Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mushindu wa kupeta disanka dia bushuwa

Mushindu wa kupeta disanka dia bushuwa

Mushindu wa kupeta disanka dia bushuwa

MULOMBODI mukuabu wa tshitendelelu tshia bena Buddha anyi Dalaï-Lama wakamba ne: “Ndi ngitaba ne: tudi ne muoyo nangananga bua kukeba disanka.” Pashishe kuluaye kumvuija ne: buende yeye, muntu udi mua kupeta disanka padiye ulongesha anyi uyisha mutshima ne lungenyi luende. Wakamba kabidi ne: “lungenyi ke tshintu tshinene tshitudi natshi dijinga bua kupeta disanka dilelela.” Buende yeye, kuitabuja Nzambi kakuena ne mushinga to. *

Kadi tangila tshilejilu tshia Yezu uvua ne ditabuja dikole kudi Nzambi ne muena malongesha adi mambuluishe bantu miliyo ne miliyo munkatshi mua bidimu nkama ne nkama. Yezu uvua musue bua bantu bikale ne disanka. Wakatuadija Muyuki wende mumanyike bimpe wakenzaye pa Mukuna ne mêyi adi ne biambilu bia se: “. . . badi ne disanka . . .” (Matayo 5:1-12) Mu muyuki eu, Yezu wakalongesha bantu bua kukonkononabu, kulengejabu ne kubelabu ngenyi ne mitshima yabu, mmumue ne: kumbusha meji a tshikisu, a tshiendenda, ne a dikeba anu masanka abu nkayabu, ne kupingajamu meji a ditalala, malenga ne a dinanga. (Matayo 5:21, 22, 27, 28; 6:19-21) Anu muakalua umue wa ku bayidi bende kubela bantu, tudi ne bua kutungunuka ne ‘kuelangana meji’ a ‘malu onso adi malelela, adi ne bunême, adi makane, adi a butoke bua mutshima, a dinanga, adi ne lumu luimpe, a buimpe, a butumbi.’​—Filipoi 4:8.

Yezu uvua mumanye bimpe ne: bua kuikala ne disanka dilelela, tudi ne bua kuikala mu malanda mimpe ne bakuabu. Batu batufuke tuetu bantu ne dijinga dia kusomba ne bakuabu, ke bualu kayi katuena mua kupeta disanka dia bushuwa bituadisombela pa nkayetu anyi bituikala dîba dionso ne tulumbulumbu ne bantu batudi basombe nabu nansha. Tudi mua kuikala ne disanka anu patudi tumvua ne: bantu mbatunange ne tuetu petu tudi babanange. Yezu wakalongesha ne: tshidi mua kutuambuluisha bua kuikala ne dinanga dia mushindu’eu tshidi anu malanda etu ne Nzambi. Nangananga muaba eu ke udi malongesha a Yezu ashilangana ne a Dalaï-Lama, bualu Yezu wakalongesha yeye ne: bantu kabena mua kuikala ne disanka dia bushuwa padibu bele Nzambi nyima nansha. Bua tshinganyi bualu ebu mbulelela?​—Matayo 4:4; 22:37-39.

Vuluka majinga ebe a mu nyuma

Dimue dia ku mêyi akamba Yezu pa Mukuna ndiodi edi: ‘Badi bapele mu mitshima yabu badi ne disanka.’ (Matayo 5:3) Bua tshinyi Yezu wakamba mêyi aa? Bualu tudi bashilangane ne nyama ku se: tuetu tutu ne majinga a mu nyuma. Bu mutudi bafukibue mu tshimfuanyi tshia Nzambi, tudi mua kupeta ndambu wa ngikadilu idi nayi Nzambi, bu mudi: dinanga, buakane, luse ne meji. (Genese 1:27; Mika 6:8; 1 Yone 4:8) Mu majinga etu a mu nyuma mudi kabidi dijinga dia kuikala ne tshipatshila mu nsombelu wetu.

