Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tshikadilu tshidi Bible ulomba ke tshidi tshitambe buimpe anyi?

Tshikadilu tshidi Bible ulomba ke tshidi tshitambe buimpe anyi?

Tshikadilu tshidi Bible ulomba ke tshidi tshitambe buimpe anyi?

“BANTU badi dijinga ne malu a mushinga a kueyemena adi mua kubapetesha ditalala ne kubalombola.” Ke muakamba mufundi mukuabu muena Allemagne udi muikale kabidi mufidi munene wa ngumu ku televizion. Bushuwa, mêyi aa nga meji. Bua bantu kuikalabu bashindame ne kuikala ne diakalenga, badi ne bua kuikala ne mêyi a kueyemena adi bonso bitaba ne kabidi adi aleja tshidi tshiakane ne tshidi katshiyi tshiakane, tshidi tshimpe ne tshidi tshibi. Kadi lukonko ludi ne: Mmêyi kayi adi matambe buimpe, bua bantu bonso mu tshibungi ne bua muntu ne muntu yonso?

Bantu buobu bikale ne bikadilu bidi Bible ubalomba, yonso wa kudibu udi mua kupeta nsombelu muimpe ne wa disanka. Nunku bonso badi balua bena bikadilu bimpe ne bena disanka dia bungi. Bualu ebu mbulelela anyi? Tumone tshidi Bible wamba pa malu manene abidi aa: kuikala ne lulamatu mu dibaka ne kuikala muena bululame.

Lamata muena dibaka nebe

Nzambi wakafuka Adama, pashishe kufuka Eva bua kuikalaye mukajende. Bakenza dibaka dia kumpala divua ne bua kushala kashidi pa buloba. Nzambi wakamba ne: ‘Mulume neashiye tatuende ne mamuende, nealamate mukajende.’ Kunyima kua bidimu bu 4 000 nanku, Yezu Kristo wakambulula bua balongi bende bonso dîyi didi ditangila dibaka edi. Wakamba kabidi ne: disangila dia mulume ne mukaji kabayi baselangane ndibi.​—Genese 1:27, 28; 2:24; Matayo 5:27-30; 19:5.

Bilondeshile Bible, dinanga ne kanemu ke malu manene abidi adi mulume ne mukaji ne bua kuangata ne mushinga bua dibaka kuikaladi dia disanka. Mulume (udi muikale mutu wa nzubu) udi ne bua kunanga mukajende, kumukumbajila bidiye ujinga pamutu pa kujinga bua kudisankishaye nkayende. Udi ne bua kusomba nende “bilondeshile dimanya” ne kêna ne bua ‘kuikala ne mutshima wa luonji’ kudiye to. Mukaji yeye udi ne bua “kunemeka” bayende bikole. Bena dibaka buobu balonde mibelu eyi, badi mua kuepuka anyi kujikija ntatu ya bungi ya mu dibaka. Mbimpe mulume ne mukajende balamatangane.​—1 Petelo 3:1-7, NW; Kolosai 3:18, 19; Efeso 5:22-33.

Dîyi dia mu Bible edi didi dilomba muntu yonso bua kulamatanganaye ne muena dibaka nende ndipetesheku bantu disanka mu dibaka anyi? Anji tangila tshivua tshienzeke mu Allemagne. Bakebeja bantu bua bambe malu adi mua kulengeja dibaka. Bualu butambe bunene bua ku malu akatelabu buvua dilamatangana dia mulume ne mukaji. Kuenaku witaba bua se: bantu badi baselangane badi ne disanka dia bungi padibu bamanye ne: bena dibaka nabu mbabalamate anyi?

Tshia kuenza ntshinyi padi bilumbu bijuka?

Kadi, tshia kuenza ntshinyi bu bikala mulume ne mukaji kabayi bapetangana ku mêyi? Ntshinyi tshidibu mua kuenza bikalabu kabatshiyi banangangane bikole? Kabienaku bimpe mu malu a buena aa bua kutua dibaka kela anyi? Dîyi dia mu Bible didi dilomba muntu bua ashale mulamate muena dibaka nende didiku mua kuikala ne mushinga anyi?

