Tukebayi bua kumanya ‘meji a Kristo’

‘Mmuntu kayi udi mumanye meji a Mukalenge [“Yehowa,” NW] bua kumuyisha yeye? Kadi tuetu tudi ne meji a Kristo.’​—1 KOLINTO 2:16.

1, 2. Ntshinyi tshivua Yehowa mumone tshiakanyine bua kuleja mu Dîyi diende pa bidi bitangila Yezu?

 YEZU uvua ne tshimfuanyi kayi? Nsuki yende, dikoba ne mêsu ende bivua bia mubidi kayi? Uvua bule kayi? Uvua ne kilo bungi munyi? Munkatshi mua bidimu nkama mivule, bimfuanyi bia Yezu bidi bantu bazole mbishintuluke kumbuka ku bivua bienzaku bu biakanyine batangile ku bidi bimueneka kabiyi bilelela. Bamue mbamuzole muikale muntu wa mpolondo ne mukitshi, bakuabu pabu mbamuzole muikale kantu ka musempasempa ka mubidi mutokoloke.

² Kadi Bible yeye kêna ushindamena pa tshimfuanyi tshia Yezu to. Yehowa wakamona ne: tshintu tshia mushinga wa bungi tshivuaye mua kuleja mbumuntu bua Yezu. Miyuki ya mu Evanjeliyo kayena anu itumanyisha malu avua Yezu muambe ne muenze to, kadi idi itumanyisha kabidi mudi luse lua bungi ne meji bidi bimuenekela ku mêyi ne bienzedi biende. Evanjeliyo eyi inayi mifundisha ku nyuma idi ituambuluisha bua kukonkonona tshiakabikila mupostolo Paulo ne: ‘meji a Kristo.’ (1 Kolinto 2:16) Bidi ne mushinga bua tumanye ngenyi, malu avua Yezu umvua ne bumuntu buende. Bua tshinyi? Bua malu mapite pa abidi.

3. Kumanya meji a Kristo kudi mua kutufikisha ku dijingulula tshinyi?

 ³ Bua kumpala: meji a Kristo adi atupesha mushindu wa kumvua meji a Yehowa Nzambi. Yezu uvua mumanye Tatuende bimpe menemene, ne ke bualu kayi wakamba ne: ‘Kakuena muntu udi mumanye Muana, anu Tatu; kakuena muntu udi mumanye Tatu, anu Muana ne udi Muana musue kuleja Tatu.’ (Luka 10:22) Yezu uvua anu bu udi wamba ne: ‘Nuenu basue kumanya mudi Yehowa, nuntangile meme.’ (Yone 14:9) Nenku patudi tulonga malu adi Evanjeliyo ileja bua mushindu uvua Yezu wela meji ne umvua, tudi tulonga mushindu utu Yehowa pende wela meji ne umvua. Dimanya edi didi ditusemeja pabuipi ne Nzambi wetu.​—Yakobo 4:8.

4. Tuetu basue kuenza malu bu Kristo, ntshinyi tshitudi ne bua kuanji kulonga, ne mbua tshinyi?

⁴ Bualu buibidi: kumanya meji a Kristo kudi kutuambuluisha bua ‘kumulonda mu makasa ende.’ (1 Petelo 2:21) Kulonda Yezu kakuena anu kumvuija kuambulula mêyi ende ne kuidikija bienzedi biende to. Bu mutu malu adi muntu wamba ne wenza afumina ku ngenyi ne mmuenenu idiye nayi, bua tuetu kulonda Kristo tudi ne bua kupeta ‘meji’ avuaye nawu. (Filipoi 2:5) Mbuena kuamba kabidi ne: bituasua kuenza malu bu Kristo, tudi ne bua kuanji kulonga mua kuela meji ne kumvua anu bu yeye, bilondeshile bukole butudi nabu (tuetu bantu bapange bupuangane). Nenku tukonkononayi mpindieu meji a Kristo ku diambuluisha dia malu akafundabu mu Evanjeliyo. Kumpala, netumone malu avua alombola meji a Yezu ne bivuaye umvua.

