Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

“Buonso buenu nudi bana ba muntu umue”

“Buonso buenu nudi bana ba muntu umue”

“Buonso buenu nudi bana ba muntu umue”

‘Nuenu kanubikidibu ne: Labi, bualu bua nuenu nudi ne muyishi umue, buonso buenu nudi bana ba muntu umue.’​—MATAYO 23:8.

1. Mbualu kayi budi butudi ne bua kukonkonona?

 “NNGANYI utudi ne bua kunemeka bikole, mmisionere anyi mmuanetu udi wenza mudimu ku Betele?” Lukonko elu munga muanetu wa bakaji wa ku Asia, kayi ne meji mabi to, uvua muluele misionere uvua mufumine mu ditunga dia Australie. Uvua musue kumanya muntu uvuabu ne bua kunemeka bikole: mmisionere uvua mufumine mu ditunga dikuabu peshi mmuanetu uvuabu bangatshile muaba au bua kuambuluisha ku Betele. Lukonko alu kaluyi luela ne meji mabi (ludi luleja mudi bantu batambe kusua mianzu) luakakemesha misionere eu. Kadi lukonko lua se: nnganyi udi mupite mukuabu lutu lufumina ku dijinga dia kumanya mianzu ya bumfumu ne bukole idi nayi bantu.

2. Mmunyi mutudi ne bua kuangata bantu batudi tutendelela nabu Yehowa?

2 Dijinga edi ki ndia lelu to. Nansha bayidi ba Yezu bavua belangana mpata ya munanunanu bua kumanya uvua mupite bakuabu. (Matayo 20:20-24; Mâko 9:33-37; Luka 22:24-27) Buobu pabu bavua bafumine munkatshi mua bantu bavua batambe kusua mianzu: Buena-Yuda bua mu bidimu lukama bia kumpala. Yezu uvua mutume meji ende kudi bantu aba pakabelaye bayidi bende ne: ‘Nuenu kanubikidibu ne: Labi, bualu bua nuenu nudi ne muyishi umue, buonso buenu nudi bana ba muntu umue.’ (Matayo 23:8) Mukonkononyi wa malu a mu Bible Albert Barnes wakamba ne: muanzu wa mu bitendelelu bu mudi “Labi,” udi umvuija ne: “Muyishi,” “utu ujula munda mua badi baupeta lutambishi ne lungenyi lua didimona babandile ku mutu kua bakuabu, ne utu kabidi ujula mukawu ne lungenyi lua didimona bashadile munda mua bantu badi kabayi ne muanzu eu; kadi lungenyi elu lua didibandisha ne mukawu eu kabiena bipetangana ne ‘bupuekele buvua munda mua Kristo nansha.’” Bushuwa, bena Kristo kabatu babikila batangidi badi munkatshi muabu ne: “Mukulu kampanda,” bangata muaku “mukulu” bu muanzu wa kubatumbisha nawu nansha. (Yobo 32:21, 22) Kabidi, bakulu badi balonda mubelu wa Yezu badi banemeka bana babu badi mu tshisumbu, anu mudi Yehowa unemeka batendeledi badi bamulamate, ne mudi Yezu Kristo unemeka balongi bende ba lulamatu.

Tshilejilu tshia Yehowa ne tshia Yezu

3. Mmunyi muvua Yehowa munemeke bifukibua biende bia mu nyuma?

3 Nansha mudi Yehowa “Mutambe Bunene,” katshia anu ku ntuadijilu wakanemeka bifukibua biende pakabibuejaye mu malu ende. (Musambu 83:18) Pakafuka Yehowa muntu wa kumpala, wakabueja Muanende umuepele mulela mu mudimu eu bualu uvua “muenji wa mudimu wa dilambu.” (Nsumuinu 8:27-30, NW; Genese 1:26) Yehowa mene wakambila banjelu bende ba mu diulu bua kulejabu luabu lungenyi bua mushindu wa kubutula Ahaba Mukalenge mubi, pakavuaye mumane kuangata dipangadika dia kuenza muanda eu.​—1 Bakelenge 22:19-23.

