Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Yehowa udi tshinyemenu tshianyi ne bukole buanyi

Yehowa udi tshinyemenu tshianyi ne bukole buanyi

Malu a mu nsombelu

Yehowa udi tshinyemenu tshianyi ne bukole buanyi

MALONDA KUDI MARCEL FILTEAU

“Yeye mukusele, udi ulua muntu mufundila anu buloko.” Au ki mêyi avua bantu bambila mukaji umvua muele dîyi bua kusela. Lekelayi nnulondele tshivuabu bambila bualu bua mushindu’eu.

PAKANDELABU mu 1927, Québec, provense wa mu ditunga dia Canada uvua muaba uvua bena Katolike base miji. Bidimu bu 4 kumpala, Cécile Dufour, uvua Ntemu wa Yehowa muambi wa lumu luimpe wa ku dîba ne ku dîba, wakatuadija kulua kuetu mu tshimenga tshia Montréal. Ke bua tshinyi bena mutumba betu bavua bamufunyina misangu ya bungi. Bakamukuata ne kumukengeshabu njila ne njila bualu uvua uyisha mukenji wa mu Bible. Nunku tuakajingulula ne lukasa bulelela bua mêyi a Yezu aa: ‘Nebanufile mu dikenga, nebanushipe; bisamba bionso nebikale nenu lukuna bua dîna dianyi.’​—Matayo 24:9.

Tshikondo atshi, pavua dîku dia bena mu tshitupa tshia Canada tshidibu bakula Mfualansa badidinga bapatuka mu Katolike, bantu ba bungi bavua bangata bualu ebu bu dipanga dia meji. Nansha muvua baledi banyi kabayi balue Bantemu batambule, bakatuishibua pa lukasa ne: malongesha a bena Katolike kaavua a mu Bible to. Nunku bakatukankamija tuetu bana babu balela muanda-mukulu bua kubala mikanda ya Bantemu, ne bakambuluisha bamue ba kutudi bakalamata bulelela bua mu Bible.

Ndi nshala ne lulamatu mu ntatu mikole

Pantshivua mu kalasa mu 1942, ngakatuadija kulonga Bible bikole. Mu tshikondo atshi bavua bakandike Bantemu ba Yehowa mu Canada bualu bavua bidikija bena Kristo ba kumpala ne bualu kabavua babuelakana mu mvita ya matunga to. (Yeshaya 2:4; Matayo 26:52) Bakalama Roland, tutuetu wa kumpala muaba uvuabu benzejangana midimu mikole bualu wakabenga kubuela mu mvita ya buloba bujima ivua minunke tshikondo atshi.

Pabuipi ne tshikondo atshi, Tatu wakampesha mukanda wa mu Mfualansa uvua wakula bua makenga akapeta Bantemu ba mu ditunga dia Allemagne pakabengabu bua kubuela mu biluilu bia Adolph Hitler. * Malu aa akansaka bua kulonda dikasa dia bantu aba bavua bilejilu bia dikima ne muoyo-mutoke, ne ngakabanga kubuela mu bisangilu bia Bantemu ba Yehowa bivua bienzekela mu nzubu wa muntu kampanda. Kunyima kua matuku makese, bakangambila bua kutuadija mudimu wa buambi. Ngakitaba bua kuenza mudimu eu, mumanye bimpe ne: bavua mua kunkuata ne kungela mu buloko.

Kunyima kua meme mumane kulomba bukole mu disambila, bua musangu wa kumpala ngakakokola ku tshiibi kampanda. Muntu mukaji mukuabu wa musangelu wakapatuka, ne meme mumane kudimanyisha, ngakamubadila mêyi adi mu 2 Timote 3:16 adi amba ne: ‘Dîyi dionso dia mu mukanda wa Nzambi didi difume munda mua Nzambi bu mupuya wende, ne didi ne mudimu muimpe.’

Ngakamuebeja ne: “Udi musue kumanya malu a bungi a mu Bible anyi?”

Yeye kungandamuna ne: “Eyowa.”

Nenku ngakamulaya bua kumutuadila mulunda wanyi uvua mumanye Bible bimpe kumpita meme, ne ke tshingakenza lumingu luakalonda. Kunyima kua dipatuka dianyi mu buambi bua musangu wanyi wa kumpala, ngakadiumvua mutuishibue bikole ne ngakajingulula ne: katuena tuyisha bua bukole buetu tuetu to. Amu muakamba mupostolo Paulo, Yehowa ke udi utuambuluisha bua kuyisha. Bushuwa, bidi bimpe bua tuikale bajadike ne: “bukole ebu bupite mbua kudi [Yehowa], kabuena bufuma kutudi to.”​—2 Kolinto 4:7, MMM.