Kumpala kua Yezu kuluaye pa buloba

5, 6. (a) Malunda etu adi mua kutusaka ku malu kayi? (b) Nnganyi uvua Muanabute wa Nzambi mulamate pavuaye mu diulu kumpala kua kuluaye pa buloba, ne biakamuambuluisha mu malu kayi?

⁵ Balunda betu ba pa muoyo badi mua kutusaka ku malu kampanda, badi mua kulengeja anyi kunyanga ngenyi yetu, mmuenenu ne bienzedi bietu. * (Nsumuinu 13:20) Tangila muntu uvua Yezu mulamate pavuaye mu diulu kumpala kua kuluaye pa buloba. Evanjeliyo wa Yone udi utuleja ne: kumpala kua kuluaye pa buloba, Yezu uvua ‘Dîyi’ anyi Tshikuma-mbila wa Nzambi. Yone udi wamba ne: ‘Ku tshibangidilu Dîyi diakadiku, Dîyi diakadi ne Nzambi, Dîyi diakadi [nzambi]. Diodi diakadi ne Nzambi ku tshibangidilu.’ (Yone 1:1, 2) Yehowa katu ne tshibangidilu to, ne bu muvua Dîyi ne Nzambi ku “tshibangidilu,” bidi bileja ntuadijilu, pakabanga Nzambi kufuka. (Musambu 90:2) Yezu udi “muan’a bute wa bifukibua bionso.” Nanku, uvua ne muoyo kumpala kua bifukibua bikuabu bia mu nyuma ne kumpala kua kufukabu bintu bionso bidi bimueneka.​—Kolosai 1:15; Buakabuluibua 3:14.

⁶ Bilondeshile malu adi bamue bena meji baleja, bintu bidi bimueneka ebi bikadi bienze bidimu bitue ku miliyare 12. Bikala malu aa mikale malelela ndambu, nanku Muanabute wa Nzambi uvua mushemeje bulunda ne Tatuende bidimu bungi kabuyi kubala kumpala kua kufukabu Adama. (Tangila Mika 5:2.) Bubidi buabu bavua banangangane bikole. Badi babikila Muanabute eu kumpala kua kuluaye pa buloba ne: meji; ne udi wamba ne: “Meme kulua eu uvua [ Yehowa] munange mu mushindu wa pa buawu ku dituku ku dituku, meme muikale nsanka kumpala kuende dîba dionso.” (Nsumuinu 8:30, NW) Bushuwa, dishala bidimu bungi kabuyi kubala mu malanda mashême ne Eu udi Mpokolo wa dinanga diakambuluisha Muana wa Nzambi bikole. (1 Yone 4:8) Muana eu wa Nzambi wakafika ku dimanya ne ku dimuenesha ngenyi, mmuenenu ne njila ya Tatuende kupita muntu mukuabu yonso.​—Matayo 11:27.

Yezu pa buloba ne malu akapetaye

7. Mbumue bua ku malu kayi avua Muanabute wa Nzambi muvuile pa buloba?

⁷ Muana wa Nzambi uvua ne bua kulonga malu a bungi, bualu Yehowa uvua musue kuvuija Muanende Muakuidi Munene wa luse, udi mumanye mua “kukenga n’etu mu matekete etu.” (Ebelu 4:15) Kamue kavuidila ka Muana eu wa Nzambi pa buloba bu muntu kavua ka kukumbaja malu malomba bua kuenza mudimu eu wa buakuidi. Pavuaye pa buloba apa, muikale muntu wetu eu wa munyinyi ne mashi, Yezu wakatuilangana ne malu avuaye umuenena kumpala mu diulu. Mpindieu wakadiumvuila malu atu bantu bumvua. Imue misangu uvua upungila, umvua nyota ne nzala. (Matayo 4:2; Yone 4:6, 7) Wakatantamena ntatu ne  makenga a mishindu ne mishindu. Nenku “wakayila ditumikila” ne kuluaye mukumbane tshishiki bua kuenza mudimu wende wa Muakuidi Munene.​—Ebelu 5:8-10.

