Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Udi mua kuenza malu mimpe nansha biwikale kuvua mukolesha bilenga

Udi mua kuenza malu mimpe nansha biwikale kuvua mukolesha bilenga

Udi mua kuenza malu mimpe nansha biwikale kuvua mukolesha bilenga

NICHOLAS uvua ne mutu mukole katshia ku buana buende. * Mu bungi bua matuku, tshikadilu tshiende etshi tshiakamufikisha ku dinua diamba ne kukuatshika maala. Nicholas udi umvuija ne: “Tatu uvua kanuayi, ne wakatukengesha bikole meme ne muanetu wa bakaji.”

Bidi bimueneka se: baledi ba Malinda bavua bena nzambi bavuabu banemeka mu musoko wabu bikole. Kadi bavua kabidi badifile bikole mu ntendelelu mukuabu. Malinda (udi mpindieu ne bidimu 30) udi udiabakena wamba ne: “Amue malu a mu ntendelelu wabu au avua mabi kundi ne akanyanga lungenyi luanyi ntshitshivua muana.” Kuluaye kuamba kabidi ne: “Ndi mvuluka ne: katshia anu ku tshikondo atshi, dishikila ne dibenga kudimona ne mushinga ke bitu mu meji anyi.”

Nnganyi udi mua kuela mpata bua se: lelu wa ndaya eu badi bakisa bana ba bungi, babakengesha bikole, bamue mbabalekelele kudi baledi ne mbamone malu makuabu mabi a bungi? Tunyinganyinga tudi tushala munda mua muntu bua ntatu ivuaye mupete ku buana tudi mua kuikala tukole tua menemene. Kadi tunyinganyinga tua nunku tudiku mua kupangisha muntu mushindu wa kumanya bulelela bua Dîyi dia Nzambi ne kupetaku ndambu wa disanka anyi? Nansha muvuabu bakole bibi mushindu’eu, Nicholas ne Malinda badiku mua kulua bantu bena malu mimpe ba lulamatu anyi? Kumpala tuanji kuangata tshilejilu tshia Yoshiya Mukalenge wa Yuda.

Tshilejilu tshia mu Bible

Yoshiya wakakokesha mu Yuda bidimu 31 bijima mu lukama lua bidimu lua muanda-mutekete K.B.B. (659-629 K.B.B.) Dîba diakadia Yoshiya bukalenge panyima pa bamane kushipa tatuende, mu Yuda muvua malu mabi matambe. Batendeledi ba Bâla ne bantu bavua baditshipa kudi Milekoma, nzambi munene wa bena Amola bavua bûle tente mu Yuda ne mu Yelushalema. Sefanya uvua muprofete wa Nzambi mu tshikondo atshi wakamba ne: bakokeshi ba Yuda bavua bu “nyama ya ntambue ikungula” ne balumbuluishi bu “bimungu bibi biendakana butuku.” Ke bua tshinyi tshikisu ne dishimangana bivua mu ditunga tente. Ba bungi bavua badiambila mundamunda ne: “Yehowa kena wenza malu mimpe, kena wenza malu mabi.”​—Sefanya 1:3-2:3; 3:1-5.

Yoshiya uvua mukalenge wa mushindu kayi? Ezela mulondolodi wa malu a mu Bible wakafunda ne: ‘[Yoshiya] wakenza malu mimpe ku mêsu kua Yehowa, wakenda mu njila ya Davidi, nkambua wende; yeye kakasesuka ku tshianza tshia balume anyi ku tshianza tshia bakaji.’ (2 Kulondolola 34:1, 2) Yoshiya wakenza malu makane ku mêsu kua Nzambi. Kadi nnsombelu kayi uvuaye musangane mu dîku diende?

Ndikolesha muana bilenga anyi ndimunyanga?

Pakaledibua Yoshiya mu 667 K.K.B., tatuende Amona uvua ne bidimu 16, ne kakuende Manashe ke uvua mfumu mu Yuda. Manashe uvua umue wa ku bakalenge babi batambe bakakokesha mu Yuda. Wakashila Bâla bioshelu, “yeye wakenza malu mabi a bungi ku mesu kua Yehowa.” Wakalambula bamue bana bende mu kapia, wakapakisha manga, wakatempesha mbuku, wakakankamija ditendelela nyuma mibi, ne kabidi wakashipesha bantu bapite bungi bavua kabayi nansha bamanye bualu. Manashe wakateka mu nzubu wa Yehowa lupingu lua dikunji dia tshijila luakenzaye. Wakasaka Yuda ne Yelushalema bua ‘kupitabu bantu ba mu bisamba biakashipabu kudi Yehowa kumpala kua bana ba Isalele ku dienza malu mabi.’​—2 Kulondolola 33:1-9.

