mudimu bende biakudia, nansha bia mushindu kayi kudi mubanji Nabala. Pakabenga Nabala dilomba diende edi, wakafiika munda bikole, kuangataye dipangadika dia kushipa muana wa balume yonso wa mu nzubu mua Nabala. Muena mudimu umue kumanyishaye mukaji wa Nabala, Abigaila. Bu  muvuaye wa mu nzubu mua Nabala, uvua mumanye ne: muoyo wende uvua mu bianza bia Abigaila. Pamutu pa kunyema, uvua mutuishibue ne: Abigaila uvua ne bua kuakaja malu bualu uvua mukaji uvua ne dijingulula dia malu. Mushindu uvua malu malue kuenzeka wakaleja ne: kavua mumueyemene patupu to. Dikima divua nadi Abagaila diakamusaka bua kupangisha Davidi bua kuenza tshikavuaye mulongolole. (1 Sam. 25:2-35) Uvua mutuishibue ne: Davidi uvua ne bua kupingaja meji.

12. Mmunyi muvua Yezu muleje ne: uvua weyemena bayidi bende nansha muvuabu ne bilema?

¹² Yezu uvua uyemena bayidi bende nansha muvuabu benza bilema. (Yone 15:15, 16) Pavua Yakobo ne Yone balombe Yezu bua abapeshe muanzu wa pa buawu mu Bukalenge buende, kakabanga kuelesha mpanta tshivua tshibasaka bua kuenzela Yehowa mudimu anyi kakabumbusha mu mulongo wa bapostolo to. (Mâko 10:35-40) Pashishe, bayidi bende bonso bakalua kumulekela butuku buvuabu bamukuate. (Mat. 26:56) Kadi Yezu uvua anu mubeyemene. Uvua mumanye bimpe muvuabu benza bilema; kadi “wakabananga too ne ku ndekelu.” (Yone 13:1) Pavuaye mene mubishibue ku lufu, wakapesha bapostolo bende ba lulamatu 11 bujitu bunene bua kulombola mudimu wa divuija bantu bayidi ne wa kulama mikoko yende ya mushinga mukole. (Mat. 28:19, 20; Yone 21:15-17) Pavuaye mubeyemene apu kavua muenze tshia tshianana to. Bonso buabu bakenzela Nzambi mudimu matuku abu onso a muoyo. Bushuwa, Hana, Davidi, muena mudimu wa Nabala, Abigaila, ne Yezu mbatushile tshilejilu tshimpe tshia kueyemena bantu bapange bupuangane.

13. Mbualu kayi budi mua kutupangisha bua kueyemenangana?

¹³ Muanetu kampanda mmuambile bakuabu malu auvua mumuambila ne: kaamanyiki anyi? Biobi nanku, mmumue ne: uvua mumvue bibi menemene. Musangu mukuabu, muanetu wa bakaji kampanda wakambila mukulu kansanga bualu buende, mutuishibue ne: kabuakumanyika to. Dituku diakalonda, mukaji wa mukulu au kubikila muanetu wa bakaji au bua kumukankamija, bimueneka ne: uvua mumanye tshivua muanetu wa bakaji au muambile bayende. Mu bulelela, biakakolela muanetu wa bakaji au bua kutungunuka ne kueyemena mukulu au. Kadi tangila bualu buimpe buakenzaye: wakakeba diambuluisha kudi mukulu mukuabu. Ke mukulu au kumuambuluisha bua atungunuke ne kueyemena bakulu.

14. Tshiakambuluisha muanetu wa balume mukuabu bua kukeba ditalala ntshinyi?

¹⁴ Muanetu mukuabu uvua mufiikile bakulu kampanda babidi munda tshipolu tshile ne kavua mua kubeyemena to. Kadi wakatuadija kuelangana meji a mêyi avua muanetu kampanda muambe; yeye muine uvua umunemeka bikole. Uvua muambe mêyi adi ne bujitu bua bungi aa: “Muena lukuna wetu nSatana, ki mbana betu to.” Muanetu wa balume eu wakelangana meji bikole bua mêyi aa, yeye kusambila bua Yehowa amuambuluishe; pashishe wakakeba ditalala pankatshi pende ne bakulu babidi abu.

