Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bua tshinyi kujinga malu makanyine?

Bua tshinyi kujinga malu makanyine?

Bua tshinyi kujinga malu makanyine?

BIDI bituenza disanka dia dikema padi malu atuvua batekemene akumbana ne malu atuvua tujinga enzeka. Pabi malu a bungi atudi tuipatshila ne makuabu atudi tujinga kaatu enzeka anu mutudi basue to. Tudi mua kudikuatshila tshiji anyi kutshikuatshila bakuabu padi malu kaayi enzeka mutudi basue. Muena meji mukuabu wakambilamu ne: “Muntu mupange bivuaye mutekemene udi umvua kanyinganyinga mu muoyo.”​—Nsumuinu 13:12, MMM.

Ng’amue malu kayi adi mua kubungamija muntu? Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kubenga kunekesha malu atudi tujinga? Kabidi, bua tshinyi kuenza nanku nekutuambuluishe?

Malu atudi tujinga ne atudi tupangila

Bu mudi lelu malu onso mikale mu lubilu, patudi tukeba bua kunyema nawu diatshimue, tudi mua kudimona tukadi bashadile panyima. Bidi mua kuikala bitulomba dîba ne makanda a bungi kakuyi dikisha; kadi patudi tupangila bua kukumbaja bualu butuvua badifundile bua kuenza, tudi mua kubanga kudipisha. Tudi mene mua kubanga kumona bu se: tudi tuenza malu adi abungamija bakuabu. Cynthia mmamu udi mumanye ntatu itu baledi bapeta. Udi wamba ne: “Dipangila kupesha bana banyi dinyoka dia mushindu umue misangu yonso ne kabidi pandi mmona se: tshiena mbakolesha biakane, mianda eyi idi intonda bikole.” Stephanie, mushika-nkunde wa bidimu 14, udi wamba bua tulasa tuende ne: “Tshiena ne dîba dia bungi dia kuenza bionso bindi musue kuenza, ne bidi bimpesha tshiji tshia bungi.”

Kujinga malu matambe kupitshidila kudi mua kukufikisha ku dijinga bua malu onso audi wenza kuikalawu anu mapuangane tshishiki, ne bualu ebu budi mua kukupesha tshiji tshia dikema. Nsongalume mukuabu ukadi musele, diende m’Ben. Udi wamba ne: “Pandi ntangila bienzedi bianyi, meji anyi ne bintu ngumvua, misangu yonso ntu mmona mumvua mua kuikala mubilengeje bimpe menemene. Dîba dionso ntu nkeba bua malu onso andi ngenza kuikalawu mapuangane tshishiki, ne bitu bimfikisha munda be, bimbungamija ne bimpesha kanyinganyinga.” Gail mmukaji muena Kristo, udi wamba pende ne: “Meji a dijinga kuenza malu anu mapuangane tshishiki kaatu itabaku nansha kakese bua muntu apangila bualu to. Tudi basue kuikala bamamu ne bakaji ba nzubu ba milongo mibandile. Bua kuikala ne disanka, tudi ne bua kukumbaja malu adi mimpe, nanku padi mudimu wetu wonso utudi benze uya patupu mu mâyi, bitu bituenza tshiji tshia bungi.”

Bualu bukuabu budi mua kufikisha muntu ku dinyingalala ndisama dikole anyi bukulakaje. Padi diendakana ne bukole bua mubidi bikepela, bidi bitamba kutupangisha bua kuenza malu a bungi ne bidi bitusakidila dibungama pa dikuabu. Elizabeth udi wamba ne: “Ngakadikuatshila tshiji bua mumvua mupangile bua kuenza malu amvua ngenza pa tshibidilu ne amvua ngenza bipepele menemene kumpala kua meme kusama.”

Mêyi adi kuulu eku ntshilejilu tshia malu adi mua kubungamija muntu. Tuetu balekele meji a nunku atungunuka, adi nansha mua kutufikisha ku diamba ne: katuena ne mushinga ku mêsu kua bakuabu to. Nunku, mmapangadika mimpe kayi atudi mua kuangata bua kutantamena malu adi mua kutubungamija ne kulonga mua kujinga malu adi makanyine?

Mishindu ya kujinga malu adi makanyine

Tshia kumpala, vuluka ne: Yehowa mmuena malu makanyine ne utu uditeka pa muaba wa bakuabu. Musambu 103:14 udi utuvuluija ne: ‘Yeye udi mumanye buntu buetu, udi uvuluka ne: tudi dimfuenkenya.’ Bu mudi Yehowa mumanye malu atudi mua kukumbaja ne atudi katuyi mua kukumbaja, mmuindile bua tuetu kuenza anu tshitudi mua kuenza. Ne bualu bumue budiye utulomba ‘nkuenda ne Nzambi [wetu] ne mutshima mupuekele.’​—Mika 6:8.