Mmunyi mutudi mua kukumbaja majinga a mu nyuma aa? Ki nku dielangana meji dia pa buadi anyi didikonkonona tshianana to. Yezu wakamba ne: ‘Muntu kikadi biende ne muoyo bualu bua bidia nkayabi, ikala biende nawu bualu bua mêyi onso adi alopoka mukana mua Nzambi.’ (Matayo 4:4) Tangila ne: Yezu wakaleja bua se: Nzambi ke mpokolo wa ‘mêyi onso’ atudi tukengela bua kushala ne muoyo. Anu Nzambi ke udi mua kutuambuluisha bua kuandamuna imue nkonko. Diambuluisha dia Nzambi edi didi ne mushinga lelu’eu, bualu malongesha a kumanya bua tshinyi tudi ne muoyo ne mushindu wa kupeta disanka mmatangalake mu bantu be. Mu bisumbishidi bia mikanda mudi miaba milongoluela payi anu mikanda idi ileja babadi mua kuikala ne mubidi muimpe, ne biuma ne disanka. Mbalongolole kabidi mu Internet miaba idi ne malu adi aleja anu mushindu wa kupeta disanka.

Kadi misangu mivule meji a bantu mu malu aa atu apambuka. Adi abasaka anu ku dikeba malu adi abasankisha buobu nkayabu peshi ku didisua. Meji aa mmafumine ku dimanya diabu dikese, misangu mivule atu mashindamene pa malu a dishima. Tshilejilu, ngenyi ya bafundi ba bungi ba mikanda ya didilongela nayi malu idi ifumina ku dilongesha (dibikila mu Mfualansa ne: “psychologie évolutionniste”) didi diamba se: ngikadilu idi nayi bantu mmifumine kudi nkambua wetu udibu bamba ne: uvua nyama. Bulelela budi se: bualu buonso budi muntu mua kuenza bua kupeta disanka budi bushindamene pa dilongesha didi dibenga kuitaba mudimu udi Mufuki wetu muenze kabuena mua kumupetesha disanka nansha, ne ndekelu wa bionso nebumufuishe bundu. Munga muprofete wa kale wakamba ne: ‘Bena meji badi bafuishibue anu bundu, monayi, bakapetula dîyi dia Yehowa; mmeji kayi adi munda muabu?’​—Yelemiya 8:9.

Yehowa Nzambi mmumanye bimpe mushindu utudi bafukibue, ne tshidi mua kutupetesha disanka dia bushuwa. Mmumanye tshidiye mutekele muntu pa buloba ne malu apetaye kumpala eku, ne Yehowa udi utumanyisha malu aa mu Bible. Malu adiye utuleja mu mukanda udiye mufundishe eu adi alenga mutshima wa bantu badi ne meji makane ne adi abapetesha disanka. (Luka 10:21; Yone 8:32) Ke tshiakenzekela balongi babidi ba Yezu. Bakashala babungame bikole kunyima kua lufu lua Yezu. Kadi pakadiumvuilabu Yezu nkayende mumane kubishibua ku lufu ubumvuija mudimu udiye nawu bua kukumbaja dijinga dia Nzambi dia kupesha bantu lupandu, bakamba ne: ‘Mitshima yetu kayakadi itema munda muetu anyi, pakadiye utuambila malu mu njila, pakadiye utujinguluila Mukanda wa Nzambi?’​—Luka 24:32.

Disanka edi didi divula patudi tulekela Bible utulombola mu nsombelu wetu. Nanku muaba eu tudi mua kufuanyikija disanka ne muanzankongolo. Utu upatuka padiku mvula kadi munya muteme, ulua kumueneka bimpe menemene anyi milongu yende imueneka mene bu miambakane pakadi dîba dikenka menemene. Mpindieu tumonayi bilejilu bikese bidi bileja mudi kutumikila malongesha a mu Bible mua kutupetesha disanka divule.

Ikala ne nsombelu mukumbanyine

Tshia kumpala, tangila mubelu wa Yezu pa tshilumbu tshia bubanji. Yezu mumane kubela bantu bua kubenga kuvuija dikeba bubanji bu tshintu tshia kumpala mu nsombelu, wakamba bualu bua pa buabu. Wakamba ne: “Padi disu diebe dimpe, mubidi webe wonso udi mu butoke.” (Matayo 6:19-22, MMM) Uvua nangananga usua kuamba ne: tuetu bikale tuzuka anu bua kupeta bubanji, bukokeshi, peshi bintu bikuabu bionso bitu bantu badifundila bua kupeta, netupangile bua kukumbaja malu adi ne mushinga wa bungi. Bualu Yezu wakamba umue musangu ne: ‘muntu kêna ne muoyo bualu bua bungi bua bintu bidiye nabi’ to. (Luka 12:15) Tuetu bateke malu adi menemene ne mushinga pa muaba wa kumpala, bu mudi malanda etu ne Nzambi, malu adi atangila dîku dietu, ne manga malu a muomumue, dîba adi ‘dîsu’ dietu nedikale “dimpe” anyi dipepele.

