Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Kulonga kudi kuambuluisha ne kusankisha

Kulonga kudi kuambuluisha ne kusankisha

Kulonga kudi kuambuluisha ne kusankisha

“Wewe mutungunuke ne kudikeba . . . , neupete dimanya mene dia Nzambi.”​—NSUMUINU 2:4, 5, NW.

1. Mmunyi mudi kubala bua kupitshisha dîba mua kutusankisha bikole?

 BANTU ba bungi batu babala anu bua kupitshisha dîba. Muntu yeye ubala malu adi mimpe, dibala adi didi mua kuikala bu dipitshisha dia dîba didi diambuluisha mubidi. Pa kumbusha ndongamu utu nende bamue bena Kristo bua kubala Bible pa tshibidilu, batu bapeta disanka dia bushuwa patubu babala mu lupitapita mukanda wa Misambu, wa Nsumuinu, miyuki ya mu Evanjeliyo anyi bitupa bikuabu bia Bible. Mêyi ne ngenyi milenga bidimu bidi bibapesha disanka dia bungi. Bua kupitshisha dîba, bakuabu batu basue kubala Annuaire des Témoins de Jéhovah, tshibejibeji tshia Réveillez-vous!, miyuki ya malu a mu nsombelu itu ipatuka mu tshibejibeji tshiudi natshi etshi anyi miyuki ya malu a kale, malu a buloba ne bifukibua.

2, 3. (a) Mmunyi mutudi mua kufuanyikija malu makole a mu nyuma ne tshiakudia tshikole? (b) Kulonga kudi kumvuija tshinyi?

2 Nansha mudi kubala bua kupitshisha dîba mua kuikala bu mushindu wa kujikija lutetuku, kulonga kudi kulomba bua kuenzeja lungenyi mudimu. Muena nkindi wa bena Angleterre Francis Bacon wakafunda ne: “Imue mikanda nya kulabula, mikuabu nya kumina ne minga ndambu nya kutshiankunya ne kupuekesha mu mala.” Bible udi mu tshitupa tshia mikanda ya ndekelu eyi. Mupostolo Paulo wakafunda ne: “Tudi ne bia bungi bia kuamba pa bualu ebu [bua Kristo, muleja mu tshimfuanyi kudi Melekisedeke uvua Muakuidi ne Mukalenge], kadi mbikole bua kumvuija, bualu nudi ne lujoko mu diumvua. . . . Tshiakudia tshikole tshidi bua bakulumpe; bobo ke bakadi ne lungenyi lushindame lua bumuntu, bibidile mua kusunguluja malu mempe ne mabi.” (Ebelu 5:11, 14, MMM) Muntu udi ne bua kuanji kutshiankunya tshiakudia tshikole kumpala kua kutshimina ne kutshipuekesha ne mala. Malu makole a mu nyuma adi alomba diela dia meji kumpala kua kuumvua ne kuakuata.

3 Nkonga-miaku mukuabu udi wamba ne: “kulonga” “nkuenzeja lungenyi mudimu bua kupeta dimanya anyi kumvua bualu, bu mudi padi muntu ubala, ukebulula, anu nanku.” Bidi biumvuika ne: bidi bilomba malu a bungi kupita dibala patupu dia lukasalukasa, pamu’apa tuenda tuela tulongo kuinshi kua miaku mu dienda dibala. Kulonga kudi kulomba mudimu, kuenzeja lungenyi ne biumvuilu mudimu. Kadi nansha mudi kulonga kulomba bua kuenza bukole, kudi anu mua kusankisha muntu.

Bua dilonga kutusankishadi

4. Bilondeshile mufundi wa misambu, mmunyi mudi dilonga dia Dîyi dia Nzambi mua kukankamika ne kuambuluisha muntu?

4 Kubala ne kulonga Dîyi dia Nzambi kudi mua kutukankamika ne kutupesha makanda. Mufundi wa misambu wakamba ne: ‘Mikenji ya Yehowa idi miakane tshishiki, isangaja muoyo wa muntu; [malu adi Yehowa uvuluija] adi mua kueyemenyibua, adi avuija muntu udi mudibakane muena meji. Mêyi a Yehowa adi malelela, adi asankisha mutshima; mukenji wa Yehowa udi mulengele, udi [ukenkesha] mêsu a bantu.’ (Musambu 19:7, 8) Mikenji ya Yehowa ne malu adiye utuvuluija bidi bifululula anyima wetu, bivudija disanka dietu dia mu nyuma, bitupesha disanka dia mu mutshima ne bikenkesha mêsu etu, tupeta lumonu lutoke lua malu malenga adi Yehowa mulongolole. Ebu mbualu buimpe bua dikema.