4, 5. Mmunyi mutu Yehowa unemeka bantu badiye mufuke?

4 Yehowa udi Mukalenge Mutambe Bunene wa diulu ne buloba. (Dutelonome 3:24) Katu dijinga ne lungenyi lua kudi bantu. Nansha nanku, utu winangila panshi bua kumona tshidibu benza. Mufundi wa misambu wakimba ne: ‘Udi bu Yehowa wetu nnganyi, udi ne nkuasa wende muulu, udi winangila panshi bua kumona diulu ne buloba? Udi ubisha mupele mu dimfuenkenya.’​—Musambu 113:5-8.

5 Kumpala kua Yehowa kubutula Sodoma ne Amola, wakanji kuteleja nkonko ya Abalahama ne wakakumbaja tshivua dijinga diende pa bidi bitangila kulumbulula kuakane. (Genese 18:23-33) Nansha mukavua Yehowa mumanye kuvua nkonko ya Abalahama ne bua kufikila, wakamuteleja ne lutulu ne kuitabaye meji ende.

6. Habakuka wakumvua tshinyi bua muvua Yehowa mumunemeke pavuaye mumuele lukonko?

6 Yehowa wakateleja kabidi Habakuka pakamukonkaye ne: ‘Yehowa, nendile kuudi musangu bule bishi bua wewe unkuatshishe?’ Yehowa uvuaku muangate lukonko elu bu diela bumfumu buende mpata anyi? Tòo, wakamona ne: nkonko ya Habakuka ivua ne tshipatshila tshimpe, ne panyima apu wakamuleja mukavuaye mulongolole bua kujula bena Kasada bua kufilabu dinyoka divuaye mupangadije. Wakajadikila muprofete eu ne: ‘dinyoka edi dikavuaye mumanyishe divua ne bua kumueneka bulelela.’ (Habakuka 1:1, 2, 5, 6, 13, 14; 2:2, 3) Yehowa wakanemeka Habakuka pakangataye nkonko ya muprofete eu ne mushinga ne kuyandamunaye. Ke bua tshinyi muprofete eu uvua mubungame wakasanguluka ne kumvuaye disanka, kushalaye mueyemene Nzambi wa lupandu luende bikole. Muanda eu udi mu mukanda wa Habakuka (mufundisha ku nyuma) udi utukolesha bua tuetu kueyemena petu Yehowa lelu.​—Habakuka 3:18, 19.

7. Bua tshinyi mudimu wa Petelo mu Pentekoste mu 33 B.B. uvua wa mushinga?

7 Yezu Kristo udi tshilejilu tshikuabu tshimpe tshia muntu wakanemeka bakuabu. Yezu uvua muambile bayidi bende ne: ‘muntu yonso wampidia ku mêsu kua bantu, meme nemmupidie kabidi ku mêsu kua Tatu wanyi udi mu diulu.’ (Matayo 10:32, 33) Pabi butuku buakamutungilabu, bayidi bende bonso bakamulekela, ne mupostolo Petelo wakamuvila misangu isatu. (Matayo 26:34, 35, 69-75) Yezu wakatangila munda mua Petelo ne kumonaye dibungama ne kanyinganyinga kakole kavuaye naku. (Luka 22:61, 62) Kunyima kua matuku 51 patupu, Kristo wakanemeka mupostolo eu uvua munyingalale pakitabaye bua ikale muleji-mpala wa bayidi bende 120 mu dituku dia Pentekoste ne bua kuenzaye mudimu ne ya kumpala ya ku ‘nsapi ya bukalenge.’ (Matayo 16:19; Bienzedi 2:14-40) Petelo wakapeta mushindu wa ‘kupingana bua kukolesha bana babu mu ditabuja.’​—Luka 22:31-33, MML.

Tunemekayi bena mu dîku dietu

8, 9. Mmunyi mudi mulume mua kuidikija Yehowa ne Yezu bua mushindu wa kunemeka mukajende?