Yehowa udi kabidi utubela bua tuikale tunyemena kudiye mu masambila. (Lomo 12:12; 1 Tesalonike 5:17) Mmunyi mudi masambila atuambuluisha? Masambila adi ambuluisha lungenyi luetu bua kuikalalu lushindame ne kaluyi luwayawaya. Patudi tusambila ne muoyo mujima, bidi bileja ne: tudi dijinga ne diambuluisha, kabidi ntshimanyinu tshia bupuekele ne budipuekeshi. Yehowa utu wandamuna masambila etu padiye utupesha nyuma wende, ne nyuma eu udi ne mamuma bu mudi: dinanga, bulenga, buimpe ne didikanda. (Luka 11:13; Galatia 5:22, 23) Masambila adi kabidi akepesha kanyinganyinga ne dibungama. Elizabeth udi wamba ne: “Paudi usambila, udi upeta disulakana diudi kuyi mumanye kudidi difumina.” Kevin udi pende wamba ne: “Ntu ndomba bua kuikala ne mutshima wa ditalala ne lungenyi luimpe bua meme kumona mua kutangila lutatu lundi nalu. Yehowa katu undekela nansha.” Mupostolo Paulo uvua mumanye mutu masambila mikale ne mushinga wa bungi. Ke bua tshinyi wakamba ne: ‘Numanyishe Nzambi bua milombu yenu. Ne ditalala dia Nzambi didi ditamba dijingulula dionso dia bantu nedilame mitshima yenu ne meji enu mu Kristo Yezu.’ (Filipoi 4:6, 7) Kuyikila ne Yehowa kudi kutuambuluisha bikole bua tuetu kulonga mua kujinga malu adi makanyine buetu tuetu ne bua bantu bakuabu.

Kadi imue misangu tutu tukeba bua batukolesheku ku muoyo. Dîyi diamba mu tshikondo tshiakanyine didi dimpe. Kuyikila pa nkaya ne mulunda wa kueyemena mupie mu nyuma kudi mua kutuambuluisha bua kujingulula bimpe tshidi tshitufikisha ku dibungama ne kanyinganyinga. (Nsumuinu 15:23; 17:17; 27:9) Bansonga badi baluangana ne malu adi abungamijangana badi bafika ku dimona se: kulomba baledi mibelu kudi kubambuluisha bua kuikala ne lungenyi lutukije. Kandi udi wamba ne dianyisha ne: “Mibelu milenga idi baledi banyi bampeshe mmimvuije muntu wa malu makanyine ne wa lungenyi lutukije, ne mmimvuije muntu muimpe be wa kusomba nende.” Bushuwa, bualu budi Nsumuinu 1:8, 9 (MMM) utuvuluija mbuakanyine menemene: “Muananyi, uteleje tshidi tatuebe ukulongesha, kupepeji dilongesha dia kudi mamuebe; diodio nedikulengelele bu tshifulu tshia butumbi tshia kuasa ku mutu kuebe, nansha bu mudi mabue a busanga a wewe kuela mu nshingu.”

Malu atu afikila bantu bua lungenyi lua dikeba bua kuenza malu mapuangane tshishiki mbaumvuije mu tshikoso mu kasumuinu aka ka se: “Kukeba bua malu enzeke anu mutudi tujinga nkudikebela tunyinganyinga.” Bua kuepuka bionso ebi, tudi ne bua kushintulula ngelelu wetu wa meji. Budipuekeshi ne bupuekele (budi buikale kumanya bimpe malu atudi katuyi mua kuenza) nebitufikishe ku dijinga malu adi makanyine ne adi kaayi manekeshe. Mbiakanyine mudi Lomo 12:3 (MMM) utudimuija bua ‘katudiangatshi ne mushinga mupite utudi nawu.’ Filipoi 2:3 udi kabidi utubela bua tuetu kudipuekesha ne kuangata bakuabu bu badi batupite.