5. Mmu mishindu kayi mudi dilonga mua kutusankisha bikole?

5 Patu mudimu utudi tuenza utupetesha bintu bimpe, tutu tumvua disanka dia kuwenza. Nenku bua dilonga kutusankishadi, tudi ne bua kuikala ne lukasa lua kutumikila malu atudi tufuma ku dimanya. Muyidi Yakobo wakafunda ne: “Yonso udi utangila ne ntema Diyi dipuangane didi dipa bantu budikadidi, udilama kabidi, kayi muteleji wa bipua muoyo, kadi muikale udikumbaja, awu muntu neikale ne disanka padiye udikumbaja.” (Yakobo 1:25, MMM) Kutumikila musangu umue malu atudi tulonga kudi kufila disanka dia bungi. Tshilejilu, kukeba amue mumvuija bua kuandamuna lukonko ludibu batuele kudi muntu nekutupeshe kabidi disanka divule.

Tuikale ne disanka bua Dîyi dia Nzambi

6. Mmunyi muvua mufundi wa Musambu wa 119 mumvuije disanka divuaye nadi bua dîyi dia Yehowa?

6 Muenji wa Musambu wa 119, pamu’apa Hezikiya muana wa mfumu (patshivuaye mupuekele), wakumvuija disanka divuaye nadi bua dîyi dia Yehowa. Wakamba ne: “Disanka dianyi didi ku biudi musue, tshiena mpua muaku webe muoyo. Biudi muambe ke disanka dianyi. . . . Meyi ebe avua mansankishe, ndi muanange bikole. Luse luebe lumvuile, mmone muoyo, bualu diyi diebe ke dianyi disanka. [Yehowa], ndi njinga lupandu luebe, diyi diebe ke didi dinsankisha.”​—Musambu 119:16, 24, 47, 77, 174, MMM.

7, 8. (a) Bilondeshile mukanda kampanda, ‘kusanka bua’ Dîyi dia Nzambi kudi kumvuija tshinyi? (b) Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi banange Dîyi dia Yehowa? (c) Mmunyi muvua Ezela mudilongolole kumpala kua kubala Mikenji ya Yehowa?

7 Nkonga-miaku wa Mifundu ya tshiena-Ebelu udi umvuija muaku udibu bakudimune ne: “disanka” mu Musambu wa 119 wamba ne: “Diutela mu mvese wa 16 didi difuanangana ne [miaku ya pa muanda] idi yumvuija kusangala . . . ne kuelangana meji . . . Dilondangana didi nunku: kusangala, kuelangana meji, kusanka bua . . . Disangisha miaku eyi didi mua kuikala dileja ne: kuelangana meji ne tshipatshila mmushindu udi muntu ufika ku dipeta disanka bua dîyi dia Yawe. . . . Udi umvuija bualu budi mutshima musue.” *

8 Dinanga dia Dîyi dia Yehowa didi ne bua kufumina mu mutshima wetu udi muikale muaba udi meji masombele. Tudi ne bua kumvua disanka dia kunenga pa imue mvese itudi tufuma ku dibala. Tudi ne bua kushala batume meji ku malu male a mu nyuma, kudifilaku bikole ne kuelangana meji bualu buawu. Muanda eu udi ulomba bua kuela meji mu bitulu ne kuikala kusambila. Tulongololayi mutshima wetu bua kubala ne kulonga Dîyi dia Nzambi anu muakenza Ezela. Bible udi wamba ne: “[Ezela] uvua [mulongolole] muoyo wende mujima ku dilonga dia Diyi dia [Yehowa], ku didilonda ne ku dilongesha mikenji ne bibidilu bijalame mu Israele.” (Ezela 7:10, MMM) Tangila malu asatu avua Ezela mulongoluele mutshima wende: bua kulonga, bua kutumikila malu avuaye ulonga ne bua kulongesha. Tulondayiku tshilejilu tshiende.

Kulonga nkutendelela

9, 10. (a) Mmu mishindu kayi muvua mufundi wa misambu muleje ne: uvua welangana meji bua Dîyi dia Yehowa? (b) Muaku wa mu tshiena-Greke udibu bakudimune ne: ‘Kuelangana meji’ udi umvuija tshinyi? (c) Bua tshinyi bidi ne mushinga bua tuetu kuangata dilonga dia Bible bu “kutendelela”?

