Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Badi basue butoke nebapete lupandu

Badi basue butoke nebapete lupandu

Badi basue butoke nebapete lupandu

‘Yehowa udi [butoke] buanyi ne lupandu luanyi; nentshine nganyi?’​—MUSAMBU 27:1.

1. Mbintu kayi bidi Yehowa utupesha bidi bituambuluisha bua tuetu kuikala ne muoyo?

 YEHOWA ke Mfuki wa butoke bua dîba budi buenza bua bantu ne bintu bikale ne muoyo pa buloba. (Genese 1:2, 14) Udi kabidi Mufuki wa butoke bua mu nyuma, butoke ebu budi bumbusha mîdima idi ifikisha ku lufu, idi mu bukua-panu bua Satana. (Yeshaya 60:2; 2 Kolinto 4:6; Efeso 5:8-11; 6:12) Bantu badi basue butoke badi mua kuamba anu muakamba mufundi wa Misambu ne: ‘Yehowa udi [butoke] buanyi ne lupandu luanyi; nentshine nganyi?’ (Musambu 27:1a) Kadi anu muakenzekabi tshikondo tshia Yezu, bantu badi basue mîdima badi ne bua kutekemena dinyoka.​—Yone 1:9-11; 3:19-21, 36.

2. Mu bikondo bia kale, ntshinyi tshiakenzekela bantu bakabenga butoke bua Yehowa ne aba bakateleja dîyi diende?

2 Mu matuku a Yeshaya, bantu ba bungi bavua Yehowa mupunge nabu tshipungidi bakabenga butoke. Bua bualu ebu, Yeshaya wakadimuena muakabutuka bukalenge bua tshisamba tshia Isalele bua ku Nord. Ne mu 607 K.B.B., bakabutula Yelushalema ne ntempelo uvuamu, kuyabu ne bantu bavua basombele mu Yuda mu bupika. Kadi, aba bavua bateleje dîyi dia Yehowa bakapeta bukole bua kubenga kulonda malu a bantu ba tshikondo atshi bavua batombokele Nzambi. Bua kabutu ka mu 607 K.B.B., Yehowa uvua mulaye ne: bantu bavua bamuteleje bavua ne bua kupanduka. (Yelemiya 21:8, 9) Lelu’eu, tuetu badi basue butoke tudi mua kulongela malu a bungi ku tshiakenzeka mu tshikondo atshi.​—Efeso 5:5.

Disanka dia badi mu butoke

3. Ndishindika kayi ditudi ne bua kuikala nadi lelu, ‘ntshisamba tshia bantu bakane’ kayi tshitudi banange, ne ‘ntshimenga tshikole’ kayi tshidi natshi “tshisamba” etshi?

3 ‘Tudi ne [tshimenga] tshikole; [Nzambi] udi ujadika lupandu bua kuikalalu ngumbu yatshi ne bibumba biatshi bikole. Unzululayi biibi, bua ba mu tshisamba tshia bantu bakane badi balamata ditabuja babuelemu.’ (Yeshaya 26:1, 2) Aa mmêyi adi aleja disanka divua nadi bantu bavua beyemene Yehowa. Bena Yuda ba lulamatu ba mu tshikondo tshia Yeshaya bavua batekemene se: anu Yehowa ke uvua mua kubakuba bimpe menemene, kadi ki nnzambi ya dishima ivua bantu ba mu ditunga diabu batendelela to. Lelu’eu, tudi petu beyemene Nzambi mushindu wa muomumue. Tudi kabidi basue “tshisamba [tshia Yehowa] tshia bantu bakane” anyi ‘Isalele wa Nzambi.’ (Galatia 6:16; Matayo 21:43) Yehowa pende mmusue bena mu tshisamba etshi bualu badi ne lulamatu. Ku diambuluisha diende, Isalele wa Nzambi udi ne “tshimenga tshikole” anyi bulongolodi budi bu tshimenga budi bubakuatshisha ne bubakuba.