Tumanye ne: muaba eu Yezu kavua ukankamijangana bua kuikala ne nsombelu wa didikengesha to. Yezu nkayende kavua mudikengeshi to. (Matayo 11:19; Yone 2:1-11) Kadi, wakalongesha ne: bantu badi bangata muoyo bu tshikondo tshia kudibutshila mabanji kabatu bumvua bulenga bua muoyo to.

Munganga mukuabu wa masama a mpala wa mu tshimenga tshia San Francisco (mu États-Unis), wakamba bua bamue bantu bavua bapete bubanji bua bungi patshivuabu bansonga ne: buabu buobu makuta adi “muji wa dibungama dikole ne malu mabuelakane.” Wakamba kabidi ne: bantu aba badi “basumba mpangu ibidi anyi isatu, vuatire, ne batulakaja makuta ku disumba dia bintu. Padi bionso ebi kabiyi bibenzele bualu bua nsongo [mmumue ne: bibasankishe], badi babungama, bashala mu mutu mutupu kabayi bajadike tshia kuenza ne muoyo wabu.” Kadi bantu badi bateleja mubelu wa Yezu, bakeba nsombelu mupepele wa dibenga kukeba bintu bipitepite bungi bua kushila malu a mu nyuma muaba mukumbane ke batu batamba kupeta disanka dia bushuwa.

Tom (muibaki wa nzubu wa mu ditunga dia Hawaii), wakanyisha bua kuya kuambuluisha bua kuibaka nzubu ya kutendelela mu bidiila bia mbuu wa Pasifike, muaba udi bantu kabayi ne bubanji bua bungi to. Tom wakamona bumue bualu kudi bantu aba. Wakamba ne: “Bana betu bena Kristo ba mu bisanga ebi bavua ne disanka dia bushuwa. Bakangambuluisha bua kumona bimpe se: disanka kadiena difumina ku makuta anyi ku bintu bitudi nabi nansha.” Wakashala mutangile kabidi bena budisuile bavuaye wenza nabu mudimu mu bidiila abi, kumonaye ne: bavua ne disanka. Tom wakamba ne: “Bavua ne mushindu wa kupeta makuta a bungi. Kadi bakasungula bua kuteka malu a mu nyuma muaba wa kumpala ne bua kuikala ne nsombelu mupepele.” Tshilejilu tshiabu tshiakasaka Tom bua kuvuija nsombelu wende mupepele anyi mukumbanyine bua kumonaye mua kufila dîba dia bungi ku malu a dîku diende ne a Nzambi. Katu muanji kunyingalala bua bualu ebu nansha.

Disanka ne didiangata ne mushinga

Kudiangataku ne mushinga kudi kupetesha muntu disanka. Bua dipanga bupuangane ne butekete budidi dikebesha, bamue bantu kabatu badimona ne mushinga to; ne bavule mbadimone nunku katshia ku buana. Bidi mua kuikala bitukolele bua kumbusha lungenyi lua nunku lukadi lujame mu mutshima wetu, kadi kutumikila kua Dîyi dia Nzambi kudi mua kutuambuluisha bua tuetu kulumbusha.

Bible udi umvuija mushindu udi Mufuki utuangata. Mushindu udiye utuangata kawenaku mupite udi muntu mua kutuangata, peshi utudi tuetu bine tudiangata anyi? Bu mudi Nzambi muikale dinanga, katu utuangata bibi anyi utujingila diakabi to. Utu utumona bilondeshile tshitudi ne tshitudi mua kulua. (1 Samuele 16:7; 1 Yone 4:8) Udi wangata bantu badi bajinga kumusankisha ne mushinga wa bungi, ubananga bikole nansha buobu bikale ne mapanga ta bilema.​—Danyele 9:23; Hagai 2:7.

Bulelela, Nzambi kêna upanga kumona matekete etu anyi mpekatu yonso itudi tuenza to. Udi ujinga bua tudienzeje bua kuenza malu makane, ne udi mene utukuatshisha patudi tuenza nanku. (Luka 13:24) Kabidi, Bible udi wamba ne: ‘Bu mudi tatu ufuila bana bende luse, mbu mudi Yehowa ufuila badi bamunemeka luse.’ Udi wamba kabidi ne: ‘Yehowa, bu wewe mubale dipambuka dia bantu, mmuntu kayi wakadi mua kuimana, Mukalenge? Kadi dibuikidila dia mibi didi kuudi, bua wewe unemekibue.’​—Musambu 103:13; 130:3, 4.