9 Mufundi wa misambu udi wamba ne: uvua musue mikenji, mêyi ne malu avua Yehowa uvuluija. Udi wamba ne: ‘Nengelangane meji bua mikenji yebe, nendamate mu njila yebe. Nengolole bianza bianyi kabidi ku mikenji yebe, indi nnanga. Nengelangane meji a mikenji yebe mifunda. Mona mundi munange mikenji yebe! Ndi ngelangana meji bualu buayi dinda too ne ku dilolo. Ndi ntamba bayishi banyi bonso kujingulula malu, bualu bua mikenji yebe idi mu meji andi ngela.’ (Musambu 119:15, 48, 97, 99) ‘Kuelangana meji’ bua Dîyi dia Yehowa kudi kumvuija tshinyi?

10 Muaku wa mu tshiena-Ebelu udibu bakudimune ne: ‘kuelangana meji’ udi umvuija “kutuma meji ku” anyi “kukonkonona bualu kampanda mu lungenyi.” “Batu bautela bua kuleja dielangana meji mu tshimuma bua malu adi Nzambi muenze . . . ne bua dîyi dia Nzambi.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Muaku eu udi kabidi uleja “dielangana meji dia mufundi wa misambu,” “dilonga divuaye wenza bua dinanga diende” dia mikenji ya Nzambi, dilonga didi dikale mushindu mukuabu wa “kutendelela.” Kuangata dilonga dia Dîyi dia Nzambi bu bumue bua ku malu a ntendelelu wetu kudi kudipesha mushinga wa bungi. Tudi ne bua kudienza ne muoyo mujima ku diambuluisha dia disambila. Kulonga kudi mu malu a ntendelelu wetu ne tudi tulonga bua kulengeja ntendelelu eu.

Tubuele mu buondoke bua Dîyi dia Nzambi

11. Mmunyi mudi Yehowa usokoluela bantu bende malu male a mu nyuma?

11 Mufundi wa misambu wakakema ne dianyisha dia bungi wamba ne: “Mona mudi bienzedi biebe binene, Yehowa! Meji ebe adi atamba bule.” (Musambu 92:5) Mupostolo Paulo wakakula bua “malu male a Nzambi,” malu makole pa kuumvua adi Yehowa usokoluela bantu bende ku “nyuma” wende udi wambuluisha kasumbu ka mupika wa lulamatu ne wa budimu. (1 Kolinto 2:10; Matayo 24:45) Kasumbu ka mupika kadi kafila biakudia bia mu nyuma ne tshisumi bua bantu bonso, “mabele” bua bapiabapia, ne “tshiakudia tshikole” bua “bakulumpe.”​—Ebelu 5:11-14 (MMM)

12. Fila tshilejilu tshia “malu male a Nzambi” adi kasumbu ka mupika kumvuije.

12 Bua kumvua “malu male a Nzambi” aa, mbimpe kuikala kuenza masambila patudi tulonga ne tuelangana meji bua Dîyi diende. Tshilejilu, bakadi batumanyishe malu malenga adi aleja mudi Yehowa mua kuikala eku muakane, eku muena luse. Difuilangana diende dia luse kadiena ditekesha buakane buende to; luse lua Nzambi ntshimanyinu tshia buakane ne dinanga diende. Padi Yehowa ulumbuluisha muenji wa mpekatu, tshia kumpala, udi ujadika ni kudi mushindu wa kufuila muntu eu luse bua mulambu wa Muanende udi upikula bantu. Bikala muntu eu kayi udilengeja anyi muikale ntomboji, Nzambi udi ulekela buakane buenza mudimu wabu kakuyi difuila muntu eu luse ludi kaluyi ne mushinga to. Nanku nansha muntu eu yeye mudilengeje anyi mubenge kudilengeja, Nzambi udi anu mulamate ku mêyi ende malenga. * (Lomo 3:21-26) ‘Monayi ndondo wa meji a Nzambi!’​—Lomo 11:33.

13. Mmunyi mutudi mua kuleja dianyisha bua ‘bungi bupite bunene’ bua malu malelela a mu nyuma adibu batusokoluele?

13 Tudi tusanka bikole bua mudi Yehowa utumanyisha meji ende a bungi anu bu muakasanka mufundi wa misambu. Davidi wakafunda ne: ‘Nzambi, mona mudi meji ebe mikale ne mushinga mukole kundi! Mona mudi bungi buawu bupite bunene. Bu meme muabale, akadi kupita lusenga bungi.’ (Musambu 139:17, 18) Dimanya ditudi nadi lelu didi anu katupa kakese menemene ka meji a Yehowa adi bungi kabuyi kubala, atusokoluelaye patuikala ne muoyo wa kashidi. Nansha nanku, tudi tuanyisha bikole ‘bungi bupite bunene’ bua malu malelela a mushinga a mu nyuma adiye mutusokoluele, mushiki wa malu male menemene a mu Dîyi dia Nzambi.​—Musambu 119:160.