Bafundi ba Bible bavua bamanye bimpe ne: ntatu ivua ne bua kumueneka mu mabaka onso bualu benamu mbantu bapange bupuangane. (1 Kolinto 7:28) Kadi, bena dibaka badi balonda mêyi a mu Bible badi bafuilangana luse ne benza muabu muonso bua kujikija bilumbu biabu bubidi buabu. Bushuwa, kudi amue malu, bu mudi dikengeshangana, adi mua kufikisha muena Kristo ku dianji kutapulukangana ne muena dibaka nende anyi kumufikisha mene ku dishipa dibaka bua tshiendenda. (Matayo 5:32; 19:9) Kadi kushipa dibaka lubilu kakuyi bualu bua nsongo anyi kudishipa bua kuselangana ne muntu mukuabu kudi kuleja dibenga kuangata bakuabu ne mushinga. Muntu kakushindama anyi kupeta disanka dia bushuwa mu nsombelu wende nansha. Tangila tshilejilu tshidi tshilonda etshi.

Peter wakamona ne: mu dibaka diabu kamutshivua musangelu bu uvuamu kumpala to. * Nunku, wakalekela mukajende ne kubanjija Monika, mukaji uvua pende mulekele bayende. Ntshinyi tshiakenzeka pashishe? Mu ngondo mikese patupu, Peter wakamba ne: kusomba ne Monika kakuvua “kuimpe bu mumvua ngela meji to.” Bua tshinganyi? Bilema bivua anu bimueneka pankatshi pende ne Monika anu muvuabi bimueneka pankatshi pende ne mukajende wa kumpala au. Malu akamukolela, dipangadika diende dia lukasa lukasa ne dijinga dia kuenza malu anu bua disanka diende nkayende diakamubueja mu ntatu mikole, makuta kumujika. Kabidi, bana ba Monika ba ku dibaka dikuabu kabavua basanka bua dishintuluka dia nsombelu wabu wa mu dîku dia nunku to.

Anu mudi bualu ebu buleja, padi mulume ne mukajende bapeta ntatu, kushipa dibaka ki nkujikija bualu to. Kadi padi ntatu imueneka mu dibaka, kuenza malu bilondeshile mêyi a mu Bible kudi misangu ya bungi mua kuambuluisha bantu bua kujima tupia tutu tutema mu dibaka. Ke tshiakenzekela Thomas ne Doris.

Thomas ne Doris bakavua benze bidimu bipite pa 30 mu dibaka pakatuadija Thomas kunua maluvu kukuatshika. Doris uvua mu tunyinganyinga tukole ne bubidi buabu bakumvuangana bua kushipa dibaka. Doris wakambila Ntemu wa Yehowa mukuabu malu ende avua amutonda. Ntemu kumuleja tshidi Bible wamba bua dibaka, kumubelaye bua kayi kutapuluka bia lukasa lukasa ne bayende to, kadi kumuambila bua kuanjibu kukeba mushindu wa kujikija bualu ebu. Ke tshiakenza Doris. Mu ngondo mikese, bualu bua kushipa dibaka buakajika. Thomas ne Doris bakasomba pamue ne kukeba mua kujikija ntatu ivuabu nayi. Bu muvuabu balonda mibelu ya mu Bible, malu a mu dibaka diabu akalengela ne kubambuluisha bua kupeta dîba ne kusomba bua kujikija bilumbu biabu.