4. Mmeji kayi atudi ne bua kuikala nawu?

4 Bantu badi mu “tshimenga” etshi mbamanye bimpe ne: ‘[Yehowa] udi ulama muntu udi ne mutshima wende mujalame bua yeye ikale ne ditalala dia tshishiki, bualu bua muntu eu udi umueyemena.’ Yehowa udi ukuatshisha bantu badi bamueyemena ne batumikila mêyi ende ne mutshima wonso. Ke bualu kayi bena lulamatu ba mu Yuda bakateleja mubelu wa Yeshaya wa se: ‘Eyemenayi Yehowa tshiendelele, bualu bua Yehowa, Yehowa mene, udi dibue didiku tshiendelele.’ (Yeshaya 26:3, 4; Musambu 9:10; 37:3; Nsumuinu 3:5) Bantu badi ne meji a nunku badi banyemena kudi “Yehowa” bualu udi Dibue dia kusokomena. Badi nende mu “ditalala dia tshishiki.”​—Filipoi 1:2; 4:6, 7.

Nzambi udi ufuisha baluishi bende bundu

5, 6. (a) Mmunyi muakapuekeshabu Babulona wa kale milongo? (b) Mmu mushindu kayi muakapuekeshabu “Babulona Munene” milongo?

5 Kadi ntshinyi tshidi bantu badi beyemene Yehowa ne bua kuenza padibu babakengesha? Kabena ne bua kutshina to. Yehowa udi ulekela bua bakenge bua tshitupa tshîpi, kadi ku ndekelu udi ulua kubakuatshisha ne kubutula bantu badi babakengesha. (2 Tesalonike 1:4-7; 2 Timote 1:8-10) Tuangate tshilejilu tshia tshimue “tshimenga tshivuabo base muaba mutumbuke.” Yeshaya udi wamba ne: “[Yehowa] ke udi mutulule bantu bavua base ku mikuna; kushimbulaye tshimenga tshivuabo base muaba mutumbuke, kutshiupula panshi, kutshilandakaja ne buloba. Nebadiatakaje tshimenga etshi mu makasa kudi bapele ne bena dikenga.” (Yeshaya 26:5, 6, MMM) Pamu’apa tshimenga tshivuabu base muaba mutumbuke etshi m’Babulona. Tshimenga etshi tshiakakengesha bantu ba Nzambi bikole. Kadi ntshinyi tshiakenzekela Babulona? Mu 539 K.B.B., bakatonkola tshimenga etshi kudi bena Madai ne bena Pelasa. Ndipuekeshibua milongo kayipu edi!

6 Mu matuku etu aa, mêyi a mulayi wa Yeshaya adi aleja bimpe tshivua tshifikile “Babulona Munene” katshia mu 1919. Tshimenga tshivuabu base muaba mutumbuke etshi, bundu buakatshikuata dîba divuatshi tshienzejibue bua kulekela bantu ba Yehowa ku bupika bua mu nyuma buvuatshi tshibakuate. (Buakabuluibua 14:8) Malu akalua kuenzeka pashishe ke akafuisha tshimenga atshi bundu bikole. Kasumbu aku kakese ka bena Kristo kakabanga ‘kudiatakaja [bantu bavua babakuate ku bupika kale] mu makasa.’ Mu 1922 bakabanga kuambila bantu bua nshikidilu wakuata Bukua-buena-Kristo, babamanyisha bualu bua miadi ya mpungi inayi ya banjelu idibu bambe mu Buakabuluibua 8:7-12 ne milawu isatu idibu bambe mu Buakabuluibua 9:1–11:15.

‘Njila wa bantu bakane udi mululame’

7. Mmunyi mudi Yehowa ulombola bantu badi baya ku butoke buende, nnganyi udibu beyemene ne ntshinyi tshidibu basue?

7 Yehowa udi upandisha bantu badi bakeba butoke buende, udi wakaja njila wabu, anu mudi Yeshaya uleja mu mêyi adi alonda aa: ‘Njila wa bantu bakane udi mululame; wewe udi ulandakaja njila wa bantu bakane. Bulelela, Yehowa, mu njila wa kulumbulula kuebe, tuakukuindila; mitshima yetu idi ijinga dîna diebe, idi ijinga tshivulukidi tshiebe.’ (Yeshaya 26:7, 8) Yehowa udi Nzambi muakane, ne bantu badi bamutendelela badi ne bua kutumikila mêyi ende makane. Padibu baatumikila, Yehowa udi ubaludika, ulandakaja njila wabu. Padi bena bupuekele aba bateleja mibelu yende, badi baleja ne: mbeyemene Yehowa, ne mbasue dîna diende anyi ‘tshivulukidi’ tshiende ne mutshima wabu mujima.​—Ekesode 3:15.