Kunyima, pangakabanga kuenza mudimu wa buambi pa tshibidilu, bakankuata ne kungela mu buloko misangu ne misangu. Ke bua tshinyi bantu bavua bambila mubangila wanyi ne: “Yeye mukusele, udi ulua muntu mufundila anu buloko”! Kadi malu aa kaavua anu menemene buvuabu buobu bamba abu to. Pa tshibidilu, pamvua ngenza dituku dimue mu buloko, Ntemu nanyi mukuabu uvua ulua kumpatuishamu.

Mapangadika manene

Ngakadilambula kudi Yehowa ne kunyima kutambula mu mâyi mu ngondo muinayi mu 1943. Pashishe, mu ngondo wa muanda mukulu mu 1944 ngakabuela mu mpungilu munene bua musangu wanyi wa kumpala mu tshimenga tshia Buffalo, mu New York, ku États-Unis, pabuipi ne mikalu ya Canada. Mu mpungilu au muvua bantu 25 000, ne ndongamu eu wakampesha muoyo wa kulua mpanda-njila (ke mutubu babikila Bantemu ba Yehowa badi bamba lumu luimpe ku dîba ne ku dîba). Bakakangula midimu ya Bantemu ba Yehowa mu Canada mu ngondo muitanu mu 1945, ne ngakabanga kuenza bumpanda-njila mu ngondo wakalonda.

Bu mumvua ntamba kuyisha, bavua bangela mu buloko be. Umue musangu bakangela mu nzubu wa buloko umue ne Mike Miller, muanetu udi musadile Yehowa ne lulamatu munkatshi mua matuku a bungi. Tuvua tuyikila nende basombe panshi mu sima. Malu a mu nyuma atuvua tulondelangana akankolesha bikole. Kadi kunyima ngakadiebeja ne: ‘Bivua mua kuikala munyi bu kuoku tshilumbu pankatshi petu ne bashale katuyi tuakuishangana?’ Matuku angakashala mu buloko ne muanetu munanga eu akandongesha bumue bualu bua mushinga bua se: tudi dijinga ne bana betu, tudi ne bua kufuilangana luse ne kuenzelangana malu mimpe. Kadi bituabenga kuenza nanku, nebikale anu muakafunda mupostolo Paulo ne: “Binuasumangana, binuadiangana, nudimuke ne kanubutudianganyi.”​—Galatia 5:15.

Mu ngondo wa tshitema 1945, bakambikila bua kuenza mudimu ku biro bia filiale wa Société Watch Tower (bitudi tubikila ne: Betele) mu tshimenga tshia Toronto, ku Canada. Ndongamu wa mu nyuma ku Betele uvua ukolesha ditabuja. Tshidimu tshiakalonda, bakantuma bua kuenza mudimu ku madimi a Betele, mutantshi wa kilometre mitue ku 40 ku Nord kua biro bia filiale. Patuvua tupola bimuma ne Anne Wolynec, ngakamona ne: uvua muimpe kumona ne uvua munange Yehowa ne muoyo wende mujima. Tuakanangangana ne tuakaselangana mu ngondo wa kumpala mu 1947.

Mu bidimu bibidi ne tshitupa biakalonda, tuakenza bumpanda-njila mu tshimenga tshia London, mu provense wa Ontario, ne kunyima tuakenza mudimu mu Tshidiila tshia Cape Breton, mutuakenza tshisumbu tshimue. Pashishe, mu 1949 bakatubikila bua kubuela mu kalasa ka 14 ka Gilada, Tshilongelu tshia Bible tshia Société Wachtower, mutuakalonga bu-misionere.

Mudimu wa bu-misionere mu Québec

Balongi ba mu Canada bavua bajikije mu tulasa tua kumpala tua Gilada bavua babatume bua kunzulula mudimu wa buambi mu Québec. Mu 1950, tuetu ne ba-misionere bakuabu 25 ba mu kalasa ka 14 tuakabalonda. Bua mudimu muvule uvua ba-misionere benza, bena tshimvundu ba tshikisu bakatuadija kuuluisha, bavua basake kudi bamfumu ba ekeleziya Katolike.

