Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Utu wangata bena tshikisu mutu Nzambi ubangata anyi?

Utu wangata bena tshikisu mutu Nzambi ubangata anyi?

Utu wangata bena tshikisu mutu Nzambi ubangata anyi?

Katshia ku kale, batu banyisha ne batumbisha bantu ba mukitshi badi baleja mudibu ne makanda a bungi ne bukitu. Umue wa ku bantu ba nunku uvua Héracles, tshilobo tshia mu mianu ya kale ya bena Greke, uvua mumanyike kudi bena lomo bu Heracules.

HÉRACLES uvua tshilobo wa kanyemi baluishi muende lumu, uvua kayi ne wa kuambangana nende mu mvita. Bilondeshile mianu ya kale, uvua eku nzambi eku muntu, muana wa Zeus, nzambi wa bena Greke, ne wa Alcmene, mamuende wa ku-buntu. Bulobo buende buakatuadija utshivua muana mutoke mu kalalu ka bana. Pakatuma nzambi-mukaji mukuabu muena mukawu nyoka ibidi minene ya dikema bua kumushipa, Héracles wakayifiekela mu nshingu ne kuyishipa. Bidimu bungi kampanda kumpala kua kufuaye, wakaluangana mvita, kutshimuna bikulu-bikaji, ne kuluisha lufu bua kusungila mulunda wende. Wakabumbula kabidi bimenga, kuangata bakaji ku bukole, kukulula muana kampanda wa balume kuulu kua tshibumba. Héracles wakashipa kabidi mukajende ne bana.

Nansha muvua Héracles kayi muntu wetu mulelela eu, katshia kuonso aku bantu bavua bamutela mu mianu ivuabu belelangana mu matunga a kale avua bena Greke bamanye. Bena Lomo bavua bamutendelela bu nzambi; bendi ba mushinga ne bena ngendu bavua bamulomba mu masambila bua malu abu kuendawu bimpe ne bua kubakubaye ku njiwu. Miyuki yende ya bulobo mmijame bantu mu ngenyi kukadi bidimu binunu ne binunu.

Ntuadijilu wa muanu wa Héracles

Miyuki ya Héracles ne ya bilobo bikuabu bia mu mianu mmishindamene pa malu avua menzeke anyi? Ee, bidi mua kuikala nanku. Bible udi wakula bua tshikondo kampanda bidimu bikese kunyima kua bamane kufuka bantu, tshivua bushuwa “ba-nzambi” ne ‘bakuabu bavua bikale eku bantu eku nzambi’ bikale pa buloba apa.

Mose wakakula ne kufunda bua tshikondo atshi ne: “Pavua bantu batuadije kuvulangana pa buloba, kulelabo bana ba bakaji ba bungi. Bana ba [Nzambi] kumonabo ne: bana ba bakaji ba bantu bavua bimpe batambe, kuangatabo bonso bavua babalengelela bu bakaji babo.”​—Genese 6:1, 2, MMM.

‘Bana ba Nzambi’ abu kabavua bantu bu tuetu to; bavua banjelu ba Nzambi. (Tangila Yobo 1:6; 2:1; 38:4, 7.) Yuda, umue wa ku bantu bakafunda Bible, udi wamba ne: bamue banjelu ‘bakadi kabayi balamate bukalenge buabu, kadi bakashiya muaba wabu mene wa kuikalamu.’ (Yuda 6) Mbuena kuamba ne: bakalekela miaba ivuabu babapeshe mu bulongolodi bua Nzambi mu diulu bualu bakasungula bua kulua kusomba ne bakaji balengele pa buloba. Yuda udi wamba kabidi ne: banjelu aba bakatombokela Nzambi bavua bu bantu bavua mu Sodoma ne Amola, ‘bakadifila muomumue nabu mu masandi, bamane kulonda malu a mubidi adi kâyi makanangane ne tshilele tshia bantu.’​—Yuda 7.