8. Mmalu kayi atudi bamanye bua bidimu bia ntuadijilu bia muoyo wa Yezu pa buloba?

⁸ Netuambe tshinyi bua malu akapeta Yezu pavuaye ne muoyo pa buloba? Muyuki wa malu a patshivuaye muana kawena mule to. Bulelela, anu Matayo ne Luka ke bakalonda malu adi atangila diledibua diende. Bafundi ba Evanjeliyo bavua bamanye ne: Yezu uvua ne muoyo mu diulu kumpala kua kuluaye pa buloba. Kupita tshintu tshikuabu tshionso, muoyo au wa mu diulu wakumvuija bumuntu buakaluaye kupeta. Yezu uvua muntu wetu wa bushuwa eu. Nansha muvuaye mupuangane, uvua ne bua kukola, kutantamana, kulua nsongalume ne kufika ku buntu bukole, ne mu bidimu bionso ebi uvua ulonga. (Luka 2:51, 52) Bible udi utuleja amue malu a ntuadijilu wa muoyo wa Yezu akamuambuluisha bikole.

9. (a) Ntshinyi tshidi tshileja ne: Yezu uvua muledibue mu dîku dia bapele? (b) Mmu nsombelu ya mushindu kayi muvuaye mua kuikala mukolele?

⁹ Bidi bimueneka ne: Yezu uvua muledibue mu dîku dia bapele. Mulambu uvua Yosefe ne Mariya baye nawu ku ntempelo matuku matue ku 40 kunyima kua diledibua dia Yezu ke udi uleja ne: bavua bapele. Pamutu pa kuya ne kana ka mukoko bu mulambu wa kuosha ne muana wa nkudimba anyi nyunyi wa nkutshi bu mulambu wa kubuikidila nawu bubi, bakaya buobu ne ‘nyunyi ya nkutshi ibidi, anyi bana babidi ba nyunyi ya nkudimba.’ (Luka 2:24) Bilondeshile Mikenji ya Mose, mulambu eu ke uvua bapele ne bua kufila. (Lewitiki 12:6-8) Kunyima kua bidimu, dîku edi dikese diakadiunda. Panyima pa diledibua dia Yezu dia mu tshishima, Yosefe ne Mariya bakalela bana bakuabu batue ku basambombo. (Matayo 13:55, 56) Nenku Yezu wakakolela mu dîku dia bantu ba bungi, pamu’apa divua kadiyi ne biuma bia bungi to.

10. Ntshinyi tshidi tshileja ne: Mariya ne Yosefe bavua batshina Nzambi?

¹⁰ Yezu uvua mukolesha kudi baledi bakamulama bimpe bualu bavua batshina Nzambi. Mamuende Mariya uvua mukaji wa pa buende. Vuluka ne: pakamuelaye muoyo, muanjelu Gabaliele wakamba ne: ‘Muoyo awu, wewe [udibu] basankishe! Mfumu udi nebe.’ (Luka 1:28, MML) Yosefe pende uvua mudifile bikole mu malu a Nzambi. Tshidimu tshionso uvua wenza luendu lua kilometre 150 mutangile ku Yelushalema bua kusekelela tshibilu tshia Pasaka. Mariya pende uvua uya nansha muvuabu balombe anu bantu balume bua kuyaku. (Ekesode 23:17; Luka 2:41) Umue musangu, kunyima kua Yosefe ne Mariya bamane kumukeba too mêsu mabakunze, bakasangana Yezu (patshivuaye ne bidimu 12) mu ntempelo musombe munkatshi mua balongeshi. Yezu wakambila baledi bende aba bavua ne dilubakana ne: “Kanuakadi bamanye ne ndi ne bua kuikala mu nzubu wa Tatu wanyi, anyi?” (Luka 2:49, MML) “Tatu,” muaku au uvua ne bua kuikala ne diumvuija dimpe divua disankisha Yezu patshivuaye mupuekele. Tshia kumpala, bidi bimueneka ne: bavua balongeshe Yezu ne: Yehowa ke uvua Tatuende wa bushuwa. Tshibidi, Yosefe uvua tatu mudishi wakakolesha Yezu bimpe. Yehowa kavua mua kuikala musungule muntu wa malu makole ne wa tshikisu bua kukoleshaye Muanende musuibue nansha.