8. Ntshilejilu kayi tshidi Yeshaya mutushile?

8 Yeshaya uvua musue dîna dia Yehowa bikole. Tshidi tshijadika bualu ebu mmêyi ende aa: ‘Ngakukujinga mu mutshima wanyi butuku; e, ndi nkukeba mu mutshima wanyi wonso. Bualu bua, pikala kulumbulula kuebe pa buloba, badi bashikame pa buloba badi bayila buakane.’ (Yeshaya 26:9) Yeshaya uvua ujinga Yehowa ne ‘mutshima wende,’ umujinga yeye mujima. Mona mudi muprofete eu usambila Yehowa butuku dîba dikadi panshi patalale, umuleja malu adi munda muende, umulomba mibelu ne muoyo mujima. Etshi ntshilejilu tshilenga be! Yeshaya wakalongela kabidi buakane ku mishindu ivua Yehowa yeye ulumbuluisha bantu anyi ukosa bilumbu. Tshilejilu tshia Yeshaya tshidi tshituvuluija ne: tudi ne bua kuikala anu batabale, bamanye mua kujingulula tshidi disua dia Yehowa.

Bamue bakasua mîdima

9, 10. Mmalu kayi malenga avua Yehowa muenzele bantu bende bavua babenge kumulamata, kadi ntshinyi tshiakenzabu?

9 Yehowa wakenzela bena Yuda malu malenga a bungi, kadi bonso buabu kabakamulamata to. Njila ne njila, bena Yuda ba bungi bakasungula njila wa buntomboji ne butontolodi pamutu pa kunanga butoke buende. Yeshaya wakamba ne: ‘Bialejabu muntu mubi diakalengele, kêna uyila buakane; munkatshi mua buloba bua buakane mene yeye neenze malu mabi, ne kêna umona butumbi bua Yehowa.’​—Yeshaya 26:10.

10 Mu matuku a Yeshaya pavua Yehowa musungile Yuda ku tshianza tshia baluishi bende, ba bungi kabakangata bualu ebu ne mushinga to. Pakapeshaye bena tshisamba etshi ditalala, kabakaleja dianyisha nansha dikese to. Ke Yehowa kubalekela bua basadile ‘bakalenge bakuabu,’ ne ndekelu wa bionso kuluaye kulekela bakuata bena Yuda baya nabu mu bupika mu Babulona mu 607 K.B.B. (Yeshaya 26:11-13) Nansha nanku, bantu bakese ba mu tshisamba etshi bakadibela, ke kupinganabu mu ditunga diabu.

11, 12. (a) Mmalu kayi akalua kuenzekela bantu bavua bakuate Yuda ku bupika? (b) Ntshinyi tshiakalua kuenzekela bantu bavua bakuate basadidi ba Yehowa bela manyi ku bupika mu 1919?

11 Kadi ntshinyi tshiakenzekela bantu bavua bakuate Yuda ku bupika? Yeshaya udi wandamuna mu mulayi wende ne: “Bafue kabena babika kabidi, badi bamane kufua kabena mua kujuka kabidi, bualu uvua mubanyoke, mubabutule, uvua mujimije tshimfuanyi tshiabo kashidi.” (Yeshaya 26:14, MMM) Bushuwa, kunyima kua bamane kubutula Babulona mu 539 K.B.B., wakajimina. Mu bungi bua matuku, tshimenga etshi tshivua ne bua kujimina kashidi. Tshivua ne bua “kufua,” ne bukalenge buatshi buakajimina. Bualu ebu budi mubelu mujima kudi bonso badi beyemene ba-tshia-makanda ba pa buloba ebu.

12 Amue malu a mu mulayi eu akakumbana pavua Nzambi mulekele basadidi bende bela manyi baya mu bupika bua mu nyuma mu 1918 ne pashishe kubapikulaye mu 1919. Kubangila anu tshikondo atshi, nsombelu wa bavua babakuate ku bupika bua mu nyuma ebu, nangananga wa Bukua-buena-Kristo, wakanyanguka. Kadi kuvua masanka a bungi be avua mindile bantu ba Yehowa.