Dikala ne bululame mu malu onso

Bua muntu kushala anu mulamate muena dibaka nende bidi bilomba kuikala ne bikadilu bimpe ne dinanga dia bushuwa. Ngikadilu eyi ke idi ikengela kabidi bua muntu kuikalaye muena bululame panu’apa padi bantu kabayi bena bululame. Bible udi wamba malu a bungi pa bidi bitangila dikala ne bulelela. Mupostolo Paulo wakafundila bena Kristo ba mu Yudaya ba mu bidimu lukama bia kumpala ne: “Tudi basue kuenda bimpe [anyi mu bululame] mu malu onso.” (Ebelu 13:18) Mbuena kuamba tshinyi?

Muntu muena bululame utu wamba anu bulelela ne katu wibila nansha. Udi wenzela bakuabu malu makane; mmuntu wa kunemeka ne mmuena malu malulame, katu ushimangana anyi upambuishangana. Kabidi, muntu muena bululame mmuntu wa mutshima mutoke, katu wiba bintu bia bantu nende. Bantu bena bululame batu babeyemena ne babangata ne mushinga kudi bakuabu, nunku bitu bilengeja nsombelu mu bantu.

Bantu bena bululame batu ne disanka anyi? Eyowa, batu nadi. Nansha mudi dikosa mishiku ne buivi bitangalake buloba bujima (anyi pamu’apa bu mudibi kuoku), pa tshibidilu bantu bakuabu batu banyisha bena bululame. Bilondeshile nkonko ivuabu bele bansonga, bansonga 70 pa lukama bakandamuna baleja ne: bululame ke ngikadilu muimpe. Kabidi, nansha tuetu ne bidimu bungi kayi, tutu basue bua balunda betu bikale bantu badi benza malu mu bululame.

Tshilejilu, bavua balongeshe Christine mua kuiba patshivuaye ne bidimu 12. Kunyima kua bidimu ukavua wiba bantu bikole bintu mu mpaya. Udi wamba ne: “Kuvua matuku makuabu amvua mpingana kumbelu ne makuta matue ku dolare 2 200 ku bianza.” Kadi bakakuata Christine misangu ne misangu ne uvua anu mu njiwu ya kumuelabu mu buloko. Pakamumvuija Bantemu ba Yehowa ne: Bible udi utulomba bua kuenza malu malulame, biakamulenga ku muoyo. Wakaditatshisha bua kutumikila mubelu eu: “Muntu uvua wiba, kibi kabidi.”​—Efeso 4:28, Mukanda wa Mvidi Mukulu.

Kunyima, Christine e kulekelaye buivi, kutambula ne kulua Ntemu wa Yehowa. Uvua uditatshisha bua kuikala muena bululame mu malu onso, bualu Bantemu batu batamba kuangata bululame ne ngikadilu mikuabu ya bena Kristo ne mushinga wa bungi. Tshikandakanda tshikuabu tshidi tshiamba ne: “Bikadilu bimpe bu mudi bululame, dienza malu makumbanyine ne dinanga muntu yonso mmalu atubu bangata ne mushinga wa bungi mu Bantemu.” (Lausitzer Rundschau) Mmunyi mudi Christine umvua bua mudiye mushintulule nsombelu wende? Udi wamba ne: “Ndi ne disanka dia bungi mpindieu undi mulekele kuiba. Ndi ndimona mulue muntu wa kunemeka mu bantu.”

Badi ne dikuatshisha kudi bantu bonso

Bantu bena malu malulame ne badi balamate bena dibaka nabu kabatu anu buobu nkayabu ne disanka dia bungi to, kadi batu kabidi bakuatshisha bantu bonso. Bamfumu ba mudimu batu bakeba bena mudimu badi kabayi biiba to. Tuetu bonso tutu basue kuikala ne bena mutumba ba kueyemena, ne tutu tusanka bua kusumba bintu mu magazen a bangenda badi kabayi bashimakaja bantu to. Katutuku tunemeka bena tshididi, bampulushi ne banzuji batu kabayi badia mishiku anyi? Bitu bitamba kuambuluisha bikole bantu ba muaba utudi basombele padi bonso batumikila dîyi didi dibalomba bua kuikala bena bululame, kabiyi anu bualu bidi bibasankisha to.