Matuku abidi kunyima kua tuetu bamane kufika muaba wetu wa kumpala uvuabu batutume bua kuyisha mu tshimenga tshia Rouyn, bampulushi bakakuata Anne ne kumuelabu kunyima kua mashinyi abu. Eu uvua musangu wende wa kumpala wa kumona bualu bua mushindu’eu, bualu uvua musombele mu musoko mukese mu provense wa Manitoba, mu Canada, muvuaye umona mpulushi mu mpukapuka. Misangu mivule uvua umvua buôwa ne uvuluka mêyi avua bantu bamuambila a se: “Yeye mukusele, udi ulua muntu mufundila anu buloko.” Kadi kumpala kua kuasabu luendu, bampulushi bakankuata panyi ne kungelabu mu mashinyi muvua Anne. Anne wakamba ne: “Ndi musanke pangakumonu!” Kadi wakashala mupuwe, udiambila mundamunda ne: “Bushuwa, malu a muomumue akenzekela bapostolo bualu bavua bayisha malu a Yezu.” (Bienzedi 4:1-3; 5:17, 18) Kushòo dituku adi, tuakafuta makuta e kutulekelabu bua tshitupa tshîpi.

Bu tshidimu tshijima kunyima kua muanda au, pamvua mu mudimu wa ku nzubu ne ku nzubu mu tshimenga tshia Montréal muvuabu bafuma ku ditutuma, ngakumvua mutoyi mukole mu njila ne pandi ngambulula mpala, meme e kumona tshisumbu tshia bantu bikale ne tshiji basangana mabue. Pangakaya bua kusungila Anne ne mulunda wende, bampulushi bakafika muaba au. Pamutu pa kukuata bena tshimvundu aba, bampulushi bakakuata Anne ne mulunda wende! Pavuabu mu buloko, Anne wakavuluija Ntemu eu mupiamupia ne: bavua badimuenena bulelela bua mêyi a Yezu a se: ‘Bantu bonso nebikale nenu lukuna bua dîna dianyi.’​—Matayo 10:22.

Umue musangu, Bantemu ba Yehowa bavua ne bilumbu 1 700 ku tubadi mu Québec. Pa tshibidilu bavua batubanda ne: tuvua tuabanya mikanda idi isaka bantu ku ditombokela mbulamatadi anyi ne: tuvua tuabanya mikanda katuyi ne dianyisha dia kudi mbulamatadi. Ke bua tshinyi Tshibambalu tshia Société tshia Mêyi ne Mikandu tshiakafunda mbulamatadi wa mu Québec ku tubadi. Kunyima kua bidimu bia bungi bia dikokangana ku tubadi, Yehowa wakatuambuluisha bua kubinga misangu ibidi ku Kabadi Kanene ka mu Canada. Mu ngondo wa dikumi mu 1950, bakatubingisha ku bualu buvuabu batushiminyina bua se: mikanda yetu ivua isaka bantu ku ditombokela mbulamatadi, ne mu ngondo wa dikumi mu 1953, tuakapeta bukenji bua kuabanya mikanda idi yumvuija Bible kakuyi difuta tshitadi. Nunku tuakadimuenena mudi Yehowa muikale muaba wa ‘tshinyemenu ne bukole, mudiye muikale dikuatshisha mu makenga.’​—Musambu 46:1.

Bua kumanya, Bantemu ba mu Québec mbavule kumbukila ku bantu 356 mu 1945, pangakatuadija bumpanda-njila, ne lelu mbapite pa bantu 24 000! Mbienzeke anu mukavua mulayi wa mu Bible mumanyishe ne: ‘Kakuena tshielelu tshia mvita tshidibu batula bua kukuluisha natshi tshidi mua kuikala ne diakalengele; wewe neutuishe ludimi luonso ludibu babandisha bua kukubanda nalu mu tshilumbu.’​—Yeshaya 54:17.

Tudi tuenza mudimu mu France

Mu ngondo wa tshitema mu 1959, bakatubikila meme ne Anne bua kuenza mudimu ku Betele mu tshimenga tshia Paris, mu ditunga dia France, ne bakanteka bua kulombola midimu ya tshiapu tshia dipatuila mikanda. Bangabanga ne tuetu kufikamu mu ngondo wa kumpala mu 1960, ditanda kampanda ke divua ditupatuila mikanda. Bu muvuabu bakandike Tshibumba tshia Nsentedi mu France, tuvua tupatula tshibejibeji etshi ku ngondo yonso tshikale bunene bua kakanda ka mabeji 64. Tuvua tubikila kakanda aku mu Mfualansa ne: Bulletin Intérieur des Témoins de Jéhovah, ne kavua ne biena-bualu bia kulonga mu bisumbu mu ngondo mujima. Kubangila mu 1960 too ne mu 1967, Bantemu bavua benza buambi mu France bakavula kumbuka ku bantu 15 439 too ne ku 26 250.

Matuku akalonda, bakatuma ba-misionere bavule miaba mikuabu, bamue mu matunga a mu Afrike mudibu bakula Mfualansa ne bakuabu kubapingajabu mu Québec. Bu muvua Anne usama ne bikengela kumupanda, tuakapingana ku Québec. Kunyima kua dilonda manga bidimu bisatu, Anne wakumvua bimpe. Pashishe bakantuma mu mudimu wa tshijengu, ku lumingu luonso mvua nkumbula tshisumbu tshimue bua kutshikankamija mu nyuma.

Tudi tuenza mudimu wa bu-misionere mu Afrike

Kunyima kua bidimu ndambu, mu 1981, tuvua ne disanka pakatutumabu bua kuenza mudimu wa bu-misionere mu ditunga dia Zaïre, dikadi mpindieu République démocratique du Congo. Bantu ba bungi ba mu ditunga edi bavua bapele ne bavua ne ntatu ya bungi. Patuakafika, kuvua Bantemu 25 753, kadi lelu mbavule bapite pa 113 000, ne bantu 446 362 bavua babuele mu Tshivulukilu tshia lufu lua Yezu mu 1999!

Mu 1984, mbulamatadi wakatupesha tshitupa tshia buloba tshia bule bua hektare 200 bua tuetu kuibaka biro bipiabipia bia filiale. Nenku mu ngondo wa dikumi ne muibidi mu 1985, mpungilu wa bukua-matunga wakenzeka mu tshimenga tshikulu tshia ditunga edi (Kinshasa), bantu 32 000 bakabuelamu bafumine mu bitupa bishilangane bia buloba. Kunyima kua mpungilu eu, bamfumu ba bitendelelu bakatuadija kutuluisha ne biakafikisha ku dimanyika mudimu wetu mu Zaïre. Mu dia 12 Luabanya 1986, bakapesha bana betu bavua balombola mudimu mukanda uvua uleja ne: mikenji ya mbulamatadi wa Zaïre kayivua mimanye Association “Les Témoins de Jéhovah” to. Mfumu wa ditunga uvuaku dîba adi, Mobutu Sese Seko (ukadi mufue) ke wakatua tshiala pa mukanda au wa dikanga nawu midimu yetu yonso.

Bua malu aa avua kaayi matekemena, tuvua ne bua kutumikila mubelu wa mu Bible wa se: “Muntu mudimuke udi utangila dikenga diamba kumukuata, udi usokoma.” (Nsumuinu 22:3) Tuakamanya mushindu wa kuikala kupeta mabeji, mâyi a mufundu, filme, offset ne manga afuma mu matunga makuabu bua kuenza nabi mudimu wa kupatula mikanda mu Kinshasa. Tuakadilongoluela mushindu wa kuabanya mikanda. Pakakumbana malu onso, tuakabanya mikanda kupita muvua bena ku poste benza!

Bakakuata Bantemu nkama ne nkama, ne bakakengesha ba bungi ne tshikisu. Kadi pa kumbusha bakese, bonso bakatantamena malu aa ne bakashala ne lulamatu. Nansha meme panyi bakankuata ne ngakamona muvua bana betu bakenga mu maloko bienze ne buôwa. Misangu ya bungi bampulushi bavua benza mudimu mu musokoko ne bakokeshi bavua batutshintshimika ku nseke yonso, kadi Yehowa wakatulongoluela disoso dia kupatukila.​—2 Kolinto 4:8.

Tuvua basokoke turton tua mikanda tutue ku 3 000 mu depo munene wa ngenda-mushinga mukuabu. Kadi muena mudimu wende wakatufunda kudi bampulushi, kukuatabu ngenda-mushinga eu. Pakavuabu mu njila batangile mu buloko, ngakasangila nabu mu mashinyi anyi. Ngenda-mushinga au wakabambila ne: meme ke uvua mulamishe mikanda kuende. Bampulushi bakimana ne kungelabu makonka pa bualu ebu, bamba mumvua mulame mikanda ivua mbulamatadi mukandike mu depo wa muntu eu.

Ngakabakonka ne: “Nudi ne umue wa ku mikanda ayi anyi?”

Bakandamuna ne: “Eyowa.”

Ngakabakonka ne: “Ndiku mua kuumona anyi?”