Bible kêna utela kalu ne kalu konso kakenza banjelu abu to. Kadi, mianu ya kale ya mu Grèce ne miaba mikuabu idi yakula bua nzambi-milume ne nzambi-mikaji mipite bungi (ivua imueneka anyi kayiyi imueneka) yakalua pa buloba. Pavuayi yangata mubidi wa muntu, ivua ilua bantu balengele be. Ivua idia, inua, ilala, yangatangana munkatshi muayi anyi peshi yangatangana ne bantu. Nansha muvuabu bangata nzambi eyi bu minsantu ne kayiyi mua kufua, ivua idingangana ne ishima bantu, itandangana ne iluangana mvita, ilobeshangana ne yangatangana ku bukole. Malu a mushindu’eu matela mu mianu, nansha mudibu baalengeje ne baakudimune, adi mua kuleja bushuwa nsombelu ivuaku kumpala kua Mvula wa kabutu idibu batele mu mukanda wa mu Bible wa Genese.

Bantu ba bukole bavuaku kale, bantu bende lumu

Banjelu bavua babenge kumvuila Nzambi aba bakadivuija bantu bakamanyangana ne bakaji, bakaji e kulela bana. Bana aba bavua ba pa buabu. Bavua ba-Nefilime, bikale lekaleka bantu lekaleka banjelu. Bible udi ulonda ne: “Ba-Nefilime bavua pa buloba mu matuku au, ne pashishe kabidi, pakatungunuka bana ba balume ba Nzambi mulelela ne kumanyangana ne bana ba bakaji ba bantu ne pakabalelelabu bana ba balume, bavua bantu ba bukole bavuaku kale, bantu bende lumu.”​—Genese 6:4, NW.

Muaku wa tshiena-Ebelu ‘nefilime’ udi umvuija ku muaku ku muaku ne: ‘baponeshanganyi,’ bantu badi baponesha bakuabu panshi, peshi badi baponeshisha bakuabu ne malu abu a tshikisu. Nunku, kabikukemeshi bua padi Bible usakidila ne: “Buloba buakadi bûle tente ne malu mabi.” (Genese 6:11) Bantu ba mu mianu bavua eku bantu eku nzambi bu mudi Héracles ne Gilgamesh tshilobo wa bena Babulona mbafuane ba-Nefilime menemene.

Umanye se: bavua babikila ba-Nefilime ne: “bantu ba bukole” ne “bantu bende lumu.” Bu muvuabu bashilangane ne Noa muntu muakane uvuaku mu tshikondo atshi, ba-Nefilime kabavua banange bua kutumbisha Yehowa to. Bavua bakeba anu lumu ne butumbi buabu buobu, bajinga bua bamanyike amu buobu. Ku malu abu a bulobo, avua menemene a tshikisu ne diela mashi a bantu panshi, ke kuvuabu bapetela lumu luvuabu bakeba ne muoyo mujima kudi bantu ba mu tshikondo tshiabu bavua kabayi bumvuila Nzambi. Bavua bilobo bia dikema mu matuku abu; bavua bantu bavuabu batshina bikole, bantu bavuabu banemeka ne bamueneka kabayi kutekela panshi.

Nansha muvua bantu ba mu tshikondo atshi mua kutumbisha ba-Nefilime ne batatuabu banjelu babi, ku mêsu kua Nzambi kabakapeta lumu to. Bavua ne nsombelu mubole. Nenku Nzambi wakanyoka banjelu abu. Mupostolo Petelo wakafunda ne: ‘Nzambi kavua muengeleke banjelu pakenzabu bibi, kadi yeye wakabela mu [Tartare] ne wakabafila mu nyongola ya mîdima, bua balamibuemu too ne ku dibalumbuluisha diabu; ne kavua muengeleke ba pa buloba ba kale, kadi wakalama Noa, muambi wa malu mimpe ne bantu bakuabu muanda-mutekete pakatumaye mâyi manene pa buloba bua bantu babi.’​—2 Petelo 2:4, 5.