8 Balume ba mbanza ne baledi badi ne bua kuidikija Yehowa ne Yezu Kristo mu malu adibu benza ne bulombodi budi Nzambi mubapeshe. Petelo wakababela ne: “Bia muomumue nuenu balume, tungunukayi ne kusomba [ne bakaji benu] mu dimanya, nubapeshe kanemu bu dibungu ditekete, [dibungu] dia buntu bukaji.” (1 Petelo 3:7, NW) Fuanyikija ne: udi muambule tshibakudi tshilenga tshia dibumba, bushuwa, ntshitekete kupita tshidibu benze ne mutshi. Kuakutshikuataku bimpe menemene anyi? Mulume udi mua kuenza nenku padiye musue kuidikija Yehowa, udi ne bua kuteleja bidi mukajende wamba padibu bapangadija malu a mu dîku. Vuluka ne: Yehowa wakapeta dîba dia kuelesha Abalahama meji. Bu mudi mulume kayi muntu mupuangane, udi mua kupanga mua kumvua bitupa bionso bia bualu kampanda. Nanku kabiakuikalaku bia meji bua yeye kunemeka mukajende pa kukonkonona bimpe menemene bualu budi mukajende wamba anyi?

9 Mu matunga mutu balume basue bumfumu bikole, mulume udi ne bua kumanya ne: pamu’apa mukajende udi ne bua kutantamena lutatu lukole bua kumona mua kumuambila muende mudiye namu. Idikija mushindu uvua Yezu Kristo (pavuaye pa buloba) wangata bayidi bende bavua ne bua kuenza kasumbu ka mukajende mu matuku atshivua alua. Uvua mubanange, uvua mumanye mikalu yabu ku mubidi ne mu nyuma kumpala mene kua buobu kumuleja majinga abu. (Mâko 6:31; Yone 16:12, 13; Efeso 5:28-30) Ikala kabidi ne dîba dia kushala mutangile malu adi mukajebe ukuenzela wewe ne dîku diebe, ne uleje muudi umuanyisha mu mêyi ne mu bienzedi biebe. Yehowa ne Yezu bakanyisha, kuela kalumbandi ne kubenesha bantu bavua bakanyine malu aa. (1 Bakelenge 3:10-14; Yobo 42:12-15; Mâko 12:41-44; Yone 12:3-8) Pakalua bayende Ntemu wa Yehowa, muanetu wa bakaji mukuabu wa ku Asia wakamba ne: “Bayanyi uvua ne tshibidilu tshia wenda munshiye meme kunyima, undekela meme muambule bintu bionso nkayanyi. Mpindieu udi wambula bibuta ne wanyisha bindi ngenza kumbelu!” Wewe wambila mukajebe muudi umuanyisha ne muoyo mujima, nebimuambuluishe bua kumona ne: udi umuangata ne mushinga.​—Nsumuinu 31:28.

10, 11. Ntshinyi tshidi baledi mua kulongela ku tshilejilu tshilenga tshia Yehowa bua malu akenzelaye tshisamba tshia Isalele tshivua tshimutombokele?

10 Baledi badi ne bua kuidikija tshilejilu tshia Nzambi mu nsombelu wabu ne bana babu, nangananga padibi bikengela kufila mibelu. ‘Yehowa wakadimuija bena Isalele ne bena Yuda’ bua kulekela malu abu mabi, kadi “bakakolesha mitshima yabo.” (2 Bakelenge 17:13-15) Bena Isalele mene “bakamubomba ne mukana muabo, bakamudinga ne ndimi yabo.” Baledi ba bungi badi mua kumona ne: bana babu batu benza bia muomumue imue misangu. Bena Isalele “bakateta Nzambi” ne bakamutatshisha, kumunyingalajabu. Kadi Yehowa ‘wakadi mûle tente ne luse, wakababuikidila tshitshu tshiabu, kakababutula’ nansha.​—Musambu 78:36-41.