‘Wewe wakuvudija ba mu tshisamba tshietu’

13, 14. Mmabenesha kayi adi basadidi ba Yehowa bela manyi bapete katshia mu 1919?

13 Mu 1919 Nzambi wakabenesha basadidi bende bela manyi bavua badilengeje, kubavudijaye. Tshia kumpala, bakanji kushindamena pa tshilumbu tshia disangisha bantu ba ndekelu badi benza Isalele wa Nzambi, ne pashishe bakabanga kusangisha bena mu “musumba munene” wa “mikoko mikuabo.” (Buakabuluibua 7:9, MMM; Yone 10:16) Bakavua bamanyishe mabenesha aa mu mulayi wa Yeshaya, ne: ‘Wewe wakuvudija ba mu tshisamba tshietu, Yehowa, wakuvudija ba mu tshisamba tshietu; wewe udi mutumbishibue; wakulepesha mikalu ya buloba buetu. Yehowa, pakadibu mu makenga, bakakukeba; bakatuma milombu kuudi pakadi makengesha ebe pambidi pabu.’​—Yeshaya 26:15, 16.

14 Lelu’eu, mikalu ya Isalele wa Nzambi mmidiundisha eku ne eku pa buloba bujima, ne musumba munene udibu basakidile udi mpindieu ne bantu miliyo bu isambombo mijima badi benza mudimu wa kuyisha lumu luimpe ne disanka. (Matayo 24:14) Edi ndibenesha bunene kayipu dia kudi Yehowa! Muanda eu udi wendeshila dîna diende lumu bikole. Lelu mulayi wende udi ukumbana bimpe bia dikema bualu badi bamanyisha bantu dîna edi mu matunga 235.

15. Ndibika dia ku lufu kayi dia mu tshimfuanyi diakenzeka mu 1919?

15 Bena Yuda bavua dijinga ne Yehowa bua kupatuka mu bupika (mu Babulona). Kabavua mua kudipatulamu bu Yehowa kayi mubambuluishe to. (Yeshaya 26:17, 18) Bia muomumue, dipatuka dia Isalele wa Nzambi mu bupika mu 1919 divua tshijadiki tshia se: Yehowa uvua nabu. Bu yeye kayiku, kabivua mua kuenzeka nanku to. Mushindu wakashintuluka nsombelu wabu wakakemesha bantu bikole, ke Yeshaya kufikaye ne ku dibifuanyikija ne dibika ku lufu. Wakamba ne: ‘Bafue bebe nebikale ne muoyo; mibidi yabu mifue neyibike. Tabalayi ne imbayi bienu, nuenu badi balala mu dimfuenkenya! Bua mume webe udi bu mume wa munya, buloba nebulopole bafue badimu.’ (Yeshaya 26:19; Buakabuluibua 11:7-11) Kakuyi mpata, bavua bu bafue bavua ne bua kufululuka ne kupeta bukole bua kutuadijilulabu mudimu.

Udi ubakuba mu bikondo bikole

16, 17. (a) Mu 539 K.B.B., bena Yuda bavua ne bua kuenza tshinyi bua kupanduka ku dibutuka dia Babulona? (b) ‘Nzubu’ idi mua kuikala tshinyi lelu’eu, ne mmunyi mudiyi ituambuluisha?

16 Basadidi ba Yehowa batu anu bajinga bua abakube. Mu katupa kîpi emu, newolole tshianza tshiende bua musangu wa ndekelu bua kubutula Satana ne bena diende bonso, ne batendeledi ba Yehowa nebikale dijinga ne diambuluisha diende kupita ne muvuabu nadi dijinga kumpala. (1 Yone 5:19) Yehowa udi udimuija bua tshikondo atshi, wamba ne: ‘Luayi, bantu banyi, buelayi mu nzubu yenu, nuinjile biibi bienu kunyima kuenu; nusokome katupa kîpi, too ne papita tshikondo tshia njiya. Bua, monayi, Yehowa udi ulopoka mu muaba wende bua kukengesha ba pa buloba bua bubi buabu; buloba kabidi nebusokolole mashi akanuabu, kabuena busokoka kabidi bakadi bashipibuamu.’ (Yeshaya 26:20, 21; Sefanya 1:14) Didimuija edi diakaleja bena Yuda mushindu wa kupanduka ku kabutu kavua ne bua kufikila Babulona mu 539 K.B.B. Bantu bavua baditeleje bavua ne bua kuikala bashale mu nzubu yabu, bua kuepuka njiwu bualu basalayi bavua bakuate musoko bavua pambelu mu njila.