Mu Mvula eu wa kabutu, banjelu batomboke aba bakavuula mibidi ya bantu e kupinganabu mu diulu kadi kabakabanyishamu kabidi to. Nzambi wakabanyoka ne kubakandika bua kabavuadi kabidi mibidi ya bantu. Kadi ba-Nefilime, bantu ba mpolondo balela kudi banjelu abu ba tshishiku, bakafua bonso nkong. Anu Noa ne dîku diende dikese ke bakapanduka ku Mvula wa kabutu.

Bantu bende lumu lelu’eu

Lelu’eu, nzambi ne aba badi bikale eku bantu eku nzambi kabatshiena panu pa buloba to. Nansha nanku, tshikisu ntshipite bungi. Lelu’eu badi batumbisha mu mikanda, mu filme, ku televizion ne mu misambu bantu bende lumu. Kabenaku ne dîba dia kufuila muluishi wabu luse, kunanga badi nabu lukuna, kukeba ditalala, kulekela malu a tshikisu to. (Matayo 5:39, 44; Lomo 12:17; Efeso 4:32; 1 Petelo 3:11) Kadi badi batua bantu ba bukole ba matuku etu aa makumbu bua makanda abu ne dimanya kuluangana mvita, mu didisombuela ne mu dipingaja tshikisu tshipite bukole pa bualu bua tshikisu buonso budibu babenzela. *

Mushindu udi Nzambi wangata bantu ba nunku ki mmushintuluke to kubangila mu matuku a Noa. Yehowa katu wanyisha badi banange tshikisu peshi ubatutshila bikashi bua bienzedi biabu ebi to. Mufundi wa Misambu wakimba ne: ‘Yehowa udi uteta muntu muakane; kadi mutshima wende udi ne muntu mubi ne muntu udi musue malu a tshimbambila [“tshikisu,” NW] lukuna.’​—Musambu 11:5.

Makanda a mushindu mukuabu

Muntu udi mushilangane kule ne kule ne bantu ba bukole ba tshikisu n’Yezu Kristo, muntu muende lumu wa katshia ne katshia ne muena ditalala. Kavua “ne tshikisu” to. (Yeshaya 53:9, NW) Pakalua baluishi bende bua kumukuata mu budimi bua Getesemane, balongi bende bavua ne imue miele ya mvita. (Luka 22:38, 47-51) Kuvua mushindu wa buobu kudisanga ne kujula mvita bua kusungila Yezu bua kabamufidi mu bianza bia bena Yuda to.​—Yone 18:36.

Mupostolo Petelo e kutula muele bua kusungila Yezu, kadi Yezu wakamuambila ne: ‘Pingaja muele webe mu muaba wawu; bualu bua bonso badi bangata muele nebashipibue ku muele.’ (Matayo 26:51, 52) Eyowa, mianda ikadi mienzeke mmileje njila ne njila ne: tshikisu tshidi tshilela tshikisu. Pa kumbusha didisungila ne bia-mvita, Yezu uvua ne mushindu mukuabu uvuaye mua kudisungila nawu. Wakambila Petelo pashishe ne: ‘Udi welangana meji ne: meme tshiena mumanye mua kulomba Tatu wanyi, yeye ampe banjelu batambe binunu makumi muanda-mutekete ne bibidi anyi?’​—Matayo 26:53.

Pamutu pa kubenzela bualu bua tshikisu anyi kukeba bua bamukube kudi banjelu, Yezu wakitaba bua kumukuatabu ne kumushipabu kudi bantu. Mbua tshinganyi abu? Bualu uvua mujadike ne: dîba kadivua dianji kukumbana divua Tatuende wa mu diulu mua kujikija malu mabi pa buloba to. Pamutu pa kudiangatshila malu onso, Yezu wakaashiya mu bianza bia Yehowa.