Elizabeth utudi bamane kutela, uvua mudikuatshile tshiji bua disama divuaye nadi. Buende yeye, bivua bikengela matuku a bungi bua kushishaye kujingulula mushindu uvua Yehowa umona malu ne bua kukola ku muoyo ne kupeta dishindika dia ne: Yehowa kêna upua mudimu wetu muoyo nansha. Disama dikole nditshibuile Colin panshi. Kumpala, uvua wela meji ne: mudimu wende kauvua mene ne mushinga to pavuaye uufuanyikija ne uvuaye wenza patshivuaye bimpe. Pakelanganaye meji bua malu adi mu mvese bu mudi 2 Kolinto 8:12 (MMM), wakapeta mushindu wa kumbusha ngenyi ayi mu mutu muende. Mvese eu udi wamba ne: “Paudi ne dijinga dikole dia kupa, [Nzambi] udi wanyisha tshiudi natshio; kena ukeba tshiudi kuyi natshio nansha.” Colin udi wamba ne: “Nansha mundi ne bikese menemene bia kufila, ndi’anu mua kubifila ne Yehowa udi ubitaba.” Badi batuvuluija mu Ebelu 6:10 ne: ‘Nzambi kêna upanga buakane bua kupuaye muoyo wa mudimu wenu ne wa dinanga dinuakaleja bua dîna diende.’

Kadi mmunyi mutudi mua kujadika ne: malu atudi tujinga mmakanyine? Mbimpe udiebeje ne: ‘Malu andi njinga adi umvuangana ne adi Nzambi ujinga anyi?’ Galatia 6:4 udi wamba ne: ‘Muntu ne muntu adijadikile mudimu wende, nunku neamanye mua kuditumbisha bua bualu buende, ki mbualu bua mukuabu.’ Vuluka muakamba Yezu ne: ‘Mutshi wanyi wa tshikokedi udi muakane ne bujitu buanyi budi bupepele.’ Bushuwa, tuetu bena Kristo tudi ne mutshi wa tshikokedi wa kuambula, kadi udi “muakane” ne ‘mupepele,’ ne Yezu mmulaye se: neutukankamije bitualonga bua kuwambula biakane.​—Matayo 11:28-30.

Kujinga malu makanyine kudi kupetesha masanka

Patudi tuteleja ne tutumikila mibelu ya mu Dîyi dia Nzambi ne tujinga malu adi makanyine, tudi tupeta masanka mpindieu, ne netupete makuabu a kashidi. Tshia kumpala, kujinga malu makanyine kudi kuambuluisha mubidi wetu. Jennifer, udi malu adi Yehowa utuvuluija mamuambuluishe, udi wamba ne: “Ndi ne bukole bua bungi ne musangelu wa kuikala ne muoyo.” Mbiakanyine mudi Nsumuinu 4:21, 22 utulomba bua kuteleja mêyi a Yehowa ne mêsu etu ne mutshima wetu, ‘bualu bua adi muoyo kudi badi baapeta, adi asangaja mibidi yabu yonso.’

Disanka dikuabu ndia kuikala ne lungenyi ne muoyo bitukije. Theresa udi wamba ne: “Pantu ntangija lungenyi ne muoyo wanyi ku Dîyi dia Nzambi, ntu ngumvua misangu yonso disanka dia bungi.” Tshia kumanya ntshia se: netuikale anu tupeta malu adi atubungamija mu nsombelu. Kadi bukole bua kuatantamena budiku. Yakobo 4:8 udi utubela ne: ‘Semenayi pabuipi ne Nzambi ne yeye neasemene pabuipi nenu.’ Yehowa mmulaye kabidi bua kutupesha ditalala ne bukole bua tuetu kumona mua kutantamena ntatu ya mu nsombelu.​—Musambu 29:11.

Kujinga malu makanyine kudi kutushindamija mu nyuma. Bualu ebu budi kabidi dibenesha dikuabu. Tudi mua kushala batuishile mêsu ku malu adi ne mushinga wa bungi mu nsombelu. (Filipoi 1:10) Nunku tudi mua kutuadija kuipatshila malu malelela atudi mua kukumbaja bipepele, ne bualu ebu nebutupeshe disanka dia bungi. Netudifile ne muoyo mujima kudi Yehowa, bamanye se: Yeye neendeshe malu etu bimpe bitambe. Petelo udi wamba ne: ‘Nunku nudipuekeshe kuinshi kua tshianza tshikole tshia Nzambi, bua yeye anubandishe mu tshikondo tshiasungulaye.’ (1 Petelo 5:6) Kudiku bualu bukuabu budi mua kutupesha disanka dia bungi kupita padi Yehowa utuambika bunême anyi?

[Bimfuanyi mu dibeji 31]

Kujinga malu makanyine kudi mua kutuambuluisha bua kutantamena malu adi atubungamija ne makuabu adi atunyingalaja