17 Lelu’eu, ‘nzubu’ idibu batele mu mulayi eu idi mua kuikala pamu’apa bisumbu bia Bantemu ba Yehowa binunu makumi ne makumi bidi pa buloba bujima. Bisumbu ebi mmuaba udi ukubangana nansha lelu’eu, mmuaba udi bena Kristo badiumvua bimpe kabayi batshina tshintu munkatshi mua bana babu, mudibu babalame ne dinanga kudi bakulu. (Yeshaya 32:1, 2; Ebelu 10:24, 25) Bidi bikengela bua babakube bualu nshikidilu wa bantu babi ukadi pabuipi, ne bua kupanduka, tudi ne bua kuikala ne butumike.​—Sefanya 2:3.

18. Yehowa neenze tshinyi bua kushipa “tshidika tshia mu mayi manene” mu katupa kîpi emu?

18 Yeshaya udi umanyisha bua malu a tshikondo atshi ne: “Dituku adio, [Yehowa] neangate muele wende mutue, munene ne mukole, anyoke nawu Leviyatane, nyoka ukalandala, Leviyatane, nyoka wa mankonya mankonya, neashipe tshidika tshia mu mayi manene.” (Yeshaya 27:1, MMM) “Leviyatane” wa lelu ntshinyi? Bidi bimueneka ne: ‘nnyoka wa kale,’ Satana, kusangisha ne biende bionso bia panu, bidiye wenza nabi mudimu bua kuela Isalele wa Nzambi mvita. (Buakabuluibua 12:9, 10, 17; 13:14, 16, 17) Mu 1919, bantu ba Nzambi bakabafuka Leviyatane mu bianza. Dîba nedilue diajimina Leviyatane eu tshiendelele. (Buakabuluibua 19:19-21; 20:1-3, 10) Yehowa “neashipe tshidika tshia mu mayi manene.” Mu tshikondo atshi Leviyatane au kakuenzela kabidi bantu ba Yehowa bualu nansha bumue to. (Yeshaya 54:17) Mmunyipu mudi malu aa atukolesha ku muoyo!

“Budimi bua tumuma tua mvinyo buimpe”

19. Nnsombelu kayi udi nende bashadile lelu?

19 Katuenaku ne bua kusanka patudi tumona butoke buonso budi Yehowa mutupeshe ebu anyi? Tudi ne bua kusanka. Yeshaya udi umvuija bimpe disanka dia bantu ba Yehowa padiye ufunda ne: ‘Mu dituku adi nebimbe musambu eu: Budimi bua tumuma tua mvinyo buimpe budiku, nuimbe musambu bualu buabu! Meme Yehowa ndi mulami wabu; nembumiamine mâyi dîba dionso. Bua muntu kabunyangi, nembulame butuku ne munya.’ (Yeshaya 27:2, 3) Yehowa mmulame “budimi [buende] bua tumuma tua mvinyo,” mbuena kuamba ne: bashadile ba mu Isalele wa Nzambi, ne mmulame kabidi balunda babu badi benza mudimu bikole pamue nabu. (Yone 15:1-8) Mamuma adi mapatuke adi atumbishisha dîna diende ne apesha basadidi bende ba pa buloba disanka dinene.

20. Mmunyi mudi Yehowa ukuba tshisumbu tshia bena Kristo?

20 Tuikale ne disanka bualu tshiji tshivua Yehowa mukuatshile basadidi bende bela manyi kumpala (pavuaye mubalekele baya mu bupika bua mu nyuma mu 1918) ntshijike. Yehowa udi wamba ne: ‘Tshiji katshiena munda muanyi. Ngakadi kusua ne: meba ne mingonga bikale kumpala kuanyi bua kuluangana nanyi mvita! Ngakadi kubidiata muinshi mua makasa, ngakadi kubiosha kaba kamue. Anyi muntu mubi alue biende kuangata lupandu luanyi, bua adilengeje nanyi; bulelela, adilengeje nanyi.’ (Yeshaya 27:4, 5) Bua Yehowa kujadika ne: madimi ende a mvinyo adi atungunuka ne kukuama ‘tumuma tua mvinyo tuimpe’ tua bungi, udi ukosa ne wosha bisonsa bionso bidi mua kuanyanga. Bua nanku muntu nansha umue kanyangi nsombelu muimpe udi mu tshisumbu tshietu tshia bena Kristo to. Tuetu bonso ‘tuangate lupandu lua Yehowa,’ tukebe bua atuanyishe ne atukube. Tuetu tuenza nunku, netumvuangane ne Nzambi; ebu mbualu bua mushinga mukole bualu Yeshaya wakabutela misangu ibidi mijima.​—Musambu 85:1, 2, 8; Lomo 5:1.