Bena dibaka badi balamatangane badi kabidi bambuluisha bikole mêku bua kushindamawu. Bantu ba bungi badi mua kuitaba mêyi a muena tshididi wa ku Mputu eu wakamba ne: “Too ne lelu dîku [dia kabukulu] ditshidi anu ne mushinga wa bungi ne kabidi ditshidi anu muaba udi bantu mua kunyemena bua kupeta ditalala.” Dîku didi ne ditalala mmuaba udi bantu bakole ne bana batekete bapete mushindu wa kusomba ku matshi kutalale. Aba badi ne lulamatu mu dibaka badi bafikisha nsombelu wa bantu bonso ku dishindamaye.

Ela meji bua bungi bua masanka avua muntu yonso mua kuikala nawu bu kuoku kakuyi bena dibaka balekela, bu kuoku kakuyi dishipa dia mabaka ku tubadi, anyi bilumbu bia kumanya muena dibaka udi ne bua kushala ne bana. Ne bivua mua kuikala munyi bu kuoku kakuyi bibianganyi ba bintu mu mpaya, bivi ba bintu mu magazen, bantu badi bangata makuta anyi bintu bia bende ku bukole, bena mbulamatadi badibu bakosa mishiku, anyi bena malu a siyanse badi bamba malu a dishima? Bualu ebu budi bumueneka anu bu ka-musambu patupu ku matshi anyi? Ki nkudi bantu badi bangata Bible ne mushinga wa bungi anyi bitaba tshidiye wamba bua matuku atshilualua to. Dîyi dia Nzambi didi dilaya ne: mu katupa emu Bukalenge bua Yehowa bulombola kudi Masiya nebukokeshe bantu bonso pa buloba. Mu Bukalenge abu, nebalongeshe bantu bonso mushindu wa kuikala ne bikadilu bimpe bidi Bible ulomba. Tshikondo atshi, ‘bantu bakane nebapiane buloba, nebashikamemu tshiendelele.’​—Musambu 37:29.

Tshikadilu tshidi Bible ulomba ke tshidi tshitambe buimpe

Bantu miliyo ya bungi badi bakonkonone Mukanda wa Nzambi mbafike ku dimona ne: mibelu ya mu Bible mmishindamene pa meji a Nzambi, adi matambe lungenyi lua bantu kule ne kule. Bantu aba badi bamona Bible ne: ntshintu tshia kueyemena tshidi tshikale tshikuatshisha bantu mu nsombelu lelu’eu. Mbamanye bimpe ne: kutumikila mibelu ya mu Dîyi dia Nzambi kudi kubapetesha diakalenga menemene.

Nenku, bantu ba nunku badi bateleja mubelu wa mu Bible wa ne: ‘Eyemena Yehowa ne mutshima webe wonso, kueyemenyi dijingulula diebe dia mianda. Umumanye yeye bimpe mu bienzedi biebe bionso, yeye neakululamijile njila yebe.’ (Nsumuinu 3:5, 6) Padibu batumikila mubelu eu, nsombelu wabu udi ulengela bimpe menemene, bafika kabidi ku diambuluisha bantu nabu bia muomumue. Ne badi bashala batekemena bikole ‘muoyo ukadi pa kulua,’ tshikondo tshikala bantu bonso mua kuikala ne tshikadilu tshia buena tshidi Bible ulomba.​—1 Timote 4:8.

[Mêyi adi kuinshi]

^ Tudi bashintulule mêna mu tshiena-bualu etshi.

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 5]

Padi ntatu imueneka mu dibaka, kuenza malu bilondeshile mêyi a mu Bible kudi misangu ya bungi mua kuambuluisha bantu bua kujima tupia tutu tutema mu dibaka

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 6]

Nansha mudi dikosa mishiku ne buivi bitangalake buloba bujima (anyi pamu’apa bu mudibi kuoku), pa tshibidilu bantu bakuabu batu banyisha bena bululame