Manashe uvua muntu mubi wa dikema, ke Yehowa kumusuikisha nkanu ne kuyabu nende mu Babulona, tshimue tshia ku bimenga bivua ku bukokeshi bua bena Ashû. Pavuaye mu bupika apu, Manashe wakadilengeja, kudipuekeshaye ne kulombaye Yehowa luse. Nzambi wakumvua dilomba diende ne kumupingajaye mu bukalenge mu Yelushalema. Nanku Manashe kubangaye kushintulula malu, bipeta bilenga e kupatuka.​—2 Kulondolola 33:10-17.

Bubi bua Manashe ne didilengeja diende kunyima biakenzela muanende Amona tshinyi? Wakalua muntu mubi wa menemene. Pakadilengeja Manashe ne kuenzaye bukole bua kumbusha malu mabi avuaye yeye muine mubueje tshisamba, Amona yeye kakadilengeja to. Pakangataye nkuasa wa bumfumu mutshikale ne bidimu 22, Amona ‘wakenza malu mabi ku mêsu kua Yehowa bu muakenza Manashe tatuende.’ Pamutu pa kudipuekesha kumpala kua Yehowa, “Amona wakatamba kuenzenza malu mabi.” (2 Kulondolola 33:21-23) Yoshiya uvua ne bidimu bisambombo patupu pakalua Amona mukalenge wa Yuda. Yoshiya uvua ne bua kuikala mumone malu mabi a dikema ku buana buende!

Bukokeshi bubi bua Amona buakajika panyima pa bidimu bibidi dîba diakamuelelabu tshifufu ne kumushipabu kudi bena mudimu bende. Kadi bantu ba mu ditunga bakashipa bantu bakelela Amona tshifufu abu ne kutekabu muanende Yoshiya mukalenge.​—2 Kulondolola 33:24, 25.

Nansha muvua Yoshiya mumone malu mabi ku buana buende, wakenza malu makane ku mêsu kua Yehowa. Bukokeshi buende buvua buimpe menemene, ke bualu kayi Bible udi wamba ne: ‘Kakuakadi mukalenge mukuabu kumpala kuende wakakudimuna mutshima wende ne muoyo wende ne bukole buende kudi Yehowa bua kutumikilaye mikenji yonso ya Mose bu muakenzaye; kakuakadi mukalenge mukuabu wakalonda kunyima kuende bu yeye.’​—2 Bakalenge 23:19-25.

Yoshiya udi tshilejilu tshidi tshikankamija aba bonso bakatantamena malu mabi avuabu bamone ku buana buabu! Tshilejilu tshiende etshi tshidi tshitulongesha tshinyi? Ntshinyi tshiakambuluisha Yoshiya bua kusungula njila muakane ne kushalamu?

Keba bua kumanya Yehowa

Malu makane avua matangalake mu matuku a patshivua Yoshiya muana avua a didilengeja dia kakuende Manashe. Bible kêna utuambila bungi bua misangu ivuabu bashale kaba kamue ne bungi bua bidimu bivua nabi Yoshiya pakashintulula Manashe bienzedi biende to. Kadi bu muvua mêku a bena Yuda mikale makuatakane bikole, pamu’apa Manashe uvua mua kuikala muenze muende muonso bua kukuba munkanende ku malu mabi avua matangalake pa kumulongesha mushindu wa kunemeka Yehowa, Nzambi mulelela ne dîyi diende. Ntete yonso ya bulelela yakakuna Manashe mu mutshima wa Yoshiya kusangisha ne malu makuabu malenga biakapatula bipeta bimpe. Mu tshidimu tshia muanda-mukulu tshia bukokeshi buende mu Yuda, Yoshiya (ukavua ne bidimu 15) wakabanga kukeba bua kumanya ne kuenza disua dia Yehowa.​—2 Kulondolola 34:1-3.