Eu kavua ngikadilu wa bufube to, kadi ng’wa muntu udi ne bukole bua bungi munda. Yezu wakashala ne ditabuja dikole mujadike ne: Yehowa neakaje malu mu tshikondo ne mu mushindu udiye mulongolole. Bua butumike buende, Yezu wakapeta muanzu wa lumu, muanzu udi mulondele anu wa Yehowa. Mupostolo Paulo wakafunda bua Yezu ne: ‘Yeye wakadipuekesha, wakalua mutumikidi too ne ku lufu, ku lufu mene lua pa mutshi wa [tshinyongopelu, NW]. Ne bua bualu ebu Nzambi wakamubandisha kuulu kule, wakamupa dîna didi pa mutu pa dîna [dikuabu] dionso; ne bua dîna dia Yezu binu bionso bitue panshi, ne bia bintu bia mu diulu ne bintu bia pa buloba ne bintu bia muinshi mua buloba, ne bua ndimi yonso yambe patoke ne: Yezu Kristo udi Mukalenge, too ne ku butumbi bua Nzambi Tatu.’​—Filipoi 2:8-11.

Nzambi mmulaye bua kujikija tshikisu

Bena Kristo balelela badi balonda tshilejilu tshia Yezu ne malongesha ende mu nsombelu wabu. Kabatu batumbisha peshi bidikija bantu bena panu badi bende lumu ne badi ne tshikisu nansha. Mbamanye ne: mu tshikondo tshidi Nzambi mujadike, bantu ba mushindu’eu nebabutuke kashidi anu muakabutuka bantu babi bavuaku mu matuku a Noa.

Nzambi udi Mufuki wa buloba ne bantu. Yeye kabidi ke Mukalenge Munene udi muakanyine. (Buakabuluibua 4:11) Bikala bantu badi balumbuluishi bikale ne bukenji bua kukosa bilumbu, Nzambi udi yeye nabu bupitshidile. Kanemu kadiye naku bua mikenji yende miakane, pamue ne dinanga didiye nadi bua bantu badi bamunange nebimusake bua kujikija malu mabi onso ne kubutula bantu badi baenza.​—Matayo 13:41, 42; Luka 17:26-30.

Pashishe nekulue ditalala dia kashidi pa buloba, ditalala dikala dishindamene pa kulumbulula kuakane ne pa buakane. Bakamanyisha muanda eu mu mulayi mumanyike bimpe udi utangila Yezu Kristo ne: ‘Bakutulelela muana, bakutupa muana mulume; bukokeshi nebuikale pa diapa diende. Nebamuinyike dîna ne: Mubakemeshi, Muena meji, Nzambi Mukole, Tatu wa Tshiendelele, Mukalenge wa ditalala. Kuvudija kua bukokeshi buende ne kua ditalala kakuena kuikala ne nshikidilu, bua kujadika nkuasa wa bukokeshi wa Davidi, ne bukalenge buende, ne bua kubukokesha ku kulumbulula kuakane ne ku buakane, mpindieu too ne tshiendelele. Lukunukunu lua Yehowa wa misumba neluenze bualu ebu.’​—Yeshaya 9:6, 7.

Nenku, mbimpe bena Kristo bateleje mubelu uvua Nzambi mufundishe kale wa se: ‘Kuikadi ne muena tshimbambila mukawu, kulondi bualu, nansha bumue, budiye wenza. Bualu bua Yehowa udi ukina muntu udi ne tshishiku, kadi bunyana buende budi kudi badi ne mitshima miakane.’​—Nsumuinu 3:31, 32.

[Mêyi adi kuinshi]

^ Bantu ba tshikisu batubu baleja mu manaya a bungi ku video ne mu filme ya malu mafuikakaja batu misangu mivule baleja amu ngikadilu eyi mibi ya tshikisu pa tshiotshi.

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 29]

BADI BATUA BANTU BA BUKOLE BA MATUKU ETU AA MAKUMBU BUA MAKANDA ABU NE DIMANYA KUENZA DIDIBU NADI MU DIPINGAJA TSHIKISU TSHIPITE BUKOLE PA BUALU BUONSO BUA TSHIKISU BUDIBU BABENZELA

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 26]

Alinari/​Art Resource, NY