15. Bua tshinyi bidi mua kulomba dîba bua kueyemenangana kabidi? Fila tshilejilu.

¹⁵ Mbakumbushe mu mudimu kampanda wa mu bulongolodi anyi? Biobi nanku, mmumue ne: mbikutonde bikole. Grete ne mamuende bavua Bantemu mu mu Allemagne wa bena Nazi mu bidimu bia 1930 pavuabu bakandike mudimu wetu. Grete uvua ne diakalenga dia kufunda malu a mu Tshibumba tshia Nsentedi ku mashinyi bua bena Kristo nende. Kadi pakamanya bana betu ne: tatuende uvua uluisha bulelela, bakamumbusha mu mudimu au bualu bavua ne buôwa bua ne: tatuende kalu kuambila baluishi betu malu a tshisumbu. Ntatu ya Grete kayakashikila apu to. Mu Mvita mibidi ya buloba bujima, bana betu kabavua bapesha Grete ne mamuende bibejibeji, ne kabavua babakuisha pavuabu basambakena  nabu mu njila to. Bivua bibatonda bibi be! Ke Grete kushala matuku a bungi kayi mua kufuila bana betu abu luse anyi kubeyemena to. Kadi mu kupita kua matuku, wakalua kumona ne: Yehowa uvua ne bua kuikala mubafuile luse, ke yeye kubafuilalu pende. *

16. Bua tshinyi tudi ne bua kutshimuna malu adi atupangisha bua kutungunuka ne kueyemenangana?

¹⁶ Biwikala mutuilangane ne bualu bua muomumue budi bukutekeshe mu mikolo, dienzeja bua kutungunuka ne kueyemenangana. Bidi mua kukulomba tshipolu kampanda, kadi didienzeja diebe adi kadiakuya mu mâyi to. Tshilejilu, bikalabi ne: tukadi umue musangu badie biakudia biela mulungu, pamuapa tukadi mpindieu ne budimu bua bungi kumpala kua kudia tshintu. Kadi katuakulekela kudia biakudia anu bualu tshiakudia kampanda tshivua tshibi to. Bia muomumue, katuena ne bua kulekela bualu bumue bubi budibu batuenzele butupangisha bua kueyemena bena Kristo netu to. Tudi bamanye ne: mbapange bupuangane. Patudi tutungunuka ne kubeyemena, netuikale ne disanka dia bungi ne netuikale ne mushindu wa kuimanyina pa tshitudi tuetu mua kuenza bua ne: dieyemenangana dikale anu mu tshisumbu.

17. Kueyemenangana kudi ne mushinga bua tshinyi? Mu tshiena-bualu tshialonda netuakule bua tshinyi?

¹⁷ Bantu kabena batamba kueyemenangana mu buloba bua Satana ebu to. Kadi tudi mua kueyemena bena Kristo netu bualu tudi babanange, ne bobu pabu mbatunange. Dieyemenangana mushindu eu neditupeteshe disanka ne buobumue lelu, ne nedikale bukubi kutudi kumpala eku mu bikondo bia ntatu. Kadi ntshinyi tshiwenza wewe kutshiyi kabidi weyemena muntu bua mudiye mukuele mâyi ku makasa? Dienzeja bua kumona malu mudi Yehowa uamona, tumikila mêyi manene a mu Bible, nanga bena Kristo bikole, enza bua bilejilu bia bantu badi Bible wakuila bikuambuluishe. Tudi mua kulekela kanyinganyinga katudi naku ne kutungunuka ne kueyemena bakuabu. Dîba adi, netupete dibenesha dia kuikala ne balunda badi ‘balamate bikole kupita muanabu ne muntu.’ (Nsu. 18:24) Kadi patudi tueyemena bakuabu, mbimpe bobu pabu batueyemene. Mu tshiena-bualu tshialonda, netuakule bua mutudi mua kuleja ne: tudi bakumbane bua bana betu kutueyemena.