11 Yehowa wakasengelela mene bena Isalele ne: “Vuayi, tuyikile. Pikala mibi yenu mikunze kunzuu, neitoke bu busu bua mvula wa neje.” (Yeshaya 1:18, MMM) Nansha muvua Yehowa kayi ne tshilema to, wakabikila tshisamba etshi tshitomboke bua kulua kulengejangana nende. Eu ke ngikadilu mulenga udi baledi ne bua kuidikija mu nsombelu wabu ne bana! Padibi biakanyine, nubanemeke pa kuteleja bidibu bamba, ne nubeleshe meji bua bumvue tshidibu ne bua kushintulukila.

12. (a) Bua tshinyi katuena ne bua kutumbisha bana betu balela bikole kupita Yehowa? (b) Ntshinyi tshidi tshilombibue bituasua kunemeka bunême bua bana patudi tubabela?

12 Bushuwa, imue misangu bitu bikengela kukuata bana ku ditshi bikole. Baledi kabena ne bua kufuana Eli, ‘uvua utumbisha bana bende ba balume [bikole kupita] Yehowa’ nansha. (1 Samuele 2:29) Kadi, bana badi ne bua kumona ne: dinanga ke didi disaka baledi babu bua kubabela. Badi ne bua kujingulula ne: baledi babu mbabanange. Paulo udi ubela batatu ne: ‘Kanufuishi bana benu balela tshiji; nubadiundishe bimpe ne dibela ne didimuija bia Mukalenge.’ (Efeso 6:4) Muaba eu badi baleja ne: padi tatu ukumbaja mudimu wende wa mulombodi, udi ne bua kunemeka bunême bua bana, kubenga kubafikisha munda bua malu ende makole mele kalele. Bushuwa, kunemeka bunême bua bana kudi kulomba baledi dîba ne bukole, kadi masanka adi afuminaku adi aleja mudibi bia mushinga bua kuenza nanku.

13. Ntshinyi tshidi Bible wamba bua bakulakaje badi mu dîku?

13 Kunemeka bena mu dîku ki nkuimanyine anu pa kunemeka mukaji ne bana nansha. Lusumuinu lua bena mu ditunga dia Japon ludi luamba ne: “Padi bana bebe bakola, ubatumikile.” Lusumuinu elu ludi lumvuija ne: baledi bakulakaje badi ne bua kudikanda bua kubenga kunekesha ne bumfumu buabu ne badi ne bua kuteleja tshidi bana babu bakadi bantu bakole bamba. Nansha mudi Bible ulomba baledi bua kunemeka bana babu pa kubateleja, bana badi ne bua kunemeka bena mu dîku bakadi bantu bakulumpe. Nsumuinu 23:22 udi wamba ne: ‘Kupetudi mamu webe paluaye muntu mununu.’ Mukalenge Solomo wakalonda mêyi a lusumuinu elu ne wakanemeka mamuende pakaluaye kumulomba bualu kampanda. Solomo wakatekesha nkuasa mukuabu wa butumbi ku dia balume diende ne wakateleja tshivua Beta-sheba (mamuende ukavua mukulakaje) usua kumuambila.​—1 Bakelenge 2:19, 20.

14. Mmunyi mutudi mua kunemeka bakulakaje badi mu tshisumbu?

14 Mu dîku dietu dinene dia mu nyuma, tudi mua ‘[kuikala ba] kumpala’ ku dinemeka bana betu badi mu tshisumbu bakadi bakulakaje. (Lomo 12:10) Pamu’apa kabatshiena ne mushindu wa kuenza malu a bungi muvuabu benza kumpala to, ne muanda eu udi mua kubabungamija. (Muambi 12:1-7) Umue musangu muanetu wa bakaji (muela manyi) mukulakaje uvua mu lupitadi wakumvuija dibungama divuaye nadi wamba ne: “Ndi musue kufua bua meme kuya kubangulula mudimu mu diulu.” Tuetu tuanyisha ne tunemeka bakulakaje ba nunku bidi mua kubambuluisha. Bavua bambile bena Isalele ne: “Ujuke ne kanemu kumpala kua muntu udi ne nsuki mitoke, unemeke muntu mununu.” (Lewitiki 19:32, MMM) Leja bakulakaje kanemu pa kubenzela malu adi abajadikila ne: udi ubangata ne mushinga ne ubanyisha. ‘Kujuka’ kudi mua kumvuija kusomba panshi bua kuteleja mudibu balonda malu avuabu benze kale. Kuenza nunku nekupeshe bakulakaje mushinga ne nekulengeje nsombelu wetu wa mu nyuma.