Tudienzeje ne tuikale ne bia-mudimu bimpe

14. Mmunyi mudi Nsumuinu 2:1-6 uleja ne: tudi ne bua kuenza bukole bua kulonga Dîyi dia Nzambi?

14 Bua kulonga malu male a mu Bible bidi bikengela kuenza bukole. Ke tshidi Nsumuinu 2:1-6 uleja bimpe menemene. Tangila miaku idi ileja dienza bualu kampanda ivua Mukalenge wa meji Solomo mufunde bua kuleja ne: muntu udi ne bua kuenza bukole bua kupeta dimanya dia Nzambi, meji ne dijingulula dia malu. Wakafunda ne: ‘Muananyi, biwitabuja mêyi anyi, biwateka mikenji yanyi munda muebe, bua wewe utelejije matshi ebe ku meji, bua kufila mutshima webe ku dijingulula dia mianda; e, biwadidila dijingulula dia mianda muadi, biwabandishila kumanya kua malu dîyi diebe, biwakukeba bu muudi ukeba tshiamu tshia argent, biwakukeja bu muudi ukeja biuma bisokoka, nunku neujingulule ditshina dia Yehowa, neusangane dimanya dia malu a Nzambi. Bualu bua Yehowa udi upa bantu meji; mukana muende mudi mupatuka lungenyi ne dijingulula dia mianda.’ (Tuetu mbadi baladike maleta.) Bushuwa, bua dilonga kuambuluishadi muntu bidi bikengela kukebulula, kumbula, anu mutu muntu ukeba tshiuma tshisokoka.

15. Ntshilejilu kayi tshia mu Bible tshidi tshileja mushinga wa kuikala ne mishindu mimpe ya kulonga?

15 Bua dilonga kutuambuluishadi mu nyuma bidi bikengela kabidi tuikale ne mishindu mimpe ya kulonga. Solomo wakafunda ne: ‘Biatshipala tshiamu, bikala muntu kayi mutshinone, nunku budiye nabu mbua kutapa ne bukole buonso.’ (Muambi 10:10) Bikala tshiamu tshidi muntu ukosa natshi bintu tshitshipale peshi yeye kayi ukosa natshi bimpe, neajimije makanda ende patupu ne mudimu wende kawakuikala muimpe to. Bia muomumue, masanka adi afumina ku dîba ditudi tuenza bua kulonga adi mua kushilangana bikole bilondeshile mishindu ya kulonga. Mibelu milenga bua kulengeja mushindu wa kulonga idi mu Dilonga dia 7 mu mukanda wa Manuel pour l’École du ministère théocratique. *

16. Mmibelu kayi mimpe idibu batupeshe bua kutuambuluisha bua kulonga malu adi makole?

16 Patu nsenda ubanga mudimu, utu upatula bia-mudimu bidiye nabi dijinga. Bia muomumue, patudi tutuadija kulonga, tudi ne bua kutangila mu tshilaminu tshietu tshia mikanda ne kuangata mikanda ituikala nayi dijinga. Tuikale bavuluke ne: dilonga mmudimu ne didi dilomba bua kuenzeja lungenyi mudimu, ne bidi kabidi bimpe bua tuikale basombe bimpe. Bituasua bua lungenyi luetu luikale anu lukole, mbimpe tusombe ku mesa pamutu pa kubadila pa bulalu anyi mu nkuasa wa bulalu. Wewe mumane kushala mutantshi kampanda ubala anu kubala, mbimpe kujuka bua kudiolola ndambu anyi kupatuka pambelu bua kupita kapepe.

17, 18. Fila bilejilu bia mushindu utudi mua kulonga ne bia-mudimu bidibu batupeshe.