21. Mmu mushindu kayi mudi buloba bua bufuke buule tente ne “bimuma”?

21 Mabenesha adi atungunuka: “Mu matuku adi kumpala, bena Yakobe nebele miji, bena Israele nebase ntonga, bele bilongo, nebuuje buloba bujima ne bimuma biabo.” (Yeshaya 27:6, MMM) Mêyi adi mu mvese eu mmakumbane katshia mu 1919, adi atupesha tshijadiki tshinene tshia se: Yehowa udi ne bukole. Bena Kristo bela manyi mbuuje buloba ne “bimuma” anyi biakudia bia mu nyuma bilenga. Nansha mudibu munkatshi mua bantu ba malu mabi, badi batumikila mikenji milenga ya Yehowa ne disanka. Ne Yehowa udi utungunuka ne kubambuluisha bua kuvulanganabu. Bena diabu (mikoko mikuabu), ‘badi bakuatshila [Nzambi] mudimu munya ne butuku mu ntempelo wende.’ (Buakabuluibua 7:15) Katupuku muoyo diakalenga ditudi nadi dia kudia “bimuma” ebi ne dia kubiabanyina bantu bakuabu nansha!

22. Mmasanka kayi adi bantu badi basue butoke bapeta?

22 Mu matuku mabi aa, adi mîdima mibuikile buloba ne mifitu mikole mibuikile bantu ba matunga ne matunga, katuenaku ne dianyisha bua mudi Yehowa upesha bantu bende butoke bua mu nyuma anyi? (Yeshaya 60:2; Lomo 2:19; 13:12) Muntu yonso udi unanga butoke ebu, udi upeta ditalala mu mutshima wende ne disanka mpindieu, kabidi ne muoyo wa tshiendelele mu matuku atshilualua. Nunku, tuetu badi basue butoke, mitshima yetu itumbishe Yehowa ne tuambe petu muakamba mufundi wa Misambu ne: ‘Yehowa udi ngumbu ya mvita mu muoyo wanyi; udi mua kunkuatshisha buôwa nnganyi? Windile Yehowa; wikale ne bukole, ne mutshima webe wikale ne dikima; e, windile biebe Yehowa!’​—Musambu 27:1b, 14.

Udi muvuluke anyi?

• Ntshinyi tshidi tshindile aba badi bakengesha bantu ba Yehowa?

• Ndivulangana kayi didibu bamanyishe mu Yeshaya?

• Mmu ‘nzubu’ kayi mutudi ne bua kuikala, ne mbua tshinyi?

• Bua tshinyi nsombelu wa bantu ba Yehowa udi umutumbishisha?

[Nkonko ya dilonga]

[Kazubu mu dibeji 22]

MUKANDA MUPIAMUPIA

Malu a bungi adi mu biena-bualu bibidi bia dilonga ebi bavua baambe mu umue muyuki mu mpungilu wa distrike wa 2000 ne 2001. Ku ndekelu kua muyuki au, mukanda mupiamupia wakapatuka, uvua ne tshiena-bualu etshi: La prophétie d’Isaïe, lumière pour tous les humains I. Mukanda wa mabeji 416 eu udi umvuija mvese ku mvese ya nshapita 40 ya ntuadijilu ya mukanda wa Yeshaya.

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Anu bantu bakane ke badibu banyishila bua kubuela mu “tshimenga tshikole” tshia Yehowa anyi bulongolodi buende

[Tshimfuanyi mu dibeji 19]

Yeshaya wakakeba Yehowa “butuku”

[Tshimfuanyi mu dibeji 21]

Yehowa udi ulama ‘budimi buende bua tumuma tua mvinyo’ ne udi ubufukisha