Bakampesha mukanda umue, ne ngakabaleja dibeji dia munda mua mukanda ewu mudibu bafunde ne: “Printed in the United States of America by the Watch Tower Bible & Tract Society” (Mupatula mu États-Unis d’Amérique kudi Société Watch Tower).

Ngakabambila ne: “Binudi bambule ebi mbintu bia bende bia bena mu Amerike, ki mbia mu Zaïre to. Mbulamatadi wenu mmukandike tshisumbu tshia Association “Les Témoins de Jéhovah” mu Zaïre kadi ki Watch Tower Bible & Tract Society of the United States to. Nenku nuadimuka bikole bua mikanda ya bende eyi.”

Bakandekela meme kuya bualu kabavua ne mukanda mubapesha kudi kabadi bua kunkuata nansha. Butuku abu, tuakaya ne mashinyi manene abidi ku depo au ne kupatula mikanda yonso ivuamu. Pakalua bamfumu dituku diakalonda, bakafika munda bikole bua muvuabu basangane mu depo mutupu. Kubangila anu pine apu bavua bankeba, bualu bakavua bapete mukanda wa ku kabadi bua kunkuata. Bakampeta, kadi bu muvuabu kabayi ne mashinyi, ngakadiyila ku buloko ne mashinyi anyi! Tuakaya ne Ntemu nanyi mukuabu bua kumonaye mua kunyema ne mashinyi bua kabaanyengi.

Kunyima kua bamane kundumbuluisha mêba 8, bakapangadija bua kungipata mu ditunga. Kadi ngakabaleja fotokopi wa mukanda wa kudi mbulamatadi uvua ujadika muvuabu banteke bua kujikija midimu ya tshisumbu tshia Association “Les Témoins de Jéhovah” tshivuabu bakange musangu au mu Zaïre. Ke bua tshinyi bakanganyishila bua kutungunuka ne mudimu ku Betele.

Kunyima kua bidimu binayi bia makenga ne dikanga mudimu wetu mu Zaïre, ngakapeta mputa mu tshifu upatula mashi, uvua muambe kunshipa. Bana betu bakapangadika bua meme kuya kulonda manga mu Afrique du Sud muakangakidilabu biakane ku filiale, ne pashishe ngakumvua bimpe. Kunyima kua tuetu bamane kuenza mudimu bidimu 8 mu Zaïre, mudimu uvua mûle ne malu malenga andi tshiyi mua kupua muoyo, tuakaya ku filiale wa mu Afrique du Sud mu 1989. Mu 1998 tuakapingana mu ditunga dietu ne katshia anu dîba adi tudi tuenza kabidi mudimu ku Betele wa mu Canada.

Ndi ne dianyisha bua mudimu

Pandi mvuluka bidimu 54 bindi muenze mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba, ndi ne dianyisha dia bungi bua mumvua mufile makanda anyi a ku bunsonga mu mudimu wa mushinga mukole wa Yehowa. Nansha muvua Anne ne bua kutantamena mateta a bungi, katu muanji kudiabakena to, kadi wakangambuluisha bikole mu midimu yetu yonso. Bubidi buetu tuvua ne diakalenga dia kuambuluisha bantu ba bungi bua kufika ku dimanya Yehowa, ba bungi ba ku bantu abu badi mpindieu mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Bidi bienza disanka dia bungi bua kumona bamue bana badibu balele, nansha bikulu babu, basadila Yehowa Nzambi wetu munene!

Ndi mutuishibue ne: bukua-panu ebu kabuena ne tshintu nansha tshimue tshidibu mua kutupesha tshitudi mua kufuanyikija ne masanka ne mabenesha adi Yehowa mutupeshe to. Bulelela, tudi batantamene mateta a bungi, kadi buonso buawu mmatuambuluishe bua kukolesha ditabuja ne kutungunuka ne kueyemena Yehowa. Yeye udi muikale tshibumba tshia bukole, muaba wa kunyemena, ne diambuluisha didi muntu mua kupeta ne lukasa mu tshikondo tshia makenga.

[Mêyi adi kuinshi]

^ Mukanda eu uvua mupatuke kumpala mu tshiena-Allemagne: Kreuzzug gegen das Christentum (Mvita Miluisha Buena-Kristo). Bakaukudimuna mu Mfualansa ne mu tshiena-Pologne, kadi kabakaukudimuna mu Anglais to.

[Bimfuanyi mu dibeji 26]

Meme ne Anne mu mudimu wa bumpanda-njila mu 1947; meme ne Anne lelu

[Tshimfuanyi mu dibeji 29]

Bantu batuakayikila nabu mu Zaïre bavua banange bulelela bua mu Bible