Bamue bavua bafike ku dipeta malu a mu nyuma patshivuabu bana anu ku diambuluisha dia mulela, mumanyangana nende anyi muena mutumba kampanda. Nenku buobu bayidishe bimpe, ntete ivuabu bakune eyi idi mua kulua kukuama mamuma malenga. Malinda utudi batele ku ntuadijilu eku uvua ne tatu mukuabu mukulakaje muena mutumba nende uvua ne tshibidilu tshia kumutuadila Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous! ku nzubu. Udi uvuluka ne disanka wamba ne: “Tshivua tshinkemeshe bikole bua mutumba wanyi au ntshia se: kavua usekelela mafesto nansha. Muanda eu uvua ne mushinga kundi, bualu difesto dia Halloween ne makuabu avua mikale bikondo bivua baledi banyi benza malu a mikiya ya mu tshitendelelu tshiabu.” Kunyima kua bidimu bu dikumi nanku, pavua mulunda wa Malinda mukuabu mumubikile bua kubuela mu bisangilu bia tshisumbu ku Nzubu wa Bukalenge wa Bantemu ba Yehowa, wakavuluka muena mutumba nende au ne kuitabaye bua kuya mu bisangilu. Biakamuambuluisha mu dikeba dia bulelela.

Dipuekesha kumpala kua Nzambi

Yoshiya wakashintulula malu a bungi a ntendelelu mu tshikondo tshivuaye ukokesha. Panyima pa mumane kuenza mudimu mukole munkatshi mua bidimu bisambombo bua kumbusha ntendelelu wa mpingu ne kukezula ditunga dia Yuda, Yoshiya wakatuadija mudimu wa dilongolola nzubu wa Yehowa. Pavua mudimu au munkatshi mua dienzeka, Muakuidi Munene Hilekiya wakangula tshintu tshia mushinga wa bungi! Wakangula “mukanda wa mikenji [ya Yehowa]” wa ntuadijilu uvuabu bafunde ku tshianza tshia Mose. Hilekiya wakapesha Shafana uvua ne mudimu wa mufundi mukanda uvuabu bapete eu, yeye kuyaye too ne kudi mukalenge bua kumuambila bua tshivuabu bapete. Malu aa avua Yoshiya (tshikondo atshi muikale ne bidimu 25) muenze avuaku mamusake bua kuditambisha anyi?​—2 Kulondolola 34:3-18.

Ezela udi ulonda ne: ‘Pakumvua mukalenge mêyi a mu mikenji, yeye wakadipanda bilulu biende.’ Eu uvua mushindu wa kuleja kanyinganyinga bualu wakamona ne: bankambua bende kabavua batumikile mikenji yonso ya Nzambi to. Ndidipuekesha kayipu adi! Diakamue mukalenge wakatuma bantu batanu bua kukonka Yehowa mukana mua muprofete mukaji Huleda. Bantu abu e kupingana ne mukenji eu: ‘Mulawu neulue bua dibenga kutumikila mikenji ya Yehowa. Kadi bualu bua wewe Mukelenge Yoshiya, wakadipuekesha, neubuele mu lukita ne ditalala; mêsu ebe kaena amona malu makole andi ntuma.’ (2 Kulondolola 34:19-28) Yehowa wakasanka bua lungenyi luimpe luakaleja Yoshiya.

Nansha bituikale tuvua bakole ne bibidilu kayi, tuetu petu tudi mua kudipuekesha kumpala kua Yehowa Nzambi mulelela, tudi mua kuleja mutudi tumunemeka ne kabidi tunemeka Dîyi diende. Ke tshiakenza Nicholas utudi batele ku ntuadijilu. Udi wamba ne: “Nansha muvua nsombelu wanyi mûle tente ne ndululu ne bilumbu bua dinua dianyi dia diamba ne dikuatshika dia maluvu, mvua munange Bible ne mvua nkeba kumanya bua tshinyi tudi ne muoyo. Ku ndekelu, ngakalua kupetangana ne Bantemu ba Yehowa, meme kushintulula nsombelu wanyi ne kuitaba bulelela.” Bushuwa, tudi mua kufika ku dinemeka Nzambi ne Dîyi diende nansha tuetu basombe munkatshi mua bantu ba mushindu kayi.

Masanka atudi tupetela ku malu adi Yehowa mulongolole

Yoshiya pende uvua unemeka baprofete ba Yehowa bikole. Kavua anu uya kuebeja patupu muprofete mukaji Huleda malu, kadi uvua uteleja kabidi bikole baprofete bakuabu bavuaku mu tshikondo tshiende. Tshilejilu, Yelemiya ne Sefanya bavua bamanyisha malu avua ne bua kufikila ntendelelu wa mpingu uvua mu Yuda. Diteleja malu avuabu bamanyisha divua ne bua kuikala dipeshe Yoshiya makanda a kuluangana mvita yende ivuaye uluisha ntendelelu wa dishima!​—Yelemiya 1:1, 2; 3:6-10; Sefanya 1:1-6.