11. Mmudimu wa bianza kayi wakalonga Yezu, ne ntshinyi tshivua mudimu eu ulomba mu bikondo bifundilebu Bible?

¹¹ Mu bidimu biakenzaye mu Nazaleta, Yezu wakalonga mudimu wa mabaya, pamu’apa tatuende mudishi Yosefe ke uvua mumulongeshewu. Yezu wakamanya mudimu eu bikole kufikabu ne ku dimubikila  ne: “muena mabaya.” (Mâko 6:3) Mu bikondo bifundilebu Bible, bena mabaya bavua benzela bantu nzubu ne bintu bia mu nzubu (bu mudi mesa, tutambua ne bibasa) ne bintu bia kudima nabi. Mu mukanda wende (Dialogue With Trypho), Justin Martyr wa mu lukama lua bidimu luibidi B.B., wakafunda bua Yezu wamba ne: “Uvua ne tshibidilu tshia kuenza mudimu wa mabaya pavuaye munkatshi mua bantu balume, uvua wenza matempu ne mitshi ivuabu basuikakaja nayi nyama bua kuakoka.” Mudimu eu kauvua mutekete to, bualu pamu’apa muena mabaya wa mu tshikondo tshia kale kavua usumba mabaya nansha. Bidi bimueneka ne: uvua uya ne usungula mutshi, uukosa ne ulua ne mabaya pambelu. Nenku Yezu uvua mua kuikala mumanye ntatu itu bantu bamona bua kupeta makuta, kumvuangana ne basumbi ne bua kubenga kutula makuta butulavi.

12. Ntshinyi tshidi tshileja ne: Yosefe wakafua kumpala kua Yezu, ne muanda eu wakafikisha Yezu ku dienza tshinyi?

¹² Bu muvuaye muanabute, pamu’apa Yezu ke wakambuluisha dîku diabu, bualu bidi bimueneka ne: Yosefe wakafua kumpala kua Yezu. * Tshibumba tshia Nsentedi tshia Siona (Zion’s Watch Tower) tshia mu dia 1 Tshiongo 1900 (Angl.) tshiakamba ne: “Bena kale badi bamba ne: Yosefe wakafua patshivua Yezu mupuekele, ne Yezu ke wakashala ne mudimu wa mabaya ne kuambuluishaye dîku diabu. Mifundu idi ijadika muanda eu padiyi ibikila Yezu ne: muena mabaya, ne idi itela mamuende ne bana babu, kadi kayena itela Yosefe to. (Mâko 6:3) . . . Nenku bidi bimueneka bushuwa ne: tshikondo tshile tshia bidimu dikumi ne muanda-mukulu bia matuku a muoyo a Mukalenge wetu, kubangila ku muanda [udibu balonde mu Luka 2:41-49] too ne ku dîba diakatambulaye, wakatshipitshisha mu dienza midimu ya tshianana.” Mariya ne bana bende, pamue ne Yezu, bavua pamu’apa bamanye kanyinganyinga katu bantu bashala naku padi tatu wa dîku ufua.

13. Pakatuadija Yezu mudimu wende, bua tshinyi uvua ne dimanya, bujinguludi ne muoyo wa luse bivua muntu mukuabu kayi muanji kupeta?

¹³ Bushuwa, Yezu uvua muledibue mu ntatu. Wakadimuenena nsombelu uvua nende bapele. Pashishe mu 29 B.B., tshikondo tshiakalua bua Yezu kukumbaja mudimu (uvua mumuindile) mumupesha kudi Nzambi. Mu muvu wa mvula wa tshidimu atshi, wakatambula ne kuledibuaye bu Muana wa mu nyuma wa Nzambi. ‘Diulu diakamubulukila,’ bileja pamu’apa ne: mpindieu uvua mua kuvuluka tshikondo tshivuaye mu diulu kumpala kua kulua pa buloba, ne ngenyi ne mmuenenu ivuaye nayi. (Luka 3:21, 22) Nenku pakatuadija Yezu mudimu wende, uvua ne dimanya, bujinguludi ne muoyo wa luse lua bungi bivua muntu mukuabu kayi muanji kupeta to. Tudi tumvua bua tshinyi bafundi ba Evanjeliyo bakalama muaba munene mu mikanda yabu bua kufunda malu a mudimu wa Yezu. Nansha nanku, kabavua ne mushindu wa kufunda malu onso avuaye muambe ne muenze to. (Yone 21:25) Kadi malu avua nyuma mubasake bua kufunda adi atuambuluisha bua kukonkonona meji a muntu mutambe bunene wa katshia ne katshia.