‘Mu bunême nuikale ba kumpala’

15. Ntshinyi tshidi bakulu mua kuenza bua kunemeka bana betu badi mu tshisumbu?

15 Bana betu badi mu tshisumbu batu bakola bimpe padi bakulu babapesha tshilejilu tshilenga. (1 Petelo 5:2, 3) Nansha mudibu ne mudimu wa bungi, bakulu ba dinanga batu baya kutangila bansonga, bamfumu ba mêku, bamamu bajike, bakaji ba nzubu ne bakulakaje, nansha padi bana betu aba ne ntatu peshi kabayi nayi. Bakulu batu bateleja bidi bana babu ba mu tshisumbu basua kubambila ne batu babela kalumbandi bua malu adibu benza. Padi mukulu wa lubatshi wela muanetu wa balume anyi wa bakaji kalumbandi, udi widikija Yehowa, eu utu wanyisha bifukibua biende bia pa buloba.

16. Bua tshinyi bakulu mbakanyine kanemu mushindu wa muomumue ne bantu bakuabu bonso badi mu tshisumbu?

16 Bakulu badi bidikija Yehowa padibu bafila tshilejilu tshilenga mu ditumikila mubelu wa Paulo wa se: ‘Mu dinanga dia bana betu ba mu Kristo nunangangane, muntu ne muntu; mu bunême muntu ne muntu [ikale wa] kumpala.’ (Lomo 12:10) Bualu ebu budi mua kutamba kukolela bakulu badi basombele mu matunga mudi bantu basue mianzu bikole. Tshilejilu, mu dimue ditunga dia mu Asia, batu ne miaku ibidi idibu babikila nayi “muanetu,” umue bua bantu ba milongo mibandile ne mukuabu bua bantu bonso tshianana. Too ne matuku mashale aa, bana betu ba mu bisumbu bavua babikila bakulu ne aba bakadi bantu bakulumpe ne muaku wa bantu ba milongo mibandile, ne babikila bakuabu ne muaku wa bantu bonso tshianana. Kadi bakabakankamija bua kubikilangana dîba dionso ne muaku wa bantu bonso tshianana bualu Yezu wakambila bayidi bende ne: “buonso buenu nudi bana ba muntu umue.” (Matayo 23:8) Nansha mudi dishilangana kadiyi mua kuikala dia buena edi mu matunga makuabu, tuetu bonso tudi ne bua kudimukila lungenyi lutu nalu bantu lua kutapulula milongo.​—Yakobo 2:4.

17. (a) Bua tshinyi bakulu badi ne bua kuikala bena bulunda? (b) Mmu mishindu kayi mudi bakulu mua kuidikija Yehowa mu malu adibu benzela bana babu badi mu tshisumbu?

17 Bulelela, Paulo wakatukankamija bua kumona bamue bakulu bakanyine ‘kunemeshibua [misangu ibidi],’ kadi nansha nanku badi anu bana betu. (1 Timote 5:17) Bituikala bamanye mua ‘kusemena ne dikima pepi ne nkuasa wa butumbi wa [bulenga bukena buakanyina]’ wa Mukalenge Mutambe Bunene, katuenaku ne bua kusemena kudi bakulu, bantu badi ne bua kuidikija Yehowa anyi? (Ebelu 4:16; Efeso 5:1) Bua batangidi kumanyabu nne batu bena bulunda, badi mua kubala bungi bua misangu idi bakuabu balua kudibu bua kubalomba mibelu anyi kubaleja amue malu. Petela dilongesha ku mushindu udi Yehowa ubueja bakuabu mu malu adiye wenza. Udi unemeka bakuabu padiye ubapesha midimu ya kuenza. Nansha padi amue malu adi Ntemu mukuabu muambe amueneka kaayi makanyine, bakulu badi ne bua kuanyisha ngikadilu udiye muleje. Vuluka mushindu uvua Yehowa muandamune nkonko ya Abalahama ne lubila lua dikenga luakela Habakuka.