17 Tudi kabidi ne bia-mudimu bivule kabiyi kuelekeja bitudi mua kulonga nabi. Tshia kumpala ke Bible wa Traduction du monde nouveau, udi mpindieu mu miakulu 37 (mujima anyi tshitupa). Bible wa Traduction du monde nouveau udi ne mvese miledila ne “Tshikebelu tshia mikanda ya Bible” tshidi tshileja dîna dia mufundi, muaba uvuaye mufundile ne bungi bua bidimu bivuaye muenze bua kuufunda. Udi kabidi ne tshikebelu tshia miaku ya Bible, malu masakidila (apandise) ne tuarte. Mu imue miakulu, kudi Traduction du monde nouveau wa mu bunene udibu babikila ne: Bible wa note ne referanse. Udi yeye ne bitupa bia bungi kupita mukuabu wa kumpala eu. Udi kabidi ne mumvuija mavule a kuinshi kua mabeji, adi pawu ne tshiawu tshikebelu. Bikala Bible eu mu muakulu uudi mumanye, utuku utamba kumbula nende bikole mu Dîyi dia Nzambi anyi?

18 Tshia-mudimu tshikuabu tshia mushinga wa bungi ke mukanda wa Étude perspicace des Écritures. Biwikala ne mukanda eu mu muakulu uudi mua kumvua, udi ne bua kuikala nawu dîba dionso diudi ulonga. Neukupeshe mumvuija a biena-bualu bia bungi bia mu Bible. Mukanda mukuabu udi wambuluisha kabidi ngua “Toute Écriture est inspirée de Dieu et utile.” Kumpala kua kubanga kubala mukanda kampanda wa mu Bible, mbimpe kuanji kubala dilonga didi diakula bua mukanda au mu “Toute Écriture” bua kumanya muaba ne malu a dîba diakaufundabu, ne tshikepeshilu tshia malu adi mu mukanda au ne mushinga wawu kutudi. Tshia-mudimu tshidibu basakidile matuku mashale aa ku mikanda mivule itudi batele eyi n’Tshilaminu tshia mikanda ya Watchtower anyi CD-ROM, udi mpindieu mu miakulu tshitema.

19. (a) Bua tshinyi Yehowa mmutupeshe bia-mudimu bilenga bia kulonga nabi Bible? (b) Ntshinyi tshidi tshikengela bua kubala ne kulonga Bible bimpe?

19 Yehowa mmufile bia-mudimu bionso ebi ku diambuluisha dia “mupika wa lulamatu ne wa budimu” bua kupesha basadidi bende badi pa buloba mushindu wa ‘kukeba ne kusangana dimanya dia malu a Nzambi.’ (Nsumuinu 2:4, 5) Tshibidilu tshia kulonga bimpe tshidi tshituambuluisha bua kumanya Yehowa bilenga ne bua kudia nende malanda mashême. (Musambu 63:1-8) Bushuwa, kulonga mmudimu, kadi mmudimu udi usankisha ne wambuluisha muntu. Kadi bu mudi kulonga kuangata dîba, udi pamu’apa mua kudiebeja ne: ‘Ngenze bishi bua kupeta dîba dia kubala Bible ne kudilongela?’ Diandamuna didi mu tshiena-bualu tshidi tshilonda etshi.

[Mêyi adi kuinshi]

^ New International Dictionary of Old Testament Theology & Exegesis, Volime 4, dibeji 205-207.

^ Bala Tshibumba tshia Nsentedi, 1 Tshimungu 1998, dibeji 13, tshikoso 7. Biwasua kulonga Bible, udi mua kubala biena-bualu bia dilonga mu nimero eu ne biena-bualu bidi biakula bua “Justice” ne “Miséricorde” mu tshibungu tshia Étude perspicace des Écritures (tshipatula kudi Bantemu ba Yehowa).

^ Mupatula kudi Bantemu ba Yehowa. Udi kabidi mua kupeta mibelu milenga ya mishindu ya kulonga idi mu nimero ya Tshibumba tshia Nsentedi idi ilonda eyi: 15 Tshimungu 1993, dibeji 13-17; 15 Lumungulu 1986, dibeji 19-20 (Mfual.).

Nkonko ya diambulula

• Mmunyi mutudi mua kuenza bua didilongela dietu dikale dikankamika ne dituambuluisha?

• Anu bu mufundi wa misambu, mmunyi mutudi mua ‘kusanka’ ne ‘kuelangana meji’ bua Dîyi dia Yehowa?

• Mmunyi mudi Nsumuinu 2:1-6 uleja ne: tudi ne bua kuenza bukole bua kulonga Dîyi dia Nzambi?

• Mbia-mudimu kayi bilenga bia kulonga nabi bidi Yehowa mutupeshe?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 14]

Kuelangana meji mu tshimuma ne kusambila kudi kutuambuluisha bua kutamba kunanga Dîyi dia Nzambi

[Bimfuanyi mu dibeji 17]

Utu wenza muebe muonso bua kumbula bikole mu Dîyi dia Nzambi ne bia kulonga nabi bidibu batupeshe anyi?