Bumuntu bua Yezu

14. Mmunyi mudi Evanjeliyo ileja ne: Yezu uvua muntu wa musangelu ne wa muoyo wa luse lua bungi?

¹⁴ Bumuntu bua Yezu budi Evanjeliyo ileja mbua muntu wa musangelu ne wa muoyo wa luse lua bungi. Wakumvua bintu bishilangane: luse bua muena nsudi (Mâko 1:40, 41); kanyinganyinga bua bantu ba mitshima mipape (Luka 19:41, 42); tshiji tshiakane bua bashintudi ba makuta bena lukuka.  (Yone 2:13-17) Bu muvuaye uditeka pa muaba wa bakuabu, Yezu kavua udikanda bua kudila to, ne kavua usokoka kanyinganyinga kavua muoyo wende umvua nansha. Dîba divua Lazalo mulunda wende wa pa muoyo mufue, dimona anu Mariya muanabu ne Lazalo udila diakalenga Yezu bikole ku muoyo, Yezu e kupuekesha binsonji, kudilaye bantu bonso bamone.​—Yone 11:32-36.

15. Mmunyi muvua muoyo wa luse wa Yezu mumuenekele mu mushindu uvuaye wangata bantu bakuabu ne ubenzela malu?

¹⁵ Muoyo wa luse wa Yezu wakamuenekela nangananga ku mushindu uvuaye wangata bantu bakuabu ne ubenzela malu. Uvua uya kudi bapele ne bantu bavuabu bakengesha, ubambuluisha bua ‘bapete ditalala mu mioyo yabu.’ (Matayo 11:4, 5, 28-30, MMM) Uvua ne dîba dia kuambuluisha bakengi, bu mudi muntu mukaji uvua ne disama dia mashi apueka wakalenga bilamba biende mu tshimuma, anyi mpofo mulombi wa ka-pa-luse uvua bantu bapuwishe bapange. (Matayo 9:20-22; Mâko 10:46-52) Yezu uvua ukeba ngikadilu mimpe ivua nayi bantu bakuabu ne uvua ubela kalumbandi bua ngikadilu ayi; kadi uvua ukanyina bantu pavuabi bikengela kuenza nanku. (Matayo 16:23; Yone 1:47; 8:44) Mu tshikondo kampanda pavuabu balengulula bantu bakaji mu malu a bungi, Yezu uvua ubaleja bunême ne kanemu kakanyine. (Yone 4:9, 27) Ke bua tshinyi kuvua bakaji tshisumbu bavua bamuambuluisha ne bintu biabu.​—Luka 8:3.

16. Ntshinyi tshidi tshileja ne: Yezu uvua ne nkatshinkatshi mu malu a mu nsombelu ne a bubanji?

¹⁶ Yezu uvua ne nkatshinkatshi mu malu a mu nsombelu. Kavua umona dipeta bubanji bu bualu bua mushinga wa bungi to. Bidi bimueneka ne: uvua ne tuntu tukese menemene. Wakamba ne: kavua ne ‘pa kuladika mutu wende.’ (Matayo 8:20) Nansha nanku Yezu uvua upesha bantu bakuabu disanka. Pakabuelaye mu difesto dia dibaka (tshibilu tshitu misangu mivule ne mijiki, misambu ne disanka), Yezu kavua muyemu bua kukandika bakuabu bua kabasanki to. Bua kujadika, Yezu wakenzamu tshishima tshiende tshia kumpala. Pakajika mvinyo, wakandamuna mâyi kuluawu mvinyo, tshiakunua tshitu ‘tshisankisha mutshima wa muntu.’ (Musambu 104:15; Yone 2:1-11) Nenku bantu bakatungunuka ne masanka abu ne kabakatatshisha musedianganyi ne mukaji uvuaye musele nansha. Nkatshinkatshi uvuaye nende udi umuenekela kabidi mu muanda eu: kuvua bikondo bikuabu bia bungi bidibu batele bivua Yezu muenze mudimu bikole munkatshi mua mêba a bungi mu buambi.​—Yone 4:34.

