Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Udiku mua kupeta ditalala dia mu mutshima anyi?

Udiku mua kupeta ditalala dia mu mutshima anyi?

Udiku mua kupeta ditalala dia mu mutshima anyi?

Kale mu tshidimu tshia 1854, Henry Thoreau, mufundi muena Amerike wakamba ne: “Bantu ba bungi badi badisokoka bua kuleja ne: kabena ne ditekemena.”

Bidi bimueneka ne: mu matuku atshivua Thoreau ne muoyo, bantu ba bungi kabavua ne ditalala dia mu mutshima to. Bushuwa ke muvua malu nanku kukadi bidimu pabuipi ne 150. Kadi malu mmashintuluke lelu anyi? Peshi bantu batshidi anu muakamba Thoreau? Kadi wewe muine, udiku ne disanka ne ditalala anyi? Peshi udi utshina, welakana bua matuku adi kumpala, ‘udisokoka bua kuleja ne: kuena ne ditekemena,’ anu muakamba Thoreau?

BIA dibungama, kudi malu a bungi pa buloba adi enza bua bantu kabikadi ne ditalala mu mitshima yabu. Lekela tuanji kutela makese a kudiwu. Mu matunga a bungi, bua bulofua ne mafutu makese, bantu badi mu bupele ne kabena ne mushindu wa kupeta biuma to. Mu matunga makuabu bantu bavule badi benza mudimu mukole bua kupeta bubanji ne bintu bia bungi. Kadi misangu mivule, dijinga diabu edi dia kutembangana didi dibakebela tunyinganyinga pamutu pa ditalala. Masama, mvita, dibunda bilumbu, kansungasunga ne dikengeshangana bidi pabi bipangisha bantu ditalala.

Bavua bakeba ditalala dia mu mutshima

Mushindu udi malu a panu apa enda kautu usankisha bantu ba bungi to. Tshilejilu, Antônio * uvua ntunga-mulongo wa bena mudimu mu tshiapu tshinene mu tshimenga tshia São Paulo, mu ditunga dia Brésil. Bu muvuaye ujinga bua bantu bikale bimpe, wakatuadija kusaka binende bua kutombokela bamfumu ba mudimu, kadi muanda eu kawakamupetesha ditalala dia mu lungenyi nansha.

Bamue bantu batu bela meji ne: buobu basele, badi mua kupeta bupole bukumbane, kadi badi badishima. Anji tangila Marcos uvua ngenda-mushinga munene. Wakaditua mu malu a tshididi ne kuluaye mfumu wa tshimenga tshia biapu bia bungi. Kadi, nsombelu wa dîku diende uvua mufue. Pakakola bana bende ne kumbukabu kumbelu, Marcos bakalekelangana ne mukajende bua bilumbu bivua kabiyi bijika pankatshi pabu.

Gerson, muana wa mu tshisalu wa mu tshimenga tshia Salvador (mu Brésil), uvua musue malu a njiwu. Uvua utambakana mu bimenga ne bendeshi ba tuminyo. Abidi mmale, asatu mmîpi, wakalua munu wa diamba ne kubangishaye kuiba. Bampulushi bakamukuata misangu ne misangu. Kadi nansha muvua Gerson muntu wa luonji ne wa tshikisu, uvua anu ujinga bua kuikala ne ditalala mu mutshima. Uvuaku mua kupeta ditalala dia nunku anyi?

Vania utshivua muana mukese pakafua mamuende, nunku wakashala utangila nzubu ne ulama muakunyende wa bakaji uvua usama. Vania uvua uya mu kutendelela kadi wakamona ne: Nzambi uvua mumulekele. Nunku lungenyi luende kaluvua mu ditalala to.

Mukuabu pende ke Marcelo. Yeye uvua musue masanka bikole. Uvua munange kusomba ne bakuabu bansonga bua kuja maja, kunua maluvu ne diamba. Dimue edi wakaluangana mvita e kutapa nsongalume mukuabu. Pashishe, yeye kunyingalala bikole bua bualu buvuaye muenze ebu ne kulombaye Nzambi bua amuambuluishe. Yeye pende uvua ukeba ditalala dia mu lungenyi.

Malu atudi batele aa adi aleja imue nsombelu idi mua kulubakaja bantu ngenyi. Ntunga-mulongo wa bena mudimu eu, muena tshididi, muana wa mu tshisalu, muana wa bakaji uvua ne midimu mimupite, ne munangi wa masanka eu, bavuaku ne mushindu wa kupeta ditalala dia mu mutshima divuabu bakeba adi anyi? Malu akabenzekela adiku atulongesha bualu kampanda anyi? Diandamuna dia nkonko yonso ibidi eyi didi ne: ‘eyowa,’ anu mutuamona mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.

[Mêyi adi kuinshi]

^ Amue mêna mmashintulula.

[Tshimfuanyi mu dibeji 3]

Udiku ukeba bua kupeta ditalala dia mu mutshima anyi?