“Mfumu” Yezu Kristo mmuteke kasumbu ka bayidi bende bela manyi peshi “mupika wa lulamatu ne wa budimu,” bua kuikala kufila biakudia bia mu nyuma mu tshikondo tshiakanyine. (Matayo 24:45-47, NW) Ku diambuluisha dia mikanda idi ne malu a mu Bible ne malu adibu balongolola mu tshisumbu, kasumbu ka mupika kadi kakoka ntema yetu ku masanka atudi mua kupeta tuetu batumikile mibelu ya mu Bible. Anu kine kasumbu aka kadi katuleja mushindu wa kutumikila mibelu eyi dituku dionso. Tulondayi malu adi Yehowa mulongolole bua kutuambuluisha bua tufike ku dilekela bikadilu bionso bibi bidi biele miji munda muetu! Katshia ku buana, Nicholas kavua ukokela bakokeshi to. Nansha pakalongaye bulelela bua mu Bible, butekete buende ebu buakamupangisha bua kusadila Yehowa ne muoyo mujima. Kushintulula lungenyi elu kakuvua bualu bupepele nansha. Kadi mu bungi bua matuku, wakalushintulula. Mmushindu kayi? Nicholas udi wamba ne: “Ku diambuluisha dia bakulu babidi bavua bangumvuile, ngakitaba tshilema tshianyi atshi ne meme kubanga kutumikila mibelu ya mu Bible ivuabu bampeshe.” Udi wamba kabidi ne: “Nansha mundi ngumvua bibi misangu mikuabu, mpindieu nkadi mulekele mutu wanyi mukole au.”

Malinda pende utu ulomba bakulu mibelu padiye ujinga kuangata mapangadika menene. Tshidi tshimuambuluisha bikole bua kumbusha lungenyi lua dishikila ne lua dibenga kudimona ne mushinga luvuaye nalu katshia ku buana buende mbiena-bualu bia Tshibumba tshia Nsentedi ne bia Réveillez-vous! Udi wamba ne: “Imue misangu kuvua mu tshiena-bualu anu tshikoso tshimue ta tshiambilu tshimue patupu tshidi tshindenga ku muoyo. Kukadi bidimu bifike ku tshitema, ngakatuadija kulama biena-bualu ebi muaba undi mua kubipeta lukasa bua meme kuikala mbibalulula pandi nabi dijinga.” Lelu, udi ne biena-bualu bia nunku bitue ku 400 mu bilaminu bisatu!

Bantu kabena ne bua kushala bapika ba nsombelu kampanda mubi uvua mu dîku to. Yehowa udi mua kubambuluisha bua kufikabu ku dienza malu a mu nyuma. Anu mudi dikola bilenga kadiyi dienza nkayadi bua muntu kushalaye ne lulamatu, malu mabi a ku buana kaena mua kupangisha muntu bua kuluaye mutshinyi wa Nzambi nansha.

Kunyima kua diangula mukanda wa Mikenji pavuabu balongolola ntempelo, Yoshiya ‘wakapunga ne Yehowa tshipungidi bua kulonda kunyima kua Yehowa ne bua kumutumikila ne mutshima wende wonso ne muoyo wende wonso.’ (2 Kulondolola 34:31) Ne kakelakana bua kulonda dipangadika edi too ne ku lufu luende. Malinda ne Nicholas mbadisuike pabu bua kushala balamate anu Yehowa Nzambi. Disuika pebe bua kushemeja bulunda ne Nzambi ne kumuenzela mudimu ne lulamatu. Ikala mujadike ne: udi mua kufika ku dienza malu mimpe, bualu Yehowa udi ulaya ne: “Kutshinyi, bualu ndi nebe; kuyi kupampakana, ndi [Nzambi] webe, nenkukoleshe, nenkuambuluishe, nenkukankamije ne tshianza tshianyi tshia bukole ne tshia buakane.”​—Yeshaya 41:10,13, MMM.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 2 Amue mena mmashintulula mu tshiena-bualu etshi.

[Bimfuanyi mu dibeji 26]

Nansha muvuaye mumone ku buana buende malu avua akuatshisha buôwa, Yoshiya wakakeba bua kumanya Yehowa ne kututaye diakalengele

[Tshimfuanyi mu dibeji 28]

Bakulu badi mua kukuambuluisha bua kumbusha bikadilu bibi bikadi biele miji munda muebe

[Tshimfuanyi mu dibeji 28]

“Tshibumba tshia Nsentedi” ne “Réveillez-vous!” bidi mua kukuambuluisha bua wewe kushala ne lulamatu