17. Bua tshinyi kabiena bikemesha bua muvua Yezu muikale Mulongeshi Munene, ne malongesha ende akaleja tshinyi?

¹⁷ Yezu uvua Mulongeshi Munene. Malu a bungi akalongeshaye avua umvuangana ne mianda ya mu nsombelu ivuaye mumanye bimpe. (Matayo 13:33; Luka 15:8) Ndongeshilu wende kavua kuelekeja, uvua mutoke, mupepele ne ukuatshisha bantu. Malu akalongeshaye avua ne mushinga wa bungi. Malongesha ende avua aleja dijinga dikole divuaye nadi dia kuambuluisha bantu bavua bamuteleja bua bamanye ngenyi, mmuenenu ne njila ya Yehowa.​—Yone 17:6-8.

18, 19. (a) Mmifuanu kayi mitambe bulenga ivua Yezu mumvuije nayi bumuntu bua Tatuende? (b) Ntshinyi tshituamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

¹⁸ Bu muvuaye misangu mivule ufila mifuanu, Yezu wakamanyisha bumuntu bua Tatuende ne mifuanu mitambe bulenga ivua bantu kabayi mua kupua muoyo lukasa to. Kuakula patupu bua luse lua Nzambi mbualu pa bule. Kadi kufuanyikija Yehowa ne tatu mubuikididianganyi udi umvuila muanende luse padiye umumona upingana, ufika ne ku ‘dinyema lubilu, wela tshitupa ku nshingu kua muanende, ne umutua mishiku’ mbualu bukuabu. (Luka 15:11-24) Bu muvuaye mubenge bilele bibi bia bantu bivua bisaka bamfumu ba bitendelelu bua kupetula bantu ba tshianana, Yezu wakumvuija ne: Tatuende uvua Nzambi muena bulunda wakateleja mitendekenu ya mulambuishi  wa bitadi muena didipuekesha pamutu pa kuteleja disambila dia kudileja nadi dia Mufalese uvua mupange budipuekeshi. (Luka 18:9-14) Yezu wakaleja Yehowa bu Nzambi mukobeledi wa bantu udi mumanye dîba didi mushamusha mukese udishinda panshi. Yezu wakashindikila bayidi bende ne: “Kanutshinyi, mushinga wenu udi mutambe wa mishamisha ya bungi.” (Matayo 10:29, 31) Ke bua tshinyi mushindu uvua Yezu ‘uyisha’ wakakemesha bantu ne uvua ubakoka. (Matayo 7:28, 29) Umue musangu “tshisumbu tshinene” tshia bantu tshiakashala nende matuku asatu majima, kabayi nansha badie kantu!​—Mâko 8:1, 2.

¹⁹ Tuikalayi ne dianyisha kudi Yehowa bua mudiye mutuleje meji a Kristo mu Dîyi diende! Kadi mmunyi mutudi mua kupeta ne kuleja meji a Kristo mu malanda etu ne bakuabu? Netumone muanda eu mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.

[Mêyi adi kuinshi]

Udi muvuluke anyi?

• Bua tshinyi bidi ne mushinga bua tumanye ‘meji a Kristo’?

• Kumpala kua Yezu kuluaye pa buloba uvua ku luseke lua nganyi?

• Pavuaye pa buloba, mmalu kayi akadimuenena Yezu?

• Ntshinyi tshidi Evanjeliyo ileja bua bumuntu bua Yezu?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Yezu wakakolela mu dîku dia bantu ba bungi, bimueneka ne: kabavua ne biuma bia bungi to

[Bimfuanyi mu dibeji 12]

Balongeshi bakakema bua dimanya ne mandamuna a Yezu (pavuaye ne bidimu 12)