Nanku ikala udimona mudi Nzambi ukumona. Kumanya ne: Nzambi udi unanga badi bamunange ne udi ubeyemena (nansha buobu badimona bu bantu tshianana), kudi mua kuvudija disanka didi nadi muntu.​—1 Yone 3:19, 20.

Ditekemena didi dikupetesha disanka

Matuku aa bantu mbapatule lungenyi lua se: muntu yeye muikale ne dishindika pamue ne lungenyi lua ditekemena dimpe, muimanyine pa malu adiye yeye mua kuenza, udi mua kupeta disanka. Bantu ba bungi badi bitaba se: kuikala ne dishindika bua malu a mu nsombelu ne a matuku atshilualua kudi kuvudija disanka dietu. Kadi, dishindika edi didi ne bua kuikala dishindamene pa malu malelela, ki mpa bualu butudi tujinga patupu to. Kabidi, dishindika dikole nansha diodi dikale dia mushindu kayi kadiena mua kumbusha mvita, nzala, masama, dinyanguka dia buloba, bukulakaje anyi lufu to, pabi bintu ebi ke bidi bipangisha bantu ba bungi bua kuikala ne disanka. Kadi dishindika didi ne wadi mudimu.

Tumanye ne: ki mbatambe kutela muaku dishindika mu Bible to; kadi mbatambe kuangata muaku udi ne bujitu bua bungi, ke ditekemena. Nkonga miaku mukuabu udi umvuija “ditekemena” didibu bambe mu Bible bu “dindila bualu buimpe ne dishindika, . . . didianjila kuikala ne disanka paudi utuma meji ku bualu buimpe buenzeka.” (Vine’s Complete Expository Dictionary) Ditekemena didibu baleja mu Bible ndipite dishindika patupu dia muanda kampanda wenzeka. Didi kabidi diumvuija tshintu tshidi nshindamenu wa ditekemena dia muntu. (Efeso 4:4; 1 Petelo 1:3) Tshilejilu, ditekemena dia bena Kristo ndia se: malu mabi onso atudi batele mu tshikoso tshidi ku mutu kua etshi neajike mu tshitupa tshîpi emu. (Musambu 37:9-11, 29) Kadi didi kabidi diumvuija malu a bungi.

Bena Kristo mbindile tshikondo tshikala bantu ba lulamatu ne bua kupeta muoyo mupuangane mu mparadizu pa buloba. (Luka 23:42, 43) Buakabuluibua 21:3, 4 udi umvuija ditekemena edi ne: ‘Tangilayi, nzubu wa tshilulu wa Nzambi udi munkatshi mua bantu, ne yeye neikale nabu, ne buobu nebikale bantu bende. Yeye neakupule tshinsonji tshionso ku mêsu kuabu; ne lufu kaluena luikalaku kabidi; madilu kaena ikalaku kabidi, nansha muadi, nansha kanyinganyinga kabidi; malu a kumudilu akumuka.’

Muntu yonso udi muindile malu aa udi ne bua kuikala ne disanka mu mishindu yonso, nansha yeye muikale ukenga lelu’eu. (Yakobo 1:12) Nunku mbimpe kulonga Bible bua kumanya tshiudi ne bua kuitabila malu adiye wamba. Bua wewe kukolesha ditekemena diebe, ikala ubala Bible dituku dionso. Wewe muenze nanku nebikuambuluishe bua kudiunda mu nyuma, bua kuepuka bintu bidi bipangisha bantu disanka ne bua kuvudija musangelu webe. Bulelela, bualu bunene budi bukengela kuenza bua kupeta disanka dia bushuwa nkuenza kua disua dia Nzambi. (Muambi 12:13) Muntu udi utumikila mikenji ya mu Bible ke udi ne nsombelu wa disanka, bualu Yezu wakamba ne: ‘Badi bateleja dîyi dia Nzambi, badi badilama, badi ne disanka.’​—Luka 11:28.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 2 Kuitabuja Nzambi kakutu ne mushinga kudi bena Buddha to.

[Bimfuanyi mu dibeji 5]

Disanka kadiena mua kufumina ku divudija dia bubanji, didisombela nkaya, anyi ku dimanya didi nadi bantu to

[Tshimfuanyi mu dibeji 6]

Muntu udi utumikila Dîyi dia Nzambi ke udi ne nsombelu wa disanka

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Ditekemena dia bena Kristo didi dipetesha muntu disanka