18. Mmunyi mudi bakulu mua kuidikija Yehowa padibu babela bantu badi dijinga ne diambuluisha?

18 Bamue bena Kristo netu badi dijinga ne mibelu. (Galatia 6:1) Nansha nanku, badi anu ne mushinga ku mêsu kua Yehowa, mbakumbanyine kanemu. Ntemu mukuabu wakamba ne: “Padi muntu udi umpesha mibelu unnemeka, kabiena binkolela bua kumukuatshila bualu to.” Bantu ba bungi batu batumikila mibelu padibu babanemeka. Kadi kuteleja bantu badi bapambuke kudi kubapesha mushindu wa kuitaba mibelu yonso idi ikengedibua, nansha mudibi mua kuangata dîba dia bungi. Uvuluke mushindu uvua Yehowa mueleshe bena Isalele meji misangu ne misangu anu bualu uvua ubumvuila luse. (2 Kulondolola 36:15; Tito 3:2) Mibelu ya muntu udi uditeka pa muaba wa mukuabu ne muena luse neyilenge mitshima ya badi dijinga ne diambuluisha.​—Nsumuinu 17:17; Filipoi 2:2, 3; 1 Petelo 3:8.

19. Mmunyi mutudi ne bua kuangata bantu badi kabayi mu ntendelelu wetu?

19 Dinemeka bakuabu didi ditangila kabidi bantu badi mua kulua bana betu mu nyuma mu matuku atshilualua. Pamu’apa bantu aba badi ne lujoko bua kuitaba mukenji utudi tubamanyisha mpindieu, kadi tudi anu ne bua kuikala nabu lutulu ne kubangata ne bunême. Yehowa “kêna musue bua muntu nansha umue ajimine; kadi, udi musue bua bonso bafike ku dikudimuna dia nsombelu.” (2 Petelo 3:9, MML) Katuenaku ne bua kuikala petu ne dijinga dia buena dia Yehowa anyi? Tuetu tuela meji bua nsombelu udi nende bantu, bidi mua kutupesha mushindu wa kubayisha bituikala misangu yonso tukeba bua kuikala bena bulunda. Kadi tudi tuepuka dilamakana nabu didi mua kutukebela njiwu ya mu nyuma. (1 Kolinto 15:33) Nansha nanku, tudi ne bua kubaleja “muoyo muimpe,” ne katuena ne bua kupepeja bantu badi kabayi mu ntendelelu wetu nansha.​—Bienzedi 27:3, MMM.

20. Tshilejilu tshia Yehowa ne Yezu Kristo tshidi ne bua kutusaka ku dienza tshinyi?

20 Bushuwa, Yehowa ne Yezu Kristo badi bamona ne: muntu yonso wa kutudi mmuakanyine kanemu. Misangu yonso tuikalayi bavuluke mushindu utubu benzela bantu malu ne tuikalayi ba kumpala ku dinemekangana. Ne tuikalayi anu bavuluke mêyi a Mukalenge wetu Yezu Kristo a se: “Buonso buenu nudi bana ba muntu umue.”​—Matayo 23:8.

Mmunyi muwandamuna?

• Mmunyi muudi ne bua kuangata bantu baudi utendelela nabu Yehowa?

• Mmunyi mudi tshilejilu tshia Yehowa ne Yezu tshikusaka bua kunemeka bakuabu?

• Mmunyi mudi balume ba mbanza ne baledi mua kunemeka bakuabu?

• Kuangata bena Kristo nabu bu bana babu kudi kusaka bakulu bua kubenzela malu a mushindu kayi?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Unemeke mukajebe ne mêyi a dianyisha

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Unemeke bana bebe ne ubateleje

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Unemeke bana betu badi mu tshisumbu