Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bible—Bamuanyishe eku bamukandike

Bible—Bamuanyishe eku bamukandike

Bible​—Bamuanyishe eku bamukandike

Didier Érasme (mumanyi mutumbe wa mu ditunga dia Pays-Bas wa mu bidimu bia 1500) wakamba ne: “Mvua njinga ne: bakudimune mikanda minsantu mu miakulu yonso.”

ÉRASME uvua ujinga bikole menemene bua muntu yonso abale Mukanda wa Nzambi ne aumvue bimpe. Kadi ki ntshivua baluishi ba Bible basue to. Tshikondo atshi bushuwa, ku Mputu kuvua kuikale muaba mutambe bubi bua muntu yonso uvua ne dijinga nansha dikese dia kumanya malu a mu Bible. Mu ditunga dia Angleterre, mbulamatadi wakela mukenji ne: “Bonso badi babala Mikanda minsantu ya mu Anglais badi ne bua kubanyenga mpangu yabu, bintu bidibu nabi, bintu bia mushinga, ne muoyo wabu . . . ne kabidi, buobu batungunuke ne tshitunu anyi baditue tshiakabidi mu dibala malu aa panyima pa bamane kubafuila luse, tshia kumpala badi ne bua kubowa bua mudibu kabayi batumikila mukalenge, ne pashishe kubuosha bua ditombokela Nzambi.”

Mu miaba mivule ya ku Mputu, Kabadi ka bena Katolike kakalondolola kakuyi luse tusumbu tuvuaku kabikila ne: ntua babuludianganyi (bu mudi kasumbu ka ba Vaudois ba mu France), e kututua munu bua kutukengesha anu bua muvuatu ne tshibidilu tshia kuyisha malu “a mu evanjeliyo ne mikanda mitumina bena Kristo ne mifundu mikuabu minsantu, . . . bualu bavua bakandike ba-layike bua kabayishi ne kabumvuiji mifundu minsantu nansha kakese.” Balume ne bakaji bungi kabuyi kubala bakamona dikenga dia kanyawu ne lufu anu bualu bavua banange Bible. Bavua bafuanyike kufuta bibawu bipite bukole pavuabu bambulula Disambila dia Tatu wetu anyi Mêyi Dikumi a Nzambi peshi baalongesha bana babu.

Bena tshimuangi bavule bakaya kuasa mu Amerike wa ku mutu bakashala anu balame Dîyi dia Nzambi mu mitshima yabu ne lulamatu. Mukanda mukuabu udi uleja ne: mu Amerike wa kale “dibala ne ditendelela bivua biende pamue anu bu mukaba ne tshilamba. Malu ne bilele biabu bionso bivuamu bivua bileja ne: bavua bantu bavua bibidilangane ne Bible.” (A History of Private Life​—Passions of the Renaissance) Muyuki wakapatulabu mu tshimenga tshia Boston mu 1767 uvua ne mubelu eu: “Suminyina ne dibala dia Mukanda wa Nzambi. Dinda ne dilolo dionso ubale nshapita umue wa Bible.”

Bilondeshile Kasumbu ka Bakebuludi ka Barna ka mu tshimenga tshia Ventura (Californie), pa bena Amerike 100 kudi bantu bapite pa 90 badi muntu ne muntu ne yende Bible mitue ku isatu. Kadi dikonkonona divua dienzeke matuku ashadi aa didi dileja ne: nansha mutshidibu bangata Bible ne mushinga wa bungi mu Amerike, “badi bamona kusomba bua kumubala, kumulonga, ne kumutumikila . . . bu muanda wa kale.” Ba bungi mbamanye malu adimu anu pa mutu pa mutu. Mufundi wa bibejibeji kampanda wakaleja ne: “Anu bantu ba mu mpukapuka ke badi bitaba meji a ne: [Bible] utshidi mua kuikala ne bia kuamba pa ntatu ne malu adi enzeka lelu’eu.”

Dikudimukangana dia meji a bantu

Bantu ba bungi badi bela meji ne: tudi mua kupeta diakalenga anu ku diambuluisha dia lungenyi luetu ne dieleshangana maboko ne bantu netu. Badi bangata Bible anu bu mudi mikanda mikuabu mivule ya malongesha a bitendelelu ne ya mamanya a bantu, kayi bu mukanda udi ne malu a bushuwa ne bulelela munda muawu nansha.

Kadi mmunyi mutu bantu bavule bajikija malu adi mapite bukole adi enda avulangana lelu? Batu badienzela malu muabu mudibu bamone, kabayi bulombodi nansha mêyi a nsongo adi mua kubaludika. Mbashale bu mazuwa a mâyi adi kaayi ne tulombodi (bidimba), ‘batshikishibua eku ne eku kudi lupepele luonso lua diyisha, ku majimbu a bantu, ku budimu budibu balonda mu mashimi abu.’​—Efeso 4:14.

Lukonko ludi lujuka ndua ne: Bible udi anu patupu mukanda mukuabu wa malu a bitendelelu anyi? Peshi n’Dîyi dia Nzambi bushuwa, didi ne malongesha a mushinga adi ne dikuatshisha mu nsombelu? (2 Timote 3:16, 17) Bible mmukumbaneku bua tuetu kumukonkonona anyi? Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshiandamune nkonko eyi.

[Tshimfuanyi mu dibeji 3]

Didier Érasme

[Mêyi a dianyisha]

Bia mu mukanda wa Deutsche Kulturgeschichte

[Tshimfuanyi mu dibeji 4]

Bakatua ba Vaudois munu bua kubakengesha anu bua pavuabu bayisha bantu malu a mu Mukanda wa Nzambi

[Mêyi a dianyisha]

Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam